Ứng dụng lý thuyết cầu, cung trong việc lựa chọn giải pháp phát triển vùng cây ăn trái ở đồng bằng sông cửu long

BO GIAO DI)C VA DAO T40

. "* ___

TRUONG DAI HOC KINH TE TPHCM

BOAN THI

MY HJ)NH

UNG DUNG LYTHUYET CAU, CUNG THONG VI~C
LilA
. CHON
. GIAI PHAP PHAT THIEN VUNG CAY
AN TRAI C1 DONG BANG SONG CUU LONG
.

?

,

,·

A.?

'

A.

.

-

,

.?

~

Chuyen nganh : Kinh te quan
Ma

~

?

A.

ly & Ke ho~c

hoa kinh te quoc dan

so : 5.02.05
LUAN
. AN TIEN si KINH TE
.

Ngu'O'i hu'O'ng din khoa hqc :
1. TS Nguyin Thuan
2. TS Nguyin Thu'Q'ng Minh

TP Ho Chi Minh • Nam 2004


Toi cam doan nhang k~t

qua nghien citu trinh bay trong lu9-n an

la cong trinh czla rieng toi vii chua tung dziqc ai cong bo.

Nghien citu sinh
Doan Tht

My Hc;tnh


UiiCAMdN

rrde gid {ucjn an elidn tlianli cdm dn :
- rrs 9\(guyln rrliua'n va rrS 9\(guyln rrlit41ng Minli tta t4n tinli liu'dng adn trong sua't
qua trinli tlitje lii¢-n {u4n an.
- Ong J{uynli van P!iu:dng: (jidm tfO'eSO'rr'littdng tn{li- 'lJu Ljch rr'lnli rr'ien (jiang i ong
9\{guyln van rrlie: P. (jidm tfO'c rr'rung tam zye tie'n tlittdng tfl{li, SO'rr'littdng tn{li- 'lJu
Ljch rr'lnli ~en

rr're i rr'S o/o J{ung 1Jiing : (jiam tfO'c Clii nlidnli Can rr'lid- P/Wng

rrliu:ong tn{li va c6ng nglii¢-p o/i¢-t :!\[,am tfii nlii¢-t tinli giup tfU ttl tae gid tie'p c4n tlitje
tiln, tfO'ng tlidi tta clio tae gid nliie'u w u¢-u va y tuifng quy 6au.
- Qyy rrlid'y Co trong J{9i tfo'ng 69 m6n va liai plidn 6i¢n if9e £4.p tfii tf6ng gop nliie'u y
!din gid tr? giup tae gid lioan tlii¢-n 6dn {u4n an.

- cde bt;m ngliien cti'u sinli clng 1(/iod, tfo'ng nglii¢-p va tdt cd bt;m be tfii cliia se clng tae
gid nliftng 1(/iO !(/ian trong lion 3 niim tam ngliien cti'u sinli nfid't ra rrns '[)iJ o/i¢-t :;{ling va
rr'fiS 'I tJ 'IIii Lan Y'Lnli.

fJ'de gid tri an tdt cd tlidy c6 n/iat fa tfidy fJ'S fJ'rdn J{tJng, P(jS - fJ'S Le ~do

Lam va

p (jS - rrs 1Joan rrlit J{o'ng '[)an, nliftng nguO'i tlid'y tfii t4n tinli tie'p SU'c clio tde gid 6u'de

ifi tren con tfuO'ng stf nglii¢-p trong lion 20 niim qua.

Lu,?n an nay danh t~ng

song than va quy thay

co.


MUC
. LUC
.
Trang
Trang ph1,.1 bla
Loi cam doan
MI,.ICII,.IC
Danh m1,.1c cac ky hi~u,

cac cha viet tcit

Danh mt,Jc cac bang
Danh mt,Jc cac hlnh
U)l MO DAU

Chuang 1 - MOT

s6 VAN DE cd BAN TRONG LY THUYET CAU, CUNG

6

1.1 Cau cua m9t loc;ti hang hoa
1.1.1 £)liang cau cua m1.1.2 M9t so phlidng phap nh~

dc;tng, lioc lliqng va dl/ bao cau

1.2 Cung cua m9t loc;ti hang hoa

9
16

1.2.1 Dliong cung cua m1.2.2

dc;tng, lioc lliqng va dl/ bao cung
Nh~n

19

1.3 Gia thi trliong

20

1.3.1 Gia thi trliong trong ngcin hc;tn
1.3.2 Gia thi trliong trong dai hc;tn
1.4 Can thi~p

22

vao thi trliong cua chfnh phu va cac t6 chuc phi chfnh phu

1.4.1 Can thi~p

vao thi trliong cua chfnh phu

1.4.2 Can thi~p

vao thi trliong cua cac

t6 chuc chfnh

25
phu

1.5 Vai tro cua lien ket kinh te trong qua trlnh hlnh thanh gia
1.5.1 Lien ket kinh te lam thay d6i Cd cau thj trliong
1. 5.2 T6 chuc va hoc;tt d9ng cua HTX
Ket lu~n

a m
chlidng 1

Chltdng 2 - lJNG DUNG LY THUYET CAU, CUNG NGHIEN ClJU THI TRUCJNG TRAI CAY DBSCL
2.1 8~c

di~m

tl/ nhien, kinh te, xa h9i cua DBSCL

2.1.1 Dieu ki~n

25

tl/ nhien

33
36
36
38
42
43
43
43

2.1.2 Kinh te- xa h9i

45

2.2 Cau trai cay 8BSCL

47

2.2.1 Cac thanh phan cua cau trai cay 8BSCL

47

2.2.2 M9t so nhan to anh hliong den cau trai cay 8BSCL

49

2.3 Cung trai cay 8BSCL

57

2.3.1 8~c

di~m

hlnh thanh cung trai cay 8BSCL

57

2.3.2 £)~c

di~m

san xuat cac loc;ti trai cay chu yeu

58

2.4 Gia trai cay 8BSCL

74


2.5 Ho tr<1 cua chfnh phu

79

2.5.1 Ho tr<1 thong qua chfnh sach

79

2.5.2 Ho tr<1 thong qua cac dl,i an dau tli

81

2.6 Lien ket kinh te

82

2.6.1 Hoc;tt d¢ng cua cac hi~p

h¢i

82

2.6.2 Hoc;tt d¢ng cua cac HTX trai cay

85

2.6.3 Moi lien ket 4 nha

87

Ket lu$n chudng 2

Chuang 3- LlJA CHON GIAI PHAP PHAT TRIEN VUNG CAY AN TRAI
2010
3.1 Quan di~m

0 DBSCL DEN

NAM

va ml)c tieu ph at trien vung cay an trai DBSCL den nam 2010

3.1 .1 Quan di~m

phat trien

3.1.2 MlJC tieu phat tri~n

90
90
90

vung cay an trai DBSCL den nam 2010

3.2 M¢t so giai phap d~
3.2.1 Tri~n

89

tang cau

97
115

khai cac chlidng trlnh tli van dinh dliong

115

3.2.2 Trang nghjch VlJ, rai VlJ

117

3.2.3 Nghien cuu va dlia vao san xuatcac chung loc;ti trai cay moi, lc;t.

117

3.2.4 D&y mc;tnh xuat kh&u trai cay che bien va da dc;tng hoa thi trliong

122

xuatkh&u
3.3 M¢t so giai phap dieu chinh cung
3.3.1 Chuy~n

122

d6i cay trong

123

3.3.2 Hlnh thanh cac vung chuyen canh trai cay nguyen
vi~c
xay dl,ing cac nha may che bien
li~u

song song voi

3.3.3 Nang cao chat lli3.4 Ho tr<1 cua nha nlioc
3.4.1 Hoan thi~n

h~

124
124
126

thong chfnh sach quan ly nha nuoc

126

3.4.2 Dau tli nang cap cd so hc;t tang

127

3.4.3 Dau tli nang cap va tang kinh phf hoc;tt d¢ng cho cac cd so nghien cuu

129

3.5 Mo r¢ng lien ket

130

3.5.1 Lien ket duoi hlnh thuc HTX
3.5.2 Lien ket duoi hlnh thuc hi~p

130

h9i

3.5.3 Xay dl,ing va duy trl moi lien ket 4 nha
3.6 M9t so kien nghi

KET LUAN
DANH MUG GAG C6NG TRINH NGitN CUU GOA TAG GIA
PHU LUG

THAM KHAO

137
138

Ket lu$n chlidng 3

DANH MUG TAl LI~U

136

140


DANH MUC CAC TO' VIET TAT
DBSCL

: dong bang song Cuu Long

CCC

: Cong ty tin dvng hang hoa

EEC

: C<)ng dong kinh te chau Au

EU

: Lien minh chau Au

GDP

: T6ng san phclm quoc n<)i

HTX

: h
NGO

: T6 chile phi chinh phu

OECD

: T6 chile h
WTO

: T6 chile thu'dng m~i

the gidi


,

?

DANH MUC CAC BANG
STT

so bang

Ten bang

Trang

1

1.1

Chi tr~

2

2.1

Hi~n

3

2.2

Dan so va lao d¢ng Ci E>BSCL nam 2002

45

4

2.3

Tlnh hlnh xuat kh§:u trai cay tliO'i

49

5

2.4

Danh mvc cac nha may che bien trai cay Ci E>BSCL

51

6

2.5

Tieu dung trai cay cua dan eli Vi~t

54

7

2.6

Thu nh$p blnh quan/nguoi/thang

8

2.7
Di~n

9

2.8

CO' cau di~n

10

2.9

Di~n

tfch nhan phan thea t1nh

60

11

2.10

Di~n

tfch cay c6 mui phan thea t1nh

61

12

2.11

tfch chuoi phan thea t1nh

62

13

2.12

Di~n

tfch xoai phan thea t1nh

63

14

2.13

Di~n

tfch dua phan thea tTnh

64

15

2.14

Di~n

tfch cay an trai Ci E>BSCL phan thea t1nh

65

16

2.15

Muc san xuat blnh quan/nglioi

65

17

2.16

San ILi~ng

66

18

2.17

Nang suat blnh quan cua 5 loc;ti trai cay chu yeu Ci E>BSCL

67

19

2.18

Thai Vl,l chfnh cua 4 loc;ti trai cay chu yeu (J E>BSCL

68

20

2.19

Tieu chu§:n ve kfch co cua m¢t so loc;ti trai cay E>BSCL

69

21

2.20

So sanh gia mua trai cay xuat kh§:u tc;ti vlion Ci Vi~t

73

Di~n

nang cua EU, My, Nh$t tU nam 1995 den 2002
tn;mg su dt,mg dat Ci E>BSCL nam 2002

44

Nam

55

tfch cay an trai E>BSCL phan thea loc;ti

Thai Lan

32

59

tfch cay an trai Ci E>BSCL

59

5 loc;ti trai cay chu yeu Ci E>BSCL

Nam va


22

2.21

Gia xoai cat Hoa L(lc blnh quan qua 6 VIJ tLt 1998- 2002

23

2.22

Gia nhan tieu da bo

24

2.23

Ty suat I(Ji nhu~

25

3.1

Toe d(l tang tieu dung trai cay cua dan eli Vi$t Nam

99

26

3.2

Muc tieu dung trai cay blnh quan/nglioi/nam

99

27

3.3

Muc tieu dung trai cay blnh quan/nguoi/nam

100

28

3.4

T6ng h
100

77

w nam 1999- 2003

77

cua m(lt so lo1;1i cay trong

89

2010

o8BSCL den nam 2010

103

29

3.5

Cac dlj an xay dljng nha may che bien

30

3.6

T6ng h
105

31

3.7

So sanh nang suat cua m(lt so lo1;1i cay

107


DANH MUC CAC HlNH
STT

so hlnh

Ten hlnh

Trang.

1

1.1

E>uong cau

2

1.2

E>uong cau dai h9,n rt

d6c hem duong cau ngcin h9,n

7

3

1.3

E>uong cclu ban rqng voi khoang gia va khoang cau

9

4

1.4

E>uong cung

17

5

1.5

E>uong cung ban r
18

6

1.6

Can bang cua thj truong

20

7

1.7

Can bang cua thj truong voi duong cc1u va duong cung ban rqng

21

8

1.8

Gia giam trong dai h9n

22

9

1.9

Gia tang trong dai h9n

23

10

1.10

Gia khOng d6i trong dai h9n

23

11

1.11

Dao dqng cua gia giam dan

24

12

1.12

Dao dqng cua gia tang dan

24

13

1.13

Gia tang sau khi lien ket

37

t4

1.14

Hang lien minh mo rqng duejc thj truong va giam duejc chi phi

38

15

2.1

Cac thanh phan cua cc1u trai cay

48

16

2.2

Quy trlnh luu chuy~n

75

6

trai cay W nha vuon den

nguoi tieu dung

17

3.1

sa do mo ta kenh tieu thv trai cay khi nha vuon

131

ban cho thuang lai
18

3.2

Sa do mOta kenh tieu th1,.1 trai cay khi nha vuon ban cho chu vlfa

131

19

3.3

Ba kenh tieu thv khi hlnh thanh HTX

133

20

3.4

Hai kenh xuat kh~u

trai cay khi nha vuon ban cho thuang lai

134

21

3.5

Hai kenh xuat kh~u

trai cay khi hlnh thanh HTX

134


1

'

?

~

LOI MG DAU

Nhung
tri~n

th~p

nien gan day ly thuyet cau va cung da du'<;1c phat

kha nhanh theo hu'dng ung dl;lng vdi nhung ket qua nghien cuu
cua

nhH~u

nha kinh te hQc tren the gidi trong

nhH~u

linh Vljc nhu' kinh

nghi~p

te lao d('>ng, kinh te quoc te, kinh te nong

v.v... BC1i vi suy cho

cung, c('>i ngu6n cua ffiQi van de trong nen kinh te tht tru'C1ng deu la
cau va cung.

(j nu'dc ta, k~

tu khi nen kinh te chuy~n

d6i sang kinh te tht
h~

tru'C1ng, gia ca cua hau het hang hoa hinh thanh theo quan
cau thi gia nong san
hi~n

dH~n

cung

bien n'lt that thu'C1ng. Dieu nay gan nhu' la

nhien nhu'ng vdi m('>t nu'dc rna 80% dan so sinh song C1 nong thon

thi n6 trd thanh van de trQng tam trong cong tac quan ly nha nu'dc ve
kinh te. Th~t

v~y.

tru'dc tinh tr~ng

gia nong san bat 6n, nhung nam

vU'a qua chinh phil da c6 slj tr<;1 giup huu

IUa, ca phe, nhung cay an trai

hi~n

hi~u

cho nhung ngu'Oi tr6ng

van con dang rat bap benh tren

0 d6ng bang song Cuu Long, ndi c6

con du'C1ng phat tri~n.

di~n

tich

cay an trai ldn nhat nu'dc ta, nhieu nam qua cac nha vu'C1n luon
trong tinh

tr~ng

mua. Li~u

c6 nhung giai phap nao d~

bat an vi cu trung mua thi gia

DBSCL, 6n dtnh gia tht tru'C1ng d~

phat tri~n

h~.

(1

gia cao thi mat

can doi du'<;1c cau, cung trai cay
vi:tng tr6ng cay an trai C1 DBSCL

ben vang.
Xuat phat tu thljc tien d6 toi chQn de tai "Ung dl;lng ly thuyet

cau, cung trong vi~c

llja chQn giai phap phat tri~n

d6ng bang song Cuu Long", d~
tra lOi cho van de nay.

lam lu~n

vi:tng cay an trai

(1

an vdi mong muon di tim cau

2

2.

M~c

dich nghien citu
/

- H~

thong nhung van de

c6 chu trQng nhung phat tri~n

cd

ban trong ly thuyet cau va cung

theo huang ii'ng d1,1ng cua hai ly thuyet

nay.
1

- Ung dl,lng ly thuyet cau va cung nghH~
cay trong

(J

DBSCL d~

nh~

cuu thj trliong trai

ra nhung dc1ic di~m

va xu the phat tri~n
tri~n.

CUa thj trliong nay lam din CU xac djnh illl,lC tieu phat
d~

- De xuat cac giai phap

huang cau, cung tang trlidng mqt

each can doi, 6n djnh gia thi truong t~o
vCtng cay an trai

(J

dieu ki~n

phat tri~n

b~n

vang

DBSCL.

3. D6i tuqng va ph,m vi nghien citu
Voi illl,lC tieu nghien cuu nhu tren, trong lu~n
nghien cuu Ia trai cay tudi du<;1c trong
cay tudi du<;1c trong

(J

giai

do~n

(J

cac

Io~i

trai

lu~n

an nam trong giOi

h~n

nhin

g6c dq ling dl,lng ly thuyet cau va cung, c6 gia trj trong

tu nay den nam 2010. Nhung giai phap xuat phat tu nhung

each nhin
cuu cua

lu~n

(J

g6c d¢ khac va dai

h~n

hdn nam ngoai

ph~m

vi nghien

an.

C1,1m tu "vling cay an trai" du<;1c dung trong
vCtng chuyen canh cay an trai tuc Ia mqt ti~u
ki~n

v~y

thay the gan gui.

Nhung givan de

DBSCL. Do

nhung ndi khac (trong va ngoai nude) va trai cay

che bien la nhung san ph~m

nh~

(J

an nay, san ph~m

tlj nhien thich h<;1p d~

lu~n

an voi nghia la

vling sinh thai c6 dieu

trong cay an trai. C1,1m tu "phat tri~n

cay an trai" dli<;1c dung trong lu~n

an vOi nghia la phc:it tri~n

tuc Ia t6 chuc va khai thac tiem h,tc cua vling sao cho

du<;1c ngay cang cao.

vling

hi~u

ve kinh te
qua

d~t


3

4. Phu'dng phap nghien citu va nguan thong tin, s6 lii;u sii' dq.ng
trong luq.n an.
lu~n

De tai

an thut)c

bang each v~n

sil. D~

lo~i

nghien cuu ling dl)ng, du'<;Jc thtjc

dl)ng phu'dng phap duy v~t

giiii quyet nhung van de cl) th~

bi~n

chung va duy v~t

hi~n

Itch

d<1J.t ra trong ml)c tieu nghien

cuu, cac phu'dng phap thu'C1ng dung trong phan tich kinh te da du'<;Jc
v~n

dl)ng. Cl) th~

la trong chu'dng 1, cac phu'dng phap dien giai, h~

thong hoa da du'<;Jc ap dl)ng d~

t~p

h<;Jp va h~

thong mt;>t so y tu'dng

cd

ban trong ly thuyet cciu, cung. Phu'dng phap mo ta, dieu tra, phan tich
so li~u

thong ke da du'<;Jc dung d~

mo ta va phan tich hi~n

tr~ng

cua

thi tru'C1ng trai cay DBSCL trong chu'dng 2. Phu'dng phap dlj bao,
phu'dng pha p chuyen gia va suy lu~n
ml)c tieu phat tri~n

logic da du'<;Jc dung d~

xac dinh

va llja chQn cac giai phap trong chu'dng 3.

Thong tin va so

li~u

thu cap dung trong

nhieu ngu6n nhu' : sach, bao,

m~ng

lu~n

an du'<;Jc thu

th~p

tit'

Internet, cac ht)i thao chuyen de
nghi~p

ve trai cay, cac quyet dinh, thong tu' cua Chinh phu va BQ nong
& phat tri~n

nong thon, nien giam thong ke va so li~u

cac CUQC dieu tra do T6ng Cl)C thong ke' Vi~n
mien Nam,

Vi~n

cong

Thong tin va so

li~u

ngh~

sd

sau thu

ho~c,

cap du'<;Jc thu

nghien cuu cay an qua
Vi~n

th~p

t6ng h<;Jp cua

Dinh du'ang tien hanh.
bang each tlj dieu tra va

phong van trljc tiep cac nha quan ly c6 nhieu kinh

nghi~m

thut)c linh

vljc san xuat va kinh doanh trai cay d cac dia phu'dng c6 vitng tr6ng
cay an trai

t~p

trung la Tien Giang, Ben Tre, Ccin Thd ... Cac so

cap va thu cap la nhung so
thC1i

kY

sanh.

li~u

thong ke phan anh thljc

tr~ng

li~u

sd

trong

tit' 1995 den 2001 du'<;Jc xU ly bang phu'dng pha p doi chieu so


4

5. Nhii'ng di~m

mlti cua lu~n

an :

Lien quan den tnii cay DBSCL tu tru'6c den nay cilng da co

kY

nhieu c6ng trinh nghien cuu nhting da phan la thu<)c linh Vljc
nhe:lm gitac, thu

ho~c,

kY
thu~

thu~

canh

bao quan... Nhung de tai nghien cuu thu<)c linh Vljc

kinh te ttidng doi it trong do co 2 de tai da dti2001 Ia :
1. M¢t so giai phap dau ra cho san ph~m

trai cay ttidi DBSCL

cua GS, TS V6 Thanh Thu.
2. Dtnh huang va cac gicii phap chien lti

nganh che

bien trai cay DBSCL den nam 2010 cua PGS, TS Nguyen Thi Lien
Di~p.

Hai de tai nay nghien cuu theo hti6ng tim kiem cac giai phap ve
tht tru'C1ng d~
khi do lu~n

tieu th1,1 trai cay ttidi va trai cay che bien DBSCL. Trong
an nghien cuu giai phap phat tri~n

vilng cay an trai

DBSCL theo hti6ng ling d1,1ng ly thuyet cau va cung. N<)i dung

lu~n

a

an

cilng khac v6i cac de tai nghien cuu ung dl,lng ly thuyet cau va cung
cua cac tac gia khac

(j

nti6c ngoai la nghien cuu trong boi canh cua

m<)t nen kinh te thi tru'C1ng dang chuy~n

d6i. Nhung khac bi~t

la nhung dong gop m6i cua lu~n

trung vao 3 di~m

CD
Lu~n

an, t~p

nhti sau :

an gop phan md ra m<)t huang nghien cuu m6i la

nghien cuu ung dl,lng ly thuyet cau, cung trong dieu
kinh te dang chuy~n

d6 chinh

d6i, (J m<)t nti6c dang phat tri~n.

ki~n

cua m<)t nen
tren cd sd ke

thua nhung nghien cuu cua cac nha kinh te tren the gWi ve ung d1,1ng
Iy thuyet cau va cung trong nen kinh te thi trtiC1ng (J cac nti6c phat

tri~n.


5

(g) Bang nhung s6 li~u

thong ke, Iu~n

tniC1ng trai cay DBSCL vphan anh

hi~n

an da mo ta du
di~m

cd

ban cua cau va cung,

tre;tng cua thi tniC1ng nay, phan tich nguyen nhan dan

den tinh tre;tng gia ca thuC1ng xuyen bat 6n.
@ De xuat cac giai phap d~

trai

(J

phat tri~n

DBSCL. Khac v
trai cay, nhung giai phap de xuat trong
t6ng th~.

lu~n

an la nhung giai phap

thu¢c linh vtfc quan Iy nha nude ve kinh te. Vi the cac giai

phap nay c6 th~

v~n

dvng cho cac tniC1ng h<;Jp tudng hf khac khong

nhung thu¢c nganh tr6ng trQt rna con c6 th~
nghi~p.

ben vling vU.ng cay an

voi ca ngu nghi~p.

diem

6

Chtidng 1
A'

A.

~

A.'

?

I'

A.'

~

MQT SO VAN BE CO BAN TRONG LV THUYET CAU, CUNG

-

.,

~

,

'

1.1 CAU CUA MOT LOJ;\1 HANG HOA
1.1.1 f>u«Yng ciu cua mqt lo~i

hang h6a

Theo ly thuyet cau, duCJng cau cua m(>t
quan

h~

lo~i

hang h6a cho biet moi

giua ghi va so luc;Jng rna nhung nguC1i mua san long mua trong

m(>t khoang thC1i gian nhat djnh, v
ki~n

khac

khong d6i.

Gia

p1

Ghi chU:

P 1 : Gia ban san pha:m
0 1 :so lll<;ing cau tL/dng ung voi gia P 1 trong tlnh huong thi trllong I
02: solll<;ing cau tlldng ung voi gia p1 trong tlnh huang thi trllong 2
D 1 , D2 : dllong cau tlldng ung voi tlnh huang thj trllong I va 2

Hinh 1.1 Duong cau

Trong nhung dieu ki~n
nh•H thiet phai k~

khac d6 c6 4 nhan to anh huC1ng den cau

den la : thu nh~p

cua tht truCJng, gia cua cac

m~t

binh quan cua dan cu, quy mo
hang thay the hay b6 tuc cho san


7

ph
T~p

h<;ip nhung nhan to phi gia

ca nay phan anh hoi canh tht trrtang vao thOi di~m

xac dtnh quan h~

giua gia va so luqng cau, gQi la "tinh huang tht tru'C1ng". Nhu

v~y

cung

m(>t muc gia nhung trong nhung tinh huang tht tru'C1ng khac nhau thi
so lu<;Jng cau se khac nhau. Hinh 1.1 cho thay vdi gia la P 1 so luqng
cau Ia Q1 nhung neu thu nh~p
Q2 nh~u

cao hdn ch
hdn do tinh huang tht tru'C1ng da thay d6i. Do d6 moi duC1ng

cau dliqc thiet l~p

d~U

tlidng ling Vdi m(>t tinh huang thi tru'C1ng Ct,l th~.

Tuy nhien ngay ca khi da xac dtnh dli<;JC tinh huang thi tru'C1ng Ct,l th~
thi duang cau nhu hinh 1.1 ciing chi la hinh anh da duqc ddn gian hoa
va ly tudng h6a chu khong phiii la m(>t hinh anh chinh xac cua thljc
te.
Gia

Po - - - - -

D

So lu'Qng cau
Ghi eM:
D : dliong cau dai h9n ; D2ooo. D2oo1> D2oo2: cac dLiong cau ngan hc;tn.
P 0 : gia ban san phcau tLidng ung voi gia Po

Hinh 1.2 Duong cau dai hfiln it doc hem dLfong cau nglin hfiln

Dq.ng va Vi tri cua duang cau ngan hC;tn va dai hC;tn ciing c6 slj
khac nhau. Thong thuC1ng, duC1ng cau dai hC;tn phan anh quan
gia va so luqng cau qua

nhi~u

h~

giua

nam it doc hdn cac duang cau ngan hC;tn


8

la nhung duong chi phan anh quan

h~

giua gia va so lli<;Jng cau trong

tung narn. Trong hinh 1.2 dliong D it doc hdn cac duong D2ooo. D2oo1.
D2oo2· DQ doc cua duong cau dai hc;tn it hdn duong cau ngcin hc;tn cho
nhi~u

thay co gian theo gia cua cau trong dai hc;tn
vi trong dai hc;tn, nguOi tieu dung de dang di~u

hdn trong ngcin hc;tn
chinh hanh vi rnua scirn

cua hQ hdn la trong ngcin hc;tn.
Trang thljc te hau nhu khong th~
d~

dung phudng phap thljc nghi~r

xac dinh I}hung so lli<;Jng cau tlidng ung vdi cac rnuc gia rn¢t each

chinh xac. D~

gi

nghien cuu thi trliong cua rn¢t san phcirn C\1 th~.
TS Phc;trn Vii Lu4n da

d~

TS Neva Goodwin va

nghi dung duong cau nhli trong hinh 1.3, rna

hai 6ng gQi la. duong cau net d4rn. Trang tac phclrn "Kinh te hQC vi rn6
trong n~

kinh te chuy~n

d6i" rna hai ong la dong tac gia c6 doc;tn:

Khi nghien cuu so li{!u trong qua khu c6
ltiqng mua ban
truong Wn

ho~c

t~i

th~

tim ra chinh xac so

m(>t thi trtiong xac dinh. Tuy nhiEm neu thi
th~

neu so li{!u khong chi trong m(>t ngay, c6

rang hfmg hoa ban ra kh6ng chi

(J

m(>t muc gia. Do

khi m6 ta cac slf ki{!n thlfc te, cac duong net d~m

v~y

thay

c6 th~

ngay ca
chinh

xac hdn nhung dtiong net manh thtiong dung. Neu muon su dvng
phan tich bang d6 thi
su dvng dtiong net d~m
th~

d~

d~

hi~u

nhfing tinh huang chua xay ra, vi{!c
minh ho~

m(>t day cac kha nang c6

hay hdn. [16]

Duong cau vdi nhung khoang cau tlidng ung vdi nhung khoang gia
nhu' hinh 1.3 theo chung t6i nen gQi la dliong cau ban r¢ng hdn la
duong cau net

d~rn

nhli TS Neva Goodwin vaTS Phc;trn Vii

vi tu ban r¢ng cho phep hinh dung dung hdn v~

Lu~n

da g<;>i

dc;tng cua duong nay.


9

Vi the k~

tu day chC:mg toi dung thu~

nhung du'Cing c6

d~ng

ngu "du'Cing ban r<)ng" d~

ch!

tu'dng tlj nhu' du'Cing cau trong hinh 1.3.

Ghi chu: P1P2 : khoang gia ban san ph~m;

010 2 : khoang cau hidng ung

Hinh 1.3 Duong cau blm r9ng

NhCi sU' dlJ.ng khoang cau thay cho rnuc cau chinh xac va khoang
ghi thay cho rnuc gia chinh xac,
vi~c

cuu ung dlJ.ng ly thuyet
nghH~

cau de dang hdn rna van phan anh du'<;Jc quy

lu~t

cau. Theo hinh 1.3

thi vOi khoang gia la P1P2, khoang cau tu'dng ling la Q1Q2, vOi nhung
khoang gia thap hdn, khoang cau tu'dng ling la nhung so lu'qng nhieu
hdn.

1.1.2 M9t s6 phu'dng phap nh~
Cac phu'dng phap nay c6 th~

d,ng, u'oc lu'qng va d\1' bao ciu
phan thanh hai nh6rn : dinh tinh va

dinh lu'qng.
1.1.2.1 Phlidng phap djnh tinh:

Cac phu'dng phap nay dlfa tren nhung phan tich suy
khong dung rno hinh toan d~

phan tich cac so li~u

lu~n

rna

qua khu. Ket qua


10

tu cac phtidng phap nay khong xac dlnh dtiqc ham cau nhting cung
d~

cap nhung thong tin can thiet

hi~u

dtiqc nhu cau cua san ph
dtiqc nghien cuu. Chung dtiqc dung trong trtiong hqp khong c6 dtiqc

nhung so li~u

qua khu ch
ph
muon biet nhu cau thl trtiong cua m<)t

san phh~n.

nhti khi m<)t hang chu
tranh nhti m<)t so lo~i

Nhung phtidng phap nay cung c6 th~

nong san ch
cho nhung ket qua tot trong

nhung trtiong hqp sau :
- Nhung so
khong du tin c~y

d~

li~u

qua khu ngay ca khi thu

th~

p dtiqc cung

lam dlj bao.

- Khi can so sanh nhung ket qua dlj bao vdi cac ket qua tinh
dtiqc bang phtidng phap dinh ltiqng.

- Trong trtiong hqp slj phat tri~n
yeu c6 anh htiC1ng

m~nh

cua nganh khoa hQC trQng

den chi phi cua san ph
htidng den slj thay d6i cua cau san ph- Khi c6 slj thay d6i ldn ve hanh vi mua sdung.
Nhung phtidng phap dinh tinh dtiqc cac nha kinh te tta dung c6
th~

k~

den la :
~

nghi~m".

Thu nghi~m

: dtiqc tien hanh theo kifu nhti "trong phong thi

Sau khi da chQn dtiqc thai difm va dla di~m
cu¢c thu

dung d~

nghi~m.

thich hqp cho

se phat m<)t so tien nhat dinh cho m<)t so ngttoi tieu
h9 mua hang. NgtiOi nghien cuu thljc nghi~m

se ghi nh~

nhung tac d<)ng den quyet dinh mua hang cua ngtiOi tieu dung.

c~y

Vdi phtidng phap nay nhung thong tin thu dtiqc c6
thap do :

th~

c6 d<) tin


11

- D'ng xu cua nhung nguCli tieu dung tham gia vao cu<)c thu
khong hoan toan tv nhien vi cam thay bi giam sat.
nghi~m

-So quan sat la it va trong khoang thCli gian ngan.
Vi the ccin can nhac nhung thu~n

thu nghi~m

l
tren tht truong, d€ tranh rui ro c6 th€ bt mat khach hang

tiem nang va bt giam 1<;1i
~

Bieu tra lay

y

nhu~.

kien ngliai tieu dung : pha t cho nguCli tieu dung

nhung phieu dieu tra trong d6 c6 nhung cau hoi ve th6i quen, d<)ng cd
va y dtnh mua sam cua hQ roi 'sau d6 phan tich cac cau tra lOi.
Mau dieu tra cang ldn thong tin cang tin
cang phuc

t~p.

l~i

Ngu<;Jc

gian nhung d<) tin

c~y

mau cang nho

vi~c

c~y

hdn nhung

vi~c

xli ly

xli ly thong tin cang ddn

cua thong tin se kern hdn. D<) tin

c~y

cua thong

tin con tuy thu<)c chat lu<;Jng cua cau tra IOi, m<)t so nguCli trong so
nhung nguCli dumuon tang d<) tin c~y

cua thong tin c6 th€ tien hanh dong thoi nhieu

cu<)c dieu tra.
~

Ldy

y kien cac chuyen gia hay phudng phap Delphi : thay vi lay

y kien trvc tiep tu nguoi tieu dung c6 th€ lay y kien cua cac chuyen gia
am hi€u ve tht truong san phclm d6. D€ thong tin bao dam d<) tin c~y
c6 th€ thu th~p

va xli ly 3 lo~t

y kien. Trude tien lay y kien cua m<)t so

chuyen gia, sau khi t6ng hkhac nhung cling m<)t linh vvc d€ thao lu~n

nham dua ra lo~t

thu hai va tren cd sCi phan tich chung se dua ra
trudc khi di den ket

lu~n

nay dtiduy nhat.

lo~t

y kien

y kien thu ba

d~ng

cuoi cung. Ket qua dl;i bao theo phlidng phap
khoang se thuyet phvc hdn la m<)t con s6


12

~

Dz,t bcw cam tinh hay con gQi la phlidng phap trzjc giac : dl;ia

tren cd sCJ dl;i bao cua nhung nha quan ly hay nhung ngu'Oi ban la

nhung ngu'Oi hi~u

r6 thi tru'C1ng. Nhung ngu'Oi nay c6 th~

cung cap

nhung dl;i bao dl;ia tren cam tinh cua hQ m(>t each nhanh chong va it
ton chi phi. each nay thu'ong cho nhung ket qua l9-c quan, trit khi
nhung ngu'Oi quan ly va nhung ngu'CJi ban du'vu'~

Phudng phap phan tich ltch

su : dl;ia

tren nhung dien bien da

xay ra trong m(>t thai gian dai trong qua khu d~
luc].t ve moi lien
d6. Cung c6 th~

h~

phan tich tim ra quy

giua so lu'<Jng cau vdi m(>t nhan to anh hu'dng nao
sl:t dt,1ng du'C1ng chu

kY song cua san ph

d~

phan

tich.
1.1.2.2

Phtidng phcip dinh ltiqng:

Nhung phu'dng phap nay dl;ia tren nhung phan tich m(>t each
thong cac so li~u

qua khu, nghien cuu phat hi~n

mo hinh bi~u

nhat dien bien va sau d6 dung mo hinh nay d~
phap dinh lu'gng c6 th~
~

thi tot

dl;i bao. Cac phu'dng

du'
Nh6m cac phlidng phap nhan qua : cho phep phat hi~n

yeu to thl;ic c6 th~

h~

cac

djnh lu'
trong qua khu cua m(>t bien dl;i bao, danh gia muc d¢ tac d(>ng cua
tung yeu t6 nay den dien bien trong qua khu va du'a cac bien nay vao
trong m6 hinh dl;i bao. M(>t s6 phu'dng phap nhan qua thu'C1ng du'dt,1ng nhu':
- H6i quy ddn : mo hinh nay bi~u
bien gQi la bien d(>c l~p

thi sl;i thay d6i cua m(>t

lam thay d6i m(>t bien khac gQi la bien phtJ

thu(>c theo m(>t m6 hinh toan hQc nao d6, thu'C1ng la m6 hinh tuyen
tinh voi du'C1ng th~ng

h6i quy.

Tuy

vao muc d¢ phtJ thu(>c nhieu hay it


13

trong slj thay d6i tucin tv cua hai bien nay (d(> tu'dng quan), ta c6 th~

d\f bao voi sv chinh xac nhat dtnh gia trt cua bien ph1,1 thu(>c ling vOi
gia trt cua bien d(>c

l~p

du'
- H6i quy da bien va m6 hinh kinh te h.tphap phan tich nhu' h6i quy ddn nhu'ng slj thay d6i cua bien phl,l thu(>c
la do anh hu'C1ng ph6i h
bien d(>c l~p.

N6i chung d~

tim

du'khi ngu'C1i ta cling su d1,1ng nhi~u

phu'dng trinh h6i quy d~

giai d6ng

thC1i, gQi la mo hinh kinh te lu'- Phu'dng phap bang bi~u
giua nhi~u

d~i

lu'
lu'
nhi~u

tht quan h~
m(>t s6 d~i

v~

s6

lu'
lu'
nha kinh te u'a chu(>ng vi, khong dung nhung ky

tinh toan phuc

>-

cac m6i lien h~

cac bang, bi~u

d\f kien sv thay d6i cua m(>t ho~c

tu slj thay dbi cua cac d~i

du'
: each nay thiet l~p

thu~

t~p.

Nh6m cac phlidng phap chuoi · s6 lien hoan : khong quan tam

den cac yeu to giai thich rna chi quan tam den m(>t

di~u

duy nhat : xu

hu'ong hay dien bien theo thai gian. M1,1c tieu rna cac phu'dng phap nay
nham den la xac dtnh du'trong qua khu. M(>t s6 phu'dng phap thu(>c nh6m nay thu'ong du'd1,1ng nhu' :
- Cac m6 hinh muc trung binh : g6m trung binh gian ddn,
trung binh d(>ng, san bang s6 mli ddn. Phu'dng pha p trung binh gian
ddn d\f bao gia trt cho

kY toi bang gia trt trung binh tinh du'
li~u

n

thljc

hi~n

cua tat ca cac

ey tru'oc theo cong thuc

L:xi

X

= - 1- - .
n


14

Voi Xi : gia tri thljc hi<';n cua :ky L
n : so

kY thljc hi<';n du
Phudng pha p nay ddn gian de tinh toan va c6 th~

chi ccin so li<';u

cua ba :ky ke tiep nhau la du. Nhung ket qua dlj bao se sai l<';ch nit
nhieu so voi thtjc te trong truong hqua cac

kY thljc hi<';n. Neu so li<';u dua vao tinh toan nhieu hdn c6

giam du
ng~i

trong vi<';c thu th?p ho<'[tc hiu trii'

so li<';u va cong vi<';c tinh toan cling trd nen phuc

t~p

hdn. Phudng phap

trung binh d(>ng khac phtJC dti
cua phtidng

phap trung binh gian ddn bnguyen tac Io~i
nhat. D~

bo so li<';u

th~

dtj bao theo

kY xa nhat va them vao so li<';u cua kY gcin

sai so Ia nho nhat thi vi<';c xac dinh so

kY nghien cuu c6 y

nghia quan trQng.
Khac vdi phudng pha p trung binh d(>ng, phudng pha p san bmu dua so li<';u cua tat ca cac

kY da thljc hi<';n vao m6 hinh dlj bao voi

cac trQng so giam dcin theo lu? t ham so mu. D~

a p dtJng phudng pha p

nay trong phan tich chuoi so theo thOi gian truoc het ta chQn m(>t gia
tri a ( 0 ~ a ~

1 ) gQi la h
anh huC1ng cua so li<';u den
t9-i gQi la

kY t la

d~i

hi<';n muc d(>

lti

a thi trQng so cua

kY t - 1 la (1 -

a) a ' trQng so cua

:ky t - 2 Ia (1 - a) 2 a , trQng so cua :ky t - 3 la (1 - a) 3 a va cu the tiep

h,lC. Gia tri cua a cang gcin 1 m6 hinh cang

nh~y

voi slj bien d(>ng cua

chuoi so.
D~

tinh gia tri du
kY t - 1 va gia tri thljc hi<';n

a kY t.

a kY t

ccin biet gia tri da san b
GQi St Ia gia tri san b

81 =a (mU'c thlfc hiQ n ky t) + (1 - a) mU'c san bang

ky t -

1

a kY t

a


15

Lu~t

so mu thu'ong du'
m(>t phu'dng phap ddn gi8.n, nhanh va linh ho~t
dvng phu'dng phap san bang so mu d~

voi nhi~u

d\f bao muc cciu a

so li~u.

Ap

kY ke tiep

being each tinh muc cciu d\f bao theo cong thuc :
MU'c cau dl/ bao

k\t t + 1 =a (mU'c cau thi/C hiQn ky t) + (1 - a) mU'c cau san bang k\t t

- M6 hinh xu hu'ong : khac vOi m6 hinh muc trung binh, muc
cau dao d(>ng xoay quanh m(>t muc nhat dinh, m6 hinh nay cho thay
xu hu'ong giam dcin hay tang dcin lien tvc. Bat dciu tu m(>t muc nhat
dinh, cciu tang hay giam m(>t so lti<Jng gcin being voi tung :ky. Muc d(>

kY quan sat la thu'oc do xu hu'ong cho kY khac.

bien d6i trung binh cua

Cac phu'dng phap thu(>c lo~i

mo hinh nay c6 th~

k~

den la trung binh

dt)ng doi, san bang so mu doi v.v ...
Phu'dng phap trung binh d(>ng doi sU' dvng hai phu'dng trinh, m(>t
d~

danh gia muc bat dciu va m(>t d~

Trong hai phu'dng trinh

d~u

danh gia d(> Wn cua xu hu'ong.

c6 so quan sat nhu' nhau. Phu'dng pha p san

being so mu d6i tinh binh quan gia

quy~n

bang hai phu'dng trinh.

kY : phan anh

- M6 hinh theo chu

kY anh huang den cciu
d~c

va yeu a cac thai di~m

khac. Voi chu

bi~t

m~nh

tu'
a m(>t so thOi di~m

kY nhu' v~y.

duong cong uon khuc. Nho mo hinh chu
du
hi~n

vv

hay chu

trong nam

cciu xoay quanh m(>t

kY rna phu'dng phap d\f bao

Cac phu'dng phap thu(>c d~ng

m6 hinh nay c6 th~

k~

den nhu' : san being so mu b(>i, phan tich cau true c6 dH~n
Phu'dng pha p san bang so mu b(>i sU' dvng nhi~u

v.v ...

tham so nen d~

tim

cac gia trt toi u'u cua cac tham so nay thu'ong phai nho vao s\f trcua cac phcin m~

may tinh. Phu'dng phap phan tich cau true c6 di~n

phan tich chuoi so thanh 4 yeu to : xu huang, bien d(>ng thOi

vv.

bien


16

kY

d¢ng chu

va bien d¢ng d¢t xmrt. Phu'dng phap hoi quy da bien su

dl)ng nhieu bien giai thich.
Phu'dng phap dlj bao cang phuc

t~p

cang doi hoi nhieu so IH;u mdi

cho ket qua tot. Thi dtJ trong khi phu'dng phap trung binh chi can tinh
vdi so

li~u

cua 2 hay 3

kY

thoi thi cac phu'dng phap san be:lng so mu

b¢i hay hoi qui b<)i can phai c6 so quan sat toi thi~u

bi~u

thay d6i day du cua hai chu Icy. Ch
kY

vdi chu

thi cho slj
m<)t nam so

quan sat phphu'dng phap phuc

t~p

nhu' phu'dng phap phan tich cau true khong nen

dung khi c6 du'di 60 quan sat.
N6i chung, kh6 c6 th~

danh gia du'
phu'dng phap nao. Dung phu'dng phap cang phuc t~p.

can nhieu so li~u

thi chi phi cang cao. Cac phu'dng phap dinh lu'<;Jng tuy cho ket qua vdi
nhung con so ClJ th~

nhung cung khong th~

cho la chinh xac hdn, tot

hdn cac phu'dng phap dinh tinh. Llja chQn phu'dng phap nao can dlja
VaO d~c
nghH~

di~m

cua tung san phclm ClJ th~,

cuu va can tinh toan

hi~u

dieu ki~n

va hoan canh

qua kinh te trong llja chQn phu'dng

phap dlJ bao.

")

.A

'-

I

1.2 CUNG CUA MQT LOJ;\1 HANG HOA
1.2.1 f>u'ong cung ciia mc?t Io,i hang boa
Theo ly thuyet cung, duang cung cua m<)t
moi quan h~

lo~i

giua gia va so lu'<;Jng rna cac doanh nghi~p

hang hoa cho biet
san long ban

ra thi truang, trong m<)t khoang thai gian nhat dinh, vdi gia thiet cac
dieu ki~n

khac khong d6i.