Một số vấn đề cơ bản trong công tác quản trị để kiểm soát chi phí tại các doanh nghiệp sản xuất việt nam ngành công nghiệp khu vực thành phố hồ chí minh

BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O
TRUONG D~I

H()C KINH TE TP. HO CHi MINH

'

~

VO THI THANH NHAN

MOT
.

s6 VXN Di (J(f BAN TRONG (JONG TA(J OlJAN TRI.

Dft KdM SO!T (JHI PHI T!I. (JA(J DO!NH NGHdP
.
SAN IlJXT VdT
. N!M NGANH (JONG NGHdP
.

l

KHlJ VU(J
. TillNH PRO HO mil MINH

.\

Chuyen ngiuzh:

Ke' tmin tai VI). va phan tich ho~t

li.A-

5.02.11

,..,

. 1nU SO.'

LU!N VAN TH~C
Ngtioi htiong d~n

d()ng kinh doanh

SY KINH TE

khoa hQc: T.S MAl THl HOANG MINH

BQ GIAO Ol)C VA CAO TA~
...
TRUONG DH KINH TE TP.HCM

THU ~1'

s-fr

./

A~J

TP. Hfi Chi Minh- Nam 2004


rl/i l.fm;yrJJI f..hlf·h, rl(!llfj rif~l,
,J) ;-JI f'hfk'JI lhii41h

('(l111 o'JI.

fl''lf

r.lr7, f!Of ;') r!/ lr'ii '1!fhi~l

nhr lli};IJ nla lr7r:


Ml)C Ll)C
Trang
'

~

?

LOI MO DAU ........................................................................................................ 1
?

,

"

~

,

'

,...,

,

,

CHUONG 1: CO SO LY LUL}N VE CHI PHI VA KE TOAN CHI PHI,
,

~

,

KIEM SOA T CHI PHI
1.1 CHI PHI

vAKE TOAN CHI PHI
ni~r

1.I .1 Khai

chi phi .................................................................................... 4

'
1. 1.2 D ong
c h'I p h/I t rong d oan h ng h"'
I~p

? xu aKt ............................................ .. 4
san

I . 1.2 . 1

? d oan h ng h'1~p A san
? xu aKt ................................ .4
A cv~ b?an cua
H 09- t d Qng

I . 1.2 .2

? xu aKt .................................... .. 6
'
D ong
c h'I p h/I t rong d oan h ng h'1~p A san

1.1.3 Phan lo9-i chi phi trong doanh nghi~p

s{m xua't ....................................... 7

I.1.3.1

Phan lo9-i chi phi theo chile nang ho(;l.t d()ng .................................... 7

1.1.3.2

Phan lo9-i chi phi theo rn6i quan h~
l
nhu~

vdi thoi ky xac d!nh

........................................................................................ I 0

1.1.3 .3

Ph an lo9-i chi phi theo each ling xU' chi phi .................................... I I

1.1.3.4

Phan lo9-i chi phi tren cac bao cao tai chinh .................................. I3

I.I.3.5

M()t s6 each phan lo9-i chi phi khac nh~r

rnt,Ic dich

ra quye't d!nh .................................................................................. 15
/' ni~r 'A
I . I .4 Kh at

hA~ thK

/ c h't p h/t .................................................... .. I6
ong kKt
e oan

1.1.5 Vai tro cua ke' to an chi phi .................................................................... I6
~
? h ~ Ath ong
K
k eK toan
/ c h 1• p h/1 .............................................. . 18
I . 1.6 ChO'/c nang
cua
,:?

,

,1'

1.2 KIEM SOA T CHI PHI
1.2.1 Khai ni~r

ki~rn

so at- ki~rn

so at chi phi ............................................. 19

I.2.2 Cac lo(;l.i ki~In

soat ................................................................................. 19

1.2.3 Quy trlnh ki~rn

soat ............................................................................... 20

1.2.4 Cac thu tt,IC ki~rn

soat ............................................................................. 22

? rnQt
A 1wA t hK
/ h'I~u A qua? ........................... . 24
/ d~ (;l.C d',:?
I .2 .5 C ac
tern cua
ong k',:?
tern soat


,..?

CHUONG 2: THljC TR~NG
,

,

,

,

SOAT CHI PHI T~I

"'

,

,

'

,..?

TO CHUC KE TOAN CHI PHI VA KIEM
CAC DOANH

"

NGHI~P

?

"'

SAN XUAT

"

VI~T

NAM

NGANH CONG NGHitP KHU vljc TP. HO cHi MINH
2.I Nhung u'u di~m

va t6n tqi cua che' d<) ke' toan chi phi va ki~m

~
/ c h'1 p h/1 ...................................................... . 28
u'u d'--:!
1em cua kK
e to an
li'ng

2 . I . 1 Nh

?

2.1.2 Nhung t6n t~i
2.2 Thlfc tr~ng
nghi~p

smlt chi phi

cua ke' tmin chi phi ......................................................... 29

t6 chile ke' toan chi phi va ki~m
san xua't Vi~t

soat chi phi t~i

Nam nganh cong nghi~p

cac doanh

khu vlfc TP. H6 Chi Minh

2.2.I Khao sat 1 .............................................................................................. 29
2.2.2 Khao sat 2 .............................................................................................. 3I
2.2.3 Khao sat 3 .............................................................................................. 33
2.2.4 Khao sat 4 .............................................................................................. 34
2.2.5 Khao sat 5 .............................................................................................. 36
2.2.6 Khao sat 6 .............................................................................................. 37

2.3 Danh ghi chung thlfc tr(;lng thlfc hi~n

ke' toan chi phi va ki~m
soat chi phi
/ p hAan cong
A p hAan n h'H(m
A ........................................ "}9
A tac
/ to--:? c h uc,
_1
2 .3. I V e cong
}<

/ c h'1 p h/1 va' k'--:1
/ c h'1 p h/1 ............................ .. 4()
2 .3 .2 V el< p hle to an

1em so at
2.4 M<)t s6 nguyen nhan co ban hqn che' vi~c
.-< so at
/ c h.1 p h/1 tq1· cac
/ d oan h ng h'1vP
A
k1em

thlfc hi~n

ke' toan chi phi va

v·Ivt
A N am

...................................... .. 4I

CHu'ONG 3: cAc GIAI PHAP CO BAN TRONG CONG TAC QUAN TRf
,..?

,..?

,

,

DE KIEM SOAT CHI PHI T~I

I'

A

CAC DOANH NGHI~P

?

A'

A

SAN XUAT VI~T

NAM NGANH CONG NGHitP KHU VljC TP. HO CHi MINH
3.I M\}c tieu cua
3.2 Co sd d~

lu~n

van ................................................................................... 44

xay dlfng h~

th6ng ke' toan chi phi va ki~m

soat chi phi ............. ,:.44

3.3 Yeu c§u chung d6i vdi cong tac t6 chile va thlfc hi~n
.--:?
/
so at

c h'1 p h/1
k1em

.......................................................................................... . 45

3.4 Cac giai phap co ban trong cong tac quan tri d~
nghi~p

ke' toan chi phi,

san xua't Vi~t

ki~m

soat chi phi tqi doanh

Nam

3.4.1 Cac giai phap chung
3.4.I.I

T6 chile h~

th6ng ki~m

soat trong doanh nghi~p

......................... .47

3.4.1.2

Cac phu'ong phap ki@'m soat hang t6n kho .................................... .49

3.4.1.3

Phan

3.4.1.4

Xay dt;tng h~

lo~i

chi phi theo each ling xU' chi phi .................................... 51
th6ng chi phi dinh mlic (tieu chu£n) ........................ 52

3.4.2 Cac giai phap ct.J th@'

T6 chlic h~

3.4.2.1

th6ng chling til trong doanh nghi~p

dap ling yeu c~u

quan ly ........................................................................................... 58
3.4.2.2

B6 sung them cac tai khoan ke' toan chi tie't d@' ki@'m soat chi phi
va danh gia trach

3.4.2.3

nhi~m

cua cac be)

MC)t s6 bao cao quan tri pht.Jc Vl.J cho vi~c
quye't dinh kinh doanh trong doanh nghi~p

KETLU~N

ph~n

lien quan ..................... 59
ki@'m soat chi phi, ra
................................... 61

.......................................................................................................... 65
'

TAl LI~U

A

PHl) Ll)C

?

THAM KHAO


'

~

?

LOIMO DAU
1. Stf din thie't ciia d~
N€n kinh te' Vi~t
d() c~nh

tfti:

Nam dang tren du'ong h()i nh~p

tranh tren thi tru'ong se nhi~u

phat tri~n,

cac doanh nghi~p

c~n

voi n~

hon va gay g~t

phai ki~m

kinh te' qu6c te' nen muc
hon. Do v~y,

d~

t6n t~i

va

soat t6t cac ho(J.t d()ng san xua't kinh

doanh cua m1nh.
Chi phi, m{)t khoan m1;1c phat sinh tu khi doanh nghi~p

chuffn

bi cho vi~c

thanh l~p,

suot qua tr1nh hoCJ.t d{)ng san xua't kinh doanh cho de'n khi chffm dut hoCJ.t d{)ng. VI
v~y,

chi phi Ia m{)t trong nhung d6i tu'(jng d~u

chi phi tang len, lqi nhu~
hang d~u

tien c~n

se giam xu6ng. Lqi nhu~

cua ba't ky doanh nghi~p

du'qc ki~m

Ia m{)t trong nhung ml;}c tieu

san xua't kinh doanh nao, khi lqi nhu~

lam cho kha nang ceJ.nh tranh giam do don vi khong c6 ngu6n d~
cao hi~u

qua ho(J.t d{)ng san xua't kinh doanh.

8~

soat, nha quan tri c~n

ki~m

soat. Bdi le khi

giam se

tai d~u

tu', nang

c6 cac thong tin lien quan. Cac thong tin nay c6 th~

du'thuong du'qc lu'u tru nhi~u
hay b{) ph~n

nha't va chinh xac nha't t?i b{) ph~n

ke' toan n6i chung,

ke' toan chi phi n6i rieng. Nguoi ta thu'ong g9i ke' toan Ia ngon ngu

kinh doanh bdi n6 cung ca'p cac thong tin lien quan de'n toan b{) hoCJ.t d{)ng trong
doanh nghi~p

cho nha quan ly, nha d~u

dong m()t vai tro quan trQng, la thanh ph~n
smit chi phi, thtfc hi~n
d!nh quan trj va

tu', ...Trang d6, thong tin ke' tmin chi phi
cua h~

th6ng quan ly' h~

th6ng ki~m

l~p

chile nang do lu'ong chi phi cho ca hai m1;1c dich: ra quye't
bao cao tai chinh.

Voi nhung ly do tren, toi ill(J.nh dCJ-11 chQn d~

tai "Mf)t sfi' van

tac quan trj dl kilm soat chi phi tgi cac doanh nghi?p san

tie Cd-ban trong cong

xuat Vi?t Nam ngiuzh

cong nghi?p khu v(lc Thanh pho' H'o Chi Minh" lam n{)i dung nghien cuu.

2. Mvc dich nghien cll'u ciia d~
M1;1c dich nghien cuu cua d~
nghi~p

san xua't Vi~t

xay dtfng, cai thi~n

tai
tai Ia du'a ra m{)t s6 giai phap g(ji y cho cac doanh

h~

Nam nganh cong nghi~p

th6ng ki~m

soat chi phi d~

khu vtfc Thanh ph6 H6 Chi Minh
cung cffp nhi~u

thong tin kip thai,

chinh xac, huu ich honcho nha qm'ln trj khi ra quye't d!nh kinh doanh.


2

3. D6i tu'Thanh ph6 H6 Chi Minh la mt)t trong cac tinh thanh c6 t6c dt) phat tri~n
cong nghit$p Vu'Qt trQi trong Ca nu'dc, trong khi 00 hOC;lt OQng ki~m

san xuat
SOat tC;li CclC

doanh nghit$p san xu at Vit$t N am lC;li chu'a tu'ong ung. Cac nha quan tr! doanh
nghi~p

chua phat huy he't tinh hG'u ich cua thong tin chi phi d~

lam co sd ra quye't

d!nh san xuat kinh doanh.
Nh~m

mvc dich phat huy tinh hG'u ich cua thong tin chi phi va ki~m

d6i tu'cjng nghien cuu cua d~

soat chi phi,

tai nay la cac doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam, nganh

cong nghit$p, khu vljc Thanh ph6 H6 Chi Minh.

4.

vi nghien cull
Ph~m

Ho<;1t dqng ki~m
nght$ thu~

soat chi phi trong doanh nghit$p vua la mt)t khoa h<;>c vua la mt)t
Hinh dC;lo. N6 yeu c~u

mt)t slf ct)ng tac, phoi hcjp giua cac thanh vien

trong t6 chile, linh hOC;lt trong tung tru'ong hcjp C\} th~.
chi gidi hC;ln d "Mt)t so van d~

Do v~y'

d~

co ban trong cong tac quan tr! d~

tai nghien cuu nay
ki~m

soat chi phi

tC;li cac doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam nganh cong nghit$p khu vljc Thanh pho H6
Chi Minh".

5. Phtidng phap nghien cull
f)~

tai nghien cuu dlfa tren phu'ong phap lu~n

duy v~t

bit$n chung va duy v~t

J!ch

sU'. Tac gia sU' dvng phu'ong phap nghien cuu J!ch sU', phu'ong phap ht$ th6ng, phan
tkh, t6ng h<;Jp d~

rut ra nhG'ng t6n tC;li cua thljc ti~n

hoC;lt dt)ng ki~m

soat chi phi tC;li

mt)t so doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam hit$n nay. Cling vdi vit$c sU' dvng phu'ong
phap nghien CUu trong khoa hQC kinh te', tac gia con t6ng hcjp kie'n thuc tu cac mon
h<;>c lien quan nhu' ke' toan, ki~m

toan, quan tr! h<;>c, qmln td kinh doanh, quan ly

san xuat, ht$ th6ng thong tin quan ly' ... lam n~
dvng vao thlfc ti~n

nh~m

tang d~

du'a ra cac giai phap v~n

giai quye't nhung t6n tC;li d6. Cac giai phap trong d~

tai

con du'cjc dlja tren cac quy dinh cua che' OQ quan ly tai chinh ke' toan hit$n hanh.
Co sd cho vit$c phan tkh, t6ng hcjp, rut ra t6n tC;li va du'a ra giai phap la tu ngu6n so
lit$u, hoC;lt dt)ng thljc ti~n

cua mt)t so doanh nghit$p san xuat Vit$t Nam nganh cong

nghit$p khu vtfc Thanh pho H6 Chi Minh.


3

6. Ke't ca'u cua d~
V~

tai

bQ' Cl}C, ngoai ph~n

md d~u

Chuong 1: Co sd ly lu~n

va ke't Ju~n,
v~

d~

tai g6m ba ph~n

chi phi va ke' tmin chi phi, ki~m

Chuong 2: Thlfc trq.ng t6 chile ke' tmin chi phi va ki~m
nghi~p

slm xua't Vi~t

chinh:

Nam nganh cong nghi~p

smit chi phi
soat chi phi tq.i cac doanh

khu vlfc Thanh ph6 H6 Chi Minh

Chuong 3: Cac giai phap co ban trong cong tac quan tri d~
cac doanh nghi~p

san xua't Vi~t

Nam nganh cong nghi~p

ki~m

so at chi phi tq.i

khu vlfc Thanh ph6 H6

Chi Minh.
Do trlnh d(> va thai gian nghien cuu c6 gidi hq.n nen d~
con nhi~u

thieu s6t va hq.n che. £)~

te cao hon, toi ra't mong nh~
nghi~p

slm xua't Vi~t

d~

tai nghien cuu nay ch8:c h~n

tai cua mlnh hoan thi~n

du'
Nam- d6i tu'
hon va c6 tinh thlfc
Co; cac doanh
tai; cac bq.n va ta't ca

nhung ai quan tam den llnh vlfc nay.
Thanh ph6 H6 Chi Minh, thang 09 nam 2004


4

1.1 CHI PHi v A KE TOAN CHI PHi
1.1.1 Khai

chi phi
ni~m

Chi phi du'cjc xac dinh tren nhi~u
chi phi la bi€u hi~n

b~ng

phu'ong di~n

ti~n

cua nhung hao phi lao d()ng s6ng va lao d()ng v~t

phat sinh trong qua trl.nh ho~t
t6n V~

d()ng san xua't kinh doanh; ho~c

ngu6n hfc, tai san C\} th€ slJ' d\]ng trong ho~t

Nhung nh~
hi~n

khac nhau. C6 th€ hi€u truu tu'cjng,

thuc v~

chi phi la nhung phi

d()ng san xu:ft kinh doanh.

chi phi c6 th€ khac nhau theo tung quan di€m, hlnh thuc th€

nhu'ng ta't ca d~u

nguyen, V~t

h6a

th6ng nha't thua nh~

m()t va'n d~

ch:ft, lao d()ng va phai phat sinh g~n

li~n

chung: chi phi la phi t6n tai
VOi m\}C dich san xu:ft kinh

doanh. Bay chinh la ban cha't kinh te' cua chi phi trong ho~t
doanh cua doanh nghi~p.

d()ng san xua't kinh

Tu ban cha't nay, nha quan tri phan bi~t

du'cjc chi phi voi

chi tieu, chi phi voi v6n.

Chi phi g~n

li~n

Va dtfQC bu d~p

voi ho~t

d()ng san xua't kinh doanh, du'QC tai trcj tu v6n kinh doanh

tu thu nh~p

Chi tieu khong g~n

ho~t

li~n

d()ng san xu:ft kinh doanh;

voi m\}C dich san xua't kinh doanh, du'QC tai trcj tu ngu6n

khong phai la v6n kinh doanh nhu' quy phuc lcji, cac khoan trcj ca'p, ... va khong
du'cjc bu d~p

tu thu nh~p

Volt la bi€uh~n
chu'a t~o

b~ng

ti~n

ho~t

d()ng san xua't kinh doanh;
cua nhung tai san cua doanh nghi~p,

nen phi t6n.

1.1.2 Dong chi phi trong doanh nghi~p

san xua't

1.1.2.1 Ho{lt d9ng Cd ban cua doanh nghi~p
Doanh nghi~p

san xuiit

san xua't la m()t thtfc th€ kinh te', thtfc hi~n

tieu th\] voi m\}C dich thu lcji nhu~.
la san xua't ra san ph~m
b1, ti~n

ban than chung

v6n. Ho~t

Trong doanh nghi~p

san xua't, ho~t

nen chie'm m()t ltfc lu'cjng ]on v~

d()ng co ban cua lo~i

hlnh doanh nghi~p

qua trlnh dllu ttt, san xua't,
d()ng chinh

lao d()ng, may moe thie't
nay du'cjc chia thanh cac

giai do<;tn nhu' sau:

-

Giai do{ln 1 - Nghien cuu, tie'p c{jn nhu c'fiu san xuiit: trong giai do~n

nay,

doanh nghi~p

nao,

clln phai xac dinh illl)C tieu ho~t

bao nhieu, cho ai, b~ng

nhung phu'ong ti~n

d()ng, san xu:ft san ph~m

va ngu6n ltfc nao. Trong co che' thi


5

tnJ'ong, day la ti~n
d~u

d~

dinh hu'dng va anh hu'dng de'n cac giai doqn tie'p theo nhu'

tu', mua slim, san xua't va tieu thl) san ph~m;

Giai do{ln 2- D'au tzt, mua slim, tich liiy v~

-

ngu'on life: day la giai doqn chu~n

bj

ngu6n hfc cho hoqt d()ng san xua't kinh doanh. Khi din eli vao thoi gian slt dl)ng
cac ngu6n hfc, hoqt d()ng d~u
•

tu', mua slim, tich Hly ngu6n ltfc du'Qc chia thanh:

Ngubn l!Jc dai ht;m: nhu' may m6c thie't
ngh~

bi

slm xua't, nha xu'dng, da't dai, cong

san xua't, ... Ngu6n ltfc dai hqn thu'ong tu'dng d6i 6n dinh trong m()t thoi
gian, th~

hi~n

tr1nh d() cong ngh~,

nang ltfc, co sd v?t cha't cua doanh nghi~p.

N6 thu'ong chie'm m()t lu'Qng v6n ldn, chiu nhi~u

n1i ro, thu h6i qua nhi~u

nam

va cling la ngu6n g6c phat sinh chi phi dai hqn trong san xua't kinh doanh;
•

Ngubn l!Jc ngdn ht;m: nhu' nguyen v?t li~u,

cong Cl;l d1;1ng Cl;l, djch Vl),

Ngu6n ltfc nglin hqn thu'ong thay d6i qua cac chu ky san xua't kinh doanh v~
cha't lu'san ph~m,

thu'ong chie'm m()t lu'Qng v6n it hon ngu6n ltfc dai hqn, c6 th~

thu

h6i trong tung nam va la ngu6n g6c phat sinh chi phi nga:n hqn trong san
xua't kinh doanh;
•

Ngu6n nhan l!Jc: day la m()t ngu6n ltfc huu hlnh, khong th~

hi~n

r6 thanh

mQt danh illl)C tai san nhu'ng CO tlnh cha't quye't djnh de"n ke"t qua, hi~U
cua qua trlnh san xua't kinh doanh. Vi~c

qua

khai thac ngu6n nhan ltfc c6 th~

phat sinh chi phi nglin hqn va dai hqn.

Giai do{ln 3 - Titn hanh ho{lt di)ng san xuilt: giai doqn nay th~

-

tning cua doanh nghi~p
hfc san c6 d~

san xua't. Doanh nghi~p

san xua't ra cac san ph~m

tieu thl). Giai doqn nay

m6i m()t doanh nghi~p

cha't ltJ'Qng quan ly san xua't kinh doanh, quy mo, d~c
khac nhau nen vi~c
ki~n

phat tri~n

di~m,

c6 m()t tr1nh d(),
cong ngh~

cqnh tranh va to~m

c~u

ky thu?t nhu'
h6a n~

hi~n

nay, cac phtJ'ong thlic

kinh te" c6 nhung tac d()ng trtfc

tie'p de'n Stf thay a6i cac lo(_li chi phi, Cctc mlic phi Va tinh Ca bi~t
trong doanh

nghi~p.

san xua't

slt dl)ng, khai thac cac ngu6n ltfc se khac nhau. Trong di~u
CUa tie'n bQ khoa hQC

quan ly, nhu c~u

tinh d~c

sl't d1;1ng, khai thac cac ngu6n

dap ling nhu c~u

phat sinh chi phi san xua't. Lu'u y r~ng

hi~n

CUa chi phf


6

- Giai do{ln 4 - Tieu th"(l san pham: day la giai doqn cu6i cling cua hoqt d()ng san
xutlt kinh doanh nh~m

du'a san ph:fm tu llnh vljc san xutlt sang tieu dung.

1.1.2.2 Dong chi phi trong doanh nghi?p san xuat
-

Trong giai do{ln nghien cuu, titp CQn nhu c'au san xuat: thu'ong phat sinh cac
chi phi nhu' chi phi nghien cuu, thanh l?p doanh

nghi~p.

Loqi chi phi nay chiu slf

chi ph6i co ban bdi guy m6, nhung giai phap, phu'ong ti~n
nhan slj thljc hi~n,

tie'p c?n nghien cuu,

... Chi phi trong giai doqn nay se du'c_jc v6n h6a thanh tai san

v6 h1nh hay chi phi tra tru'dc dai hqn. Vtln d~
sao dam bao chi phi phat sinh se du'c_jc chuy~n

d~t

ra cho cac nha quan tri la lam
toan bQ thanh tai san, dam bao

mang tinh huu ich cho cac giai doqn sau trong hoqt d()ng san xutlt kinh doanh;

-

Trong giai do{ln d'au tzi, mua siim, tich lily ngufm lljc: thu'ong phat sinh cac chi
phi lien quan de'n vi~c

du'a cac ngu6n lljc vao vi tri slln sang hoqt d()ng, bao g6m

chi phi mua, chi phi v?n chuy~n,
san cua doanh nghi~p.

thue', ... Chi phi nay se du'c_jc v6n h6a thanh tai

Vtln d~

d~t

ra cho nha quan tri trong giai doqn nay la

lam sao phat huy du'c_jc t6i da tinh huu ich cua cac ngu6n lljc vao hoqt d()ng san
xutlt kinh doanh;

-

Trong giai do{ln san xuat: thu'ong phat sinh chi phi san xutlt, la qua tr1nh tieu
hao cac ngu6n llfc chuy~n

thanh chi phi. V~ co ban, chi phi ph at sinh trong llnh

vljc nay bao g6m:

• Chi phi dai hg,n: phat sinh do stl' dl;lng cac ngu6n llfc dai hqn trong san xua't
nhu' may moe thie't bi, nha xu'dng, tii san v6 h1nh. Muc dQ phat sinh cua chi
phi dai hqn thu'ong phl;l thUQC vao gia tri, thai hqn, cong sutlt ho~C
tinh cua doanh nghi~p

trong hoqt d()ng san xutlt, doi khi chi phi nay con bj

chi ph6i bdi chinh sach tai chinh doanh nghi~p,

qu6c gia. Chi phi dai h?n

thu'ong 6n djnh tu'ong d6i qua m()t s6 ky san xutlt va g~n
dinh, trach

nhi~m

cac u'dc

cua nha qmln tri tnidc va trong nhi~m

• Chi phi ngdn h{m: phat sinh tu' vi~c
san xutlt nhu' nguyen v?t li~u,

cong c~1,

li~n

vdi cac quye't

ky quan ly;

sll' dl;lng cac ngu6n llfc ng~

hqn trong

djch Vlf, ... Muc phat sinh chi phi ng~

hqn thttong ph\l thUQC vao finh h1nh san xutlt, thu mua, cung ung, dlf tru trong


7

ky. Chi phi ng~

h~n

bie'n d6i phuc t~p

qua cac ky san xutlt va g~n

li~n

voi

cac quye't dinh, trach nhit%m cua nha quan tri trong nhit%m ky quan ly;
•

Chi phi nhan life: phat sinh tu vit%c sll' d1,mg ngu6n nhan htc trong san xutlt,

bao g6m cac khoan chi phi rna doanh nghit%p tra cho ngu'di lao d()ng khi
tham gia vao ho~t

d()ng san xutlt kinh doanh. Chi phi nhan hfc la dai h~n

chi phi nay phat sinh tu sll' dl)ng ngu6n nhan htc g~n
cua doanh nghit%p; Ia ng~
nhan hfc trong ng~
Moi tru'C5ng c~nh
va phuc t~p
h~n.

h~n,

t~m

d(), linh ho~t,

Sl(

dl)ng ngu6n

thai.

chi phi trong giai do~n

nay d~t

voi co ctlu t6 chile

khi chi phi nay phat sinh tu

tranh hit%n nay da va dang thuc d~y
hdn v~

f)i~u

h~n

li~n

khi

ra sv gia tang nhu c~u

sv thay d6i nhanh chong

san xutlt, nhtlt la cac chi phi ng~
thong tin chi phi san xutlt v~

dam bao cung ctlp thong tin huu ich cho ho~t

tinh t6c

d()ng ki€m soat,

danh gia, dl:( bao va quan ly chi phi trong doanh nghit%p.

-

Trong giai dogn tieu th(l: thu'dng phat sinh chi phi ban hang va chi phi quan Iy
nham d~y

m~nh

san ph~m

ciia doanh nghit%p.

1.1.3 Phan lo~i
Quaph~n

ho~t

d()ng ban hang, md r()ng thi ph~n,

chi phi trong doanh nghi~p

tang sue c~nh

tranh cho

san xua't

tren chung ta thtly, chi phi ph at sinh trong su6t qua trlnh ho<;tt d()ng cl'1a

doanh nghit%p, tu khi chu~n
thu~n

bi

thanh l~p

de'n khi di vao san xutlt kinh doanh.

l<,ji cho qua trlnh quan sat, do lu'C5ng va ghi

nh~

D€

cac chi phi phat sinh, chi phi

du'
1.1.3.1 Phan logi chi phi theo chuc niing hogt dQng
Ml)c dich cua vit%c phan lo~i
tro, chile nang ho~t

chi phi theo chile nang ho<;tt d()ng Ia xac dinh r6 vai

d()ng ciia chi phi trong qua tr'inh ho~t

d()ng san xutlt kinh doanh

t<;ti cac doanh nghit%p; va cung ctlp thong tin c6 ht% th6ng cho vi~c

l~p

cac bao cao

tai chinh.
Theo chile nang ho~t
?

,.:'

san xuat.

d()ng, chi phi du'<,jc chia thanh: chi phi san xutlt, chi phi ngoai


8

Chi phi san xuift la toan b() chi phi c6 lien quan de'n vi~c

che' t~o

san phffm

trong ky nhtlt djnh. Chi phi san xutlt bao g6m ba khoan illl;!C sau: chi phi nguyen
v~t

li~u

tn)'c tie'p, chi phi nhan c6ng tnfc tie'p va chi phi san xutlt chung.

Chi ph{ nguyen vgt li¢u tn!C tie'p la chi phi cua nhung lo~i

•

ctlu thanh nen san phffm, CO gia trj ldn va CO th~

nguyen v~t

li~u

xac djnh du'QC m()t each

rieng le, r6 rang cho tung ddn vi san phffm. Ngoai ra, trong qua trlnh san
xutlt con phat sinh nhung lo~i
h<_jp voi nguyen v~t

li~u

nguyen v~t

chinh d~

lu'<_jng cua san phffm, hoi[Lc t~o
ng~

li~u

c6 tac d1;1ng ph1;1 thu()c, n6 ke't

san xutlt ra san phffm hoi[Lc lam tang chtlt
ra mau s~c,

mui vj cho san phffm, hoi[Lc rut

chu ky san xutlt, ... Chi phi nguyen v~t

li~u

tnfc tie'p du'QC h~c

toan tnfc

tie'p vao d6i tu'<_jng chju chi phi.

Chi phf nhan cong tn!c tilp la chi phi ti~n

•

trich theo lu'dng nhu' bao hi~m

lu'dng chinh, lu'dng ph1;1, cac khoan

xa h()i, bao hi~m

y te', kinh phi c6ng doan va

cac khoan phai tra khac cho c6ng nhan tnfc tie'p san xutlt. Chi phi nhan c6ng
tnfc tie'p cfing gi6ng nhu' chi phi nguyen v~t
th~

va tach bi~t

li~u

tn.fc tie'p, c6 th~

cho tung ddn vi san phffm nen du'QC h~c

xac dinh Cl;l

toan tnjc tie'p vao

d6i tu'<_jng chiu chi phi.

• Chi phf san xua't chung la nhung chi phi c~n
kh6ng phai la chi phi nguyen v~t
tie'p. Di[lc di~m

li~u

thie't khac d~

san xutlt san phffm,

tn.fc tie'p va chi phi nhan c6ng tnfc

cua chi phi san xutlt chung nhu' sau: c6 nhi~u

phi khac nhau; cac khoan illl;!C thUQC chi phi san XUtlt chung d~U

khoan illl;!C chi
CO tinh gian

tie'p voi tung ddn vi san phffm, kh6ng tinh thftng vao cho tung ddn vi san
phffm nen doanh nghi~p
c6 nhi~u

thu'ong h.fa chQn tieu thuc thich h
khoan m1;1c chi phi nen chung du'qc nhi~u

nhau va rtlt kh6 ki~m

b() ph~n

li~u

quan ly khac

soat.

·Chi phi san xutlt chung chu ye'u bao g6m ba lo~i
nguyen v~t

phan b6. Do

chi phi, d6 la chi phi

gian tie'p, chi phi lao d()ng gian tie'p va cac chi phi khac.

o Chi phf nguyen vgt li¢u gidn tie]J la nhung chi phi cua nhung ye'u t6 v~t
chtlt kh6ng t~o

nen thanh ph~n

chinh cua san phffm, ne'u c6 th'i ban than

chung kh6ng phai la chi phi nguyen v~t

li~u

quan tn;mg;


9

o Chi phi nhan cong gidn tie}J la cac chi phi ti~n

luang cua U(t ca lao d()ng

gian tie'p nhu' phl;l trach san xua't, quan c16c, nhan vien ky thu~,

bao trl

may moe cua xu'dng san xua't. Noi chung, lao d()ng gian tie'p dong vai tro
h6 tr0

Cdc chi phi khdc la cac chi phi c~n

thie't dg phl;IC

VlJ

cho ho~t

d()ng san

xua't kinh doanh. Vi dl;l chi phi thue nha xu'dng, chi phi khau hao may moe
thiet bj san xua't, chi phi di~n
Hinh 1: Phan lo~i

nude, chi phi d()ng ltfc, chi phi bao higm, ...

chi phi va phu'ong phap h~c

toan chi phi san phffm

Khoan m1.1c chi phi

Cac chi phi san xm:lt san phfi'm

Tn,tc
tie'p
Nguyen

v~t

H~ch
~-;lpha'm

toan

___ -

tr~c

~-i

tie'p

_____.,.l ngu~.

~iphc;u

p;i

-.A-

L ____ _
li~u

Gian
tie'p
\

~guyen
Cac chi phi san xua't
---- _____ .,.
chung khac

\

v~t

li~u

gian tie'p

Cac chi phi sxc khac

/han

________

.,.

Chi phi
san xua't chung

cOng giOn ti€p

Gian
tie'p

Lao d(lng
Tr~c

tic'p

Chi phi ngoai san xuilt la toan b() cac chi phi lien quan den vi~c

tieu thtJ san

phffm. Chi phi ngoai san xua't bao g6m chi phi ban hang va chi phi quan ly.

•

Chi phi ban himg bao g6m toan b() cac chi phi c~n

thie't c1g dffy m~nh

vi~c

tieu thl;l hang hoa nhu' chi phi tie'p tht, khuyen mai, quang cao, dong goi san
phffm, v~n

chuygn, b6c do, luang nhan vien ban hang, hoa h6ng ban hang,

chi phi khau hao cho b() ph~n

ban hang, ... ;


\
10

•

Chi phi qudn ly bao gdrn to~m

b<) cac khoan chi phi lien quan de'n cong vi~c

t6 chile hanh chinh va cac ho(;lt d<)ng van phong cua doanh nghi~p

nhu' lu'ong

can b<), nhan vi en quan ly, chi phi van phong ph£rn, chi phi thue nha, chi phi
kha"u hao cho b<) ph~n

van phong, .... Cac khoan chi phi nay khong thti phan

lo(;li la chi phi ban hang.

1.1.3.2 Phan lo{li chi phi theo mfii quan hf vfli thiJi ky xac djnh l(li nhugn
Ngoai vi~c

phan lo(;li chi phi thanh chi phi san xua"t va chi phi ngoai san xua"t, trong

kt toan quan tri, chi phi con Gu'QC chia thanh chi phi san ph£rn va chi phi thoi ky.
Chi phi san pha?m la ta"t ca cac chi phi g~n

-

ra, bao gdrn chi phi nguyen v~t

li~u

li~n

vdi cac san ph£rn du'QC san xua"t

tnjc tie'p, nhan cong tnjc titp va chi phi san

xua"t chung. Do d6, chi phi san ph£rn luon g~n

li~n

vdi san ph£rn va chi du'QC thu

hdi khi san ph£rn Gu'QC tieu th1;1, con khi chu'a tieu thl;l th) chung thti hi~n

trong

khoan rn1;1c hang t6n kho.

Chi phi thiJi ky la ta"t ca cac chi phi phat sinh trong ky' du'QC tinh htt thanh phi

-

t6n trong ky dti xac dinh ke't qua kinh doanh, bao gdrn chi phi ban hang va chi
phi quan ly. D6i vdi cac doanh nghi~p
c6 ho~c
··· X~c

c6 chu ky san xua"t dai va trong ky khong

c6 it doanh thu th1 chung du'dinh ktt qua kinh doanh.

Chi phi san ph£rn va chi phi thoi ky khac nhau a ditirn: chi phi thoi ky phat sinh a
thoi ky nao thu'ong tinh ngay vao thoi ky d6, do d6 chung anh huang de'n l<,ji nhu~
cua ky rna chung phat sinh. Nha quan tri ra"t kh6 kitirn soat du'QC chi phi thoi ky ne'u

dti nhung chi phi nay phat sinh Vu'Qt rnuc c~n

thie't. Ngu'QC l(;li, chi phi san ph£rn chi

tinh khi san ph£rn du'QC tieu thl;J. Chi phi san ph£rn cling c6 anh huang de'n l<,ji
nhu~

cua doanh nghi~p.

hu'dng dtn nhi~u
sau mdi tieu th1;1.

Ne'u khong tinh dung va du chi phi san ph£rn th1 se anh

ky' VI san ph£m du'QC san xua"t ra trong ky nay nhu'ng de'n (cac) ky


II

Hlnh 2: So d6 phan lo<;ti chi phi theo m6i quan h<% vdi thoi ky xac dinh l<;ii nhu~
----· ··- --·- .. ------------· ·- !
r ____ch~f
san phil:__j
L

- - - - - - - -l

anh thu ban hang

----------~

{-)

I

- J

(=)

-I
Lai gop

/

-----·-·

{-)

Cac chi phi thai

[~!;Ira

ky

___

l

(=)

~

-----

-·

---

-,

L<;li nhui.\n tnfoc thuc' i
___ _,
·-~

1.1.3.3 Phan lo{li chi phi theo each ung xil cua chi phi
Mt,IC dich cua each phan lo<;ti nay la cung ca'p thong tin pht,Ic Vl,l cho vi<%c l~p
h()SJ.C_h, ki~m

soat va chu d<)ng di~u

ke'

tie't chi phi cho phu h<;ip. Khi phan lo<;ti chi phi

theo each nay, nha qmln tri Se tha'y du'QC Stf bie'n d(}ng CUa chi phi CO phu h<;ip VOi Stf
bie'n d<)ng cua mile d<) ho<;tt d<)ng hay khong, tu d6 du'a ra cac bi<%n phap huu hi<%u
nh~m

qmln ly t6t cac chi phi.

Theo each phan loe;ti nay, chi phi du'QC chia thanh ba lo<;ti: bie'n phi, dinh phi va chi
phi h6n h<;ip.

- Bie'n phi la nhung khoan mt,IC chi phi c6 quan h<% ty 1<% thu~n

vdi bie'n d<)ng cua

muc d<) ho<;tt d<)ng. Bie'n phi khi tinh cho m<)t don vi san ph~m

thl 6n djnh, khong

thay d6i. Khi mile d<) ho<;tt d<)ng la khong thl bie'n phi cling b~ng

khong; tu'ong

ttf, khi muc d<) ho<;tt d<)ng tang thl t6ng bie'n phi se tang va ngu'QC l<;ti. Bie'n phi
thu'ong g6m cac khoan chi phi nguyen v~t

li<%u trtfc tie'p, chi phi nhan cong trtfc

tie'p, chi phi boa hdng, bao bl dong g6i, ...
Trong chi phi san xua't, chi c6 chi phi nguyen v~t

li<%u trtfc tie'p va nhan cong

tnfc tie"p luon luon bie"n d<)ng theo mile d<) ho<;tt d<)ng cua doanh nghi<%p. Con chi


12

phi san xuci't chung thl khac, vua c6 dinh phi va bie'n phi. Mot s6lo<;ti chi phi la
bie'n phi trong chi phi san xuci't chung nhu' nguyen v~t

li~u

ph1;1, lao dong gian

tie'p, dong hfc, c6ng c1;1 d1;1ng c1;1, nhien li~u.
Xet v~

tinh ch(t tac dong, bie'n phi du'<;jc chia lam hai lo<;ti, d6 la bie'n phi ty 1~

va bie"n phi c(p b~c.

•

Bien phi

ty l? la nhung khoan chi phi c6 quan h~

ty 1~

thu~n

bie"n dong muc do ho<;tt dong, nhu chi phi nguyen v~t

(tuye'n tinh) voi
li~u

tnfc tie'p, chi phi

lao dong tnfc tie'p, ...

•

Bitn phi dip b(ic la nhung khoan chi phi chi thay d6i khi muc do ho<;tt dong
thay d6i nhi~u

va r6 rang. Nghia la cac chi phi nay c6 quan h~

kh6ng tuye'n tinh voi muc do ho<;tt dong. Bie"n phi c(p b~c

ty 1~

nhu'ng

g6m nhung khoan

chi phi nhu' chi phi lao dong gian tie"p, chi phi bao trl, ....
-

EJjnh phi la nhung khoan chi phi kh6ng bie"n d6i khi muc do ho<;tt dong thay d6i.
Dinh phi giu nguyen trong ph<;tm vi phu h<;jp cua doanh nghi~p.

la ph(;lm vi giua kh6i lu'<;jng san ph~m
rna doanh nghi~p

c6 th~

t6i thi~u

Ph<;tm vi phu h<;jp

va kh6i lu'<;jng san ph~m

san xu(t. Dinh phi c6 hai d~c

di~m:

t6i da

t6ng dinh phi gill

nguyen khi san lu'<;jng thay d6i trong ph<;tm vi phu h<;jp; dinh phi tren mot don vi

sln
ph~m,

ph~in

t6 cua chi phi san

thay d6i khi san lu'<;jng thay d6i. Trang cac ye'u
chi c6 mot

s6 ye'u t6 cua chi phi san xu(t chung la du'QC xe'p vao lo(;li dinh

phi, nhu' chi phi thue nha xu'dng, chi phi kh(u hao nha xu'dng, may m6c thie't bj,
lu'cJng nhan vien phan xu'dng, chi phi bao hi~m

nha xu'dng, ... Con trong cac ye'u

t6 cua chi phi thoi ky' lu'cJng nhan vien van phong, kh(u hao thie"t bi van phong,
ti~n

thue van phong, cac chi phi quang cao, giao te', ... cling la dinh phi. Dinh phi

t6n t(;li du'oi hai hlnh thuc ling xu khac nhau trong ho<;tt dong san xu(t kinh doanh
CUa doanh nghi~p,

•

d6 la dinh phi b~t

bUOC va dinh phi khong b~t

buoc.

Djnh phi bdt buqc la nhung lo<;ti chi phi lien quan de'n su d1;1ng tai san dai h<;tn
cua doanh nghi~p

nhu' chi phi khau hao tai san

c6 dinh, chi phi bao du'ong,

chi phi lu'ong cua nha qmln tri. Cac chi phi nay thu'ong g~n
t6 chuc quan ly san xuci't kinh doanh cua doanh nghi~p.

D~c

li~n

di~m

voi cau true
cua dinh


13

phi bil:t bu()c la chung t6n t~i
kh6ng th~

•

Hiu dai trong ho~t

d()ng san xwl't kinh doanh va

clit giam ngay chung trong thoi gian nglin.

Dtnh phi khong bdt buqc con du'cjc xem la djnh phi quan tri. Cac chi phi nay
thu'ong phat sinh hang nam glin li€n vdi cac quye't djnh cua nha quan tri nhu'
chi phi quang cao, nghien cuu, giao te', ...

-

Chi phi h6n hf/P la lo~i
phi.

d muc d() ho~t

chi phi rna ban than n6 g6m ca ye'u t6 bie'n phi va djnh

d()ng nao d6, chi phi h6n hcjp la djnh phi, th~

cua djnh phi; (j muc d() ho~t
phi, rnang d~c

di~m

d()ng khac, n6 c6 th~

cua nhan vien giam sat, djnh phi th~

hi~n

di~m

bao g6m ca djnh phi va bie'n
di~m

ph~n

rnuc lu'dng ph\1 tr()i theo s6lu'cjng san ph~m
tho~i,

d~c

cua djnh phi va bie'n phi. Trong chi phi san ph~m,

khoan m\}c chi phi san xua't chung mdi c6 d~c

chi phi di~n

hi~n

chi c6

h6n hcjp, vi d\1 nhu' lu'ong
c6 dinh hang thang, bie'n phi la

san xua't ra tren dinh muc; hay nhu'

djnh phi la s6 ti€n thue bao hang thang, con bie'n phi la s6

ti€n tra cho cac CUQC gQi trong ky; ...
Nh~rn

ffi\JC dich l~p

ke' ho~c,

kitim soat ho~t

d()ng trong quan ly chi phi, c~n
ph~n:

- th~n

thie't phai tach chi phi h6n hcjp thanh hai b()

dinh phi va bie'n phi. Ne'u vi~c
thl se cho phep vi~c

cac di€u ki~n

l~p

d()ng kinh doanh cling nhu' chu

phan tich nay du'cjc thlfc hi~n

ke' ho~c,

m()t each c~n

kitim soat trd nen chinh xac hdn trong

C\1 thti. C6 ba phu'ong phap phan tich chi phi h6n hcjp thanh bie'n

phi va dinh phi, d6 la phu'dng phap clfc d~i

- clfc titiu, phu'dng phap d6 thi phan

tan va phu'dng phap blnh phu'dng be nha't. (X em ph\]1\]C 1)

1.1.3.4 Phiin lo{ti chi phi tren cac bao cao tai chinh
Trong ph~n

tren, chung ta da xac djnh cac chi phi san ph~m

la nhung chi phi phat

sinh trong qua trlnh san xua't, nhung chi phi nay bao g6m chi phi nguyen v~t

li~u

trlfc tie'p, chi phi nhan c6ng trlfc tie'p va chi phi san xua't chung. Con chi phi thoi ky
la cac chi phf phat sinh trong ky ke' toan, thu'ong ducjc ke't chuytin he't d~
qua ho~t

tinh ke't

d()ng kinh doanh trong ky' bao g6m chi phi ban hang va chi phi quan ly.

Bti tha'y r6 hon m6i quan h~

giua chi phi san ph~m,

chi phi thoi ky vdi cac bao cao

tai chinh, chung ta hay xem qua trlnh di chuytin cua cac khoan chi phi nay qua cac


14

ati khoan khac nhau d~

sau d6 trlnh bay tren Bang Can d6i ke' toan va Bao cao ke't

qua ho(;lt d9ng kinh doanh qua hlnh 3.
H1nh 3: Dong chi phi va phan lo(;li chi phi tren Bao cao tai chinh theo phu'dng phap
ke khai thu'ong xuyen.
---- -------~

Chi phi

Bang can dol ke' toan

Nguyen v~t li~u
tnfc tie'p
Chi phi
san
phgm

Nguyen v~t li~u
t6n kho

Nhan cong
tn,tc tie'p

1

cho
san xua't

l Nh~p

l

-~

kho

Ban
-

_.,.

l

--------

ban hang
---· Chivaphiquiln
ly

'----- ------- - -

Qua hlnh tren chung ta tha'y, cac chi phi nguyen v~t
thie't d~

chung du'QC chuy~n

Gia v6n
hang ban

- - - - - - - - -

--------------------

tie'p va chi phi san xua't chung du'QC t~p

------

Bao cao ke't qua ho~t
d()ng kinh doanh

Thanh phgm
t6n kho

Ban hang va
quanly

chi phi c~n

----~-

San phffm
dd dang

San xua't chung

Chi
phi
thai
ky

Srd~;ng

li~u

-------------

tnjc tie'p, nhan cong tnjc

h<;jp vao san ph£m dd dang, day la nhung

san xua't san ph£m. Khi san ph£m hoan thanh thl gia tri cua
tu san ph£m dd dang vao gia tri thanh ph£m. T(;li day, khi hang

du'<;jc ban, gia tri cua chung chuy~n

thanh gia v6n hang ban, phan anh tren Bao cao

ke't qua ho(;lt d9ng kinh doanh; cac chi phi ban hang va quan ly vao cu6i ky ke' toan
du'QC ke't chuy~n

th~ng

len Bao cao ke't qua ho(;lt d9ng kinh doanh d~

xac d!nh lai

18 kinh doanh trong ky cua doanh nghi~p.
Nhung chi phi nguyen v~t

li~u

tnfc tie'p, nhan cong tnfc tie'p va chi phi san xua't

chung vao cu6i ky ke' toan vfin con dang trong giai do(;ln san xua't du'QC th~

hi~n

t(;li

khoan ffi\JC san ph£m dd dang, phan anh tren Bang Can d6i ke' toan cling vdi gia trj
thanh ph£m t6n kho cu6i ky.


15

1.1.3.5 Mi)t sf/ each phiin lo{li chi phi khac nhlim m1;tc dich ra quylt djnh
Ngoai cac each phan

-

lo~i

neu tren, chi phi con du'QC phan

lo~i

th~m

cac

lo~i

sau:

Chi phi tr1fc titp va chi phi gian tilp
•

Chi phi tn!c tie'p la chi phi c6 th~
nhu' rn()t san ph~rn,

tinh rieng cho rn()t ho~t

rn()t phan xu'dng, rn()t b() ph~n.

chie'rn rn()t ty tn;mg Ion trong t6ng chi phi, d~
xac. Do d6 it gay ra slf sai l~ch

Lo~i

nh~

d~ng

d()ng C\1 th~

nao d6

chi phi nay thu'ong
va h~c

toan chinh

thong tin chi phi CJ tung b() ph~n,

tung qua

tr!nh san xua't kinh doanh;

•

Chi phi gidn tie'p la nhung chi phi chung, khong c6 lien quan de'n ho~t
Cl;l th~

nao rna lien quan cling ltk voi nhi~u

ho~t

d()ng. Do d6, doanh nghi~p

thu'ong llfa ch<;>n phu'ong phap phan b6 thich h
-

d()ng

tinh cho tung ho~t

d()ng.

Chi phi chenh l?ch: cac nha quan tri thu'ong phai so sanh cac phuong an khac
nhau d~

rh~ng,

llfa ch<;>n phu'ong an t6i u'u. M6i rn()t phu'ong an c6 cac lo~i
khac nhau v~

lu'
chi phi. M6i rn()t phu'ong an c6 rn()t

chi phi

s6 chi phi

lien quan va chung du'QC dern so sanh voi cac phu'dng an khac. Chi phi chenh
l~ch

la gia tri chenh l~ch

giua cac chi phi c6 (J phu'ong an nay nhu'ng khong c6 .

hay c6 it CJ phu'ong an khac. Chi phi chenh l~ch

la rn()t khai ni~r

r()ng, n6 bao

.. -g6rn ca khi chi phi tang va chi phi giarn giua cac phu'ong an khac nhau. Chi phi
chenh l~ch

giup cho nha quan tri so sanh chi phi, l

phu'ong an kinh doanh khac nhau.

-

Chi phi cd hi)i: khong phan anh tren s6 sach ke' toan t~i
co h()i la l
ti~rn

tang

bi

doanh nghi~p.

Chi phi

rna't di do llfa ch<;>n phu'ong an nay thay VI ch<;>n

phu'ong an khac.

-

Chi phi chim: rn()t lo~i

chi phi rna doanh nghi~p

v~n

phai chiu khong k~

ch<;>n

phu'ong an nao. Chi phi ch1rn thu'ong khong du'dinh ct'1a nha quan tri va chung khong c6 tinh chenh l~ch.

-

Chi phi kiim soat dlif/c va chi phi khong kiim soat dlif/c
•

Chi phi kiim sodt du(!c la cac chi phi rna nha quan tri tinh du'rnuc phat sinh cua n6 trong

ky cling nhu' quye't dinh du'
Vi dl;l nhu' chi phi thue nha, chi phi tie'p khach, ...


16

•

Chi phi khong kiim sodt du(jc la cac chi phi rna nha quan tri khong tinh du'<;5c
chinh xac ffiUC phat sinh cua no trong ky cling nhu' khong th~

ki~m

soat du'QC

stj phat sinh cua n6. Vi dlJ nhu' chi phi phan b6 tu ca'"p tren xuong ca'"p du'di,
Phan tich chi phi ki~m

soat du'QC va khong ki~m

voi nha quan tri, vl n6 giup cho vi~c
xac, h~n
H~

h~

dinh ngan sach chi phi m9t each chinh
quan ly.

th6ng ke' toan chi phi

th6ng ke' toan chi phi bao g6m cac ky thu~,
nh~

quan tn;mg d6i

bi dQng v€ v6n Va xac dinh du'QC trach nhi~m

che" tlnh tr~ng

1.1.4 Khai ni~m

ho~c

soat du'QC la vi~c

OoO

ke' toan du'
phat tri~n

con ngu'oi, cac m~u
h~

bi~u

va cac ghi

th6ng thong tin kip thoi lien quan de"n

cac chi phi cung ca'"p san phfi'm hay dich V\} cho khach hang. Trong cac doanh
nghi~p

san xua'"t, h~

th6ng ke" toan chi phi hu'ong de'n hai ffi\}C tieu quan tn;mg: xac

dinh cac chi phi san xua'"t cho tung don vi san phfi'm, cung ca'"p cho nha quan tri cac
thong tin huu dl}ng d~

l~p

ke" ho~c

va ki~m

soat chi phi.

Xtic dtnh chi phi cho titng ddn vt san pha?m ph\} thUQC vao di~m, c
san xua'"t kinh doanh cua doanh nghi~p
don vi san phfi'm lien quan de'n vi~c

va d~c

thu cua san phfi'm. Chi phi cho tung

danh gia hang t6n kho va xac dinh gia v6n hang

ban. N6 cling cung ca'"p cho nha quan tri thong tin d~
phKm nao nen tie'p tl}c san xua'"t, danh gia hi~u

Kiim sotit chi phi d€ c~p

de"n vi~c

qua ho~t

giu chi phi t~i

d9ng nhanh chong, di€u chinh cac sai l~ch,

ch~

so sanh muc chi phi hi~n

thie't l~p

gia, xac dinh san

d9ng va ki~m

muc h<;5p ly. Khi h~

cung ca'"p cac thong tin kip thoi, nha quan tri c6 th~

chinh nay dtja tren vi~c

nganh ngh€

soat chi phi.
th6ng ke" toan

di€u chinh tnjc tie"p cac hoc,tt
hu'dng dang di~n

ra. Cac di€u

hanh vdi ngan sach chi phi va cac

ml;}c tieu khac.

1.1.5 Vai tro ciia ke' toan chi phi
M<)t trong nhung san phfi'm ci1a h~

th6ng ke" toan tai chinh la Bao cao ke't qua hoc,tt

d9ng kinh doanh. Nhu'ng bao cao nay l~i

khong cho tha'"y san phfi'm nay d~t

nhu' the' nao so vdi san ph£m khac, hay nha may nay san xua'"t c6 hi~u
may khac. M~c

muc li:li

qua hon nha

du cac doi tu'<;5ng ben ngoai sll' dl;lng bao cao tai chinh nhu' nha phan

tich dfru tu', c6 dong,

000

c6 th~

it quan tam de"n chi tie"t v€ hi~u

hQ chi cfrn thong tin t6ng l<;5i nhu~

cua doanh nghi~p

sua'"t va chi phi, bdi vl

la du, nhttng Ban quan tri


17

doanh nghi~p

thl khac, h9 c~n

cac thong tin lien quan de'n vi~c

duy trl vj tri chung

cua doanh nghi~p.
V! tri chung cua doanh nghi~p

bao g6m mile d() thanh cong trong C(;lnh tranh tren

thj tntang, du'QC cac khach hang, d6i thu CC;tnh tranh va cac nha d~U
hlnh ho(;lt d{)ng va kha nang phat tri~n
thong tin v~

chi phi va l<;1i nhu~

trong tu'dng lai. f)~

tu' danh gia tlnh

bie't du'QC vj tri chung,

trong ky la thie't ye'u. Trong n~

kinh te' hi~n

nay,

ne'u nha quan trj phai d<;ji de'n CUOi nam tai chinh mdi bie't du'QC ffiUC l<;ji nhu~

dC;tt

du'Qc trong ky la bao nhieu se d~

d~n

de'n tha't bC;ti trong kinh doanh. Thong tin quan

trj du'QC danh gia la t6t khi dap ling du'QC CaC thong tin u'dc tinh V~
nhu~

tC;ti ba't eli thai di~m

mdi c6 th~

nao rna Ban quan trj yeu c~u,

c6 nhu' v~y

chi phf va l<;ji
Ban quan tr!

kip thai cha'n chinh cac hoC;tt d()ng tru'dc khi qua mu()n. Day cLing chfnh

la cong vi~c

ki~m

soat chi phi. Ke' toan chi phi cung ca'p thong tin cho nhung m1;1c

dich sau:

- Xdc djnh chi phi: chi phi cua m()t doanh
phan b6 cho CaC cong Vi~C,

bQ ph~n,

san ph~m

nghi~p

du'QC ghi chep, phan loC;ti va
hay cac dich Vl;l lien quan;

- Xdc djnh nhilng chi phi di djnh gia: xac dinh du'<;jc chi phi thl da c6 co sd d~
djnh gia d6i vdi ngu'ai mua. Thlfc te' cho tha'y, gia ban thu'ang do th! tntang
- quye't djnh, nhu'ng d6i vdi nha quan trj, chi phi san xua't c6 anh hu'dng de'n gia
ban, bdi vl v~

lau dai gia ban cLing phai it nha't b~ng

chi phi san xua't, ne'u khong

n6 se gay anh hu'dng tnjc tie'p de'n Bao cao ke't qua hoC;tt d()ng kinh doanh cua
doanh

nghi~p.

- Chi phi dl ra quytt djnh qudn ly:
gia d~u

la co sd d~

quan ly c~n

nhi~u

ca. vi~c

ra quye't djnh quan ly. Thlfc te' cho tha'y, d~

chi phi d~

djnh

ra quye't djnh

thong tin phuc tC;tp hon, nhu'ng thong tin chi phi ra't hG'u d1;1ng

khi ra cac quye't djnh lien quan de'n vi~c
ph~m

xac djnh chi phi l~n

nao d6, b6 sung them san ph~m
ngoai chi tie't Cl;l th~

nen tie'p tl;!C hay loC;ti bo san xua't san
mdi hay khong, nen san xua't hay mua

nao d6, CO nen cha'p nh~

don hang mdi khong, Va CO nen

ki~m

cua ke' toan chi phf la
tra vi~c

chi tieu. Vi~c

ki~t

~n

sii' d1;1ng c6 hi~u

sua't


18

lao d()ng, v~t

tu', may m6c, thie't bi, nha xu'dng, giup cho nha qm1n tri du'a ra cac

quye't dinh kinh doanh kip thai, vi d1;1 nen tie'p nh~
hang, .... M~c

du xet tren khia ce;tnh t6ng th~,

hay khong tie'p nh~

gia ban chiu anh hu'dng cua slj

ce;tnh tranh nhu'ng kha nang sinh lOi cua m()t doanh nghi~p
hi~u

qua cua vi~c

ki~m

du'qc te;to ra nha

tho'ng ke' tmin chi phi

th6ng ke' toan chi phi trong doanh nghi~p

nha't, trong cac cong ty san xua't, h~
cho cac san ph~m

v~n

soat chi phi.

1.1.6 Chuc nang cua h~
H~

ddn

ban ra, do v~y

thljc hi~n

ba chuc nang cd ban. Thu

th6ng nay phan b6 chi phi san xua't trong ky

cac chi phi du'QC phan chia giua gia v6n hang ban

va hang t6n kho. Day la chuc nang tren bao cao tai chinh. Thu hai, h~

th6ng chi phi

cung ca'p thong tin phan h6i mang tinh kinh te' tu ngu'ai lao d()ng va tu nhung ngu'ai
v~n

hanh d~

quy trlnh t6t hdn va ki~m

phi du'qc sit d\mg d~

Chuc nang d~u
sinh tu nhu c~u

soat du'QC chi phi. Cu6i cling, thong tin chi

danh gia chi phi cho tung hoe;tt d()ng lien quan.

tien thljc hi~n

theo quy dinh cua phap lu~t.

trong n()i b() t6 chuc v~

thong tin chinh xac va kip thai cho cac

quye't dinh chie'n lu'QC, cai tie'n hoe;tt d()ng d~
Nha quan ly yeu c~u

hoe;tt d()ng, nang cao hi~u
Nha quan ly yeu c~u
-

va dich

-

Thljc hi~n

-

ChQn llja cac nha cung ca'p;

-

Xem xet gia, d~c
Vl;J

S~p

qua, t6c d(), va;
hQC hoi va tie'p tl;}C cai tie'n cac

tri cho cac quye't dinh chie'n luqc nhu':

Vl;J

dap ling du'QC mong dqi cua khach hang va c6

san xua't, tieu thl;} de;tt muc lqi nhu~
da de;tng h6a san ph~m
di~m

cho vi~c

cai tie'n hoe;tt d()ng, nhu':

qua san xua't kinh doanh cho t6 chuc.

thong tin gia

Thie't ke' san ph~m
th~

-

cha't lu'
Trq giup nhung nhan vien hang d~u

-

dem de'n l
cac thong tin chinh xac, kip thai d~

- ... Tie'p tl;}C hay ngung cai tie'n v~

Hai chuc nang sau phat

nao d6;
va cac quye't dinh d~u

san ph~m,

tu';

cha't lu'qng, thai gian giao hang va cac dich

cho khach hang, va;
xe'p, phan ph6i san ph~m

hi~u

tru'ang va hai long khach hang.

qua va quy trlnh xll' ly de;tt chie'n lu'QC v~

thi


(
19

~

~

~

1.2 KIEM SOA T CHI PHI
1.2.1 Khai ni~m

ki~m

soat- ki~m

soat chi phi

Kiim soat la m()t qua trlnh quan sat, do hiong, so sanh va ra quyet djnh cho cac
ho(;l.t dong trong doanh nghi~p

d~

nhu' ke hO(;l.Ch va khong bj ch~
nang ki~m

dam bao r~ng

hu'ong. Ta"t ca cac nha quan tri d~u

soat trong doanh nghi~p.

hO(;l.t dong du'QC thlfc hi~n

d~

m<;>i ho(;l.t dong dang dttqc tien hanh

H~

th6ng ki~m

d(;l.t du'QC illl)C tieu cua

thlfc hi~n

chuc

soat du'QC xem la t6t khi cac

t6 chuc m()t each hi~u

qua.

Kiim soat chi phi la qua trlnh quan sat, do lu'ong, so sanh va ra quyet djnh nh~m
duy trl chi phi t(;l.i muc tha"p nha"t c6 th~
cua san ph~m.
khong hi~u

Ki~m

rna khong lam anh hu'ong den cha"t lu'qng

soat chi phi t6t se lo(;l.i tru du'QC lang phi va cac khoan stl' dl)ng

qua trong qua trlnh san xua"t, giup cho stl' dl)ng c6 hi~u

nang cao nang sua"t va hi~u

1.2.2 Cac lo~i

ki~m

sua"t cac ho(;l.t dong trong doanh nghi~p.

soat

Nha quan trj c6 th~
tntoc; ki~m

ki~m

soat tru'oc khi ho(;l.t dong b~t

soat trong qua trlnh ho(;l.t dong, g<;>i la ki~m

soat sau khi hoan thanh, g<;>i la ki~m

soat Iuong

soat d6ng thoi; va ki~m

soat du'<;jc tien hanh tru'oc khi ho(;l.t dong xay

soat lttong tru'oc dttqc d~

cac va"n d~

dgu, g<;>i la ki~m

soat phan h6i.

- Kiim soat lztiJng trzt(Jc Ia lo(;l.i ki~m
ra. Ki~m

qua t
c~p

v'i n6 cho phep nha quan tri lttong tru'oc

se xay ra sau d6. Tuy nhien, nhu'QC di~m

cua lo(;l.i ki~m

soat nay la

tinh chinh xac va kjp thoi cua thong tin. Do d6, nha quan tri thu'ong t~p
vao hai lo(;l.i ki~m

-

soat sau hon.

Kiim soat dong thiJi la lo(;l.i ki~m
di~n

ra nen nha quan tri c6 th~

ra qua nhi~u

trung

soat du'QC tien hanh trong qua tr'inh ho(;l.t d()ng
can thi~p

cac va"n d~

chi phi khong cgn thie't, d~n

phat sinh trttoc khi phai bo

de'n lang phi. H'inh thuc ki~m

soat

d6ng thoi thong dl)ng nha"t la giam sat trlfc tiep. Khi nha quan tri xem xet trlfc
tie'p cac ho(;l.t dong CUa ca"p du'oi th) se danh gia du'QC ngay ho(;l.t d()ng cua ngu'oi
thua hanh, di~u

chinh ngay nhii'ng sai s6t ne'u phat sinh. Trong tru'ong hqp c6 tr1

hoan do tac dong cua ho(;l.t dong di~u
thttong chiem thai gian it nha"t.

chinh, th'i muc do trl hoan ho~c

ch~m

tr~


20

V oi t6c d() phat tri~n

khoa hQC ky thu~

ling dl}ng cac ky thu~

trong ho~t

nhu' hi~n

d()ng ki~m

nay, cac nha qmtn tri thu'ong

so:it d6ng thoi, nha't la chu'ong trlnh

may tinh. Chu'ong trlnh may tinh se cung ca'p ngay cho ngu'oi sll' dl}ng cac I6i
phat sinh. Ra't nhi~u

chu'ong trlnh qmln ly cha't lu'cjng tin c~y

soat d6ng thoi do n6 thong bao cho ngu'oi di~u
ling du'cjc tieu chufin d~

ki~m

chinh cua lo~i

phat sinh tu luc slj vi~c
l~ch

ne'u cha't lu'cjng khong dap

ki~m

so:it du'cjc tie'n hanh sau khi ho~t

soat nay lad() tr~

v~

thoi gian do khoang each

thljc slj xay ra cho de'n luc phat hi~n

soat phan h6i c6 hai u'u di~m

lu'ong tru'oc va ki~m

sai s6t, ho~c

vu'cjt tr()i so voi hai lo~i

hi~u.

Ne'u ki~m

l~p

soat phan h6i chi ra ding khong c6 nhi~u

qua da thljc hi~n

va ke' ho~c

chung to ke' ho~c

ban d~u

sai l~ch

sai
ra. Tuy

ki~m

so:it

soat d6ng thoi:

• Cung ca'p cho nha qudn trj nhilng thong tin cdn thief d~

ke' ho~c
sai l~ch

la huu hi~u.

Ngu'cjc l~i,

vi~c

se giup cho nha quan tri c6 kinh nghi~m

d~

huu
giua ke't

(tieu chufin hay ml}C tieu) C~n

··- (tieu chufin hay ml}c tieu) cho nhung l~n

dqt du'cjc th]

phat hi~n

c6 nhi~u

du'a ra cac ke' ho~c

sau t6t hon;

• Kiim sodt phdn hbi la d()ng co thuc &iy nhan vien lam vi~c

t6t hon. N6 cung

ca'p cho cac thanh vien trong cong ty nhung thong tin c~n

thie't phai lam the'

nao d6 nang cao cha't lu'cjng cac ho~t

1.2.3 Quy trlnh ki~m
Quy trlnh ki~m

soat bao g6m: ke' ho~c,

K{ ho{lch: th~

hi~n

do lu'ong ho~t

d()ng th~(C

te',

SO

sanh ho~t

va ra quye't d!nh quan tri.
ml}C tieu, tieu chufin hay m()t muc nao d6 c~n

t6 chile, ne'u khong c6 ke' ho~c
thljc hi~n

d()ng trong tu'dng lai.

smit

d()ng thljc te' voi ke' ho~c

-

d()ng xay ra.

cua ke't qua do lu'ong din eli vao tieu chufin hay ke' hoqch da d~
nhien, ki~m

-

d()ng ki~m

ra.

- Kiim sotit phan h'oi la lo~i
Nhu'cjc di~m

khi~n

vao ho~t

th'i t6 chile se khong c6 co sd d~

d~t

ki~m

du'cjc cua
soat vi~c

nhu' the' nao;

Bo htilng ho{lt dQng tktjc te:· vi~c
theo du6i cac ke' hoqch da l~p.

Vi~c

l~p

ke' ho~c

se trd thanh vo nghia ne'u khong

ghi chep cac ke't qua thljc hi~n

th~(C

te' theo