Các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp đẩy mạnh thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại việt nam

BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O

TRUONG D~I

HOC KINH TE TP.HO CHI MINH

-~l

"

""

"?

TRIEU HONG CAM

cAc NHAN T6 ANH Hu'<1NG v A
?
,
"?
,
GIAI PHAP DAY MANH
THU HUT
•
DAu Tu' TRUe
TIEP Nu'Oc NGOAI
•
TAl
VIETNAM
•
•

"

'

~

?

"

'

CHUYEN NGANH: KINH TE QUAN L Y VA
KE HO~C
HOA KINH TE QUOC DAN
MA SO: 5.02.05

LUAN
. AN TIEN si KINH TE
7
NGu'OI Hu'ONG DAN KHOA HOC:
1. TSKH. NGO CONG THANH
2. PGS. TS. BiJI LE HA ! s-,0-GIA-.o-ov-c-vA-8A-o-r,;o-,
TRUONG ElH KINH TE TP.HCM

THUVI~N

0/f'j~
THANH PHO HO CHi MINH - NAM 2003

A

'

,.,

?

A

,.,

A

CQNG HOA XA HQI CHU NGHIA VIeTNAM
Doc Hip - Tu do - Hanh phuc

LOICAMDOAN
T6i xin cam doan ban lu~n
?

""

,..,?

GIAI PHAP BAY M~NH
NGOAI T~I

SO li~u,

an "CAC NHAN TO ANH HlfONG VA
A'

""

,..,,

""

THU HUT BAU Tlf TRl/C TIEP Nlf(JC

Vlf;;T NAM" nay la c6ng tdnh nghien cli'u cua rieng t6i. Cac

ke't qua neu trong lu~n

an la trung thlfc Vel chu'a tung du'QC ai cong

bo trong ba"t ky c6ng trlnh nao khac.

Tp.H'o Chi Minh, ngay 25 thdng 12 nam 2003
-'

?

TRI~U

TAC GIA

A

LU~N

""

A

-'

AN

A?

HONG CAM


.

MUCLUC
.
Trang
Lai cam doan
Mvc lvc
Danh mvc cac ky hi~u,

cac chfr viSt t~

Danh mvc cac bimg
Danh nwc cac hinh ve, d6 thi
Md DAU

Chuang mpt: Co· Sa LJ! Lu9n V~
Tr~c

Cac Nhan T6 Quyit Dtnh Trang Thu Httt Ddu Tu:

tiep Nu:6·cNgoili ... ....................................................................... .

8

' · mt;m veA d).au tu t nrc t'1ep
J..
' · ....... ~ ....................................................... . 8
nua'c ngom
1. 1. Kl1a1
·A

1.2. Nhfrng lqi ich cua d~u

tu tn,rc tiSp nu&c ngoai d6i v&i mr&c nh~

1.2. 1. Lqi ich thu duqc tu kha nang t<;1o ra lqi nhu~
1.2.2. Lqi ich do FDI mang l<;1i xet tren phuang

1.2.3. Nhfrng b~t

d~u

tu ............... 8

cua dong FDI

8

di~n

lqi rna FDI c6 the gay ra cho nu&c nh~

vi mo.
d~u

10

tu

12

15

1.2.4. Vai tro cua chinh phu trong thu hut FDI
1.3. Ca sa khoa h9c vS thu hut d~u

tu tivc tiSp nu&c ngoai .......................................... 17

1.3. 1. Ly thuySt vS thu hut d~u

tu tn,rc tiSp nu&c ngoai e-Lm Dunning, J. H ........... 17

1.3.2. M<)t s6 nhan t6 quySt dinh trong thu hut FDI ............................................... 21
1. 3. 3. Kinh nghi~m

KSt lu~n

vS thu hut d~u

tu tn,rc tiSp nu&c ngoai t<;1i m<)t s6 qu6c gia ... 3 5

chuang m<)t .............................................................................................. 50

Chuang hai: Phan Tich Tinh Hinh Thu Hut Ddu Tu Trlfc Ti~p

52

Nam
2. 1. Khai quat vS nSn kinh tS Vi~t

Nu6·c Ngoai Tr;d Vi?t

Nam ........................................................................ 52

2.2. Anh huang e-Lm qua trinh phat tri~n

kinh tS d6i v&i FDI ........................................ 54


2.2.1. NSn kinh t~
2.2.2. NSn kinh t~

Vi~t

Vi~t

Nam thai ky 1975-1985 va FDI ........................................ 54
Nam tu nam 1986 va FDI ................................................ 55

2.2.3. KSt qua Ctla c6ng CUQC d6i m&i

aVi~t

Nam va FDI

63

2.2.4. Nhfrng v&n db t6n t:;ti trong qua trinh phat triSn kinh tS va FDI
2.3. Chinh sach d~u
2.3.1. D~c

tu nu&c ngoai t:;ti Vi~t

diSm cua chinh sach d~u

2.3.2. So sanh chinh sach d~u

66

Nam ........................................................... 67
tu nu&c ngoai t:;ti Vi~t

Nam .......................... 67

tu trgc tiSp nu&c ngoai cua Vi~t

Nam v&i cue

nu&c khac ....................................................................................................................... 71
2.4. Tinh hinh thu hut d~u

tu trgc tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t

2.4.1. Khai quat vb tinh hinh thu hut d~u
2.4.2. Tinh hinh triSn khai thgc hi~n
2.4.3. Tinh hinh thu hut d~u
2.4.4. Tinh hinh thu htlt d~u

tu trgc ti~p

Nam .................................. 75
nu&c ngoai cua Vi~t

cac dg an FDI t:;ti Vi~t

Nam . 75

Nam ......................... 79

tu trgc tiSp nu&c ngoai theo ca c&u nganh ................ 80
tu trgc ti~p

mr&c ngoai vao Vi~t

Nam tir cac qu6c

gta .............................................................................................................................. 82
2.4.5. Tinh hinh tlm hut d~u

trgc ti~p

2.4.6. Tinh hinh thu hut d~u

tu trgc tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t

2.5. Cac nhfm t6 quySt dinh dSn d~u

nu&c ngoai theo lo:;ti hinh d~u

tu ................ 85

nam theo klm V\fC ... 89

tu twc tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t

nam ................... 90

2.5.1. M6 hinh phan tich ......................................................................................... 92
2.5.2. KSt qua khao sat. ........................................................................................... 94
2.6. Nhfrng lqi ich cua FDI d6i v&i nbn kinh tS Vi~t
2.6.1. Lqi ich tlm duqc tir hi~u

Nam .......................................... 100

qua kinh doanh cua cac dg an FDI t:;ti

Vi~t

Nam 100

2.6.2. Nhfrng lqi ich ma dong FDI c6 thS mang l:;ti d1rng tren giac d9 qu6c gia. 103
2.6.3. Nhfrng b&t lqi ma FDI c6 thS da mang l:;ti cho Vi~t

Nam ........................... 110

2. 7. Danh gia nhfrng t6n t:;ti chu quan va khach quan anh huang dSn tim hut FDI t:;ti
Vi~tNan1

...................................................................................................................... ll6
2. 7 .1. Cac thanh tl)'u trong tlm ht1t FDI t:;ti

Vi~t

Nam ........................................... 117

2.7.2. Cac t6n t:;ti trong tim hut FDI va nguyen nhfm

119


K~t

lu~n

122

chuang hai

Chuang ba: Gil:ti Phap Nhiim Ddy Mr;mh Thu Hut Ddu Tu Trl!c Tidp Nu&c Ngoai Tqi
Vi?t Na1n ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

3.1. Dinh huang phat triSn kinh t~

Vi~t

Nam .............................................................. 124

3.1.1. Nhfrng yeu du trong phat triSn kinh t~

Vi~t

Nam ..................................... 124

3.1.2. Nhii'ng dinh huang mvc tieu trong phat triSn kinh t~
3.2. Quan di~m
3.3. Ca

124

................................ 125

vS thu hut FDI ................................................................................... 129

sa dS xay dvng giai phap ................................................................................ 132

3. 3. 1. D~u

tu trl)'C ti~p

Nam trong tlm hut d~u

nuac ngoai tren th~

tu trvc ti~p

giai, cac CO' h9i va nguy CO' clia Vi~t

nuac ngoai ............................................................... 132 ,

3.3.2. Kha nang qmh tranh clia Vi~t

Nam trong thu hut d~u

tu trvc ti~p

nuac

ngoai ...... ··········· ..... ·········· .............................................................................................. 135 ("
3.4. Dinh huang thu hut FDI.. ...................................................................................... 137
3.4 .1. Mvc tieu dv ki~n

thu hut FDI tai nam 2010 ............................................... 13 7 '

3.4.2. Nhfrng dinh huang trong thu hut FDI. ........................................................ 1373.5. Cac giai phap dfry m~nh

thu hut d~u

3.5.1. Nh6m giai phap nh~m
tim hllt d~u

tu tqrc ti~p

tu trvc ti~p

nuac ngoai t~i

Vi~t

xay d\rng va cling c6 cac nhan t6 quy~t

Nam .......... 138
dinh trong

nuac ngoai, g6m c6 3 giai phap ............................................. 13 8

3.5.2. Nh6m cac giai phap vS CO' cciu cac nganh va cac vung kinh t~
3.5.3. Nh6m cac giai phap cling c6 vai tro quan

.................. 150

ly clia chinh phli ....................... 157

3.5.4. Nh6m cac giai phap b6 trq khac ................................................................. 162
3.6. Ki~n

nghi ............................................................................................................... 165

3.6.1. Ki~n

nghi d6i vai lu~t

3.6.2. Ki~n

nghi vai chinh sach ch6ng tham nhiing ............................................. 166

3.6.3. Ki~n

nghi d6i vai chinh sach d~u

3.6.4. Cac ki~n
K~t

lu~n

d~u

tu nuac ngoai ................................................... 165

tu ngu6n nhan Ivc ................................. 166

nghi khac ...................................................................................... 166

chuang ba

167


Ke't lu~n

chung

Danh 111\JC cong trinh cua tac gia
Tai Li~u
Phvlvc

Tham Khao

168


DANH Ml)C CAC KY HI~U,
AFTA

CHUVIET TAT

= (ASEAN Free Trade Agreement) Khu Vl)'c M~u

Dich TlJ Do C<)ng D6ng

Cac Nu6c Dong NamA.
AID/I

=(Foreign Capital Inflows as a Ratio to Domestic Capital Formation) H~

S6

Dong V6n Nu6c Ngoai Tren Dfru Tu Qu6c N<)i.
AID/Y

= (Foreign Capital Inflows as a Ratio to GDP) H~

S6 Dong V6n Nu6c Ngoai

Tren T6ng San Phim Qu6c N<)i.
APEC

=(Asia-Pacific Economic Co-operation) T6 Chuc Hqp Tac Kinh Te Chau

A

- Thai Binh Duang.
ASEAN = (Association of South East Asian Country) C<)ng D6ng Cac Nu6c Dong
NamA.
BOP

= (Balance OF Payment) Can Can Thanh Toan.

BOT

= (Building - Operating - Transferring) Xay Dl)'ng - Di~u

Hanh - Chuyen

Giao.

BT

= (Building- Transfening) Xay Dl,fng- Chuyen Giao.

CEPT

= (The Common Effective Preferential Tariff) Chuang Trinh Vu Dai Thue
Quan C6
Hi~u

Ll)'c Chung.

COR

=(Capital Output Ratio) H~

DNNN

= Doanh Nghi~p

Nha Nu6c.

DNTN

= Doanh Nghi~p

Tu Nhfm.

EU

= (European Union) C<)ng D6ng Chau Au.

FDI

= (Foreign Direct Investment) Dfru Tu Trl)'c Tiep Nu6c Ngoai.

FDI/1

= (FDI as a Ratio to Domestic Capital Formation) H~

S6 V6n Tren San Phim.

S6 Dfru Tu Ttvc TiSp

Nuac Ngoai Tren Dfru Tu Qu6c N<)i.
FDI/Y

= (FDI as a Ratio to GDP) H~
San Phim Qu6c N <)i.

S6 Dfru Tu TrlJc Tiep Nu6c Ngoai Tren T6ng


GDP

=(Gross Domestic Product) T6ng San Phftm Qu6c N9i.

GNP

=(Gross National Product) T6ng San Phftm Qu6c Dan.

IMF

= (International Monetary Fund) Qui Ti~n

LDCs

= (Less Developing Countries) Cac Nu&c Kern Phat Tri~n.

MNCs

=(Multinational Corporation) Cong Ty Da Qu6c Gia.

NICs

=(Newly Industrialized Countries) Cac Nu&c Cong Nghi~p

OLI

=(Ownership- Location -Internalization) Sa Hfru- Vi Tri- N9i B9 H6a.

PEs

=(Private Enterprises) Doanh Nghi~p

SOBs

=(State Owned Enterprises) Doanh Nghi~p

R&D

=(Research & Development) Nghien Cuu Va Phat tri~n.

RER

=(Real Exchange Rate) Ty Gia H6i Doai Thl,fc T~.

Yr

= (Real Growth Rate) Muc Tang Tru<'mg Thl,fc T~.

WB

=(World Bank) Ngan Hang Th~

WTO

= (World Trade Organization) T6 Chuc Thuang M~i

T~

Qu6c T~.

M&i Phat Tri~n.

Tu Nhan.

Nha Nu&c.

Gi&i.

Th~

Gi&i.


DANH SACH BANG BIEU

TRANG

Bang 1.1: Chinh sach khuySn khich d6i vai FDI t:;ti cac mrac APEC khu Vl,IC Chau A ... 3 8
Bang 1.2: Chinh sach h:;tn chS d6i vai FDI t:;ti cac mrac APEC klm vvc Chau A ............ .40
Bang 2.1: Th6ng ke dan s6 va vi~c

lam, 1989 - 2001 ..................................................... 54

Bang 2.2: Chinh sach khuySn khich dfiu tu nuac ngoai t:;ti Vi~t
Bang 2.3: Dfiu tu tn;c tiSp nu&c ngoai t:;ti Vi~t

Nam va ASEAN ........... 73

Nam 1988-2001 ...................................... 76

Bang 2.4: Ty I~ triSn khai cac dv an FDI tinh dSn thang 5 nam 2002 ............................... 80
Bang 2.5: 20 qu6c gia d~n

dftu trong dftu tu vao Vi~t

Nam tinh dSn thang 5/2002 .......... 84

Bang 2.6: Phan b6 dfiu tu trvc tiSp nuac ngoai gifra cac khu Vl,IC, 1988- 5/2002 ............ 89

Bang 2. 7: Gia tri cua cac biSn s6 giai thich ....................................................................... 95
Bang 2.8: KSt qua khao sat ................................................................................................ 96
Bang 2.9: Hi~u

qua dong v6n FDI giai do:;tn 1988-2001.. ............................................. 100

Bang 2.10: San phfrm cong nghi~p
Bang 2.11: Muc d() hi~n

chu ySu trong nam 1999-2000 ................................. 102

d:;ti cua may m6c thiSt bi su dvng trong cac khu Vl)'C kinh tS

u·en dia ban TP. H6 Chi Minh so vai tieu chufrn thS giai . ....................................... 105
Bang 2.12: S6 luqng vi~c

lam do khu vl)'c FDI t:;to ra ..................................................... 107

Bang 2.13: Xwit khfru cua klm V\fC FDI .......................................................................... 109
Bang 3.1:

Dv· bao tang truang kinh tS giai do:;tn 2001-2010 ........................................... 126

Bang 3.2: ChiSn luge tang truo·ng xu~t

khfru 2001-2010 ................................................ 128

Bang 3.3: D\r bao can can vang lai giai do:;tn 2001-2010 ................................................ 129
Bang 3.4: Doanh nghi~p

tu nhan vira va nh6: 1998-2000 ............................................... 143


DANH sACH SO DO
So do 2.1: So sanh gia nhfm cong cua Vi~t
So d6 2.2: Ty 1~

1~m

Nam va m()t s6 nu&c tren th~

gi&i ................ 54

phat va ty 1~ tham thung ngan sach so v&i GDP .............................. 58

So d6 2.3: Ty gia h6i doai chinh thuc va cy gia tren thi trucmg ....................................... 62
So d6 2.4: T6c d9 tang truang thvc t~

............................................................................. 65

So d6 2.5: T6c d9 tang v6n tnrang FDI t~i
So d6 2.6: D~u

tu trvc ti~p

So d6 2.7: Ty trQng v6n d~u

Vi~t

Nam 1988-2001 ................................... 78

nu&c ngoai theo nganh giai do~n
tu tn,rc ti~p

nu&c ngoai theo lo~i

1988-2001 ........................ 81

hinh d~u

tu ...................... 87

So d6 2.8: Dong g6p cua FDI d6i v&i tang truang kinh t~ .............................................. 104
'

'

,

So do 2.9: Xuat khau cua khu VlJC FDI ........................................................................... 108


- 1-

MODAU
1.

Y nghia cua d~

tai nghien clfu

Ufru tu nuac ngoai bao g6m dfru tu tn,rc tiSp nuac ngoai (FDI) va dfru tu gian
tiSp nu6'c ngoai (FPI). Trong hai lo~i

han m~c
do~n

nay, cho dSn nay FDI v~n

chiSm ty trQng Ian

.

du dfru tu gian tiSp cling dang c6 xu huang tang len. NSu nhu trong giai
1983-1987, dong dfru tu twc tiSp nuac ngoai vao cac nu6'c dang phat tri~n

(LDCs) trung binh trong chi c6 18 ty USD thi dSn nam 2000, con s6 nay da len dSn
240 ty USD, tang han 12 lfrn (World Investement Report, 2001) [90]. f)fru tu gian
tiSp nuac ngoai vac cac nuac dang phat tri~n

cling tang tu vai ty USD nam 1987 len

khoimg 80 ty USD nam 2000.
Ufru tu tn,rc tiSp nuac ngoai duqc d~c

trung bai sv t~p

trung v~

m~t

vi tri, cac

IInh VlJC kinh tS va cac hang dfru tu. Hfru hSt dong dfru tu tn,rc tiSp nuac ngoai vao
cac nuac dang phat tri~n

d~u

t~p

Ian, Singapore, H6ng Kong, Trung Qu6c va Vi~t
va trong cac nganh cong nghi~p

chs t~o,

di~n

t6ng ngu'on v6n d'au tu (Bao cao phat tri~n

Nam trong nhfrng nam gfrn day),
tu, hoa chth va thiSt bi v~n

M<)t s6 cac cong ty Ian a cac nuac Cong nghi~p

phat tri~n
Th~

chi~m

giai 2001 u6'c tinh r~ng

a nuac ngoai thu<)c lq~i

c~p

thuc r~ng

FDI dong g6p m~nh

v6n, cong ngh~

anh huang bai cac nhan t6 C\1 th~

Phat Tri~n

d~i

cho cac nu6'c nh~

a CaC nuac nh~

Vi~t

dang phat tri~n

bi~t

khi rna

lao d<)ng re ti~n

cua

(vi dv: Trung Qu6c, Malaysia, va

anhfrng thi truerng nay SlJ thay thS nh~p

sv cho cac nha dfru tu. Hun nfra d~

nguf>n

me d6i vai FDI. Sv t6n t~i

Nam trong nhfrng nam gfrn day) la nhfrng y~u
d~c

each cung

dfru tU nhu' SlJ d6i dao V~

ra nhfrng ldch thich m~nh

nhfrng thi trucmg r<)ng Ian ho~c

b~ng

dfru tu. FDI chiu

nhfm Ivc va tai nguyen khoang san (vi dv: dfru h6a a Indonesia ho~c

a Trung Qu6c) c6 t~o h

v6'i han

nuac ngoai phat sinh tir

me cho sv tang truang kinh t~

va ley nang quimly hi~n

nam 2000,

hinh dfru tu FDI) [90].

Tfrm quan trQng ngay cang tang cua dfru tu trvc ti~p
nh~

chuy~n.

ty trQng cao trong

c6 tai han 60.000 cong ty da qu6c gia tu cac nuac Cong Nghi~p
800.000 cong ty con d~t

A (Malaysia, Thai

trung a cac nuac khu VlJC Chfm

t6 mang tinh ch~t
kh~u

quy~t

se dem l~i

thu hut dfru tu, Chinh Phu c6 th~

dinh,

ca h<)i th~

danh nhfrng uu


- 2-

dai d~c

bi~t

nhu giam thu~,

thanh l~p

cac d~c

d9 uu dai xufrt khAu ... Ngoai nhfrng y~u

khu kinh t~,

khu cong nghi~p,

t6 tren, FDI hfrp dfrn

(J

cac ch~

cac nu&c c6 moi

truong chinh tri t6t.
Vi~t

6

Nam k~

1987 d~n

nay, d~u

t6ng v6n d~u
d~n

tu khi lu~t

d~u

tu tn.rc ti~p

tu nu&c ngoai duqc ban hanh thang 12 nam

nu6c ngoai da tang m1;tnh, n~u

tu nu&c ngoai chuy~n

vao Vi~t

nam 2002, t6ng s6 dlJ an d~u

nhu vao nam 1988

Nam chi d1;tt khoang 60 tri~u

tu nu&c ngoai 6 Vi~t

USD, thi

Nam la 3.900 v6i v6n dang

ky da len t6i 42 ty USD, trong d6 c6 3.200 dlJ an dang ho1;tt d<)ng (Di~n
Thmmg M1;ti- D~u

Nam, 2002) [30]. Cac dlJ an nay d~n

tu cac cong ty cua

tren 63 qu6c gia 6 cac klm VlJC tren th~

gi6i. Nhin chung, d~u

ngoai da tang tru6ng nhanh k~

s6 Iuqng dlJ an va qui m6 cua cac dv an,

va d~u
n~

Tu Vi~t

Dan

tu nuac ngoai da ph~n

kinh t~

Vi~t

ca v~

m~t

tu nu&c ngoai t1;ti cac nu6c dang phat tri~n

kinh t~

xa h<)i cfrp bach

dem so sanh v6i d~u

tu nu6c ngoai 6 Vi~t

Nam con rfrt khiem t6n. Cac nha d~u
h1;tn chi m6i bit d~u

Nam. Nguyen nhan thi c6 nhi~u,

thvc SlJ d~t

b6i vi kinh nghi~m

thvc t~

tu nhi~u

tu

chan len

chu quan c6, khach quan cung c6.

Nhung nguyen nhan chu quan, n<)i Ivc cua ban than qu6c gia la di~u
ban d~n,

thuc dAy

trong khu vvc (Malaysia, Thai Lan,

nu6c ngoai tu cac qu6c gia nhu My ch~ng
thi tmang Vi~t

cac vfrn d~

lam cho nguai dan ... Tuy nhien, n~u

Trung Qu6c ... ) thi d~u

nu6c

nao dong m9t vai tro quan trQng trong vi~c

Nam tang tru6ng va giai quy~t

nhu v6n va cong an vi~c

tu trvc ti~p

c~n

thi~

phai

qu6c gia nhu Singapore, Malaysia,

Thai Lan, Trung Qu6c ... cho thfry: "se kh6ng c6 ai c6 thd lo cho minh bdng chfnh
bcm than minh". V~y

thi, nhfrng nhan t6 nao mang tinh chfrt quy~t

tu nu6c ngoai? Nhan t6 nao la chu y~u,

nhan t6 nao la thu y~u?

dinh d6i v6i d~u
Nhan t6 nao chung

ta da c6? Nhan t6 nao chung ta chua c6? Nhan t6 nao chung ta se c6 n~u
t1;to ra? Cac nha d~u

bi~t

each

tu nu6c ngoai khac nhau thi c6 chiu tac d<)ng b6i nhfrng nhan t6

khac nhau khong? Nhfrng cau hoi nay ldch thich ni~m

say me nghien dru trong toi.

Tu tm6·c d~n

cong trinh khoa h9c v6i qui

mo l&n nh6 v~

nay, m~c
vfrn d~

da phan tich chung v~

du cung c6 nhi~u
d~u

tu trgc ti~p

tinh hinh d~u

d~

tai, nhi~u

nu6c ngoai t1;ti Vi~t

Nam, cac d~

tai nay cung

tu nu6c ngoai t1;ti Vi~t

Nam, nhu d~

tai cua Ti~n


-3-

Thi Nhu Y, nhung d~

si Nguy~n
clia FDI; ho~c

nhu d~

tai nay h;ti di sfm phfm tich cite lqi ich va thi~

tai clia nghien c(ru sinh Ph~m

Dinh Long l~i

tich co cfiu quan ly FDI; con tac gia Tr'an Nguy~n
de'n khia c~nh

NgQc Anh Thu' l~i

Kinh te' chinh tri cua d'au tu' FDI. .. Trong l
thvc sv chu trQng d~n
y~u

m()t trong nhfrng vfm d~

m~u

m~nh

m9t sb d~
v~

thi~

them hai m~t
tai da~

h~i

c~p

d~n

clia m()t v~n
v~

d~

la lqi ich va thi~

cac d~

nhan tb quy~t

dinh dbi v6i dfiu tu trvc ti~p

dli, toan di~n

hqp ch~t

Ben c~nh

chua k~t

hqp gifra vi~c

nu6c ngoai t~i

Vi~t

nghien c(ru cac
N am m()t each dfiy

lqi ich va thi~

m~nh

thu hut dfiu tu trvc ti~p

h~i

cua dfiu tu, k~t

tay vao thl,l'C lu~n hi~n

nuo·c ngoai la mong mubn

an ti~n

Sl kinh t~

cho nu6c chli nha, lam th~

hoa nhfrng thi~

h~i

nao d~

tren CO' sa dam bao quy~n

h~i

mubn. Kinh nghi~m

thanh cong trong thu hut, ki~m

a m<)t sb nu6c chau A da cho th~y

clia minh.
do dfiu tu trvc ti~p

tbi da hoa nhfrng lqi ich va
lqi clia nha dfiu tU d~

cucmg nhfrng dong g6p cua dfiu tu nu6c ngoai la di~u

soat va quan ly dfiu tu nuac

vai tro chli lvc clia chinh phli nhfrng nu6c

nghien c(ru nhfrng d~

cac nhan tb quy~t

dinh dbi vai dfiu tu trvc ti~p

nuac ngoai, vi~c

quan ly qua trinh dfiu tu trvc ti~p

nu6c ngoai t~i

giai phap nh~m

xu~t

phfin cling cb vai tro clia chinh phli va hoan thi~n
nu6c ngoai t~i
Vi v~y,

Vi~t

tang

qubc gia nao cfing mong

nay. Cho nen ngoai vi~c

h~it

phan

lam CO' sa cho vi~c

nu6c ngoai. Bai v~y,

do, sau khi phan tich nhfrng lqi ich va thi~

nu6c ngoai mang l~i

t~o

b6 sung cho

che gifra phan tich cac nhan tb anh huang Va mo hinh l
thl,l'C Sl,l' clia tac gia ld1i b~t

ngoai

d~

tai se

clia FDI nhung phfin phan tich

tai d~u

ca (y tfim vi mo va vi mo, co xet d~n

xay dvng giai phap d~y

tbi thi~u

h~i

d6, d~

h~i

tb anh huang v6i cac mo hinh khao Sat toan hQC d~

xay dvng cac giai phap thu hut dfiu tu trvc ti~p

chu trQng
tai clia toi se

dong FDI; Ben c~nh

lqi ich va thi~

chua sau. Ngoai ra, hfiu h~t

tfch cac y~u

d~

phan

chbt trong thu hut dfiu tu la cac

tb nao clia nu6c chu nha se anh huang d~n
con nh~

thien v~

h~i

Nam cung la m()t phfin clia lu~n

cho vi~c

cling cb, phat huy va
dua ra nhfrng
Vi~t

Nam, gop

qua trinh thu hut dfiu tu trvc ti~p
an nay.

tac gia da chQn "Cac nhdn t6 cmh huang va gicti phap tidy mqnh thu

adu tu tnrc tiip nu&c ngoat tqi Vi?t Nam" lam d~

tai cho lu~n

an clia minh.


- 4-

2. M9c dich nghien clfu

Mvc dich nghien ctru cua lu~n
Nh~n

m~nh

•

T~p

nhfrng khai ni~m

din bfm v~

trung nghien c(ru ca sa ly lu~n

•

trong vi~c
t~i

Vi~t

cua FDI.

cac nhan t6 mang tinh ch~t

v~

quy€t dinh

dvng vao tinh hinh thlJc t€

Vi~t

thu hut dau tu d€ lam ca sa cho vi~c

nh~

d~ng

cac

quy€t djnh trong thu hut dau tu trlJc ti€p nu6'c ngoai

Nam.

Xay dl,l'ng m<)t mo hinh toan hQC va dung s6 li~u

•

h~i

Nam.

nhan t6 mang tinh ch~t
t~i

v~

lqi ich va thi~

thu hut dau tu tqrc ti€p nu6'c ngoai, v~n

Lam ro ca sa ly lu~n

•

an nay bao g6m nhfrng n<)i dung chinh sau:

thu th~p

duqc d€ khao sat

muc d<) anh huang cua cac nhfm t6 quy€t dinh trong thu hut cac nha dau tu
nu6'c ngoai, rut ra nhfrng net d~c
•

Phan tich m<)t each c6 h~

trung v~

thu hut FDI t~i

Vi~t

Nam.

th6ng tinh hinh dau tu trlJc ti€p nu6'c ngoai t~i

Vi~t

Nam thai ky 1988-2001.
•

DlJa tren dinh hu6·ng phat tri€n kinh t€ cua chinh phu d€ trinh bay nhfrng
quan di€m ro rang trong vi~c
Vi~t

thu hut dong v6n dau tu trl,l'c ti€p nu6'c ngoai t~i

D~

Nam.
xu~t

•

nhfrng giai phap nh~m

tang cuang thu hut FDI bao g6m giai phap

nang cao va duy tri t6c d<) tang truang, giai phap cai t6 h~

th6ng ngan hang

va xay dl,l'ng chinh sach ty gia h6i doai, chinh sach lai su~t

hqp ly' giai phap

tang cm'mg dau tu n<)i dia, hoan thi~n

h<)i dau tu t~i

Vi~t

ki€n nghi nh~m
Ph~m

3.
D~

moi truang phap ly va marketing co·

Nam d€n cac qu6c gia tren th€ gi6'i ... kem theo m<)t s6
hoan thi~n

cac giai phap nay.

vi nghien clfu
tai nghien cuu se lien quan d€n r~t

kinh t€ d6i ngo~i,

tai chinh, phap lu~t,

chi di sau vao cac v~n

d~

linh VlJC khoa h9c xa h<)i nhu

cai t6 doanh nghi~p.

. . Tuy nhien, d~

tai se

lien quan d€n cac nhan t6 anh huang d€n thu htlt dau tu

trlJc ti€p mr6'c ngoai, cac lqi ich va thi~
ngoai c6 th€ mang l~i

nhi~u

h~i

ma dong v6n dau tu trlJc ti€p nu6'c

cho nu6'c chu nha trong thoi gian 1988 - 2002.


-5-

Cac giai phap d~

xuftt chi mang tinh chftt d!nh huang va d!nh tinh duqc xay

dvng tren ca sa ly lu~n
hut FDI cua n~

v~

kinh t~

FDI, kinh nghi~m

Vi~t

due k~t

tu thvc ti~n

Nam d€ thu hut t6t hdn FDI t~i

va hi~n

Vi~t

tr~ng

thu

Nam.

4. PhrrO'ng Phap Nghien CU:u

Ve
ly lu~n

m~t

phudng phap lu~n,

logic giai quye't va"n d'e trong lu~n

v'e thu hut d'au tu' cua Dunning, J.H. va kinh nghi~m

an dl.fa tren

thu hut d'au tu' Clh cac

qu6c gia trong khu vl.fc d€ danh gia tlnh hlnh thu hut FDI cua Vi~t

Nam d€ xac

dinh nhung lc;ii ich va nhung t'On dQng, Him cd sCi xac dinh dinh huang thu hut d'au
tu' FDI va d'e ra cac giai phap nh~m
t~i

Vi~t

dtfy m~nh

thu hut d'au tu' trl.fc tie'p nuoc ngoai

Nam.
Cac phu'dng phap du'QC sll' dvng ke't hc;ip g'Om c6: quan sat thl.fc te', di'eu tra

chQn miiu, so sanh, t6ng hc;ip, phan tich th6ng ke, phong va"n chuyen gia, phan
tich h6i qui tuy~n

tinh (regression). Phuang phap nay giup chung t6i xac dinh m(rc

d9 fmh huang cua cac nhan t6 quy~t
d~

d~

dinh d6i v6i FDI t~i

xuftt cac giai phap dAy m~nh

Trong lu~n

trong nhung th~p
cua

Vi~t

v~tc

v~

nu6c ngoai t~i

Vi~t

Nam.

thu hut d'au ttt cua cac qu6c

ky qua nhu' Thailand, Trung Qu6c ... Tu d6, v~n

d~mg

cho di'eu

Nam.
lu~n

an

ly lu~n:
M~c

d-L1 da c6 m9t s6 c6ng trinh nghien c(ru v~

gia nao xem xet m9t each toan di~n
trong tim hut d~u

tu trvc ti~p

nha cua dong v6n FDI. Ho~c
d~u

Nam, tu d6 c6 ca so·

la nhung nu'oc du'c;fc danh gia la thanh c6ng trong thu hut FDI

4. Nhfrng dong gop cua

•

tu trvc ti~p

an, chung t6i con coi trQng kinh nghi~m

gia trong khu

ki~n

thu hut d~u

Vi~t

tu nu6·c ngoai t~i
nhung l~i

kh6ng nhftn m~nh

Vi~t

ca sa ly lu~n

v~

nay nhung chua c6 tac
cac nhan t6 anh huang

nu6c ngoai, cac lqi ich va thi~

h~i

c6 tac gia da~

lqi ich va hi~t

Nam nhu lu~n
d~n

d~n

vftn d~

c~p

an ti~n

d~n

vftn d~

si kinh t~

cua Nguy~n

d6i v6i nu6c chu
h~i

cua

Thi NhuY,

cac nhan t6 anh huang. Trong nghien dru nay, lu~n


-6-

{m da lam ro duqc nhfrng tieu chi v~
ti~p

nu&c ngoai. Di~u

thu hut d~u

•

nu&c ngoai te;ti Vi~t

giup cho vi~c

tu tn,rc

nh?n d:;mg nhfrng thanh

d~y

me;tnh han nfra hoe;tt d<)ng

N am.

thgc ti~n:

+ Lu?n an da xay dgng duqc quan di~m
ngoai te;ti

+ K~t

dinh trong thu hut d~u

phap khic phvc cac t6n te;ti d~

tu trgc ti~p

v~

y nghla rfrt l&n,

nay c6

tgu da de;tt duqc va bi~n

cac nhfm t6 quy~t

Vi~t

ro rang trong thu hut d~u

tu trl)'C ti~p

nu&c

Nam.

qua khao sat cua mo hinh toan hQC da cho thfry muc d<) anh huang cua cac

nhan t6 quan trQng, dong vai tro quy~t

dinh trong vi~c

thu hut cac nha d~u

tu nu&c

ngoai.

+ D~

xufrt cac giai phap kinh t~

t6i da h6a lqi ich cua d~u
kinh t~

va nguy~

nh~m

tang cucmg thu hut FDI, giam thi~u

tu trgc ti~p

VQng cua con ngm)'i Vi~t

s6 li~u

cua cac s6 li~u,
duqc sir dvng d~

Nam.

hi~n

avi~c

lga chQn cac bi~n

xay dgng mo hinh toan hQC. Ngoai cac nhan t6 v~
d~u

tu qu6c n<)i, ty gia h6i doai, lai sufrt, gia nhan cong, vi~n
vi~c

Slr dvng he;tn nge;tch nh?p kh~u,
vi~c

u6·c luqng muc bao h<) chi mang tinh chfrt g~n

cac

s6 kinh t~

trq nu&c ngoai, dong
t6 khac nhu thu~

dung, va cac s6 li~u

quan,

cling khong

th6ng. Ben ce;tnh d6, chinh sach bao h9 cua Vi~t
s6 v~

vi mo trong

va cac rao can thuang me;ti khac ... Tuy nhien,

dbi sau khi ra nh?p hoan toan AFTA va thl,l'c hi~n
2003. Do d6, cac bi~n

nhfrt dinh. Cv th~,

t6c d<) tang truang thgc t~,

nu&c ngoai con chiu anh huang bai cac y~u

du, khong c6 h~

va do sg khong

phan tich trong lu?n an chi thu th?p duqc tir nam 1988 d~n

vi~c

tu tn,rc ti~p

d~y

thu th?p s6 li~u

lu?n an nay se c6 m<)t s6 he;tn ch~

nam 2001. Sg gi&i he;tn cling th~

d~u

he;ti,

nu&c ngoai, phu hqp v&i mvc tieu phat tri~n

Tuy nhien, do nhfrng kh6 khan trong vi~c
hoan thi~n

thi~

Nam se thay

19 trinh CEPT - AFT A trong nam

chinh sach bao h9 se khong duqc gi&i thi~u

trong mo

hinh toan hQC cua lu?n an nay. Ngoai ra, tai nguyen thien nhien phong phtl va ngu6n
nhan Ivc d6i dao cling la nhfrng nhan t6 rfrt quan trQng c6 tinh chfrt quy~t
v&i dong d~u

tu trgc ti~p

nu&c ngoai vao nu&c chu nha, va m<)t l~n

kh6 khan trong thu th?p s6 li~u

th6ng ke, nhli'ng bi~n

dinh d6i

nli'a, cling vi SlJ

s6 nay cling khong duqc khao


-7-

sat mQt each to~m

di~n

(m~c

dude tai da c6 g~n

dua vao mo hinh bi~n

muc luang binh quan, nhung mire dQ anh huang lc;ti khong dang tin
hqp cua Vi~t

c~y

cho trm'mg

Nam). Cu6i cling, lc;tm phat cling c6 the la nhan t6 fmh hu6ng d~n

nhung CO the do SlJ khong ho~m

thi~n

CUa s6 li~u

thu th~p

nhan t6 nay vao mo hinh de khao sat thi lc;ti xwit hi~n
v&i cac bi~n

giai thich la

FDI,

dUQ'C, nen khi dua them

"tuang quan" (correlations)

khac nen nhan t6 nay cling bi loc;ti b6.

5. N()i dung nghien cuu:
Chuang 1: Co sJ ly lu~n
v~

cdc nhan t6 quyit dtnh trong thu hut d'au tu nuac

ngoid. Trang ph'an nay tac gia trlnh bay toan b9 co sd ly lu~n

Dunning de'n kinh nghi~m

til mo hlnh J.

cua cac qu6c gia v'e thu hut d'au tu' nu'oc ngoai d~

lam

n'en tang phan tich d'au tu' nu'oc ngoai (J chu'ong 2.
Chuang 2: Phan tfch t'inh hinh thu hut d'au tu trz:tc tiip nuac ngoai J Vi~t

Nam.

Chuong nay neu ra tlnh hlnh d'au ttt tn,tc tie'p nu'oc ngoai, nhung nhan t6 tac d9ng,
nhung till va nhu'<;5c di@m til d6 d'e xua't cac bi~n

phap thich h<;1p (J chttang 3.

Chuang 3: Cdc giai phdp thu hut d'au tu trl:fc tiip nuac ngoai J Vi~t

tang phan tich

(j

chu'ong 2, lu~n

Nam. Tren n'en

an d'e xua't cac giai phap thu hut d'au tu' tn,tc tie'p

nu'oc ngoai nhtt duy trl t6c d9 tang tru'dng kinh te', cac chinh sach

u'u

dai d'au tu',

cac chinh sach kinh te' khac nhtt ty gia h6i doai, co che' lai sua't h<;1p ly ... nh~m
mc;tnh hon nua d'au tu' tn,tc tie'p nu'oc ngoai (J Vi~t

Nam.

nay


-8-

Chrro·ng 1:

co sa LY LU~N

VE

cAc NHAN TO QUYET I>JNH TRONG

THU UUT DAU TU TRl/C TIEP NUOC NGOAI

1.1. Khai ni~m

v~

dftu trr trvc ti~p

nrro·c ngoai

Dfru tu nu&c ngoai c6 hai d~ng:
tn,rc tiSp la hinh thuc dfru tu b~ng
nu&c ra nu&c ngoai d~

dfru tu gian tiSp va dfru tu tn,rc tiSp. Dfru tu
v6n ho~c

tai san cua ca nhan, t6 chuc hay nha

tim kiSm lgi nhu~

khac. NSu nhu d6i v&i lo~i

ho~c

vi nhfrng mvc dich kinh tS xa h<)i

hinh dfru tu gian tiSp, cac nha dfru tu nu&c ngoai c6 th~

mua c6 phfrn cua m<)t c6ng ty d~

huang lgi nhu~

ho~c

lai tu ban thi "dfru tu nu&c

ngoai dugc coi nhu tn,rc tiSp khi nha dfru tu c6 c6 phfrn trong m<)t c6ng ty nu&c
ngoai du d~

hQ c6 th~

ki~m

soat ho~c

c6 quy~n

(Dunning 1994) [65]. Thong thuang, d~
d~o

trong vi~c

ra quySt dinh d6i v&i c6ng ty d6"

c6 quy~n

ki~m

soat ho~c

gifr vai tro chu

ra quySt dinh 6' m<)t c6ng ty, m<)t nha dfrutu phai n~m

khoang tren

30% s6 c6 phfrn cua c6ng ty d6.
Hi~n
c~nh

tugng dfru tu trvc tiSp nu&c ngoai c6 th~

dugc tiSp c~n

dva tren ba khia

ly thuySt (Kinh Doanh Toan Cfru, 2001) [23]. M<)t nh6m ly thuySt tim each

giai thich t~i
phuang ti~n

sao cac qu6c gia thuang uu dai dfru tu trvc tiSp nu&c ngoai nhu la m<)t
d~

tham nh~p

thi truang nu&c ngoai han la xuftt khftu ho~c

licensing

(chuy@n nhu'trvc tiSp nu&c ngoai ( dva tren quan di~m
nguai Nh~t

Kojima). Ly thuy~

v~

ly thuySt dfru tu cua giao su kinh t~

thu ba dugc bao v~

Dunning J. H., tren ca s6" ph6i hgp nhfrng khia c~nh
trend~

c6 m<)t giai thich hoan thi~n

v~

b6"i nha kinh t~
t6t nh~

dfru tu trvc ti~p

nguai Anh

cua hai nh6m ly thySt

nu&c ngoai. Vi v~y,

ly thuySt

cua ong con dugc gQi la ly thuySt Iva chQn Dunning J. H. vase la ly thuySt d~t
tang cho vi~c
phat tri~n

phan tich ca s6" khoa hQc cua vi~c
dugc d~

c~p

trong lu~n

n~

thu hut FDI cua m<)t qu6c gia dang

an nay.

1.2. Nhu·ng IQ'i ich cua dftu trr trvc ti~p

nm:Yc ngoai dBi v6'i nrr6'c nh~

1.2.1. L(J'i felt thu tltr(J'c tt't· khii niing t(lo ra l(J'i nhu(in cua dong FDI

dftu trr


-9-

Xet tren phuang di~n
kinh t~

cua nu6c nh?n d~u

hut tru6c h~t
-c~nh

vi mo, d~u

tu khi cac dong v6n d~u

ph~n

tu tn,rc ti~p

nu6c ngoai duqc thu

phai dt'un bao duqc kha nang sinh lCri. Noi m<)t each khac di, v~

ta!chinh, cac dv an d~u
gian ho~t

tu nu6c ngoai duqc xem la c6 lqi cho n~

d<)ng nh~t

tu nu6c ngoai phai thu duqc lqi nhu?n sau m<)t thai

dinh. Va lqi nhu?n thu duqc nay se trvc ti~p

vao lqi ich cua nu6c nh?n d~u
Dong g6p thu nh~t

tu du6i nhfrng d~ng

dong gop m<)t

sau:

la lqi nhu?n se duqc chuySn sang lvc luqng nhan cong

ban Xlr duo·i d~ng

lTilrC luang thl,XC t~

cao han.

Dong gop thu hai la nguai tieu dung se duqc
ch~t

khia

su dvng nhfrng san phftm co

luqng cao v6i gia re han.

Dong g6p thu ba la chinh phu co thS tang ngu6n thu thong qua thu~

doanh

thu va lqi nhu?n.
Cu6i cling la cac khu vvc khac cua n~
anh huang cua y~u
Kha nang t~o
cua nha d~u

tu. Quy~t

nao do. Quy~t
v~

d~u

t6 "tac d<)ng trinh di~n"

ra lqi nhu?n tru6c h~t
dinh d~u

tu trvc ti~p

phv thu<)c chu y~u

vao cac quy~t

tien la nen hay khong nen d~u

dinh

tu vao m<)t qu6c gia

nghien ClrU dl,fa tren ly thuy~

nu6c ngoai trong do n6i b?t la ly thuy~

Iva chQn cua Dunning J.

nay, cac cong ty da quO'c gia (MNCs) dung tren giac d<) l9·i

nhu?n, se chuy@n ho~t

d<)ng san xu~t

m<)t each hi~u

Sau do, khi da quy~t

qua nh~t.

so sanh cua minh cac nha d~u

d~n

nhfrng nai hQ cho r~ng

dinh d~u

Ngoai ra, nhfrng ki~n du

tu, b~ng

co thS thvc hi~n
each t?n dvng nhfrng

tu nu6c ngoai se co nhfrng quy~t

luqc dS t6i da hoa lqi nhu?n thu duqc tir v6n d~u

kha nang sinh lai cua cac dv an d~u

truang d~u

tu an toan va 6n dinh bao gia cling r~t

dinh chi~n

tu.

cv thS cua moi truang d~u

huang d~n

nu6c ngoai.

co thS duqc huang lqi nha

(demonstration effects).

dinh nay thuang dUQ'C cac nha kinh t~

H. Theo ly thuy~

lqi th~

kinh t~

tu C5 mtoc sd t<;ti anh

tu nu6c ngoai. Vi th~,
h~p

d~n

m<)t moi

d6i v6i cac nha d~u

tu


- 10-

1.2.2. L(fi ich do FD/ mang l(ti xet tren phU'Ung di~n
FDI c6 the mang l?i cho nu6'c nh~

d~u

tu nhi~u

duqc chia thanh 3 nh6m (Kinh Doanh Toan C~u,
tac d(>ng v~

vi~c

quffc gia
lqi ich. Nhfrng lqi ich nay

2001): lqi ich chuyen tai nguyen,

lam va tac d(>ng len can can thanh toan.

1) Lqi ich chuyen tai nguyen (Resource - transfer) la nha c6 S\1' dong g6p cua
FDI vao vi~c

tb
v~

v6n, c6ng ngh~

ti~p

va ky nang qwin ly. Day h't nhfrng y~u

a cac qubc gia dang phat trien va duqc bu d~p

thuang khan hi~m

qua vi~c

•

cung c~p
nh~

FDI.

khia C?nh cung c~p

minh, da tham nh~p

v6n, cac MNCs v6'i sue ITI?nh tai chinh va qui m6 cua
vao ngubn tai chinh kh6ng s~n

phat trien mu6n thu hut FDI. Cac MNCs ho~c
chu nha bAng ngubn
d~u

v6n d~u
V~

wco, ho~c

tu. Chinh vi v~y

c6 the cung c~p

v6n cho nu6·c

d~

cua

dang han CaC cong ty Clla nu6'c

ma FDI da chi~m

m(>t ty tnmg dang ke trong t6ng

tu o· cac nu6'c dang phat trien.

khia C?nh cung C~p

•

c6 ella cac nu6'c dang

co the su dvng uy tin va cac mbi quan h~

a cac thi truang v6n

minh de vay ti~n
nh~

thong

dong v6n d~u

cong ngh~

d?i va ky nang qm'm ly, ben C?nh

tu, FDI con la ngubn cung c~p

quim ly va marketing hi~n
thi~u

hi~n

ky thu~

d?i ma cac nha d~u

c6ng ngh~,

ky nang

tu trong nu6'c kh6ng c6 ho~c

kinh nghi~m.

+ Lqi ich tu ky thu~

c6ng ngh~

hieu bi~t

tu v~

cua nha d~u

ma nu6'c chu nha c6 the nh~
c6ng ngh~

M(>t trong nhfrng lqi ich 16'n nh~t
ti~p

c~n

v6'i nhfrng ki~n

Nhu nha kinh t~

ma nu6'c nh~

thuc ma cac nha d~u

Vernon Romer da nh~

the phat trien thl ki€n thuc v~
nhan t6 d~u

va muc d(> hi~n

c6ng ngh~

d~u

bao gbm

sv

d?i cua c6ng ngh~.
tu thu duqc la ca h(>i

tu nu6'c ngoai c6 the cung c~p.

dinh, dbi v6'i cac nu6'c LDCs de c6
cling quan tn;mg kh6ng kem cac

vao (inputs) khac. Va FDI duqc vi nhu c6 may c6 kha nang

chuyen giao y tuo·ng c6ng ngh~

cho cac nu6'c nh~

d~u

tu ma thi~u

nhfrng c6


- 11 -

may nay' cac nu&c kem phat tri~n

vfrng. Ben C?nh d6, muc d9

kh6 c6 th~

hi~n

d?t duqc t6c d9 tang truang ben

d?i cua cong

ngh~

cling phv thUQC vao muc

d9 dong v6n dfru tu nu&c ngoai chay vao cac nu&c nh~

dfru tu, cong ngh~

m6'i luon luon di cung v6'i dong FDI va cac cong ty nu&c ngoai dong vai tro
quan trQng trong vi~c

thuc dAy S\f phat tri~n

cong ngh~

hi~n

d?i t?i cac nu6'c

chu nha.

+ Lqi ich do ky nang quan ly hi~n
qua FDI Ia rfrt l&n. D~c

bi~t,

d?i va duy tri ky

thu~

cac ky nang quan ly tai chinh, marketing

trong cong ty con cua MNCs va cac nhfm vien

nay l?i tham gia dieu hanh cac cong ty n9i dia khac. Hi~u
c6 th~

dfru tu thong

lqi ich nay se duqc nhan len nhieu lfrn khi cac

nhfm vien ban dia duqc hufrn luy~n
hi~n

d?i mang dSn cho nu&c nh~

tang len nSu cac ky nang quan ly hi~n

qua tuang tv cling

d?i cua ban quan ly cfrp cao cua

cac MNCs c6 tac dvng khuySn khich cac nha cung cfrp, phan ph6i trong
nu6·c, d6ng thai mang l?i nhfrng tac tl9ng trinh diin (demonstration effects)
cho cac d6i thu c?nh tranh n9i dia trong vi~c

cai thi~n

ky nang quan ly cua

minh.
2) Lqi ich thu duqc ve vfrn de vi~c

lamIa nha tac d9ng tich

thi truang lao d9ng (employment effects) t?i nu&c nh~

ClJC

cua FDI d6i v6'i

dfru tu. Tru6'c hSt,

tac d9ng trvc tiSp cua FDI Ia kha nang t?o ra cong an vi~c
MNCs b~ng
cac

CO'

each tuy~n

dvng nhan cong cua nu6'c chu nha vao lam vi~c

t?i

sa san xufrt va trv sa cua hQ. Thvc tS t?i nhieu nu&c dang theo du6i

chinh sach ma cua d~

thu hut FDI cho thfry cac doanh nghi¢p c6 v6n dfru tu

nu&c ngoai da trvc tiSp t?o ra m9t kh6i luqng vi~c
nh~

lam cua cac

dfru tu (vi dv

lam dang k~

cho nu6'c

a Anh, hang xe hai Nissan da trvc tiSp t?o ra 4.250 vi~c

lam thong qua hinh thuc dfru tu trvc tiSp vao nu6'c nay- Kinh Doanh Toan
Cfru ngay nay, 2002) [23]. Ben c?nh d6, tac d9ng c6 lqi cua FDI d6i v6'i vi~c
lam t?i nu6'c nh~
kha nang tuy~n

dfru tu con duqc hinh thanh m9t each gian tiSp thong qua

dvng lao d9ng cua cac nha cung cfrp n9i dia cho cac MNCs


- 12-

va ca.C nha kinh doanh loc;ti hinh dich Vl;t phl;tC Vl;t cho cac nhan vien CO thu
nh~p

cao cua cac MNCs.

3) Lqi fch thu duqc nh<'r nhfrng tac d<)ng tfch eve d6i v6·i can din thanh toan:
hliu h€t

a cac qu6c gia theo

du6i chfnh sach

rna

cfra d€ thu hut dfru tu nuac

ngoai, fmh huang cua FDI d6i vai can din thanh toan la m<)t v~n

d~

r~t

duqc

chu tn;mg. Chinh phu cua cac qu6c gia nay mu6n can can thanh toan tich ClJC,

nghia la can can thuang mc;ti th~ng

du han la tham hvt. Sv tham hvt nay, n€u

khong c6 FDI, se chi c6 th€ duqc bu d~p

b~ng

each ban tai san cho nuac

ngoai.
Khi thu hut dfru tu nuac ngoai, n€u FDI c6 xu huang "phan d6i
thuang mc;ti" (anti-trade, Kojima 1977) tuc la FDI chi
VlJC san xu~t

thay th~

san phAm va dich Vl;t nh~p

dfru tu nh<'r kha nang cai thi~n

Nam, r~t

nhi~u

trung vao cac llnh

khAu. Nhu v~y,

FDI nay se c6 kha nang mang lc;ti lqi fch kinh t~

nh~

t~p

Ian cho n~

nhfrng dong
kinh t~

can can thuang mc;ti. Ching hc;tn,

hang san xufit nuac ngoai dang cung c~p

dich Vl;t rna truac day chung ta phai nh~p

mrac

a Vi~t

cac san phAm va

khAu nhu cac san phAm cua

Uniliver, Pepsi Cola, Coca Cola, xe hai Toyota, Ford ... va da g6p phlin lam
giam nhu cliu tai trq tham hvt can can thuang mc;ti.
M<)t lqi ich nfra rna FDI c6 th€ mang lc;ti cho n~
nh~
b~ng

dfru tu nh<'r kha nang cai thi~n

kinh t€ cac nuac

can can thanh toan thong qua cac MNCs

each sfr dvng cac tai trq nuac ngoai d€ xu~t

khfru san phfrm va dich vv

tai cac qu6c gia khac.

1.2.3. Nhfrng bflt l(J'i mil FDI co thi gay ra cho nuuc nhl)n ttltu tu

nh~

Ben cc;tnh I9·i ich rna dfru tu trvc ti~p
dliu tu, cling c6 nhfrng t6n th~
Nhfrng tac d<)ng nay duqc th~

hi~n

nu6·c ngoai c6 th€ mang lc;ti cho nuac

do nhfrng tac d<)ng b~t

acac khia cc;tnh sau day:

1) Cong ngh? lqc hqu hoqc kh6ng phu h9'p

lqi d6i vai n~

kinh t~.


- 13 -

Oic cong ty da qu6c gia khi quy~t
quan Him d~n

tinh tr~ng

du thira lao d<)ng, d~c

gia dang phat tri€n, vi th~
dang phat tri€n khi ti~p

tien ti~n.
nh~

thucmg it

la lao d<)ng ph6 thong
tinh tr~ng

a cac qu6c

nh~p

khfru v6n

Di€u nay gay ra nhung bfit lqi cho cac nu6'c

dciu tu, bai vi h,rc luqng lao d<)ng

a cac nu6'c nay v6n

ky nang va trinh d<) van h6a thilp. Va nhu v~y,

mvc nhilt dinh, lqi ich v€ kha nang t~o
h~n

bi~t

cho nen FDI thm)ng dfrn d~n

theo chi€u sau va cong ngh~
di dt du thira, thi~u

dinh Slr dt,mg v6n va cong ngh~

ra nhi€u vi~c

trong m<)t chirng

lam cua dong v6n FDI da bi

ch~.

M<)t kha nang khac nua la v6'i mvc dich t~n
qua eli ho~c

l~c

h~u,

cac MNCs l~i

d1,1ng cac may m6c thi~

bi da

c6 xu hu6'ng chuy€n giao vao nu6'c nh~

dciu tu

nhung cong ngh~

da 16i thai, nguy ca nay cilng lam giam lqi ich cua FDI vi kha

nang gay t6n h~i

16'n cho n€n kinh t~

ngh~

qua l~c

CUa cac nu6'c nh~

dciu tu do Slr d1,1ng cong

h~u.

2) Si! tham gia cita cac MNCs vao vi¢c "chuyin gia"
Giao dich ngo~i
chiu trach nhi~m
nh~

thuang cua cac cong ty do nu6'c ngoai ki€m soat c6 th~

han d6i v6'i nhfrng thay d6i trong c~nh

dciu tu v6'i cac nu6'c c6 quan h~

thuang m~i,

tranh tuang d6i giua nu6'c

vi hliu h~t

giao dich trong n<)i b<) cong ty. Va cling xufit phat tir d~c
trong n<)i b<) cac cong ty Da qu6c gia da t~o
thfip ho~c

ho~c

cong ty duqc t~o

ca", dfrn d~n

ngo~i

nhung giao dich nay la
di~m

ne tranh

Sl)'

ki€m soat ngo~i

nay, cac giao djch

cho hQ c6 th~

qua cao san lUQ'llg san phftm do minh san xufit ra ho~c

d€ tr6n thu~

gia

di€u ki~n

nen tir FDI cling thuang bi cho latham gia vao vi~c
thfit thu cho chinh phu chu nha va gay kh6 khan cho vi~c

3) Tac d<)ng tieu

CJ!C

ngoai, ho~t

tir hai khia c~nh.

Vi th~

cac

"chuy€n giao
ki€m soat

dciu tu.

len can din thanh toan

Tac d<)ng bfit lqi cua FDI len can can thanh toan cua nu6'c nh~
dfrn d~n

dinh gia qua

cac ngu6n dciu vao

h6i cua chinh phu sa t~i.

h6i, lam giam lqi ich cua FDI d6i v6'i nu6'c nh~

ft

Khia c~nh

d<)ng nay se duqc th€ hi~n

th(r nhfit la vi~c

chuy€n lqi nhu~

dciu tu c6 th~
ra mr6'c

la tai san nq trong tai khoan vang lai. Khia

__)


- 14-

c~nh

thu hai la vi~c

nh~p

khfru nguyen phv li~u,
t~o

gian ttr nu6c ngoai cua cac MNCs cling
ho~t

nhfrng

may m6c thi~

bi va hang ttung

ra nq trong tai khoim vang lai. Va

d<)ng nay se lam giinn nhfrng tac d<)ng tich qrc cua FDI len can din

thanh toan cua nu6c chu nha.

4) Tac il9ng len hoq_t d9ng kinh doanh cua cite c6ng ty n9i ilia
Ben c~nh
trinh di~n",

vi~c

khuy~n

khich c~nh

FDI cling c6 th~

MNCs thucmg c6 ti~m

tranh thong qua hi~n

c6 nhfrng tac d<)ng nguqc len c~nh

Ivc kinh t~

diln d~n

SlJ 11J tri~

du kha nang c~nh

tranh bai vi cac

dt Ian, ky nang quan ly cao va kinh nghi~m

dao hem so v6i cac cong ty ban dia. Sv hung
th~

tuqng "imh huang

m~nh

d6i

cua cac cong ty nu6c ngoai c6

tieu khoi thi trm'mg cua cac cong ty dfru tu trong nu6c khong
tranh va khong du sue d~

t6n t~i

trong m<)t thai gian dai d~

r6i bi

thon tinh. Ngoai ra, con cfrn phai xem xet d~n

mvc dich thon tinh cac cong ty cua

cac d6i tac dfru tu ban dia cua cac MNCs d~

c6 th~

(Monopoly), ho~c
FDI, d~c

gfrn nhu d<)c quy~n

a cac
bi~t

nghi~p

gianh duqc

(Oligopoly). Di~u

vi

th~

d<)c quy~n

nay se lam giinn lqi ich cua

qu6c gia con theo du6i chinh sach bao h<) cac nganh cong

non tre (Infant industry), bai vi n~u

nhfrng nganh cong nghi~p

cac nha dfru tu nu6c ngoai tham gia vao

duqc xem Ia c6 ti~m

nang (potential industry) nhung con

non tre (infant) nay, cac cong ty ban dia se kh6 CO

5) Anh huang cua FDI a6i vai vein it~

CO'

h<)i phat tri~n.

chit quy~n

qu6c gia va tv trt (National

sovereignty and autonomy)
Nhi~u

ng~i

r~ng

n~u

nu6c dang theo du6i chinh sach thu hut dfru tu nu6c ngoai c6 th~

sv phv thu<)c v~

FDI se diln d~n

cac nha dfru tu nu6c ngoai
c6 khuynh huang kh6ng ch~
nhi~u

nha kinh t~

nfra, trong xu th~
cho nen khong th~

sa hfru qua nhi~u

Lo ng~i

toan cfru h6a,

sv phv thu<)c Iiln nhau cua cac n~
ho~c

dinh r~ng
dfru tu, hQ se

(Economic random). Tuy nhien,

nhfrng m6i quan tfnn nhu v~y

sv kh6ng ch~

gia mu6n tang dfru tu Iiln nhau d~

tll' nhfrng nh~

tai san cua nu6c nh~

va mua chu<)c kinh t~

da cho r~ng

c6

kinh t~.

lo

khong con phu hqp
kinh t~

la tfrt y~u,

mua chu<)c khi ma cac cong ty tll' cac qu6c

cling phat tri~n.

- 15 -

6) Anh huang ain moi tru:img thien nhien
Lqi dvng vfrn d~

bao v~

moi trucmg thucmg chua duqc quan tam dung muc

a

cac nu6c dang phat trien mu6n thu hut dliu tu, cac nha dliu tu nu6c ngoai kinh
doanh sfm xufrt trong cac linh

Vl,l'C

gay nhi~u

d('>c h~i

cho moi tru(mg thucmg muf>n

ne tninh sv Idem soat chi;it che cua chinh phu minh b~ng

each chuyen nha may san

xufrt sang nhfrng qu6c gia dang thu hut dliu tu, hQ se ti~
va nhfrng chi phi v6n di rfrt t6n kem cho vfrn d~

n~u

v~

ki~m

duqc chi phi san xufrt

sinh moi tru<'mg ... Va nhu th~,

chinh phu cac qu6c gia dang thu hut dliu tu khong Idem soat duqc nhfrng dv an

dliu tu nay, dfrt nu6c hQ se phai ganh chiu nhfrng thi~
va bao v~

h~i

ni;ing n~

trong vi~c

giu· gin

moi tru<'mg sinh thai.

1.2.4. Vai tro cua chfnh phil trong thu hut FDI
Hliu h~t

chinh phu cac nu6c chu nha dong vai tro trvc ti~p

nhfrng khuy~n

khich va h~n

dliu tu nu6c ngoai va t~o

ch~

v~

mi;it t~o

ra

d6i v6i thu hut dliu tu nu6c ngoai, quan ly qua trinh

ra khuon kh6 the ch~

cho ca hai.

1.2.4.1. Nhfrng chinh sach khuvin khich trong thu hut FDI
Nhi~u

trvc ti~p
thi~

qu6c gia tren th~

k~

va gian ti~p
tru6c h~t

d6ng thai cai thi~n
h~i

gi6i su dvng m('>t each t6ng hqp cac khuy~n

de thu hut dliu tu nu6c ngoai. Phlin 16n cac khuy~n
nh~m

tang kha nang hfrp dfrn cac nha dliu tu trvc ti~p
cac khuon kh6 the ch~

cua dliu tu nu6c ngoai d6i v6i n~

nh~m

khich
khich duqc
nu6c ngoai

phat huy lqi ich va giam thieu t6n

kinh t~

cua nu6c nh~

dliu tu. Nhfrng khuy~n

khich nay bao gbm chinh sach "bao h('> hang h6a" de lam thay d6i gia ca hang h6a
do cong ty c6 v6n dliu tu nu6c ngoai ban hoi;ic mua ( ch~ng
khliu va Slr dvng h~n
nh~p

ng~ch

d6i v6i cac san phlim nh~p

khliu d6i v6i nguyen li~u

thay d6i gia ca cua nguyen li~u

trong m('>t khu ch~

each t~o

nhu danh thu~

khAu cung lo~i

dliu vao), hoi;ic chinh sach "bao h('> y~u

va mi~n

nh~p
thu~

t6" d~

lam

san xufrt (inputs) cua cong ty do nu6·c ngoai dliu tu.

Ngoai ra, chinh phu cac nu6c chu nha con khuy~n
nu6c ngoai b~ng

h~n

ra m('>t ca

sa h~

khich cac nha dliu tu trvc ti~p

tling ky thu~

xufrt hoi;ic trong m('>t di;ic khu kinh t~

d6ng b('>, thuo·ng gi6i lwn

"ma". M('>t s6 nu6·c chu nha