Phát huy vai trò quản lý kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay luận án tiến sĩ

E>~l

eo GIAo ouc vA eAo T~o
HOC QUOC GIA THANH PHO HO CHI MINH
TRLIO~G
E>~l
HQC· KINH TE

PHAN E>INH QUVEN

"

'

?

-""'

"

PHAT HUY VAl TRO QUAN LY KINH TE
~
CUA NHA Nu'OC TRONG NEN KINH TE
THI• TRUeiNG CJ Nu'dc TA HIEN
NAY
•
?

'

"

-""'

~

K

Chuyen nganh
Ma s6

LU~N

,

-

"'

?

,_

: KINH TE CHINH TRJ XA HQI CHU NGHIA
: 5.02.01

A.

,

"'

,..,

.
,

,.,.,

:

AN TIEN SI KINH TE
,...,
~

NgtiOi hti6'ng dan khoa hQc:

TS. TRAN ANH TUAN
PTS. NGUYEN VAN LUAN

THANH PHO HO CHI MINI·I -1999
·''

.

. Jf
{,

.

LOI ·cAM E>OAN
Toi xin cam doan day la cong trlnh nghien cuu cua rieng toi. Cac s6
li~u,
ke't qua neu trong lu~n
an Ia trung thlfc.
Nhil'ng ke't lu~n
cua lu~n
an chua tung du'<;tc ai cong b6 trong ba't ky cong
trlnh nao khac.

"

?

TAC GIA

Phan DJ.nh Quy~n


CHU THICH CHUVfET TAT

ltV

A

?

,..,

XHCN:

XAHQICHUNGHIA

TBCN:

TV BAN CHU NGHiA

LLSX:
QHSX:

LljC LVQNG SAN XUAT
. "
.,
.:..
QUAN He SAN XUAT

ASEAN:.

THE ASSOCIATION OF SOUTHEAST ASIAN NATIONS

APEC:

ASIA PACIFIC ECONOMIC COOPERATION FORUM

WTO:

THE WORLD TRADE ORGANIZATION

AFTA:

ASEAN FREE TRADE AREA

CEPT:

THE COMMON EFFECTIVE PREFERENTIAL TARIFF

?

,(


-MUCLUC
•
•
I

~

MODAU

........................................................................................................... 1
,

"

'X.

'

,.,

l

-:....

l

....

CHUONG 1. KHAI LUAN VE VAl TRO QUAN LY KINH TE CUA NHA
~

'X.

;

'

NUOC TRONG NEN KINH TE TH! TRUONG THEO D!NH
NAM ................................... 8
HUONG XA HOI CHU NGHIA 0 VI~T
1.1. Cac quan di~m
khac nhau v~ vai tro qmin 1y kinh te cua nha nude
~
k'nh
' .............................. ,; ............................................ .
trong nen
1 te:. thi. trudng
1.1.1.Quan di~m
Clla cac nha kinh te tli s{m V~ vai tro qmtn 1y kinh te

cua nha nude. ..................................... :............................................................ 8
cua cac nha kinh di~n
cua chu nghia Mac-L-ehin v~
1.1.2.Quan di~m
.
t
'
?
1'
k'nh
t:.
?
nh'
'
·
va1 ro quan y 1 e cua a nuoc. .. ........................................................ . 21
1.2. Vai tro qmin 1y kinh te cua nha nude trong n~
kinh t~ thi trudng
theo dinh hudng xa h9i chu nghia d Vi~t
N am. .. ........................................... 24
1.2N~n
kinh t~ thi trudng theo dinh hudng xa h9i chu nghia d Vi~t
Nam .................................................................................................................. 24
1.2.2. Nhli"ng each tiep c~n
khac nhau v~ cac chtic nang qmin 1y kinh te
nh'
.
'
.
~

.
k'nh
' .................................................... .. 33
?
cua a nuoc trong nen 1 te:. thi. trlidng
1.2.3. Cd ch~
thljc hi~n
vai tro qulm 1y kinh t~ cua nha nude trong n~
kinh te thi tnidng d Vi~t
Nam ........................................................................ 47
"'

..v

I

A

l

-

-'

I

A

~

I

'

"

CHUONG 2. THL)C TRANG QUAN LY KINH TE CUA NHA NUOC TRONG
NEN KINH TE vt~T
NAM THOt GtAN QUA vA NHONG VAN
of: oAT RA ....·............................................................................................... 58
2.1.ThtJc tr~fg
qm1n ly kinh t~ cua nha nude trong qua trlnh chuy~n
sang cd ch~
thi trudng d Vi~t
Nam ................................................................. 58
.,.
,{ 1.. d..\.,.,
6
. . . tal quyet van e gta ca. ................................................................... .... 1
21IG
.,. quyet
A
1.. d.,\ ' . I ' 1 ' . ~
van
e tat c un 1 va tlen ty. . .. .. ... ... .. .. ............... ...... ... .... .. .. .... 6 I
2. I .2.G.tal
i'
,
,
'

,
,
2.1.3. Giai quyet van de kinh te quae doa~lh
................................................... 66
2.2.Nhli"ng thanh n,tu, khiem khuyet va nhli"ng viln d~ d~t
ra d6i vdi vai
sang n~
kinh
tro qmin ly kinh te cua nha nude trong qua trinh chuy~n
t~ himg hoa nhi~u
th~m
phftn v~n
hEmh theo cd ch~
thi trudng b Vi~t
Na1n ................................................................................................................. 67
1\

~'


2.2.1.Nhi'ing thanh tt;tu kirih t~-xa

h9i nhd st;t bic d¢ng qmin.ly kinh t~

cua nha nlt'dc. "" ~· .. ""'" .. "' .. " "'." ... "." .. """"." "" ............ ""' ... """""""""" ... 67
2.2.2.Nhi'ing khi~m
khuy~t
va cac vfin d~ d~t
ra v~ vai tro qmin ly kinh
?

nh'a nlt'oc.
, .. ......................................................................................... .. 68
te, cua
2.2.3.Nguyen nhan cua nhi'ing thanh t1Ju va khi~m
-

,

khuy~t.

........................... 97

J..

I

,

CHUONG 3. NHUNG PHUONG HUONG CO BAN DE PHAT HUY HON
NUA VAl TRO QUAN LY KINH TE CUA NHA NUOC TRONG
-

'

)..

I

-:.._

"

-:...

'

l

'

"

"

-

A

NEN KINH TE TH! TRUONG THEO D!NH HUONG XA HOI
NAM HI~N
NAY.... ~ ................................................ ! 06
CHU NGHIA 0 VI~T
xac dinh cac chuc nang
3.1. Cac ml}C tieu cua qmin ly kinh t~ va vi~c
qmin ly kinh t~ cua nha nlt'dc. .. ...................................................................... 106
3 .I. L Thanh tlju va nhi'tng thach thuc. ........................................................... 106
3.1.2.Nhi'ing ml}c tieu cua qmin ly kinh t~ va vi~c
xac dinh cac chuc
l'kinh.:.
?

nh'a nlt'dc
, ............................................................... .. 109
?
nang quan
y
te cua
3.2.- Sli dl}ng d6ng b9 h~ th6ng cac chinh sach qmin ly kinh t~, lu~t
phap va thtjc ltjc kinh t~ nha nlt'dc ................................................................. 123
3 .2.1. Ti~p
tl}c hoan thi~n
h~ th6ng phap lu~t
lam co sd cho vi~c
phat
huy hon ni'ia vai tro qmin ly kinh t~ cua nha nlt'dc ........................................ 124 .
3.2Ti~p
tl}c hoan thi~n
chinh sach tai chin-t~
t~ de phat huy vai
t.:.e cua
?
,
?
1,y k'nh
.. ............................................................. .. 129
1
n h'a nlt'oc.
tro' quan
3.2Ti~p
tl}c hoan thi~n
cong C\1 k~ ho~c

hoa phu h<;5p vdi ki~n di~u
co ch~
thi trudng d nlt'dc ta. .. .......................................................................... 146
kinh t~ nha nude .................................................. 151
3.2.4.Tang cudng tht;tc l~c
3.3. D6i mdi b¢ may qmin ly nha nude v~ kinh t~ ' tang cudng d9i ngii
, b 9 quan 1y, k'111}1 t.:.e vt- mo ........................................................................ .. 169
can
3.3.1.D6i mdi co c~u
t6 cht'rc bQ may qmin ly nha mtdc v~ kinh t~ ............... 169
3.3.2.Xay dVng d9i ngu can b9 quan ly kinh t~ co chftt h1<;5ng Ia yeu
?
ly, 1on
° l t.:.
?
nh'a nlt'dc
' .................................... . 171
cau nang cao 11lyU qua? quan
1 e cua
3.3.3.Cac giai phap nh~m
nang cao nang 1\tC cua dQi ngu can bQ quan
ly kinh te: ........................................................................................................ 172
KET LuAN ................................................................................................................ 176
TAl LI~U
THAM KHAO ............................................................................................ 180
-

l

l

A

A

v

?

A

)_

'

A

A

A

'A

I

__ ,_ _j'


~

l

MODAU
,

·'

~

1. LY DO CHON DE TAl.

T~i
n~

D~i

h9i toim qu6c lfrn thu VII, Dang ta ld1~ng

kinh t6 h~mg

hmi nhi~u

thimh phfrn v~n

hanh theo cd ch6 thi trudng co

cua nha nude theo dinh hudng XHCN. Co th~
cu(}c d6i mdi xet v~

m~t

cong cu(}c d6i mdi
co nhi~u

y6u t6 d~c

y~u

kinh t~

6 nude ta.

noi rieng va la n9i dung bao trum, chi ph6i toan di~n
Vi~c

xay dtJng n~

thu: vua co nhting d~c

nghien cuu cac vftn d~:
nhting d~c

di~m

quan ly n~

nhu th~

di~m

kinh t6 hang hmi nhi~u
cua kinh t~

d~t

thanh ph~n

thi tnfdng vl:ra co nhting

dinh vao vai tro ct1a nha nude. Do do,

sv qm1n ly cua nha nude trong 1110 hinh kinh t~

nao; Nha nude co nhGng vai tro gi trong n~

kinh t~

nay co
nay; d~

kinh t~ thi tnidng nay nha nude cfrn sit d\mg cac phudng thuc, chinh sach,

cong Cl) va phudng phap quan ly nao; nhGng thanh ttJu, khi~m
d~

sv quan ly

noi day la n(}i dung c6t loi cua cong

t6 cua CNXH phl) thu(}c m(}t each quy~t

vi~c

dinh phai ti6n himh xay dtJng

ra v~

khuy~t

va- nhGng vftn

vai tro cua nha nude trong thdi gian qua va nhting phudng htidng phat

huy vai tro ella nha nude nhu th~

nao cho hi~u

qua hdn la nhting vftn d~

co tinh chftt

bile thi~.
Day la d~

tai thu. hut kha nhi~u
~

nhu: Nha nude trong kinh t~

cac nha nghien cuu. Co th~

k~

ra cac tac phfim
.

thi trudng cac nude chau A. do D6 Due Dinh chu bien,

NXB KHXHHN 1991; Tac ph§m Vai tro cua nha mtdc trong phat tri~n
nghi~m

Nh~t

Ban, ASEAN va Vi~t

Nam do hai tac gia Vo D~i

Lli
ThQ chu bien NXBKHXH HN 1993; Tac ph§m: Vai tro quan ly kinh t~
trong n~

kinh t~

thi trudng- kinh nghi~m

kinh t~

Vi~t

kinh
Van

cua nha nude

cua cac nude ASEAN cua Nguyen Duy

Hung NXB CTQG HN 1996; Tac phfim: Cd ch~
trong n~

kinh t~:

thi trudng va vai tro ct1a Nha nude

Nam ella tac gia Ludng Xuan Quy NXB Th6ng Ke HN 1994.

1


Do la cac cong trinh nghien ctiu cua tac gia Vu Tu~n
con co th~

k~

Anh, Dao Xuan Sam... Ngoai ra

cac cong trinh. nhu: D6i moi va thtjc hi~n

che quan ly kinh te cua t~p

th~

Van Nghien, Hoang D~t,

d6ng b9 cac chinh sach co

cac tac gia nhu Vu Dinh Bach, Ngo Dinh Giao, Ph~m

Vii hy Chtwng, Nguyen Dinh Huang, Mai ngQc Cudng, Le

Dang Doanh, Nguyen Tri D1nh, Phan Trung Chinh, D~ng

NgQc L<;ji, Ph~m

van

Linh....
Trang s6 cac cong trinh tren do ph~m

vi va nhi~m

vv nghien ctiu rieng, co tac

gia danh ld1a nhi~u

cho nhfrng bai h9c kinh nghi~m

cua cac nude ASEAN qua do rut

ra bai hQc cho Vi~t

Nam nhtt 3 cong trinh dftu ho~c

co tac gia xuat phat tU di~u

Vi~t

N am va d~

c~p

kha nhi~u

trong qua trlnh chuy~n
cong

cv tren n~

thil tli, ho~C

ki~n

den co che quan ly va cac chile nang cua nha nude

d6i co che kinh te rna it phan tich m9t each thoa dang tUng
tang n~

kinh te tl"li trudng thea dinh huang XHCN nhu trudng h
CO tac gia cht nh~

m~nh

nhi~u

den cac chfnh sach, cong Cl;l quan ly rna

it chu y den vai tro chile nang cua nha nude nhu trlidng h<;jp thil nam ...
Nhin chung cac cong trinh tren th~
pbong phu, CO gia trj ly lu~n
cua nha nude trong n~
da xong xuoi, tuy~
Slj v~n

nhfrng each tiep c~n

khoa hQC Va tbljC tien r~t

cao V~

khac nhau r~t

vai tro quan ly kinh te

kinh te nude ta. Tuy nhien, do hoan toan khong phai la cai gi

d6i day du, khong d.n thiet phai tiep tvc khai quat, b6 sung so vdi

d()ng lien tvc cua thl;tc tien va Slj phat tri~n

tt.Jc chi ra them nhilng thanh tlJu, Iwn ch~
kinh te, trinh bay m()t viti nh~

lam b6 ich, co gia tri ly lu~n

v~

thilc moi v~

cong Cl;l quan ly sao cho Slj quan ly n~
vi~c

hi~n

khong ngung cua ly lu~n.

2

tiep

vai tro cua nha nude trong quan ly n~
n9i dung vi~c

d6i moi va sll dl)ng cac

kinh te CUa nha nude hi~U

va thl;ic tien.

Vi~c

qua hon cung la


1

V di nhfing ly do neu tren da thoi thuc chung toi chQn d6 ta/ Phat huy vai tro
quan ly kinh t~

cua nha nude trong n6n kinh t~

an Vdi mong mu6n gop ph~n
ly kinh t~
2.

thi trtidng d nude ta hi~n

nho vao ly lu~n

nay" lam lu~n

va thljc tien sinh d()ng cua vai tro quan

cua nha nude d nude ta.

o61 TUQNG VA PH~M

Vai tro quan ly kinh t~

VI NGHIEN CUU

cua nha nude trong n6n kinh t~

hudng XHCN la m()t d6 tai r~t

thi trudng theo dinh

r()ng, co the la d6i tu<;jng righien CUu cua nhi6u mon

khoa hQC khac nhau, m6i mon khoa hQC CO khao hudrig rieng CUa minh.
D6i tlin6n kinh t~
hi~n

hang hoa nhi6u thanh phfrn v~n

6 vi~c
t~,

k~

an la vai tro qmin ly kinh t~

v~n

dvng 4 phudng ti~n

ho~c

hanh theo cd ch~

thi trtidng 6 nude ta the

qmin ly cd ban la lu~t,

hoa, thljc lljc kinh t~

cua nha nude d6i vdi

chinh sach tai chinh - ti6n

nha nude va du
chinh tq hQC chu khong phai d goc d() CUa mon quan ly hanh chinh nha nude, lu~t
mon kinh t~

hQC Vl mo.

Lu~n

an cling d6 c~p

qua m()t s6 each ti~p

nha nude, trong do co each ti~p

c~n

trinh bay them nhfing cd sd kinh t~nang d~c
Di~u

t~

c~n

thu ella nha nude trong n6n kinh t~

do co nghta lu~n

d goc d() nhfing quy ph?m Cl;l the CUa lu~t

hay hac bo nhfing quan diem hi~n
Vi nghien CUU v6n khong phai nhi~m

m~nh

co v6 v~n

nude ta va qua do
hdn nfia nhfing chuc

thu cua nude ta hi~n

d6 nay vi r~ng

da V~Ch

nhu th~

ro, thlta nh~
se Vli

Vt,l va chuyen mon CUa ngudi Vi~t
d~n

rna t~p

trung

tieu d6 cua d6 tai la"Phat huy vai tro

cua nha mtdc". Tt'r Ph cit huy theo tl;f dien ti~ng

3

nay.

n()i dung cua qm1n ly nha midc v6 kinh
phap Vi cac b(} lu~t

phan tich nhfing n()i dung lien quan trljc ti~p
quan ly kinh t~

nh~

co tinh d~c

an khong him nhieu d~n

hay

khac nhau v6 cac chuc nang cua

cua Dang va cac nha ly lu~n
xa h()i cho vi~c

-

Vi~t

cua Vi~n

ngon ngfi


XU~t

ban nam 1988 CO nghi'a"l~m

them". Di~u

cho cai hay ccii t6t toa tac d1;1ng Va ti~p

do bao ham ca Sl,i kh~c

Di quan ly

n~

kinh t~

hang hoa nhi~u

phudng thuc qu{m ly tnJC ti~p,
nhu: lu~t,

k~

chinh - ti~n
su~t,

ho~c,
t~

nhfing khi~m

khuy~t

thanh phftn, nha nude str d1;1ng ca cac

lftn gian ti~p

Va Slt d\}ng r~t

cac cong C\1 don bfty kinh t~

nhi~U

cong C\}, chinh sach

rna n6i b~t

nh~t

la: chinh sach tai

bao ham ca chinh sach kiim soat cung ung ti~n

chinh sach v~

ngo~i

phl;lC nhfing t6n t~i,

t~,

chinh sach v~

laj

d gia h6i doai, chinh sach tin dl;lng, ki ca chinh sach kinh t~ d6i

va cac chinh sach xa h9i ... Hdn th~
qmln ly kinh t~

tl;lC nay nd

thong qua h~

nita, nha nude con phai thl,ic hi~n

th6ng cac Cd quan l~p

cong vi~c

phap, hanh phap, tli phap Va toan

b9 b9 may quan ly noi chung.
Tuy nhien, vdi ph~m
C\1 quan ly chu y~u
ll,ic kinh t~

vi nghien CUll nhu tren, lu~n
nhu lu~t

an se chl d~

phap, chinh sach tai chinh - ti~n

nha nude rna chu y~u

tranh phan tanya dan trai, lu~n

la h~

t~,

th6ng doanh nghi~p

an chJ d~

C~p

d~n

c~p
k~

nhi~u
ho~c

d9 nh~

thuc, phudng phap lu~n

hoa Va thl,iC

b6n cong Cl;l quan ly trong quan h~
nhitng v~n

d~

d~t

hdn nita cac cong C\1 quan ly d ffiUC

di phat huy hi~u

chV khong dtfa ra nhting ghii phap th~

cong

nha nude. Hdn nita, di

vdi cac chuc nang cua nha nude: xem xet thl,ic twng, nhfing t6n t~i,
ra Va nhitng phudng hudng Cd ban di hoan thi~n

d~n

qua quan ly kinh t~

C\1 thi va chi ti~

cua nha nude

cho tUng chinh sach hay

cong C\1 qmin ly.
Trong phftn tl11,1c tr~ng
C~p d

d~n

nhung khong d~t

quan 1y trong thdi ky cd ch~
nhi~u

th\{c tr~ng

Slt d~mg

cac cong Cl;l quan ly cua nha nude, lu~n

tr<;mg tam phftn thl,iC tr~ng

ke ho~c

kinh t~

cong trinh nghien CUll d~

c~p

d~n.

hoa t~p
Do do, lu~n

cac chinh sach va cong C\1 quan ly tit 1990 d~n

4

an tuy co

CUa cac chinh sach, cong C\1
tnmg vi d~n
an chll y~u
nay

t~p

nay da co kha
trung phan tich


-'

,,

-

l

3. Ml)C DICH VA Y NGHIA CUA LU~N

XuAt phat tit d6i htcua lu~n

A-'

AN

vi nghien CUu cua d~

tai, m\JC dich nghien CUu

va thl;fc ti~n

phat huy vai tro qmin ly

an nay Ia:
-Gop phftn lam ro co Sd ly lu~n

kinh t~ cua nha nude trong n~

kinh t~ thi trudng theo djnh hudng XHCN 6 nude ta

-Gop phftn lam ro nhltng lu~n

cu khoa hQC va thl;fc ti~n

chuc nang qmin ly kinh t~ cua nha nude trong n~
XHCN d nude ta hi~n

cua vi~c

cho vi~c

xac djnh nhltng

kinh t~ thi trlidng theo djnh hudng

nay

De thl;fc hi~n

m\JC dich tren, nhi~m

V\J cua lu~n

-Trinh bay cac quan diem khac nhau v~

an Ia:

vai tro cua nha nude d6i vdi n~

kinh t~

thi trlidng n6i chung.
-D~

c~p

d~n·

n~

kinh t~ thi trlidng co Sl;f quan ly cua nha nude theo dinh hudng

XHCN d nude ta de lam ndi b~t

Sl;f tAt y~u

phai co vai tro quan ly kinh t~

cua nha

nude.
-Phan tich thl;fc tqmg v~
chuyen sang kinh t~

vai tro quan ly kinh t~

thi trudng d nude ta, d~c

cac chinh sach quan ly vT mo chu y~u,
d~c

hi~t

Ia chf ra nhftng khi~m

khuy~t,

ti~p

bi~t

cua nha nude trong qua trinh

phan tich thl;fc tr~ng

vi~c

sit d1;1ng

t1;1c lam sang to nhifng uu, khuy~t

nhifng vAn d~

d~t

ra v~

vi~c

diem,

sit d1;1ng cac cong

C\J, chinh sach quan Jy kinh te:
Vi~c

thl;fc ti~n

xac dinh m\JC dich va nhi~m
gop phftn neu b~t

Vl) righien cuu nhu tren co y nghTa ly

tftm quan tr<;>ng, tinh buc thi~

nha nude, lam sang to them nhifng can cu ly lu~n

va thl;fc ti~n

quan ly kinh t~ cua nha nude trong nen kinh t~ nude ta hi~n

5

cua vi~c

nay.

d~

d~

lu~n

va

cao vai tro Clla
phat huy vai tro


-Tren co sd do trinh bay m9t v~ti
phuong phap lu?n trong Vi~c,hoan
nude nang cao hi~u

phuong hudng t6ng qmit mang tinh ch~t

thi~n

cac cong Clf qmln ly Vi mo chu yeu de nha

qua quan ly d6i vdi nen kinh te qu6c dan.

4. PHUONG PHAP NGHIEN CUU

Lu?n an sit dl;lng phuong phap chu d~o
phuong phap duy v?t lich sit Va the hl~n

la phuong phap duy v?t bi~n

chung va

C1} the CUa phuong phap nay la phuong phap

trUU t11Qng hoa khoa hQC, phuong phap ket h<;jp lo gich Va Jich Slt, phuong phap phan
tich va t6ng hQp, phuong phap quy n~p

va di~n

d6i chieu SO sanh... de giai quyet nhftng V~n
-

:...

dich, phuong phap ket hQp phan tich
de d~t
'

l

ra cua d6i t11Qng nghien CUu.
"

"

"

"

l

"

5. NHUNG KET QUA DAT DUQC VA DONG GOP MOl CUA LUAN AN

Qua vi~c

trinh bay, phan tich va lu?n gicli nhftng nQi dung xac dinh cua de tai,

lu?n an da d~t

du<;jc nhftng ket qua va nhftng dong gop mdi nhu sau:

-Trinh bay m9t each khai quat nhftng d~c
dinh hudng XHCN d Vi~t

diem cua nen kinh t~

thi trudng theo

Nam va ly giai tinh lchach quan d.n co slj quan ly dm nha

nude
-Thong qua sl;i phan tich cac d~c
lu?n an trinh bay ro hon va gop ph~n

djnh cac chlcc nang quan

ly

djnh httdng XHCN d Vi~t

Nam

kinh t(~

diem phat trien kinh te cua nude ta hi~n

lam sang to them nhftng lu?n CU khoa hQC xac
ella nha nude trong n~

kinh t~

-Phan tich, trinh bay nhltng thanh tlju va nhftng kluem khuy~t
li~n

thi tntdng theo

trong vi~c

cac chuc nang cua nha nude d6i vdi nen kinh te thong qua vi~c

chinh sach qmln ly kinh t~,

k~

ho~c

nay,

hoa, lu?t phap Va thl;iC hfc kinh t~

D6ng thdi chi ra nhftng nguyen nM.n co ban cua cac lchi~m

l

',

6

thl;ic

sit dlfng cac
nha nude.

khuyth £y lam tien de cho


vi~e

de xuat nhiing phudng hudng ed ban nh~m

-Gop ph~n
qmin ly kinh t~
d~

de xuat nhiing phudng hudng ed ban nh~m
eua nha nude thong qua vi~e

quan ly nen kinh t~

trong do nh£n m~nh

d nude ta trong giai do~n

eae eong e\} tai ehfnh - tien t~ Va th\fe l\fe kinh t~

,..

v di 8 bang, bi~u,

:..

l

,(

,..

nay,

eua nha nude

,

LU~N

hinh, ngoai ph~n

hi~n

AN
md d~u

va k~t

lu~n

an bao g6m 3 ehudng:

Chudng 1: Khai lu~n

ve vai tro quan ly kinh t~

thi trlidng theo dinh hudng XHCN d Vi~t
Chudng 2: Th\fe tr~ng

eua nha nude trong nen kinh t~

Vi~t

Nam

ra

Chudng 3: Nhiing phudng hudng ed ban d~

kinh t~

eua nha nude trong nen kinh t~

Nam

quan ly kinh t~

thdi gian qua va nhiing v£n de d~t

Nam

phat huy hdn niia vai tro

sV d\}ng eae ehfnh saeh, eong e\} quan ly

hang hoa nhieu thanh ph~n

6. NQI DUNG KET CAU CUA

Lu~n

phat huy hdn niia vai tro quan ly kinh

eua nha nude trong nen kinh t~

phat huy hdn niia vai tro qmin ly

thi trudng theo dinh hudng XHCN d Vi~t

hi~nay

7


CHUdNG 1
,

KHAI

>-..

A

LU~N

"'

I

1..

,

I

'

I

VE VAl TRO QUAN LY KINH TE CUA NHA NUOC

TRONG NEN KINH TE THI TRUONG THEO
,

I

A

DINH
. HUONG XHCN 0 VIETNAM
.
~

,

"

>-.

'

l ,

:..

l

1.1. CAC QUAN DIEM KHAC NHAU VE VAl TRO QUAN LY KINH TE CUA
NHA NUOC TRONG N~

KINH T~

1-.

l

TH' TRUONG

,

'

:..

~

,·

'

l·

,

1. 1. 1. QUAN DIEM CUA CAC NHA KINH TE. TU SAN VE VAl TRO QUAN LY
:..

'

l

,

KINH TE CUA NHA NUOC
' l

'

,

' '

l

1. 1. 1. 1. VAl TRO CUA NHA NUOC TU SAN TRONG THOI KY CNTB Tl/
DO

TRANH
C~NH

1.1.1.1.1. Quan di~m

ctia tnfifng phai TrQngThlfo"ng

Vao, bu6i binh minh cim CNTB, giai cftp tl1 san va nha nude tl1 san da dong vai
tro"ba d8", th\fC hi~n"tc

luy nguyen thuy"n~m

thuc dfty S\f ra ddi CUa phuong thuc

san xuftt tl1 ban chu nghia.
Theo cac nha kinh t~
chinh sach ti~n

t~,

d.n co nhling bi~n

ngoai, dn co lu~t
hoa chuy~n

phap gin gili tien, khong cho ti~n

ch~y

ra nude

bu9c thuong nhan nude ngoai dung tien ban hang mua h~t

ve nude hQ, khong dua tien ra khoi nude. Nha nude c~n

ngo?i thuong nhtt tlm~
cao va thu~

trlidng phai TrQng thuong, nha nude phai quan tam d~n

quan bao h9, cftm nh~p

d~

hang hoa xa xi, danh thu~

hang

ra chinh sach
nh~p

khftu

xuftt khftu hang trong nude thftp, qui dinh d gia h6i doai. ..

0 thdi ky tich luy nguyen thuy nay, nha nude d cac nude Anh Phap da thuc dfty
S\f ra ddi CUa phudng thuc san XUftt hi ban b~ng

CaC d~o

lu~t

tan b~o

nh~m

tach nang

dan ra khoi ru9ng d6ng, dfty hQ vao cac cong tnidng thu cong cua giai dp tl1 san, t~o

8

di~U

ki~n

thu~n

l<;ji cho t~p

cong, tang gid lam vi~c.

trung hi ban ho~C

Tftt ca cac bi~n

1.1.1.1.2. Quan dH~m
Co th~

noi d?i bi~u

phap d~u

v~"bim

xuftt s~c

nha nude ap dl)ng d?O lu~t

t~

thuc dffy slj ra ddi cua CNTB.

tay vo hinh"ciia Adam Smith
nhftt ella cac nha kinh t~

do C?nh tranh la Adam Smith, nha kinh t~
hinh", tri~

nh~m

hQC hi san trong giai do?n tl!

hQc ngudi Anh vdi ly thuy~"

bim tay

lY''laisser faire". Nguyen ly"nha nude khong can thi~p"vao

du<;jc th~

hi~n

t~p

trung trong tac phffm"Ban vd slj giau c6 cua cac dan t9c"xuftt ban
nha nude co vai tro la"ngztoi lfnh gac"bao v~

hi nhan hi ban va quy~n

tlj do san xuftt kinh doanh cua cac chu th~

kinh t~
thi~p

thi trudng v~n

d()ng thong qua co ch~

cua nha nude. Slj v~n

d()ng cua n~

. m()t each tlj phat, do quan h~
trudng quy~t
r~ng

dinh, quan h~

d()ng lljc kinh t~

th~

kinh t~

tV di~u

do cac qui lu~t

cung cftu va slj bi~n

sa hi:tu

tren thi trudng.

khach quan chi ph6i

d6i cua gia ca hang hoa tren thi

gilia ngudi va ngudi la quan v~ h~
hi~n

quy~n

chlnh rna khong cftn slj can

l<;'i ich kinh t~.

d ch6 trong xa h()i m6i ca nhan d~u

l<;ji ich ich ky cua minh thong qua ho?t d()ng kinh doanh. Do v~y,
vi~c

vo

ho?t d()ng kinh

nam 1776. 6ng cho r~ng,

N~n

giam ti~n

6ng cho

tlj phat theo du6i

hQ khong biet r~ng

fiy tlj no se dem l?i l<;ji ich cho ca c()ng d6ng.
Theo ong, nha nude nen gidi h?n trong vi~c
t@, d~p

de, xay d~p,

ch6ng tht1 trong gi~c

cung cftp co sd h? tftng cho n~

ngoai bao v~

kinh

dftt nude ...

Nhin chung d giai do?n nay vai tro ctla nha nude hi ban chi mang tinh chftt t?o
ti~n

d~

kinh t~

va tac d()ng V~lO
co th~

v~n

cac di~u

ki~n

ben ngoai cua qua trinh tai san xuftt xa h()i. N~n

d()ng thong qua co che t\i di~u

chlnh rna khong cftn slj can thi~p

sau cua nha nude vao kinh t~.
Tom l?i, theo
kinh t~

ly thuy@t v~"ban

tay vo hinh"cua Adam Smith thi trong giai do?n

thi trudng C?nh tranh hoan hao hiong duong vdi giai do?n CNTB

9

tV do

C?nh


tranh, nha nude chua can thi~p

vao qua trinh kinh te, con dung ngoai kinh te va noi

nhu Cac Mac thi nha nude t11 san trong giai do~n
t11 san, t~o

N~n

di~u

ki~n

ben ngoai cho ho~t

kinh te cd ban chi co 2 chu th~

thea nhftng quy lu~t

d()ng san xufit kinh doanh cua giai cfip t11 san.
Ia ngudi san xufit va ngudi tieu dung va v~n

d()ng

v6n co cua kinh te thj trudng thuan my
' l ,

.

nay chlla"ten linh gac"cho giai cfip

:...

l

'

l

,

'

1.1.1. 2. VAl TRO QUAN LY KINH TE CUA NHA NUOC TU SAN TRONG THOI
KY CNTB DOC QUYEN vA DOC QUYEN NHA NUde.

Quan diim nha nude can thi¢p vao kinh ti cua John Mqynard Keynes
Thong qua cd che tl;l di~u
do~n

nay phat tri~n

chlnh cua"ban tay vo hinh", LLSX trong CNTB g1a1

rfit nhanh. Nhung do phat tri~n

tl;l phat, vo chinh phu nen n~

kinh

te bi khung holmg va suy thoai thudng xuyen. Cu()c khung hoang kinh te vao dau the
ky (1890-1903) d~c

bi~t

la cu()c d~i

kh{mg hoang 1929-1933 la b~ng

chung thfit b~i

cua ly thuyet"ban tay vo hinh"cua Adam Smith. Di cling vdi suy thoai la SlJ xufit hi~n
ngay cang nhi~u
kha nang tl;l di~u

cac

t6 chile d()c quy~n

tiM va c~nh

t11 nhan lUng do~n

n~

kinh te lam h~n

che

tranh tl;l do th~

SlJ lam cho ly thuyet "ban tay vo

nfta. Khi nh~

dinh v~

hinh"khong con linh nghi~m

phfim"Kinh te l19c", Samuelson co noi r~ng:"Adam
djnh m(>t ban tay vo hinh da th~m

Adam Smith, trong tac

Smith khong co quy~n

cong trong vi~c

d~n

d~t

khing

ca nhan di tim l<;ji ich cua

h9 m()t each fch ky den ch6 thuc dfiy l<;ji ich cong c()ng - trong do l<;ji ich cong c()ng

du<;jc dinh nghi'a bao g6m SlJ phan ph6i thu nh~p
da khong chung minh du<;jc lu~n

di~m

va tai san dung theo d~o

due. Smith

nay rna cling khong m()t nha kinh te nao chung

minh duTrude tinh hinh suy thoai va khung hoang do, bu()c nha nude t11 san can thi~p
hdn m()t budc vao kinh te. Vi dv:

aAnh, My co lu~t

10

v~

dttdng s~t

sau

cho phep chinh phu


qu6c hftu hmi ve dudng S~t,

mo than va cac Cci Sd kinh t~

qu6c phong trong th~

thu nhftt. Tuong tlj,

chi~m

chi~n

lfty cac nganh, Cci Sd kinh t~

6 Due,

quan tr9ng d~

phl)C V\1 cho

Phap, Italia, nha nude cling

then ch6t va hinh thanh khu V\fC kinh t~

CUa nha

nude.
Nhin chung, d giai do~n
xuyen hcin nh~m

kh~c

phl)C nhftng l~ch

nhung chi gidi h~n
chi~n

nay Sl.J can thi~p
l~c

cua nha nude d6i vdi kinh t~
ve kinh t~

do cac t6 chUc d()c quyen gay ra

d hai n()i dung Cci ban la: ki~m

va ch6ng khung hming chu ky. Cac y~u

thudng

soat th6ng nhftt nen kinh t~
t6 dieu chinh kinh t~

nhung chua dfty du, chi la nhfrng gicli phap tlnh th~,

t~m

thdi

da hinh thanh

thdi va nha nude da chuy~n

tU tac d()ng ben ngoai vao cac tac d()ng ben trong cua qua trinh tai san xuftt xa h()i.
Chi ba nam sau cu()c d~i

khung hming tlli xuftt hi~n

vai tro cua nha nude. Do la nha kinh t~
1946) vdi tac ph~m

n6i ti~ng:

Ly thuy~

m()t truCing phai mdi de cao

nguCii Anh: John Maynard Keynes (1884'""
t6ng quat ve vi~c

lam, lQi tUc va tien t~.

Khac Vdi Cac Mac la ngudi gicli thich nguyen nhan Sl.J tang cudng vai tro cua nha
nude ve kinh t~

la d cac m6i lien h~

·tim nguyen nhan d qui lu~t
Ong cho r~ng
khong du svc d~y

d~n

n()i t~i

cua qua trlnh tai san xuftt tv ban, Keynes

tam ly.

m()t giai do~n

nhftt dinh thi Cci ch~

lui kht1ng hming kinh t~

tntdng lam cho tim nh~p

tl! dieu chinh cua thi trudng

va thftt nghi~p."Nuye

nhan la sl;l tang

tang len va cung vdi no lam tieu dt'mg tang len, nhung muc

tieu dung tang len thudng thftp hcin muc tang len cua tim nh~p

do ban chftt ti~

cua con nguCii chi ph6i. Ban chftt do du

chtlt: th~n

xa, tinh toan, tham v9ng, t1.J l~p,
xa h()i co b6n y~u
tien m~t,

cai ti~n

kinh doanh, kieu hanh, ha ti~n.

t6 lam tang nhu cftu ti~
qulm ly, th~n

hie]) d tam ph~m

ki~m

ki~m

tr9ng, nhin

D6i vdi cac tinh chftt

la: d()ng ll;lc kinh doanh, dam bao

tr9ng ati chinh. Nhltng xu hudng nay lam cho t6ng cftu

11

xa h¢i khong du. Trong ki~n di~u

d6 d su~t

l
th~p

hdn ti su~t

cac nha tt1 ban thich duy tri tt1 ban Clla minh dudi hinh thtfc ti~n
tti
sinh ltre~

thi~p

nghi~p

se chuyen thanh tt1 ban

phL;IC tinh tr?ng nay, Keynes da chu tnidng nha nude phai tr\fc ti~p
kinh t~

b~ng

kinh doanh, tang vi~c

lam, tang thu nh~p

md mang cac ho?t dQng san

cho nguoi lao d¢ng. K~t

kich thich la lam tang nhu d.u va d.u tang lam san xu~t
lui du
ca vi' mo lfrn vi mo.
di~u

ti~,

at~m

tt1 phat trien.

kinh doanh va djch V~l
C6 th~
CUa h~

nghi~p.

tang nhanh, nhd d6 dfty

vi' mo, nha nude sti dvng cac·cong cv: lai su~t,

at~m

t~,

d

tin dvng de

ch6ng l?m phat, tlm thue, bao hi~m,

vi mo, nha nude tr1Jc tiep phat trien cac doanh nghi~p

cong CQng d~

giai quy~t

Vi~C

n6i, Keynes da dua ra du
Jam, 6n djnh kinh te.
chinh kinh t~

thong qua cfiu true

th6ng cac chinh sach d\fa tren hai t[\l CQt Cd ban la chinh sach tai chinh Va

chinh sach ti~n

t~.

Ly thuyet cim Keynes tuy c6 dem l?i m9t s6 thanh qua dang k~
cua nha nude tv san nhung qui mo 1~

phlic t?p, cac khuy~t
du
qua slJ can

Do do, Keynes chu trlidng nha nude can thi~p

kiem soat cung ling va luu thong ti~n

tr
can

each kich thich de mO'r()ng cau dau tti nhd v~y

se huy dQng dUQC cac ngu6n tt1 ban nhan r8i VaO vi~c

thi~p,

rna ong gQi hi~n

va suy thoai. ..

tl:t ben trong n~

xu~t

t~

lam bi thu hyp l?i"[78,21]. Do do dfin den tinh tr?ng dinh d6n, tri

khung hoang, th~
De kh~c

l
t~

va nhi:tng ch~n

lui rna ngay cang tr~m

to ra kern hi~u

kinh t~

tv ban phat tri~n

b~y

chinh

ngay cang to ldn,

d¢ng v6n c6 cua CNTB ch~ng

trQng. Mo hinh nha mtdc di~u

qua va cac nha kinh t~

cho slJ di~u

ti~

nhi:tng khong
kinh t~

gid phe phan, chi trich, th~m

cua Keynes
chi c6 ngudi

12

.


con xem thuy~

t~.

di~u

chinh cua Keynes la ml)t S\f sai l~ch

D6la cd sd cho S\f xufit hi~n

trong ljch sa 1:111:11dng kinh

cac ly thuyet kinh te sau nay.

' l ,

:..

l

'

~,

l

,

1. 1. 1. 3. VAl TRO QUAN LY KINH TE CUA NHA NUOC TU SAN DOl VOl
~

l

:..

NEN KINH TE TU BAN
Thdi Icy h~u

HI~N

~

D~l

Keynes xufit hi~n

nhftng quan diem kinh t~

vdi ba tntdng phai Cd ban: Tntdng phai tn;mg ti~n,

cua chu nghia tlJ do mdi

tntdng phai tn,mg cung va tntdng

phai kY v<;mg h<;Jp ly. Nhin chung tuy c6 slJ khac nhau 6 ml)t s6 diem, cac tntdng phai
nay chi la ml)t S\f bi~n

1:11dng ly thuy~

di~u

chinh cua Keynes d d~ng

nay hay d:~mg

khac.
M. Friedman, ml)t nha kinh t~

ti@n cho r~ng:
lu<;Jng ti~n

S\f v~n

hanh n~

hQc ngudi My, d~i

kinh t~

trong luu thong. S6 di n~

kinh t~

nha nude dua vao luu thong lu<;Jng ti~n
th~,

mu6n cho n~

kinh t~

v~n

1:11 ban g~n

li~n

dl)ng

khong thich h<;Jp: qua nhi~u

cftn thi~

ho~c

qua it. Vi

n~

kinh t~.

th\{c t~

4) Chi s6 gia tang cua gia ca. N~u

ti6n nhi6u h<5n llf
cao hdn tlm nh~p

tlWc t~.

dn thi~

trong luu thong dl!<;Jc quy d}nh b6i b6n

t6: 1) Muc gia ca hang hoa va djch V\}. 2) muc thu nh~p

ILfll thong lLf~jng

va san lu<;Jng cua
nha nude dua vao

dm thi6t se lam cho tim

nh~p

danh nghTa

Do d6 se kich lai sufit thi tntdng tang cao lam bi~n

d6ng ti~n

bi mfit gia, tang t6c d9 l~m

d~ng

cac bi~n
kh6i ll1kinh t~.

s6 kinh te' vi mo nhu san ll1
13

lu~n

lam chiu anh hudng cua

trong luu thong va cac chinh sach chu y~u

Khi phan tich Keynes, M. Friedman dtia ra k~t

ti 1~

phat va gia ca, lam xfiu di

tai san xufit xa hl)i va lam mfit 6n djnh. Tu nhftng phan tich tren Friedman k~t
r~ng

dm

c6 nhftng eli s6c, nhftng chfin dl)ng la vi

y~u

Iai sufit tU do dan d~n

h6 1:11dng vdi s\{ v~n

dl)ng binh thudng nen xac dinh lu<;Jng ti~n

trong h.tu thong. Nhu cftu ll1<;Jng ti~n

3) Uii sufit th\fc t~.

bieu cho trliifttg phai trqng

lu~n

trong 1110 hinh di~u
cho r~ng

chinh .

lgm phcit chu


khong phai thfrt nghi~p

Ut van d~

d.n quan tam va chu y nhi~u

nhfrt; chfnh sach tidn t¢

chu khong phai chfnh sach tai chfnh va ngan sach mdi la cong C\1 Cd ban de di~U

tiet

kinh te thi tntdng.
M~c

dfiu dua ra ket lu~n

tntdng tl;i do di~u

nhtt tren, ong vfrn chu tntdng de cho n~

tiet, nha nude can thi~p

neu thi tntdng CO khuyet t~

kinh te thi

chi lam xfru them tinh hinh cua thi tntdng,

thi ban than S\f can thi~p

CUa nha nude cfing CO khuyet

?
t ~ "t cua
no.,

Trong bai"'B6n budc di tdi tV do"[28] ong cho ra r~ng
h~n

che nghiem ng~t

phap lu~t

va tr~

duy tri h~

quan ly nha nude d.n phai

d nhftng chuc ·nang chu yeu cua no va du<;jc qui

tl;i bao g6m giam sat vi~c

l~i

chfrp hanh nhftng h<;jp d6ng tl1 nhan, d vi~c

th6ng toa an lam tr<,mg tai kinh te Va t6 tl;lng hinh S\f, d Vi~c

chdi"trong do g6m ca vi~c

d tV bao v~

xac dinh Sd hftu tl1 nhan. Ong neu 4 khfiu hi~u

l~p"qui

t~C

va cling Ia 4

chu tntdng ldn: 1) Giam nha nude; 2) Tang thi tntdng; 3) Giai quy che hoa 4) Tu
nhan hoa b~ng

nhi~u

hinh thuc trong do co hinh thdc c6 phfin hoa

Mo hinh cua Friedman du<;jc hai mfdc Anh, My thir nghi~m
da thfrt b~i:

suy thoai, that nghi~p

len tdi 10,5% va dfiu tl1 giam do lai suit tang cao.

Ngay ca Friedman cling that VQng cho r~ng

dang xay ra. Va th~
Trong di~u

ki~n

Ia xay ra

fry, xuftt hi~n

Ong da phat trien n~

tang d~a

tli 1976 - 1982 nhung

Sl.J'

ong ta khong the nao hieu n6i di~u

khung hoang ly thuyet di~u

ly thuy~

TrQng cung vdi a~i

ly thuy~

gi

chlnh kinh te tu ban.

bieu cua no la A. Laffer.

A. Marshall trong tac phfim "Cac nguyen ly

cua chfnh tli hQC "xufrt ban nam 1890.
Ong cho rrtng: Ly thuyet cua Keynes chi nhrtm giai quyet cac van d~
Nha nude mu6n tac d()ng co hi~u
nh~t

qua vao kinh te thi nen ho~c

gi8_i quyet cac lTI\lC tieu kinh te - Xa h(}i dai h~n

14

ng~

h~n.

djnh cac chinh sach

rna cac d6i tll'<;jng tac d()ng thUQC


tn:ldng; cac y~u

thi

cac phia cung tren
khep kin va hj n6 t~o

ra m()t th~

t6 cung- cftu bi~n

d()ng trong m()t chu trlnh

nang cho qua trinh phat trien cua nen san xu~t.

nha nude tac d()ng VaO mQt s6 nhan t6 CO tinh ClfC bQ nh~t
Mucin cho nen kinh t~

6n

thdi thi khong hi~U

dinh nen tac d()ng vao ba y~u

tnidng lau dai do la lao d()ng, ngu6n v6n va ti~n
Chicago cua My, cac nha kinh t~

t6 mang l~i

b() ky thu~.

trlfifng phai"Nhilng mong dQ'i hQ'PIY''vcli d~i

la Robert Lucas (D~i

h9c Chicago) va Thomas va Satgert (D~i

Thli nh~t,
thi~p

cua nha nude vao

thi trudng va doi hj do kinh t~

giai phap nh~m
ng~

t~

h~n.

ClJC doan Va d~

th~

b~i

phat trien

deu dn d~n

6n dinh phai c6 d6i sach

m~nh

hdn. Thli hai, cac chinh

tr
thong tin, Ut nha nude d~n

Tren tlllfc t~,

ttt sau th~

chi~n

kinh t~

trung cac
vao ffi\lC tieu

rna thlJc t~

mucin kinh

va dieu t6i quan tr
doanh nghi~p,

d~n

tieu dtlng di sao cho cac chtl thi nay dtia ra cac ling xif b~ng
each h
tr

deu t~p

vao illlfC tieu dai h~n
toan di~n

h9c

qua, phe phan SlJ can

Vi m6i hudng ly thuy~

tr
d~i

bieu tieu bieu

vao m()t ffi\lC tieu. Vi d\1: Mo hinh tr9ng cftu chi nh~m
Con ly thuy~

h9c

h9c Minnessota) la

chinh sach cua chinh phu c6 the khong c6 hi~u

tr9ng tien r~t

D~i

va ung h() tli tlidng hj dq. H9 cho

sach die:u chlnli tn:ldc day deu dlJa vao m()t huclng, ho~c
ho~c

qua.
qua tang

Cling t~i

Minnessota thanh l~p

r~ng:

hi~u

vi mo cung nh6m vcli nha kinh t~

nhi'tng ngudi thu()c tnidng phai mcli ve hj do kinh t~

N~u

ngudi lao d()ng va ngudi
cac hanh vi kinh t~

m()t

mdi hai hoa va 6n djnh

thli hai d~n

nay, ta th~y

c6 nhltng bieu hi~n

sau day

cua vai tro cua nha nude:
-Sv can thi~p
tinh th~,

dieu chlnh cua nha !1udc vao kinh t~

t:;un thdi, c6 tinh chftt ling ph6 vdi nhltng d()t bi~n

soat th6ng nh~t

nen kinh t~

thdi chi~n

khong con 6 tting giai phap
co tn;mg tam nh~m

kiem

va chang khung hoang elm ky nhu d giai do~n

15

tnidC rna thlJC SlJ da ra ddi m(>t h~

th6ng di~U

chinh kinh t~

cong Cl} rna thong qua do nha nude can thi~p
h(>i. SlJ can thi~p
chuy~n

nay co tinh chftt to~m

tU s6 lu<;5ng sang ch~t

-Thu nh~t,
phai t~p

va

vao ffiQi linh VlJC ddi s6ng kinh t~

- Xa

thubng xuyen, ph6 bi~n,

lu<;5ng. Ttl ch6 Ia y~u

tntdng, nha nude trd thanh y~u
nhftng Jy do dua d~n

phudng ti~n

di~n,

6n dinh va

t6 ben ngoai, y~u

t6 t~o

t6 ben trong cua qua trinh tai san xu~t.

nhftng net mdi trong SlJ can thi~p

cac nude c~n

gflm nhi~U

Va di~U

phai phl}c h6i kinh t~

Sau day la

chinh nay:

sau chi~n

trung ngtifln llJc cao d9 rna khong m(>t t~p

moi

tranh. Nhu c~u

do doi hoi

doan tl1 ban nao co th~

dam dudng

du<;5c.
-Thu hai, h~
hung m~nh

th6ng xa hoi chu nghi~

ra ddi vdi ti~m

doi hoi nha nude tl1 san phai can thi~p

llJc kinh t~,

chinh tq, quan SlJ

sau hdn, phat tri~n

ti~m

llJc lam d6i

trQng.
-Thu ba, tac d(>ng m~nh

me cua CUQC each m~ng

khoa hQC ky thu~

vao nhitng

nam 50 da dfry nhanh trlnh d(> xa h(>i hoa LLSX doi hoi tl1 ban d(>c quy~n
khong th~

dung n~p

n6i nen nha mtdc d<)c quy~n

Trong giai do~n
c~u,

trQng ti~n
Df;li bi~u

d~i

phai can thi~p.

cua CNTB, ben c~nh

ba tntdng phai trQng cung, trQng

con co tniifng phai chinh hi~n

d~i

vdi"Iy thuy~

Ut nha kinh t~ hQc Samuelson. Trang quy~n"Kih

mo hinh kinh t~

6ng cho r~ng
hinh thuc thu~n
do, di~u

hi~n

chinh: kinh t~

khong m9t n~

hi~n

d~i

tntdng cling nhu"v6 tay b~ng
cong b~ng

kinh t~

h6n h<;5p rna khong c~n

m(>t bim tay" 6ng cho r~ng
va hi~u

qua. Day la quan di~m

ban

16

ldnh t~

hfin h«JlJ".

ti h9c"[80] ong neu ra ba
chi huy va kinh t~

thi tnidng.

nao cua con ngubi Ia m9t trong nhitng

tuy neu tren, chua bao gid co m(>t n~

chlnh m(>t n~

blm la: 6n dinh~

truyen th6ng, kinh t~

kinh t~

tl1 nhan

kinh t~

thi tntdng 100%. Do

chinh phu Ian cd ch~

thi

nha nude co 3 chuc nang cd
khti ph6 bi~n

d cac nude tl1


Hlnh 1. St1 phat tri€n ciia kinh te" th! tntong va vai tro ciia Nha nude v~

The"cy XV

-·

'

I

Kinhte"th!trl1ong

I

I

The'k:YXVlll

•

Kinh te" thi truong

H

The'k:YXX
Kinh te" thi truong
hi~n

d~i

•

kinh te". [54.25]

nhfi'ng
Nii'a d~u
nam50 TKXX
Kinh te" thi tn.tong
hi~n
d;;ti

.....

,...

Nhfi'ng nam 60
the"ey XX
Kinh te" thi tn.tong
hi~n
d;;ti
!

.......

Chii Nghia
TrQng Thucing

-.....)

thi~p

---! ,; -....
~

~

~

:'

Nha nude can
m;;tnh vao
kinh te"

I

Chii Nghia tt1 do
Kinhte"

H;;tn che" can thi~p
ciia nha nude vao
kinh te"

Ly thuy~

kinh te"
Keynes

Nha nude can thi~p
m;;tnh vao kinh te"

- ..;:;

Ly thuye"t

Chii nghia tt1 do
Kinh te" mdi

"Kinh te" h6n hQp"

H;;tn che" can thi~p
ciia nha nude vao
kinh te"

Ke"t hQp can thi~p
cua Nha Nuoc vdi
di~u
tie"t thi tn.tong

....:~

·-.--:.::-..::
-~

.
:~-r

.:. ·=D~

::;·::

---

_.:-.:..=

..·.-::....

-------

· .... ~

~

':<.

:(.";!

0::rl
-- .-..._
-

' •. "'-J

cao nha nude

Hg thffp nha nude

D~

cao nha nude

H;;t tha'"p nha nude

D~

cao nha nuoc


C6 quan diem cho r~ng
nhling thftt b~i

slJ can thi~p

hay khuyet t~

cua nha nude vao kinh te xuftt phat tU ly do

cua thi trudng. D6 la:

-Thi trudng Ia bftt h<;5p ly va mftt din d6i.
-Thi trudng ban chftt Ia bftt cong va tai san xuftt md r()ng slj bftt cong.
-Thi trudng tftt yeu d~n

den d()c quy~n.

-Thi trudng mang theo nhling t~
-Thi trudng trong nhi~u

n~

huon gian ban 1~n,

tham nhfing h6i 1().

trudng h<;5p kim ham ti6n b() khoa hQc

khi nhfing thanh tljU khoa hQC do mau thu~n

vdi quy~n

k.Y thu~

- d~c

bi~t

1<;ji CUa CaC nha t11 ban d()c

quy~n.

-Thi trudng la nhan t6 san sinh ra chien tranh kinh te.
-Thi trudng tan pha moi sinh m()t each co h~
Ngay nay, h~u

th6ng [71,12]

h6t cac nude dang phat trien d~u

h<;5p"nhung vai tro cua nha nude n~g

theo cd ch6"kinh t6 h6n

hdn d cac nude t11 ban phat trien. Trang ban

bao cao cua ngan hang th6 gidi nam 1987 co noi: nha nude d nhling nude nay phai
lam qua nhi~u

vi~c,

tU xay dljng cd sd h~

giao dvc, phat trien thong tin hi~n
it. Do do, khong th~

tien nha nude dn t~p

lam mQi vi~c

d~i.

tfing v~t

chftt, phat trien nong ngh_i~p,

y t8,

.. trong khi kha nang con ngudi va v~t

chftt qua

cung m()t hie rna phai bi6t chQn nhling lrnh Vl}c uu

tnmg vao:

Thu nhftt, dn quan tam nhi~u

nhftt vdi lu~t.

Thu hai, cung cftp Cd Sd h~

tfing kip thdi va hi~u

Thu ba, sit dvng cac dvng C\1 tai chin-t~

qua.

t~ 'va cac cong C\1 khac d~

thi trudng.

18

di~u

tiet


Quan diim cua cac hqc_ gia ttf san v~

vai tro quan ly ldnh t~

ciia nha nlfO'c

co th@ duQ'c khai quat nhtf san:
Noi m()t each t6ng quat, nha mtdc co chtic nang qulm ly n~
la do hlm than SlJ v~n

d()ng cua thi trlidng 1lJ do co nhi~u

nha nude la d€ slia chifa cac khuy~t

t~

Chuc nang hi~u

t~.

thj tntdng

Slj qm1n ly cua

hay nhifng thftt hc;ti cua thj trudng. Day la

each ly ghli du<;Jc da s6 cac nude chftp nh~
thanh 3 chuc nang chu y~u

khuy~t

kinh t~

rna nha kinh t~

la: 6n dinh; cong b~ng

va hi~u

h<;>c Samuelson khai quat
qua.

qua la slia chifa nhifng thftt hc;ti cua thj trudng nhu d()c quy~n;

chuc nang cong h~ng

la dung cac hi~n

phap nhu phan ph6i lc;ti thu nh~p

d€ phan anh

slj quan Him cua xa h()i d6i vdi ngudi ngheo va hftt hc;tnh; chuc nang dn dinh hoa la
lam b~ng

phgng chu kY kinh doanh dfty r~y

nhifng thang trftm lam giam thftt nghi~p

lc;tm phat va thuc dffy tang trlidng kinh H~.
Cl;l thi SlJ can thi~p

cua nha nude dli<;Jc giai thich hdi cac ly do nhu sau:

Thz't nhdt, do SlJ ··hoc;tt d()ng tlj phat theo du6i l<;Ji ich ri~ng

cua minh, cac ca nhan,

cac co sd cac nganh h<;>at d()ng vo chinh phu, lam cho cac quan h~
qu6c dan hi pha Vd, SlJ phan ph6i ngu6n IlJC khong h<;Jp Iy,
cac l<;Ji ich kinh t~
hi~n

xung d()t va hi tri~

tieu, cac vftn d~

Cd

ti I~ cua n~

cftu kinh t~

d€ dn djnh, djnh hudng SlJ phat triin cua n~

Thz'l hai, khu VlJC tli nhan khong dftu tli vao hang hoa cong c()ng ho~c
Vljc cftn v6n ldn, ch~m
cho n~

tliu h6i ho~c

ti I~ l<;Ji nhu~

hi dao l{)n,

chinh tq xa h()i nay sinh. Bi€u

ro nhM trong CNTB la tfnh chftt chu ky, tfnh chftt lan song cua n~

do, nha mtdc cftn phai can thi~p

kinh t~

thftp m~c

kinh t~.

Do

kinh t~.
nhifng Irnh

du chung rftt dn thi~

kinh t~ qu6c dan.

d~u

Thz't ba, khong phai m<;>i chi phi thljc t~ d€ san xuftt ra hang hoa cua cac chu th€
du<;Jc thanh toan h6i hoan v~

m~t

ghi tri ti~n

19

t~ trong trudng h<;Jp sli dt,mg hang hoa


dich Vl) cong c()ng d~

san xufrt ra h~mg

hoa. Hdn nua, l~i

c6 nhung tac d()ng tieu eve

trim ra thi tntdng khong du<;jc.tinh toan gay t6n phi ldn cho xa h()i nhu 0 nhiem moi
tntdng, khai thac c~n
phap ki~m

soat, h~n

ki~t

t~i

nguyen.... Vi v~y

bu()c nha nude phai c6 nhung bi~n

che, ngan ch~n.

Thu ttl, Slj phan ph6i trong n~

kinh te thi tntdng de dan den nhung bfrt binh d~ng,

sv phan hmi giau ngheo, bftt cong xa h()i. Vi v~y,
J~i

thu nh~p,

t~o

ra Slj binh d~ng

Thu nam, n~
quy~n.

nha nude c~n

phan ph6i

trong xa h()i.

kinh te thi tntdng tr6 nen kern hi~u

Nha nude xuftt hi~n

can thi~p,

nh~m

gidi h~n

quy~n

tinh tr~ng

d()c

lljc cua d()c quy~n.

'

Thu sau, nha nude can thi~p

qua khi xuftt hi~n

vao Cd che thi tntdng Vi quan h~

kinh te d6i ngo~i

Thu bay, vi ly do cung cftp thong tin [120]
Tlt logic phan tich vai tro kinh te cua nha nude d6i vdi kinh te thi tntdng trong
CNTB tlt c~nh

tranh - d()c quyen t11 nhan - d()c quyen nha nude - CNTB hi~n

thfty t11 duy ly lu~n

kinh te da d~t

den nhung nh~

I). Khong phai v6n, cong ngh~,

tri~n

quyet dinh d6i vdi slj phat tri~n

d~i

cho

dinh sau:

tai nguyen rna Ia vai tro cua nha nude c6 tinh

kinh te cua m()t nude. N6 Ia m()t nhan t6 cua phat

kinh te cua m()t nude. Vai tro quan ly kinh te cua cua nha nude trong cua CNTB
khong 6n djnh, luc can thi~p

nhieu, sau, h1c can thi~p

2). Khong c6 kinh te thi tntdng thu~n
ngoai s\{ di~u

tiet ki~m

3). N()i dung chu y~u
linh V\fC t~i

tuy, khong c6 n~

soat cua nha mfdc.

phudng thuc va muc d9 m~

it, nong.

sv can thi~p

kinh te nao v~n

d()ng

cua nha nude chi khac nhau d

thoi.
cua qulm

ly nha nude ve kinh t~

chinh- tien t~.

20

t~p

trung chu y~u

vao