Công nghệ chế tạo máy - Chương 11

151
Pháưn II

CÁÚP PHÄI TỈÛ ÂÄÜNG

Chỉång 11 KHẠI NIÃÛM V PHÁN LOẢI
11-1. Khại niãûm
Hiãûn nay, cạc quạ trçnh sn xút cạc sn pháøm trãn mạy càõt kim loải, cạc
mạy gia cäng bàòng ạp lỉûc (nhỉ cạn, ún , dáûp, âäüt...), cạc quạ trçnh cäng nghãû làõp
rạp sn pháøm cå khê hay kiãøm tra, cạc hãû thäúng sn xút trong cạc ngnh cäng
nghiãûp nọi chung nhỉ sn xút phán bọn, váût liãûu xáy dỉûng, thỉûc pháøm... âãưu phạt
triãøn theo xu hỉåïng tỉû âäüng hoạ ngy cng cao. Âãø âm bo âỉåüc quạ trçnh sn
xút äøn âënh thç cáưn thiãút phi cọ quạ trçnh cung cáúp phäi chênh xạc vãư vë trê trong
khäng gian theo âụng nhëp (cáúp âụng lục) v liãn tủc theo chu trçnh hoảt âäüng ca
mạy mäüt cạch tin cáûy.
Vç thãú quạ trçnh cáúp phäi l mäüt trong nhỉỵ
ng u cáưu cáưn thiãút cáưn phi
âỉåüc nghiãn cỉïu v gii quút trong cạc hãû thäúng sn xút tỉû âäüng nhàòm mủc âêch
náng cao nàng sút lao âäüng, sỉí dủng v khai thạc cạc mạy mọc, thiãút bë mäüt cạch
cọ hiãûu qu nháút v náng cao cháút lỉåüng sn pháøm.
Nghiãn cỉïu hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng l gii quút tỉìng giai âoản mäüt cạch
triãût âãø trong täøng thãø ton bäü hãû thäúng cáúp phäi v phi âỉåüc âàût trong tỉìng âiãưu
kiãûn lm viãûc củ thãø ca tỉìng mạy mọc, thiãút bë v cäng âoản sn xút. Trong quạ
trçnh nghiãn cỉïu hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng thç mủc tiãu chênh cáưn phi âả
t âỉåüc
âọ l hãû thäúng cáúp phäi cáưn phi hoảt âäüng mäüt cạch äøn âënh v tin cáûy, cọ nghéa
l phi cung cáúp phäi mäüt cạch këp thåìi, chênh xạc vãư vë trê trong khäng gian, â
säú lỉåüng theo nàng sút u cáưu cọ tênh âãún lỉåüng dỉû trỉỵ v thu nháûn sn pháøm
sau khi sn xút xong mäüt cạch an ton v chênh xạc.
Trong thỉûc tãú hiãûn nay ca cạc ngnh sn xút nọi chung, ngỉåìi ta âang sỉí

dủng khạ räüng ri cạc cå cáúu cáúp phäi bàòng cå khê, hồûc phäúi håüp cå khê - âiãûn, cå
khê- khê nẹn. Våïi sỉû phạt triãøn mảnh ca lénh vỉûc âiãưu khiãøn tỉû âäüng v Robot â
cho phẹp âỉa vo cạc tay mạy, ngỉåìi mạy lm viãûc theo chỉång trçnh v dãù
dng
thay âäøi âỉåüc chỉång trçnh mäüt cạch linh hoảt thêch ỉïng våïi cạc kiãøu phäi liãûu
khạc nhau khi cáưn thay âäøi cạc sn pháøm. Âáy l mäüt trong nhỉỵng tênh cháút ráút
quan trng m nhåì nọ cọ thãø ạp dủng cäng nghãû tiãn tiãún vo trong quạ trçnh sn
xút dảng loảt nh v loảt vỉìa m váùn cọ thãø mang lải hiãûu qu kinh tãú cao.
Cọ thãø tháúy ràòng, vãûc nghiãn cỉïu hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng cọ tênh bao
quạt v bao gäưm nhiãưu lénh vỉûc v liãn quan âãún nhiãưu ngnh cäng nghiãûp khạc
nhau. Tuy nhiãn do giåïi hản ca giạo trçnh v thåìi lỉåüng nãn trong ti liãûu ny chè

152
âãư cáûp âãún mäüt säú ngun tàõc v ngun l cå bn nháút vãư sỉû hoảt âäüng ca mäüt
säú cå cáúu mang tênh âàûc trỉng. Hy vng ràòng tỉì nhỉỵng cå såí ny, cạc âäüc gi cọ
thãø phạt triãøn v sạng tảo thãm nhàòm nghiãn cỉïu v lỉûa chn gii phạp ạp dủng
âäúi våïi mäùi trỉåìng håüp củ thãø trong tỉìng lénh vỉûc sn xút cäng nghiãûp mäüt cạch
thêch håüp. Näüi dung chênh trong giạo trçnh ny chè trçnh by nhỉỵng pháưn tênh toạn
âäúi våïi cạc chi tiãút trong gia cäng cå khê vç riãng vãư mỉïc âäü âa dảng v phong phụ
vãư kêch cåỵ, hçnh dạng, cạc âàûc âiãøm vãư váût liãûu v mäüt säú tênh cháút khạc cng â
l
quạ nhiãưu. Cng chênh vç thãú m trong pháưn ny chè âi sáu gii quút cho mäüt säú
kiãøu sn pháøm cọ tênh cháút âiãøn hçnh, trãn cå såí âọ, ngỉåìi âc cọ thãø phạt triãøn âäúi
våïi cạc kiãøu chi tiãút củ thãø trong lénh vỉûc gia cäng cå khê nọi riãng v trong cạc
ngnh cäng nghiãûp nọi chung.
11-2. Phán loải
Nhỉ â nọi åí trãn, sn pháøm gia cäng cå khê ráút âa dảng vãư kêch cåỵ, hçnh
dảng, âàûc tênh váût liãûu v mäüt säú tênh cháút khạc. Cạc phäi liãûu vãư cå bn cng cọ
hçnh dảng v kêch thỉåïc gáưn giäúng våïi chi tiãút, vç váûy nọ cng ráút âa dảng. Trong
lénh vỉûc gia cäng cå khê thç cạc phäi liãûu thỉåìng âỉåüc chãú tảo bng cạch âục, rn,

dáûp, cạ
n , hn, càõt bàòng khê âäút....Do váûy trỉåïc hãút phi càn cỉï vo dảng phäi âãø
phán loải cạc kiãøu hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng. Theo âọ, cọ thãø phán thnh 3 kiãøu
cáúp phäi cå bn sau âáy:
- Cáúp phäi dảng cn
-Cáúp phäi dảng thanh hồûc táúm
-Cáúp phäi dảng råìi tỉìng chiãúc
Mäùi kiãøu cáúp phäi trãn mang tênh âàûc th riãng v bn thán trong mäùi kiãùỵu
cng â bao hm ráút nhiãưu dảng khạc nhau. Tu theo cäng nghãû sn xút m ngỉåìi
ta cọ thãø bäú trê cạc hãû thäúng cáúp phäi liãn tủc, cáúp phäi giạn âoản theo chu k hồûc
cáúp phäi theo lãûnh.
11-3. nghéa ca cáúp phäi tỉû âäüng
Hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng trỉåïc hãút phi nàò
m trong cạc hãû thäúng sn xút
mang tênh tỉû âäüng tỉìng pháưn hay ton pháưn v khäng thãø cọ hãû thäúng sn xút tỉû
âäüng m khäng cọ quạ trçnh cáúp phäi tỉû âäüng. Quạ trçnh cáúp phäi tỉû âäüüng cọ
nhỉỵng ỉu âiãøm sau:
Náng cao nàng sút do gim thåìi gian phủ (l thåìi gian gạ âàût phäi v thạo
sn pháøm sau khi gia cäng).
Âm bo âỉåüc nàng sút gia cäng theo tênh toạn vç nọ âm bo âỉåüc chu
k cáúp phäi chênh xạc, khäng bë nh hỉåíng âãún cạc úu täú vãư khạch quan nhỉ tçnh
trảng tám sinh l v trảng thại sỉïc kho ca con ngỉåìi.

153
Âm bo âäü chênh xạc gạ âàût cao vç trỉåïc khi phäi âãún vë trê âãø cáúp cho
mạy cäng tạc thç nọ â âỉåüc âënh hỉåïng chênh xạc trong khäng gian v âụng toả
âäü theo u cáưu, âäưng thåìi täúc âäü di chuøn ca phäi â âỉåüc âiãưu chènh âãø ph
håüp våïi cå cáúu gạ âàût.
Ci thiãûn âỉåüc âiãưu kiãûn lm viãûc cho cäng nhán: Gii phọng cho con
ngỉåìi trong cạc cäng viãûc lao âäüng phäø thäng nhm chạn (nhỉ làûp âi làûp lải mäüt

âäüng tạc cọ tênh âån gin); Trong cạc cäng viãûc nàûng nhc (nhỉ di chuøn v gạ
âàût cạc phäi cọ kêch thỉåïc låïn, khäúi lỉåüng låïn); Cạc cäng viãûc cọ thãø gáy ra nguy
hải cho sỉïc kho ca ngỉi cäng nhán nhỉ cạc phäi liãûu cọ thãø
cọ cạc cảnh sàõc, vê
dủ cạc bavia, rça mẹp ca cạc phäi dáûp, rn, âục...; Cạc cäng viãûc gáy sỉû mi mãût
cho cäng nhán nhỉ phi táûp trung chụ âãø tçm, chn, phán loải v âënh hỉåïng
(nháút l cạc chi tiãút cọ hçnh dảng gáưn giäúng nhau hồûc khọ phán biãût vãư hỉåïng).
Âm bo an ton cho ngỉåìi sỉí dủng v cạc mạy mọc thiãút bë nhỉ: Cọ thãø
loải khi dáy chuưn sn xút cạc phäi cọ nhiãưu sai säú v khuút táût âãø âm bo sỉû
lm viãûc äøn âënh cho thiãút bë; Trạnh tçnh trảng mạy bë quạ ti do lỉåüng dỉ quạ låïn
hồûc khäng âãưu; Trạnh âỉåüc sỉû rung âäüng v cạc ti trng âäüng cọ biãn âäü
låïn
trong quạ trçnh gia cäng do cạc khuút táût trãn phäi.

Chỉång 12 HÃÛ THÄÚNG CÁÚP PHÄI TỈÛ ÂÄÜNG

12-1. Cạc thnh pháưn ch úu ca hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng
Âãø âm bo u cáưu ca mäüt hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng, cọ nghéa l phi
âm bo âỉåüc viãûc cung cáúp â vãư säú lỉåüng phäi cho mạy cäng tạc âãø hãû thäúng
hoảt âäüng mäüt cạch liãn tủc cọ tênh âãún lỉåüng dỉû trỉỵ, cáúp phäi âụng thåìi âiãøm våïi
âäü chênh xạc vãư vë trê v âënh hỉåïng trong khäng gian våïi âäü tin cáûy cao. Hãû thäúng
cáúp phäi âáưy â cáưn phi cọ cạc thnh pháưn sau âáy:
- Phãùu chỉïa phäi hồûc äø chỉïa phäi
- Mạng dáùn phäi
- Cå cáúu âënh hỉåïng phäi
- Cå cáúu phán chia phäi
- Cå cáúu âiãưu chènh täúc âäü phäi
- Cå cáúu bàõ
t - nàõm phäi khi gạ âàût v thạo chi tiãút sau khi gia cäng xong.
Mäùi mäüt thnh pháưn trong hãû thäúng cọ mäüt chỉïc nàng v nhiãûm vủ nháút

âënh v phi âỉåüc bäú trê âäưng bäü våïi nhau trong mäüt thãø thäúng nháút vãư màût khäng
gian v thåìi gian. Tuy váûy cng cáưn tháúy ràòng khäng nháút thiãút lục no cng phi
cọ màût âáưy â cạc thnh pháưn ca nọ m tu thüc vo tỉìng trỉåìng håüp củ thãø m

154
chè cáưn mäüt säú trong chụng. Viãûc phán chia hãû thäúng thnh cạc thnh pháưn nhỉ
trãn cng chè l tỉång âäúi vç ngỉåìi ta cọ thãø kãút håüp mäüt säú thnh pháưn trong
chụng lải våïi nhau theo âàûc âiãøm vãư hçnh dạng, kêch thỉåïc ca phäi âãø gim âỉåüc
kêch thỉåïc khn khäø ca hãû thäúng, lm cho viãûc thiãúït kãú v chãú tảo v làõp âàût âån
gin hån...











Hçnh 12-1: Så âäư täøng quạt ca hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng

Màûc dáưu váûy, âãù thûn låüi cho quạ trçnh phán têch vãư màût ngun l hoảt
âäüng ca hãû thäúng cáúp phäi, trong giạo trçnh ny váùn phán têch sỉû hoảt âäüng ca
cạc thnh pháưn mäüt cạch riãng r âãø tỉì âọ bản âc cọ thãø cọ âỉåüc mäüt cại nhçn r
rng hån nhàòm phán têch v lỉûa chn trong quạ trçnh ỉïng dủng củ thãø cho tỉìng âäúi
tỉåüng mäüt cạch thêch håüp.
12-2. Phãùu chỉïa phäi
Phãùu chỉïa phäi l thnh pháưn âáưu tiãn trong hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng cọ

mủc âêch âãø chỉïa v dỉû trỉỵ mäüt lỉåüng phäi cáư
n thiãút nhàòm âm bo cho hãû thäúng
lm viãûc mäüt cạch liãn tủc v äøn âënh. Âäưng thåìi phãùu chỉïa phäi phi thỉûc hiãûn
âỉåüc nhiãûm vủ âënh hỉåïng phäi cáúp I (âënh hỉåïng så bäü) âãø cung cáúp cho mạng
chuøn phäi thỉûc hiãûn âỉåüc quạ trçnh lỉu thäng v di chuøn phäi âãưu âàûn.
Do mủc âêch ca phãùu chỉïa phäi âỉåüc âàût ra l quan trng v cáưn thiãút nhỉ
váûy nãn thỉåìng hiãûn nay ngỉåìi ta sỉí dủng ch úu cạc kiãøu phãùu kẹp m trong âọ
phãùu thỉï nháút âỉåüc dng âãø chỉïa cạc phäi âỉåüc cáúp vo (cọ thãø giạn âoản bàòng
tay theo chu k, cọ thãø liãn tủc nhåì bàng ti, gu ti) v dỉû trỉỵ phäi. Phãùu thỉï
hai
lm nhiãûm vủ âënh hỉåïng cáúp I v cung cáúp phäi cho mạng chuøn mäüt cạch âãưu
âàûn v liãn tủc, trạnh tçnh trảng hồûc phäi bë kẻt khäng chuøn vo mạng dáùn âỉåüc
hồûc bë däưn quạ nhiãưu trãn mạng lm cho mạng chuøn phäi khäng thỉûc hiãûn âỉåüc
chỉïc nàng v nhiãûm vủ ca mçnh.
Cå cáúu
âënh
hỉåïng
Cå cáúu lm ph
håüp täúc âäü v
chuøn hỉåïng
Mạng chuøn
phäi
Phäi
Cå cáúu âënh
hỉåïng cáúp I
Cå cáúu bàõt
giỉỵ phäi v
láúy chi tãút
Mạy
cäng tạc

Phãùu cáúp
phäi

155
12-2-1. ÄØ cáúp phäi thanh hồûc phäi cün
Âäúi våïi dảng phäi l dảng thanh hay dảng cün thỉåìng âỉåüc sỉí dủng trong
cäng nghãû gia cäng bàòng biãún dảng do nhỉ dáûp, càõt, âäüt läù, cún äúng, cạc hãû
thäúng sn xút que hn, sn xút bulong hồûc âinh vêt, âinh tạn rive, âinh âọng gäù
hồûc âinh âọng tỉåìng...Cn trong quạ trçnh gia cäng càõt gt, kiãùu phãùu ny thỉåìng
âỉåüc sỉí dủng âãø cáúp phäi thanh (cọ tiãút diãn trn) cho cạc mạy tiãûn tỉû âäüng.
Âäúi våïi phäi cün nhỉ cạc cün tole mng, thäng thỉåìng ngỉåìi ta gạ nọ lãn
trãn cạc trủc âỉåüc âàût trãn cạc con làn hay gäúi âåỵ v cọ thãø tỉû quay dỉåïi tạc dủng
ca lỉûc kẹo c
a hãû thäúng cäng tạc nhỉ hãû thäúng trủc cạn hồûc ca cå cáúu kẹo phäi
âỉåüc trang bë trãn cạc mạy càõt, mạy dáûp ... âãø thạo dáưn tỉìng låïp mäüt. Våïi kiãøu cáúp
phäi loải ny, ngỉåìi ta thỉåìng trang bë thãm mäüt hãû thäúng phanh âãø trạnh nh
hỉåíng do lỉûc quạn tênh cọ thãø gáy ra tçnh trảng phäi bë gáûp hồûc bë nhàn do täúc âäü
cáúp phäi v täúc âäü cäng tạc khäng âäưng bäü.

Hçnh 12-2: ÄØ chỉa phäi kiãøu cün
(a) dảng phäi táúm mng; (b) dảng phäi dáy trn

Âäúi våïi cạc loải phäi dáy cọ âỉåìng kênh tỉì 0,2mm âãún 8mm thỉåìng âỉåüc
cün thnh tỉìng cün cọ kêch thỉåïc v khäúi lỉåüng theo u cáưu, ngỉåìi ta sỉí dủng
cạc tang cọ trủc quay âàût nàòm ngang hồûc thàóng âỉïng v qua mäüt hãû thäúng kẹo
cỉåỵng bỉïc phäi âi qua mäüt hãû thäúng cạc con làn âãø nàõn thàóng phäi trỉåïc khi âi vo
mạy cäng tạc nhỉ trong hãû thäúng sn xút que hn, sn xút âinh, bulong....
Âäúi våïi cạc loải phäi thanh cọ tiãút diãûn ngang l hçnh trn v cọ kêch thỉåïc
tỉì 10mm âãún 30mm våïi chiãưu di mäùi thanh l cọ thãø 6m hồûc 9m âỉåüc cạn våïi
âäü

chênh xạc khạ cao nhỉ vãư dung sai ca âỉåìng kênh, âäü chênh xạc vãư hçnh dạng
hçnh hc, vãư âäü thàóng âỉåüc dng âãø cáúp phäi cho cạc mạy tiãûn tỉû âäüng hồûc bạn tỉû
âäüng. Cạc äø chỉïa phäi thỉåìng âỉåüc bäú trê åí phêa sau âi ca trủc chênh ca mạy
sao cho âỉåìng tám ca phäi khi åí trong äù chỉïa phäi trng våïi âỉåìng tám quay ca
trủc chênh. Ngỉåìi ta cọ thãø xãúp cạc phäi thanh vo mäüt dn nàòm åí phêa trãn cå cáúu
b
a

156
âënh vë phäi v cung cáúp láưn lỉåüt tỉìng thanh mäüt vo cå cáúu ny khi cọ tên hiãûu
thäng bạo â hãút phäi trãn cå cáúu âënh vë. Trãn hãû thäúng âënh vë phäi cọ bäú trê mäüt
cå cáúu bàõt giỉỵ phäi âãø âáøy phäi di chuøn theo chiãưu dc trủc ca nọ mäüt hnh
trçnh bàòng âäü di ca phäi cáưn cáúp mäùi mäüt láưn hay kãút håüp våïi cå cáúu cỉỵ chàûn
phäi âỉåüc bäú trê trãn âáưu Råvonve mäùi khi trủc chênh dỉìng v cå cáúu gạ âàût phäi
â måí ra. Sau khi cáúp phäi xong (gi l cå cáúu phọng phäi) thç bäü pháûn gạ âàût
phäi kẻp lải (thỉåìng sỉí dủng cạc loải mám càûp khê nẹn, thu lỉûc hồûc cạc kiãøu äúng
kẻp ân häưi tạc âäüng bàòng cå khê) thç cå cáú
u bàõt giỉỵ phäi âỉåüc måí ra v dëch
chuøn tråí vãư vë trê ban âáưu v nàòm chåì åí âọ âãø thỉûc hiãûn mäüt chu trçnh tiãúp theo.

Cáưn chụ l khi mạy lm viãûc thç trủc chênh mang ln c phäi quay nãn äø
chỉïa phäi phi cọ kãút cáúu thêch håüp âãø thanh phäi cọ thãø quay nhẻ nhng v khäng
âãø xáùy ra tçnh trảng rung, làõc v âàûc biãût l khäng âỉåüc vung phäi gáy nguy hiãøm.

Hçnh 12-3: Mäüt säú kiãøu âáưu kẻp dng khi cáúp phäi
Hçnh 12-4: Cå cáúu cáúp phäi thanh

157
Hỗnh 12-3, 12-4, 12-5 mọ taớ mọỹt sọỳ kióứu kóỳt cỏỳu cuớa hóỷ thọỳng cỏỳp phọi
thanh trong caùc maùy tióỷn tổỷ õọỹng õióửu khióứn bũng cồ khờ
12-2-2. Phóựu chổùa phọi rồỡi
Daỷng phọi rồỡi laỡ phọứ bióỳn nhỏỳt õọửng thồỡi õổồỹc sổớ duỷng rọỹng raợi nhỏỳt trong
caùc hóỷ thọỳng saớn xuỏỳt tổỷ õọỹng. Theo quan õióứm cỏỳp phọi tổỷ õọỹng thỗ õỏy cuợng
chờnh laỡ vỏỳn õóử nghión cổùu chuớ yóỳu vỗ caùc loaỷi phọi rồỡi trong gia cọng cồ khờ rỏỳt
khaùc nhau vóử kióứu daùng vaỡ kờch thổồùc. Vỗ thóỳ cỏửn phaới coù sổỷ nghión cổùu vaỡ phỏn
tờch mọỹt caùch tyợ myợ õọỳi vồùi mọựi mọỹt loaỷi phọi cuỷ thóứ õóứ tổỡ õoù lổỷa choỹn kióứu phóựu
cỏỳ
p phọi cho phuỡ hồỹp vaỡ chố khi laỡm õổồỹc õióửu naỡy, phóựu cỏỳp phọi õổồỹc thióỳt kóỳ
mồùi õaỷt õổồỹc muỷc tióu theo yóu cỏửu.
óứ coù cồ sồớ phỏn tờch vaỡ lổỷa choỹn phổồng aùn, trổồùc hóỳt ngổồỡi ta cỏửn phỏn
bióỷt mọỹt sọỳ khaùi nióỷm cồ baớn sau õỏy:
Theo K
Theo ab Theo K
Theo K
Hỗnh 12-5: Mọỹt sọỳ kióứu cỏỳp phọi thanh

158
ọỳi vồùi mọựi mọỹt kióứu phọi theo quan õióứm phỏn tờch vaỡ õaùnh giaù cuớa ngổồỡi
thióỳt kóỳ hóỷ thọỳng cỏỳp phọi tổỷ õọỹng thỗ phọi õoù phaới õổồỹc xaùc õởnh chờnh xaùc vở trờ

cuớa noù trong mọỹt hóỷ toaỷ õọỹ vaỡ cỏửn phaới õổồỹc õởnh hổồùng mọỹt caùch chờnh xaùc, hay
noùi mọỹt caùch khaùc cỏửn phaới xaùc õởnh vở trờ cỏửn õởnh hổồùng cuớa noù trong khọng
gian. Trón cồ sồớ hỗnh daùng cuớa phọi laỡ mọỹt tỏỷp hồỹp caùc bóử mỷt cồ baớn hỗnh thaỡnh
nón, ngổồỡi ta coù thóứ phỏn loaỷi chuùng nhổ sau:
Phọi coù caùc bóử mỷt daỷng troỡn xoay trong vaỡ ngoaỡi
Phọi coù caùc daỷng bóử mỷt laỡ mỷt phúng
Phọi coù hỗnh daỷng phổùc taỷp, laỡ tỏỷp hồỹp cuớa caù
c bóử mỷt troỡn xoay trong,
ngoaỡi, mỷt phúng vaỡ caùc bóử mỷt õởnh hỗnh.


Theo K
Theo KTheo ab
Theo H
Theo K
Hỗnh 12-6: Mọỹt sọỳ kóỳt cỏỳu phóựu chổùa phọi rồỡi

159
Viãûc phán chia cạc loải nhỉ trãn cng chè l tỉång âäúi vç chụng ta biãút ràòng,
cạc chi tiãút cå khê thỉåìng êt khi cọ kiãùu dạng âån gin m ch úu váùn l kiãùu
dạng phỉïc tảp tỉì viãûc täù håüp mäüt säú bãư màût theo mäüt quan hãû no âọ. Do viãûc
nghiãn cỉïu quạ trçnh cáúp phäi l quan tám âãún viãûc âënh hỉåïng chụng nhỉ thãú no
v bàòng cạch gç âãø sau khi cạc phäi di chuøn âãún khu vỉûc ca cå cáúu nàõm bàõt
phäi thç vë trê ca nọ trong khäng gian l â âỉåüc tỉû âäüng sàõp xãúp mäüt cạch chênh
xạc, khäng cọ sỉû nháưm láùn hồûc sai sọt no xáùy ra (nãúu cọ mäüt säú phäi bë âënh
hỉåïng sai thç s âỉåüc âỉa ra khi vë trê âọ mäüt cạ
ch hon ton tỉû âäüng). Do váûy
ngỉåìi ta phán thnh cạc dảng phäi cọ bãư màût cáưn âënh hỉåïng khi di chuøn l bãư
màût trn xoay v dảng bãư màût phàóng.
a. Dảng phäi cọ bãư màût âënh hỉåïng khi di chuøn l trn xoay:

Trỉåïc hãút, ngỉåìi ta quan tám âãún cạc thäng säú cå bn vãư kh nàng tỉû âënh
hỉåïng tỉû nhiãn ca váût thãø nhỉ vãư t lãû ca cạc kêch thỉåïc, sỉû phán bäú khäúi lỉåüng,
säú cạc màût phàóng v cạc trủc âäúi xỉïng ca chụng. Theo quan âiãøm âọ, ngỉåìi ta cọ
thãø phán chia thnh mäüt säú dảng cå bn nhỉ sau:
Loải O: Loải phäi cọ 1 tám âäúi xỉïng nhỉ bi cáưu. Våïi loải ny, vë trê ca nọ
â âỉåü
c âënh hỉåïng tỉû nhiãn, cọ nghéa l kh nàng âënh hỉåïng ca nọ theo cạc
màût phàóng hồûc cạc trủc âäúi xỉïng l hon ton nhỉ nhau. Vç thãú trong hãû thäúng
cáúp phäi nọi chung v phãùu cáúp phäi nọi riãng khäng cáưn phi âënh hỉåïng cho
chụng.
Loải I: Phäi cọ mäüt trủc quay v mäüt màût phàóng âäúi xỉïng vng gọc våïi
trủc quay âọ. Våïi loải ny, vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn l hon ton phủ thüc vo
t lãû giỉỵa cạc kêch thỉåïc ca chụng.







Hçnh 12-7: Mäüt säú dảng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca kiãøu váût thãø loải I

Trãn hçnh 12 - 7 giåïi thiãûu mäüt säú phäi loải I våïi cạc thäng säú t lãû ca
âỉåìng kênh v chiãưu di khạc nhau cọ vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn khạc nhau. Trong
hçnh a, khi t säú l/d >1 thç vë trê âënh hỉåïng tỉû nhiãn l theo âỉåìng sinh l thûn låüi
hån v t säú ny cng låïn thç kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ gáưn nhỉ hon
ton l theo âỉåìng sinh. Khi t säú l/d <1 thç kh nàng âënh hỉåïng theo màût phàóng
c ba

160

cuớa mỷt õỏửu thuỏỷn lồỹi hồn vaỡ cuợng tổồng tổỷ khi tyợ sọỳ naỡy caỡng nhoớ thỗ khaớ nng
õởnh hổồùng tổỷ nhión chừc chừn laỡ theo mỷt phúng õỏửu.
Baớng 12-1

Loaỷi ỷc trổng cuớa phọi Daỷng phọi Tyợ sọỳ l/d
0
Coù hai truỷc õọỳi
xổùng



Bi cỏửu
l/d =1
I


l/d >1
I



l/d <1
I
Coù 1 truỷc quay õọỳi
xổùng vaỡ 1 mỷt
phúng vuọng goùc
vồùi truỷc quay õoù

l/d =1
II



l/d >1
II



l/d <1
II
Coù 1 truỷc quay



l/d =1
III
Coù 2 mỷt phúng
õọỳi xổùng: Mọỹt mỷt
qua truỷc vaỡ mọỹt
mỷt vuọng goùc vồùi
noù






IV

Coù mọỹt mỷt phúng
õọỳi xổùng doỹc








Trong trổồỡng hồỹp khi tyợ sọỳ l/d

1 thỗ khaớ nng õởnh hổồùng tổỷ nhión laỡ
khọng roợ raỡng, coù nghộa laỡ coù thóứ theo õổồỡng sinh hoỷc coù thóứ theo mỷt phúng õỏửu.

161
Trong trỉåìng håüp ny, cáưn thiãút phi cọ thãm mäüt cå cáúu âënh hỉåïng nỉỵa âãø cọ thãø
xạc âënh vë trê âënh hỉåïng cho nọ theo mong mún.
Loải II: Loải ny váût thãø chè cọ 1 trủc quay, do váûy vë trê âënh hỉåïng tỉû
nhiãn ca nọ cọ ráút nhiãưu dảng khạc nhau. Våïi loải ny cáưn phi âënh hỉåïng theo
2 cáúp. Âáưu tiãn l âënh hỉåïng cáúp I l theo phỉång trủc quay, tiãúp sau l âënh
hỉåïng cáúp II l theo phỉång ca vẹc tå phạp tuún våïi màût phàóng vng gọc våïi
trủc quay âọ. (âënh hỉåïng theo phỉång v hỉåïng).
Loải III: Váût thãø cọ 2 màût phàóng âäúi xỉïng m trong âọ mäüt màût phàóng (gi
l màût phàóng thỉï 1) chỉïa âỉåìng tám trủc v mäü
t màût phàóng vng gọc våïi âỉåìng
tám trủc âọ (màût phàóng thỉï 2). Våïi loải ny cng u cáưu âënh hỉåïng theo 2 cáúp,
trỉåïc hãút l âënh hỉåïng cáúp I theo phỉång ca trủc, tiãúp theo l âënh hỉåïng cáúp III
l âënh hỉåïng vãư gọc xoay åí trong màût phàóng thỉï 2.
Loải IV: Váût thãø cọ mäüt màût phàóng âäúi xỉïng v chỉïa âỉåìng tám trủc. Våïi

loải ny thç viãûc âënh hỉåïng phỉïc tảp hån, trỉåïc hãút l âënh hỉåïng cáúp I (theo
phỉång trủc), tiãúp sau l âënh hỉåïng cáúp II tỉïc l theo vẹc tå phạp tuún våïi màût
phàóng vng gọc våïi trủc v cúi cng l âënh hỉåïng cáúp III l vãư gọc xoay ca
phäi trong màût phàóng vng gọc våïi trủ
c.
Nhỉ váûy tu thüc tỉìng kiãøu dạng phäi m viãûc âënh hỉåïng cọ thãø âỉåüc
tiãún hnh hồûc âån gin hồûc phỉïc tảp nhỉ â phán têch. Âáy chênh l näüi dung cå
bn nháút trong quạ trçnh tênh toạn thiãút kãú hãû thäúng cáúp phäi tỉû âäüng m viãûc lỉûa
chn cạc cå cáúu, cạc chi tiãút âënh hỉåïng cáưn phi âỉåüc phán têch mäüt cạch k
lỉåỵng cng nhỉ cáưn xạc âënh cạc thäng säú kêch thỉåïc quan trng nhỉ vãư gọc
nghiãng, chiãưu räüng mạng dáùn, hçnh thỉïc v täø chỉïc di chuøn phäi, lỉûa chn váût
liãûu theo hãû säú ma sạt, vãư kãút cáúu v hçnh dạng ca cạc bäü pháûn trong hãû thäúng âãø
trạnh tçnh trảng máút âënh hỉåïng v bë kẻ
t phäi trong quạ trçnh di chuøn.
Cạc loải chi tiãút dảng trn xoay âỉåüc giåïi thiãûu trong bng 12-1.
b. Dảng phäi cọ bãư màût âënh hỉåïng khi di chuøn l màût phàóng
Cạc phäi dảng ny thỉåìng âỉåüc cung cáúp cho cạc loải mạy cäng tạc nhỉ
mạy khoan, khoẹt, doa hồûc mạy phay.... Chụng bao gäưm ráút nhiãưu kiãøu khạc nhau
nhỉ dảng hçnh khäúi häüp, dảng âënh hçnh nhỉ chỉí L, chỉí V, chỉí U, T, H...Våïi loải
ny, ngỉåìi ta cng càn cỉï vo kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ trong khäng
gian, tỉïc l dỉûa vo kêch thỉåïc ca cạc bãư màût v sỉû phán bäú khäúi lỉåüng trãn tỉìng
pháưn ca váût thãø âãø tçm ra phỉång phạp âënh hỉåïng thûn låüi nháút cho nọ nhàòm
lm cho cå cáúu hồûc chi tiãú
t âënh hỉåïng âån gin hån v gim âỉåüc kêch thỉåïc
khn khäø ca chụng.

162
c. Dảng cạc phäi cọ hçnh dạng bãư màût phỉïc tảp
Dảng phäi ny thỉåìng âỉåüc cung cáúp cho cạc hãû thäúng sn xút v làõp rạp
cạc loải sn pháøm trong cạc ngnh cäng nghiãûp sn xút giy dẹp, may màûc ...

nhỉcạc loải khoạ kẹo trong dáy chuưn sn xút dáy khoạ kẹo. Âáy l kiãøu phäi
m gáy khọ khàn nháút cho viãûc lỉûa chn phỉång phạp âënh hỉåïng trong cạc hãû
thäúng cáúp phäi tỉû âäüng. Háưu hãút chụng âãưu tri qua viãûc âënh hỉåïng theo c 3 cáúp
l phỉång, chiãưu, gọc xoay (l âënh hỉåïng theo màût trãn hồûc màût dỉåïi). Âäúi våïi
cạc loải ny thç ngỉåìi ta cng càn cỉï vo kh nàng âënh hỉåïng tỉû nhiãn ca nọ

hồûc xẹt âãún bãư màût m cọ kh nàng giỉỵ äøn âënh váût thãø nháút khi di chuøn nhỉ
cạc bãư màût cọ kêch thỉåïc låïn, sỉû phán bäú khäúi tám ca chụng nàòm åí vë trê tháúp
v.v... Nọi chung våïi loải ny cáưn thiãút phi cọ sỉû nghiãn cỉïu t m v củ thãø âäúi
våïi tỉìng kiãøu phäi mäüt måïi cọ thãø thiãút kãú âỉåüc cå cáúu âënh hỉåïng cho nọ mäüt
cạch tin cáûy.














12-2-3. Mäüt säú kãút cáúu phãùu chỉïa phäi
Theo ab
Theo ab
Theo K
Theo K

Theo H
Theo ab
Theo K
Theo K
Theo K
Theo H
Theo ab
Hçnh 12-8: Mäüt säú kiãøu chi tiãút cọ bãư màût phỉïc tảp