Đánh giá mức độ hài lòng của người lao động đối với công việc tại các doanh nghiệp dệt may trên địa bàn thành phố hồ chí minh

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

TR N TH NG C QUỲNH

ðÁNH GIÁ M C ð

HÀI LÒNG C A NGƯ I LAO

ð NG ð I V I CÔNG VI C T I CÁC DOANH
NGHI P D T MAY TRÊN ð A BÀN THÀNH PH
H

CHÍ MINH

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

TP H CHÍ MINH – Năm 2008


B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
…………………..
TR N TH NG C QUỲNH

ðÁNH GIÁ M C ð

HÀI LÒNG C A NGƯ I LAO

ð NG ð I V I CÔNG VI C T I CÁC DOANH
NGHI P D T MAY TRÊN ð A BÀN THÀNH PH

H

CHÍ MINH

Chuyên ngành: Qu n Tr Kinh Doanh
Mã s : 60.34.05

LU N VĂN TH C SĨ KINH T
NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C:
PGS.TS. ð NG TH THANH PHƯƠNG

TP H CHÍ MINH – Năm 2008


M CL C
• Danh m c các b ng
• Danh m c các hình
• Danh m c ph l c
• L im ñ u
CHƯƠNG 1: CƠ S

LÝ LU N V S

HÀI LÒNG C A NGƯ I LAO ð NG

1.1. Khái ni m v s hài lòng ..................................................................................... 1
1.2. ðo lư ng s th a mãn ñ i v i công vi c ............................................................ 3
1.2.1. ðo lư ng m c ñ th a mãn chung b ng m t câu h i ..................................... 4
1.2.2. ðo lư ng m c ñ th a mãn ñ i v i công vi c b ng cách t ng h p m c ñ c a
các khía c nh công vi c ....................................................................................... 4

1.3. Nh ng y u t

nh hư ng ñ n s hài lòng c a ngư i lao ñ ng ........................ 6

1.3.1. Nh ng y u t t i nơi làm ................................................................................ 7
1.3.2. ð c ñi m c a cá nhân ngư i lao ñ ng............................................................. 7
1.3.3. ð c ñi m c a t ch c....................................................................................... 8
1.4. Gi i thi u t ng quan v ngành D t May Vi t Nam ......................................... 9
1.4.1. V trí và vai trò c a ngành D t May trong n n kinh t qu c dân .................... 9
1.4.2. ð c ñi m ngu n nhân l c D t May Vi t Nam ............................................... 10
CHƯƠNG 2:
ðÁNH GIÁ M C ð

HÀI LÒNG C A NGƯ I LAO ð NG T I CÁC

DOANH NGHI P D T MAY TRÊN ð A BÀN THÀNH PH

H! CHÍ MINH

2.1. Thi t k nghiên c"u ............................................................................................. 16


2.1.1. Tìm ki m thang ño .......................................................................................... 16
2.1.2. Thi t k thang ño ............................................................................................. 18
2.2. Trình bày k t qu nghiên c"u ............................................................................ 22
2.2.1. Thi t k m u ................................................................................................... 22
2.2.2. Ki m ñ nh thang ño ......................................................................................... 24
2.2.3. Phân tích tương quan và xác l p phương trình h i quy………………………34
2.2.4. ðánh giá m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng t i các doanh nghi p D t May
trên ñ a bàn thành ph H Chí Minh ............................................................................ 40

2.2.5. Phân tích s khác bi t theo ñ c ñi m c a t ch c ........................................... 45
2.2.6. Phân tích s khác bi t theo ñ c ñi m cá nhân .................................................. 46
CHƯƠNG 3: GI#I PHÁP NH$M NÂNG CAO M C ð

HÀI LÒNG C A

NGƯ I LAO ð NG ð I V%I CÔNG VI C T I CÁC DOANH NGHI P D T
MAY TRÊN ð A BÀN THÀNH PH

H! CHÍ MINH

3.1. Gi i pháp c i thi n m i quan h v i c&p trên ................................................... 49
3.1.1. C n chia s thông tin v i nhân viên, cung c p thông tin thư ng xuyên cho nhân
viên................................................................................................................................ 49
3.1.2. C n xây d ng th a ư c lao ñ ng t p th h p lý v i ngư i lao ñ ng.............. 51
3.1.3. C n phát huy hơn n a vai trò c a công ñoàn trong vi c chăm lo ñ i s ng v t
ch t và tinh th n cho ngư i lao ñ ng............................................................................ 54
3.1.4 . Doanh nghi p c n quan tâm xây d ng văn hóa doanh nghi p ........................ 55
3.2. Gi i pháp c i thi n công tác ñánh giá thành tích và ch ñ khen thư ng ..... 58
3.2.1. Nên áp d ng các phương pháp khác nhau ñ ñánh giá k t qu và năng l c làm
vi c c a nhân viên...................................................................................................... 59
3.2.2. C n tuân th nghiêm túc các nguyên t"c ñánh giá........................................... 64
3.3. Gi i pháp c i thi n môi trư ng làm vi c ........................................................... 66


3.3.1. C n xây d ng cơ ch “ thư ng – ph t h p lý”................................................. 67
3.3.2. C n ti n hành nhi u gi i pháp ñ ng b ñ nâng cao năng su t ...................... 68
3.4. Gi i pháp hoàn thi n b n ch&t công vi c ........................................................... 69

3.4.1. C n tăng cư ng tính thách th c cho công vi c b ng cách áp d ng ch ñ làm

giàu công vi c, m r ng công vi c ............................................................................... 69
3.4.2. Luân chuy n công vi c và tăng cư ng ch ñ

y quy n ................................. 70

3.4.3. C n t ch c thư ng xuyên các khóa ñào t o nâng cao k# năng nghi p v cho
nhân viên....................................................................................................................... 70
3.5. Gi i pháp c i thi n chính sách ti n lương, phúc l(i và tr( c&p ....................... 73
3.5.1. C n xây d ng m c lương g"n v i hi u qu công vi c .................................... 73
3.5.2. C n xây d ng m c lương tr theo trình ñ nhân viên ..................................... 74
3.5.3. Áp d ng vi c trích thư ng theo mô hình Scanlon và mô hình Rucker............ 74
3.5.4. C n áp d ng các kho n phúc l i t nguy n khác ñ thu hút nhân viên........... 75
KI)N NGH ................................................................................................................. 78
K)T LU N.................................................................................................................. 80
• TÀI LI U THAM KH#O
• PH L C


DANH M C CÁC B#NG
B ng 1.1: K ho ch doanh thu
B ng 1.2: K t qu kinh doanh
B ng 1.3: S lư ng doanh nghi p D t May theo quy mô lao ñ ng
B ng 1.4: T$ l bi n ñ ng lao ñ ng trong ngành D t May
B ng 2.1: K t qu phân tích nhân t EFA l n th nh t
B ng 2.2: K t qu phân tích nhân t EFA l n th 11
B ng 2.3: Ma tr n tương quan Correlation
B ng 2.4: ðánh giá m i quan h gi a bi n ñ c l p và bi n ph thu c
B ng 2.5: ðánh giá R2
B ng 2.6: ðánh giá m c ñ hài lòng chung c a ngư i lao ñ ng
B ng 2.7: ðánh giá m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng v m i quan h v i c p

trên
B ng 2.8: ðánh giá m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng v công tác ñánh giá thành
tích và ch ñ lương b ng
B ng 2.9: ðánh giá m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng v môi trư ng làm vi c
B ng 2.10: ðánh giá m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng v b n ch t công vi c
B ng 2.11: ðánh giá m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng v chính sách phúc l i


DANH M C CÁC HÌNH
Hình 1: Quy trình các bư c th c hi n ñ tài
Hình 2: Mô hình lý thuy t th hi n m i quan h các y u t

nh hư ng và m c ñ

hài lòng c a ngư i lao ñ ng
Hình 3: Mô hình lý thuy t th hi n m i quan h các y u t

nh hư ng và m c ñ

hài lòng c a ngư i lao ñ ng (ñã ñư c ñi u ch%nh sau khi ki m ñ nh thang ño)

B#NG CÂU H*I
DANH M C PH L C
PL1: Mô t m u nghiên c u
PL2: K t qu ki m ñ nh Cronbach Alpha l n 1
PL3: K t qu ki m ñ nh EFA l n 2 - 10
PL4: Anova. quy mô
PL5: Anova. lo i hình s h u
PL6: Anova. gi i tính
PL7: Anova. tu i

PL8: Anova. h&c v n
PL9: Anova. chuyên môn
PL10: Anova. thâm niên
PL11: Anova. thu nh p
PL12: Anova. hôn nhân
PL13: Anova. v trí công tác
PL14: Anova. hi u bi t pháp lu t


L IM

ð U

1. Lý do ch n ñ tài
Trong nh ng th p niên g n ñây, ngành D t May ñã luôn d n ñ u trong nhóm
nh ng m t hàng xu t kh u ch l c c a Vi t Nam. D t May ñư c Nhà Nư c xác ñ nh là
m t trong nh ng ngành tr ng ñi m, mũi nh n v xu t kh u, thu hút r t ñông nhân l c
nhưng tình hình nhân s trong nhi u năm qua bi n ñ ng theo chi u hư ng x u, t m t
ngành có l i th là “ ngu n nhân l c d i dào, giá r ” ñ n nay ph i ñ i m t v i tình hình
khan hi m lao ñ ng vì không thu hút ñư c lao ñ ng m i, không gi chân ñư c lao
ñ ng cũ, h u như r t ít ngư i lao ñ ng g n bó v i công vi c c a ngành D t May su t
ñ i. Tuy v y,

Vi t Nam l i chưa có m t ñ tài nào nghiên c u mang tính ñ nh lư ng

v v n ñ này. Do ñó, ñ tài “ðánh giá m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng ñ i v i
công vi c t i các doanh nghi p D t May trên ñ a bàn thành ph H Chí Minh” ñư c
ch n ñ th c hi n.
Vi c nghiên c u này nh"m xác ñ nh nh ng y u t

nh hư ng ñ n m c ñ hài

lòng c a ngư i lao ñ ng ñ i v i công vi c c a ngành D t May và ño lư ng m c ñ
th#a mãn c a h v công vi c ngành D t May. Mong r"ng k t qu nghiên c u này s$
ph n nào giúp các doanh nghi p D t May có nh ng thông tin chính xác hơn v nh ng
y u t c a công vi c có nh hư ng ñ n m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng ñ t ñó có
nh ng bi n pháp thu hút và gi chân nhân viên làm vi c lâu dài v i doanh nghi p.
2. M c tiêu c a ñ tài
Thông qua m t cu c kh o sát v i kho ng 300 nhân viên ñang làm vi c t i các
doanh nghi p D t May trên ñ a bàn thành ph H Chí Minh, lu n văn ñư c th c hi n
nh"m:


• Xác ñ nh nh ng y u t

nh hư ng ñ n m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng ñ i

v i công vi c t i các doanh nghi p D t May.
• Ki m ñ nh thang ño các y u t

nh hư ng ñ n m c ñ hài lòng c a ngư i lao

ñ ng ñ i v i công vi c.
• ð xu t m t s gi i pháp và ki n ngh nh"m thu hút và duy trì ngư i lao ñ ng
g n bó v i công vi c ngành D t May.
3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u
• ð i tư ng nghiên c u: M c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng ñ i v i
công vi c.
• Ph m vi nghiên c u: Các doanh nghi p D t May trên ñ a bàn thành ph
H Chí Minh.

4. Quy trình và phương pháp th c hi n
4.1. Quy trình th c hi n:


Hình 1: Quy trình các bư c th c hi n ñ tài

H th ng hóa lý thuy t
v s hài lòng c a ngư i
lao ñ ng ñ i v i công
vi c.
(B1)

Phân tích các tài li u th c p
liên quan ñ n công vi c, lao
ñ ng, ñ nh hư ng phát tri n…
c a ngành D t May Vi t Nam
(B3)

(B2)

Ph#ng v n sâu, th o lu n nhóm xác ñ nh
các y u t nh hư ng ñ n s th#a mãn
c a ngư i lao ñ ng ñ i v i công vi c.
(B4)
Thi t k b ng câu h#i ñ ph#ng v n
(B5)
Ti n hành ñi u tra, l y thông tin vào
b ng câu h#i
(B6)
Nh p s li u và x& lý s li u b"ng

SPSS
(B7)
K t lu n và nh n xét t phân tích,
x& lý s li u
(B8)
ð xu t các gi i pháp và ki n ngh


4.2.

Phương pháp th c hi n:
Lu n văn ñư c th c hi n theo hai giai ño n tương ng v i hai phương

pháp ñ nh tính và phương pháp ñ nh lư ng.
K' thu t ph#ng v n sâu và th o lu n nhóm ñư c s& d(ng trong phương
pháp nghiên c u ñ nh tính ñ ñi u ch)nh nh ng y u t

nh hư ng ñ n m c ñ

hài lòng c a ngư i lao ñ ng ñ i v i công vi c thu c ngành D t May.
K' thu t ph#ng v n tr c ti p b"ng b ng câu h#i theo cách l y m u thu n
ti n ñư c s& d(ng trong nghiên c u ñ nh lư ng. Các k t qu ño lư ng trong
nghiên c u ñư c th c hi n b"ng ph n m m SPSS.
5. K t c u lu n văn:
K t c u c a lu n văn g m nh ng ph n sau ñây:
L im ñ u
Chương 1: Cơ s lý thuy t v s hài lòng c a ngư i lao ñ ng ñ i v i công vi c
Chương 2: Thi t k nghiên c u, trình bày k t qu nghiên c u v các y u t

nh

hư ng ñ n m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng ñ i v i công vi c t i các doanh
nghi p D t May.
Chương 3: M t s gi i pháp nh"m nâng cao m c ñ hài lòng c a ngư i lao
ñ ng ñ i v i công vi c ngành D t May trên ñ a bàn thành ph H Chí Minh.
Ki n ngh
K t lu n


CHƯƠNG 1:
CƠ S

LÝ LU N V S

HÀI LÒNG

C A NGƯ I LAO ð NG

1.1. Khái ni m v s hài lòng
1.2. ðo lư ng s th a mãn ñ i v i công vi c
1.3. Nh ng y u t

nh hư ng ñ n s hài lòng c a ngư i lao ñ ng

1.4. Gi i thi u t ng quan v ngành D t May Vi t Nam


-1-

1.1. KHÁI NI M V S

HÀI LÒNG

Khái ni m v s hài lòng (s th a mãn) hi n nay có nhi u tác gi quan tâm nghiên
c u.
S th a mãn là s ph n ng c a ngư i tiêu dùng ñ i v i vi c ư c lư ng s khác
nhau gi a nh ng mong mu n trư c ñó và s th hi n th c s c a s n ph m như là s
ch p nh n sau cùng khi dùng nó [1].
S th a mãn là m c ñ c a tr ng thái c m giác c a m t ngư i b t ngu n t vi c
so sánh k t qu thu ñư c t s n ph m v i nh ng kỳ v ng c a ngư i ñó [2].
S

th a mãn là ph n

ng c a nhân viên ñ i v i vi c ñáp

ng nh ng mong

mu n[3].
“S th a mãn khách hàng là s c m nh n c a khách hàng v m c ñ ñáp ng các
nhu c u” [4].
Trong ñó, nhu c u c a con ngư i ñư c s p x p như sau:
1) Theo Abraham Maslow[5], nhu c u ñư c chia thành năm c p ñ :
Sinh lý – An toàn – Xã h i – Tôn tr ng –T kh ng ñ nh.
Nhu c u sinh lý (ăn, m c, …) là nhu c u cơ b n c a con ngư i có s c m nh cao
nh t cho t i khi nó ñư c th a mãn. Khi nhu c u sinh lý ñư c th a mãn thì nhu c u an
toàn tr nên n i tr i hơn. Khi hai nhu c u này ñã ñư c th a mãn thì nhu c u xã h i s!
xu t hi n v i tư cách là nhu c u n i tr i, con ngư i s! c g ng có ñư c quan h t t ñ"p
v i ngư i khác. K ñ n là nhu c u ñư c tôn tr ng (c m giác t tin, uy tín, quy n
l c…), con ngư i c m th y có ích và có nh hư ng ñ n môi trư ng xung quanh, cho

ñ n khi nhu c u tôn tr ng ñư c th a mãn ñ y ñ thì nhu c u t kh ng ñ nh tr nên
m nh hơn, ñây là nhu c u ñ tăng ñ n m c t i ña ti m năng c a con ngư i.
Như v y, n ý ñ#ng sau thuy t nhu c u c a Maslow là: mu n nhân viên hăng hái
và g n bó v i công vi c, v i t ch c thì trư c h t doanh nghi p ph i nh n bi t nhân
viên ñang

c p ñ nhu c u nào, t ñó m i có th ñưa ra nh ng gi i pháp phù h p ñ

th a mãn nhu c u c a h .


-2-

2) Theo David Mc. Clelland[6], con ngư i có ba nhu c u cơ b n:
Nhu c u thành t u- Nhu c u liên minh - Nhu c u quy n l c
Nhu c u thành t u: Ngư i có nhu c u thành t u cao là ngư i luôn theo ñu i vi c
gi i quy t công vi c t t hơn. H mu n vư t qua nh ng khó khăn tr ng i. H mu n
c m th y r#ng thành công hay th t b i là do k t qu nh ng hành ñ ng c a h . ði u này
có nghĩa là h thích các công vi c có tính thách th c. Thông thư ng, h là nh ng ngư i
có: (1) Mong mu n th c hi n các trách nhi m cá nhân, (2) Xu hư ng ñ t m&c tiêu cao
cho chính h , (3) Nhu c u cao v s ph n h i c& th và nhanh chóng, (4) S m làm ch
công vi c c a h .
Nhu c u liên minh: ðó là nhu c u ñư c m i ngư i ch p nh n, mong mu n có tình
yêu, b n bè… Ngư i lao ñ ng có nhu c u liên minh s! làm vi c t t

nh ng lo i công

vi c mà s thành công c a nó ñòi h i k' năng quan h và s h p tác. Nh ng ngư i có
nhu c u liên minh m nh r t thích nh ng công vi c mà qua ñó t o ra s thân thi n và
các quan h xã h i.

Nhu c u quy n l c: là nhu c u ki m soát và nh hư ng ñ n môi trư ng làm vi c
c a ngư i khác. Ngư i có nhu c u quy n l c m nh thư ng có xu hư ng tr thành nhà
qu n tr(.
T lý thuy t v nhu c u c a David Mc. Clelland, có th k t lu n r#ng: s thăng
ti n và hi u qu trong m t t ch c có tương quan ch t ch! ñ n nhu c u quy n l c, qua
ñó s! có tác ñ ng tr c ti p ñ n s th a mãn c a nhân viên.
3)Thuy t E.R.G:
Giáo sư Clayton Alderfer[7] ñã ti n hành s p x p l i nghiên c u c a Maslow và
ñưa ra k t lu n c a mình. Ông cho r#ng hành ñ ng c a con ngư i b t ngu n t nhu
c u, song theo ông thì con ngư i cùng m t lúc theo ñu i vi c th a mãn ba nhu c u cơ
b n:
Nhu c u t n t i - Nhu c u quan h - Nhu c u phát tri n


-3-

Nhu c u t n t i: bao g m nh ng ñòi h i v t ch t t i c n thi t cho s t n t i c a
con ngư i, nhóm nhu c u này có n i dung gi ng như nhu c u sinh lý và nhu c u an
toàn c a Maslow.
Nhu c u quan h : là nh ng ñòi h i v nh ng quan h và tương tác qua l i gi a
các cá nhân. Nhu c u quan h bao g m nhu c u xã h i và m t ph n nhu c u t tr ng,
t c là ph n nhu c u t tr ng ñư c th a mãn t bên ngoài (ñư c tôn tr ng).
Nhu c u phát tri n: là ñòi h i bên trong c a m)i con ngư i cho s phát tri n cá
nhân, nó bao g m nhu c u t th hi n và m t ph n nhu c u t tr ng, t c là ph n nhu
c u t tr ng ñư c th a mãn t n i t i ( t tr ng và tôn tr ng ngư i khác).
Như v y ñi u khác bi t

thuy t này là giáo sư Clayton Alderfer cho r#ng con

ngư i cùng m t lúc theo ñu i s th a mãn t t c nhu c u ch không ph i ch* m t như

c u như quan ñi m c a Maslow. Hơn n a, thuy t này còn cho r#ng khi m t nhu c u
nào ñó b( c n tr và không ñư c th a mãn thì con ngư i có xu hư ng d n n) l c c a
mình sang th a mãn các nhu c u khác. T c là n u nhu c u t n t i b( c n tr , con ngư i
s! d n n) l c c a mình sang vi c theo ñu i nhu c u quan h và nhu c u phát tri n.
ði u này gi i thích khi cu c s ng khó khăn, con ngư i có xu hư ng g n bó v i nhau
hơn, quan h gi a h t t hơn và h d n n) l c ñ u tư cho tương lai nhi u hơn.
Theo Victor Vroom, s tho mãn ñ i v i công vi c là m c ñ mà nhân viên có
c m nh n, ñ(nh hư ng tích c c ñ i v i vi c làm trong t ch c[5].
Theo Levy và William (1998), Ellickson (2002), s th a mãn ñ i v i công vi c là
thái ñ chung c a m t cá nhân ñ i v i công vi c c a cá nhân ñó[8].
1.2. ðO LƯ NG S

TH A MÃN ð I V I CÔNG VI C

Rõ ràng các khái ni m v s th a mãn c a ngư i lao ñ ng ñ i v i công vi c mà
Victor Vroom, Levy và William, Ellickson ñưa ra mang ý nghĩa r t r ng vì công vi c
c a m t ngư i không ch* ñơn gi n là chuy n các công văn, gi y t …, mà nó còn ñòi
h i s tương tác v i ngư i khác, s tuân th các lu t l , quy ñ(nh và các chính sách c a


-4-

t ch c… ði u này có nghĩa là s ñánh giá c a m t ngư i lao ñ ng v s th a mãn
hay b t mãn ñ i v i công vi c c a h là m t s t ng h p ph c t p c a nhi u y u t
công vi c riêng bi t. V y có th ño m c ñ th a mãn ñ i v i công vi c như th nào?
Có hai cách ti p c n ph bi n là (1): ño lư ng chung b#ng m t câu h i và (2): t ng h p
m c ñ c a các khía c nh c a công vi c.
1.2.1. ðo lư ng m c ñ th a mãn chung ñ i v i công vi c b ng m t câu h i:
ðo lư ng chung b#ng m t câu h i là ñ ngh( cá nhân tr l i m t câu h i như:”
Quan tâm t i t t c m i th , b n th a mãn th nào ñ i v i công vi c c a mình?”.

Ngư i ñư c h i s! tr l i b#ng cách khoanh tròn các s t 1 t i 5 theo các m c ñ t “
r t b t mãn” ñ n “ r t th a mãn”.
1.2.2. ðo lư ng m c ñ th a mãn ñ i v i công vi c b ng cách t ng h p m c
ñ c a các khía c nh công vi c:
Theo Ston và Crossley (2000), Schwepker (2001) [9]., ño lư ng m c ñ th a mãn
ñ i v i công vi c b#ng cách t ng h p m c ñ c a các khía c nh công vi c là xác ñ(nh
các y u t ch y u c a công vi c và h i ngư i lao ñ ng v c m giác c a h v t ng
y u t . T t c các y u t ñư c ñánh giá trên thang ñi m t 1 ñ n 5 và sau ñó ñư c c ng
l i ñ xác ñ(nh m c ñ th a mãn chung. Theo cách ti p c n này thì công vi c bao g m
năm khía c nh chính sau:
B n ch t công vi c: liên quan ñ n nh ng thách th c c a công vi c, cơ h i ñ s+
d&ng các năng l c cá nhân và c m nh n thú v( khi th c hi n công vi c.
Cơ h i ñào t o, thăng ti n: liên quan ñ n nh n th c c a nhân viên v các cơ h i
ñư c ñào t o, phát tri n các năng l c cá nhân và cơ h i ñư c thăng ti n trong t ch c.
Lãnh ñ o: liên quan ñ n các m i quan h gi a nhân viên và c p lãnh ñ o tr c
ti p, s h) tr c a c p trên, phong cách lãnh ñ o và kh năng lãnh ñ o khi c p trên
th c hi n các ch c năng qu n tr( trong t ch c.


-5-

ð ng nghi p: liên quan ñ n các hành vi, quan h ñ ng nghi p t i nơi làm vi c.
Ti n lương: liên quan ñ n c m nh n c a nhân viên và tính công b#ng trong vi c
tr lương.
Theo k t qu nghiên c u c a ñ tài nghiên c u khoa h c c p B c a tác gi là
PGS.Ti n sĩ Tr n Kim Dung và Tr n Hoài Nam thì có b sung thêm hai y u t n a ñ
phù h p v i ñi u ki n t i Vi t Nam là:
Phúc l i: liên quan ñ n s quan tâm c a doanh nghi p ñ n ñ i s ng ngư i lao
ñ ng, có tác d&ng kích thích nhân viên trung thành, g n bó v i doanh nghi p. Phúc l i
c a doanh nghi p g m có: b o hi m xã h i, b o hi m y t , ti n hưu trí, ch ñ ngh*

phép, ngh* l,, tr c p…
ði u ki n làm vi c thu n l i: Môi trư ng làm vi c luôn ñư c ngư i lao ñ ng
quan tâm vì môi trư ng làm vi c liên quan ñ n s thu n ti n cá nhân, song ñ ng th i
nó cũng giúp cho nhân viên hoàn thành t t nhi m v&. Ngư i lao ñ ng không thích làm
vi c

nh ng môi trư ng làm vi c nguy hi m, b t l i và không thu n ti n. H thích làm

vi c

nh ng nơi có nhi t ñ , ánh sáng, ti ng n và các y u t môi trư ng khác ph i

phù h p. Hơn n a, ngư i lao ñ ng thích làm vi c

nh ng nơi g n nhà v i các phương

ti n s ch s!, hi n ñ i và trang thi t b( phù h p.
V y cách ño lư ng nào t t hơn? Ti n sĩ Nguy,n H u Lam ñánh giá r#ng: “ M t
cách c m tính, dư ng như t ng h p các khía c nh c a công vi c s! ñ t ñ n s lư ng
giá phù h p hơn v s th a mãn ñ i v i công vi c. Song các nghiên c u ñã không ng
h c m tính c a chúng ta. S so sánh v m c ñ phù h p c a các phương pháp ch* ra là
ño lư ng b#ng m t câu h i chung là t t hơn. Gi i thích cho k t qu này là: khái ni m
v s th a mãn ñ i v i công vi c là r t r ng và m t câu h i chung tr nên ño lư ng
t ng h p hơn”[10].
Còn theo PSG.TS. Tr n Kim Dung thì cho r#ng: “Các cách ño lư ng trên ñ u phù
h p cho vi c ño lư ng m c ñ th a mãn c a nhân viên trong công vi c. Tuy nhiên, s+
d&ng cách ti p c n theo thành ph n công vi c s! giúp các nhà qu n tr( bi t rõ hơn v


-6-

ñi m m nh, ñi m y u trong vi c v n hành t ch c, ñ ng th i bi t ñư c ho t ñ ng nào
ñư c nhân viên ñánh giá cao nh t ho c th p nh t”[11].
1.3. NH NG Y!U T

"NH HƯ#NG ð!N S

HÀI LÒNG C$A NGƯ I LAO

ð%NG
Th c t cho th y, m c ñ hài lòng c a ngư i lao ñ ng không ch* ph& thu c vào
b y n i dung liên quan ñ n công vi c, mà nó còn ph& thu c vào ñ c ñi m cá nhân c a
b n thân ngư i lao ñ ng và ñ c ñi m c a t ch c, nơi ngư i lao ñ ng ñang làm vi c.
Rõ ràng r t có th có nh ng ngư i lao ñ ng làm vi c trong cùng m t môi trư ng, cùng
công vi c nhưng m c ñ hài lòng c a h hoàn toàn khác nhau.
M c ñ th a mãn c a ngư i lao ñ ng còn tùy thu c vào cách chúng ta ñ t câu
h i. Ch.ng h n, vi n Gallup thư ng xuyên h i ngư i lao ñ ng M': “ V t ng th , b n
có th nói r#ng b n th a mãn ho c b t mãn v i công vi c mà b n ñang làm?” K t qu
thu ñư c là: 10% ñ n 15% ngư i lao ñ ng M' b t mãn ñ i v i công vi c c a h . Song
n u ñ t câu h i t t hơn có th là: “ N u cho m t cơ h i, li u b n có ch n m t công vi c
tương t m t l n n a không?” ho c “ Li u b n có mu n con b n theo ngh c a b n?”
K t qu thu ñư c là: ít hơn m t n+a s câu tr l i cho r#ng công vi c hi n t i là ñ h p
d/n ñ ch n l i ho c khuyên con cái h nên theo ngh c a h .
Ngoài ra, m c ñ th a mãn ñ i v i công vi c còn b( nh hư ng m nh m! b i ñi u
ki n kinh t . Khi n n kinh t trên ñà phát tri n, m c ñ th a mãn ñ i v i công vi c
gi m ñi, nhưng khi n n kinh t ñi vào trì tr , suy thoái, t0 l th t nghi p tăng thì m c
ñ th a mãn ñ i v i công vi c dư ng như gia tăng[12].
K t h p v i vi c nghiên c u khái ni m s hài lòng c a ngư i lao ñ ng và th c
ti,n làm vi c, chúng tôi xét th y có ba nhóm y u t
ngư i lao ñ ng như sau:

- Nh ng y u t t i nơi làm vi c
- ð c ñi m c a cá nhân ngư i lao ñ ng

nh hư ng ñ n s hài lòng c a


-7-

- ð c ñi m c a t ch c
1.3.1. Nh&ng y u t t i nơi làm vi c
B n ch t công vi c: ðây là m t thành t quan tr ng trong ñ ng viên nhân viên.
Nhân viên s! c m th y hăng hái làm vi c n u có nh ng y u t như: nhi m v& công vi c
h ng thú, có trách nhi m v i công vi c, công vi c ñòi h i m c ph n ñ u và cho nhân
viên c m giác hoàn thành công vi c.
ði u ki n làm vi c: Nhân viên s! hăng hái làm vi c n u ñi u ki n làm vi c tho i
mái, gi làm vi c uy n chuy n…
ðào t o và phát tri'n: ðào t o bao g m nh ng ho t ñ ng nh#m nâng cao tay
ngh hay k' năng c a m t cá nhân ñ i v i công vi c hi n t i. Phát tri n bao g m các
ho t ñ ng nh#m chu n b( cho công nhân viên theo k(p v i cơ c u t ch c khi nó thay
ñ i và phát tri n. ðào t o và phát tri n là m t ti n trình liên t&c, không bao gi d t.
ðánh giá thành tích công tác và ch ñ lương b ng: ðánh giá thành tích công
tác là m t h th ng chính th c duy t xét và ñánh giá s hoàn thành công tác c a m t cá
nhân theo ñ(nh kỳ. ðây là công vi c r t quan tr ng vì nó là cơ s ñ khen thư ng, ñ ng
viên, k0 lu t, nó cũng giúp cho nhà qu n tr( áp d&ng vi c tr lương m t cách công
b#ng.
Phúc l i và tr c p: Phúc l i bao g m hai ph n chính: phúc l i theo lu t pháp
quy ñ(nh và phúc l i do các công ty t nguy n áp d&ng m t ph n có tác d&ng kích
thích nhân viên làm vi c, ñ ng th i nh#m duy trì, lôi cu n ngư i có tài v làm vi c cho
công ty.
M i quan h v i ñ ng nghi p và c p trên: M t khi m i quan h này ñư c th c

hi n t t thì cũ


-8-

văn hoá và ch c v&… Tuy nhiên, tuỳ theo văn hoá c a m)i châu l&c, qu c gia khác
nhau mà nh hư ng c a các ñ c ñi m các nhân ñ n m c ñ th a mãn cũng khác nhau.
Ví d&,

các nư c phương Tây thì ngư i có v( trí cao, tu i ñ i cao, thâm niên công tác

cao hơn thư ng có m c ñ hài lòng cao hơn. Ngư c l i, nh ng ngư i có trình ñ h c
v n cao thư ng có m c ñ th a mãn công vi c th p hơn nh ng ngư i có h c v n th p
(theo Lok and Crawford, 2004). Nhưng

các nư c châu Á, k t lu n v nh ng nh

hư ng c a ñ c ñi m các nhân ñ n m c ñ hài lòng ñ i v i công vi c là r t khác nhau.
Ch.ng h n, t i ðài Loan, theo nghiên c u c a Sommer (1996) thì k t qu l i gi ng như
phương Tây. Nhưng theo nghiên c u c a Chen và Francesco (2000) t i Trung Qu c thì
cho th y ch c v& nh hư ng ñ n s tho mãn ñ i v i công vi c nhưng các ñ c ñi m cá
nhân khác l i không nh hư ng. Còn nghiên c u c a Taorimina (1999) l i k t lu n
r#ng không có k t qu rõ ràng v m i quan h

nh hư ng c a các ñ c ñi m cá nhân ñ n

m c ñ th a mãn ñ i v i công vi c[13].
T i Vi t Nam, theo k t qu nghiên c u ñ tài nghiên c u khoa h c c p B “ Nhu
c u, s th a mãn c a nhân viên và m c ñ g n k t ñ i v i t ch c” c a PGS. Ti n sĩ
Tr n Kim Dung (2005) thì không có s khác bi t có ý nghĩa th ng kê gi a các nhóm

nhân viên theo trình ñ h c v n, nhưng có s khác bi t có ý nghĩa th ng kê theo gi i
tính, tu i tác, ch c năng th c hi n công vi c và thu nh p.
Tuy nhiên , nghiên c u trên d a vào m/u là ngư i lao ñ ng

nhi u ngành ngh

khác nhau. Vì th , trong nghiên c u này, chúng tôi quy t ñ(nh s+ d&ng các ñ c ñi m cá
nhân như: gi i tính, tu i tác, thâm niên, trình ñ h c v n, trình ñ chuyên môn… ñ
th m ñ(nh nh hư ng c a ñ c ñi m cá nhân ñ n s tho mãn ñ i v i công vi c.
1.3.3. ð(c ñi'm c a t ch c
Lo i hình s h u c a t ch c cũng có th

nh hư ng ñ n m c ñ hài lòng trong

công vi c và s g n k t c a nhân viên ñ i v i t ch c. Các nghiên c u cho th y nhân
viên làm vi c trong khu v c qu c doanh ñư c hư ng nhi u ưu ñãi hơn so v i nhân


-9-

viên ngoài qu c doanh nên h có m c ñ hài lòng cao hơn, m c ñ trung thành ñ i v i
t ch c cũng cao hơn.
Trong bài lu n văn này, tác gi t p trung nghiên c u ba lo i hình s h u: s h u
Nhà Nư c, s h u tư nhân (g m doanh nghi p tư nhân, công ty trách nhi m h u h n,
công ty c ph n) và s h u nư c ngoài như liên doanh, 100% v n nư c ngoài.
1.4. GI I THI U T)NG QUAN V
CHUNG VÀ D T MAY THÀNH PH

NGÀNH D T MAY VI T NAM NÓI
H* CHÍ MINH NÓI RIÊNG

1.4.1. V+ trí và vai trò c a ngành D t May trong n n kinh t qu c dân
Ngành D t May Vi t Nam ñã có s tăng trư ng nhanh trong th i gian qua, kim
ng ch xu t kh u hàng d t may luôn d/n ñ u trong nhóm các m t hàng xu t kh u ch
l c c a Vi t Nam ch* ñ ng sau d u thô. ð c bi t, theo s li u th ng kê c a B Công
Thương, kim ng ch xu t kh u c a hàng d t may trong 9 tháng ñ u năm 2007 ñã chính
th c “ qua m t” d u thô ñ vư t lên v( trí d/n ñ u trong danh m&c các m t hàng xu t
kh u ch l c c a Vi t Nam. Hi n t i, Vi t Nam ñang ñ ng trong top 10 trong s 56
nư c s n xu t, xu t kh u hàng d t may l n nh t th gi i. D ki n ñ n năm 2010, Vi t
Nam s! ñ ng vào top 5 trong các nư c s n xu t, xu t kh u hàng d t may l n nh t th
gi i. Ngành D t May hi n ñang là ngành chi m d&ng lao ñ ng và nhu c u v s lư ng
và ch t lư ng lao ñ ng tăng không ng ng trong nh ng năm qua.T i thành ph H Chí
Minh và các t*nh phía nam, t0 l lao ñ ng ngành may hi n nay chi m 66% trong t ng
s lao ñ ng.
Quy t ñ(nh c a Th tư ng Chính ph s 55/2001/Qð-TT, xác ñ(nh phát tri n
ngành D t May tr thành m t trong nh ng ngành tr ng ñi m, mũi nh n v xu t kh u.
Ch* tiêu ñ t ra ñ i v i ngành là ph n ñ u tăng m c s n lư ng hàng năm 16 – 18%, kim
ng ch xu t kh u tăng 20%/ năm ( giai ño n 2008 – 2010); tăng m c s n lư ng hàng


- 10 -

năm 12 – 14%, kim ng ch xu t kh u tăng 15%/ năm ( giai ño n 2011 – 2020). Ch* tiêu
cũng ñ ra m c ph n ñ u v doanh thu như sau:
B ng 1.1: K ho ch doanh thu ngành D t May
Năm
Doanh thu (ñvt: t0 USD)

2008

2010

2015

2020

9,5

14,8

22,5

31

Ngu n: Hi p h i D t May Vi t Nam
ðVT: tri u ñ ng

B ng 1.2: K t qu kinh doanh

D
Năm

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

ki n
2008

Doanh thu

23451 26587 33969 43471 52980 58923 66487 74062 81675

L i nhu n

476

208

400

648

509

597

657

705

751

Thu

765

837

977

1102

2388

2267

2648

2976

3320

LN/DT(%)

2.03

0.78

1.18

1.49

0.96

1.01

0.99

0.95

0.92

(T ng h p t Ngu n s li u c a T ng c c Th ng kê )

T s li u trên cho th y, doanh thu và l i nhu n hàng năm có tăng lên v lư ng
tuy t ñ i, nhưng t0 su t l i hàng năm l i có xu hư ng gi m. ðây là xu hư ng không có
l i cho ngành D t May Vi t Nam.
1.4.2 ð(c ñi'm ngu n nhân l,c D t May Vi t Nam
1.4.2.1. S lư ng và cơ c u các doanh nghi p và ñ c ñi m ngành D t May


- 11 -

V i ñ(nh hư ng D t May là m t trong nh ng ngành tr ng ñi m ñ tăng kim ng ch
xu t kh u, ñ ng th i D t May cũng là ngành thâm d&ng lao ñ ng nên th i gian qua, s
lư ng doanh nghi p D t May trong c nư c không ng ng tăng và ñư c th hi n qua
các năm như sau:

B ng 1.3: S lư ng doanh nghi p d t may theo qui mô lao ñ ng
Năm
T ng s doanh
nghi p
S DN có quy mô
< 10 ngư i
T tr ng %
S DN có quy mô
t 10-299 ngư i
T tr ng %
S DN có quy mô
t 300-999 ngư i
T tr ng %
S DN có quy mô
>=1.000 ngư i
T tr ng %

D, ki n

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

978

1352

1612

1909

2398

2675

3150

3340

3710

62

265

185

229

332

360

425

475

520

6.34

19.60

11.48

12.00

13.84

13.46

13.49

14.22

14.02

624

762

1006

1175

1506

1660

1890

2108

2330

63.80

56.36

62.41

61.55

62.80

62.06

60.00

63.11

62.80

213

230

309

375

409

470

515

579

650

21.78

17.01

19.17

19.64

17.06

17.57

16.35

17.34

17.52

79

95

112

130

151

170

179

209

235

8.08

7.03

6.95

6.81

6.30

6.36

5.68

6.26

6.33

2008

(T ng h p t ngu n c a T ng c c Th ng kê)

Như v y, ta th y r#ng m c dù s lư ng doanh nghi p tăng lên sau m)i năm nhưng
cơ c u v quy mô doanh nghi p h u như không ñ i. Các doanh nghi p có quy mô nh
t 10 ñ n 299 ngư i chi m ñ i ña s , còn các doanh nghi p có quy mô l n t 1.000
ngư i tr lên chi m t0 tr ng ít nh t. Tuy nhiên, nhi u nghiên c u cho th y, sau khi b
h n ng ch, các nhà bán l1 s! chú ý nh p hàng

các nhà máy có t 1.000 công nhân tr

lên. ðây s! là m t h n ch cho D t May Vi t Nam ñ c nh tranh.

- 12 -

Riêng thành ph H Chí Minh, s lư ng doanh nghi p D t May cũng chi m
kho ng 41% so v i s lư ng doanh nghi p c a toàn ngành, th hi n qua b ng s li u
sau:
B ng 1.4: S lư ng doanh nghi p D t May năm 2007

thành ph H Chí Minh

và toàn ngành theo lo i hình s h u:
Cty THHH,

Cty có v n nư c

CP, TN

ngoài

121

719

519

576

1680

1084

T ng

Qu c doanh

Tp. HCM

1359

Toàn ngành

3340

(Ngu n: Vinatex)
Theo phân tích c a m t s chuyên gia trong ngành, ph n giá tr( gia tăng mà ngành
May ñem l i ch* chi m 20-25% t ng kim ng ch xu t kh u. Có nghĩa là c ngành May
Vi t Nam ch* ñư c hư ng kho ng 1,56-1,95 t* USD trong con s 7,8 t* USD xu t kh u.
Có th th y ñư c ph n l i không rơi vào túi c a doanh nghi p Vi t Nam qua nh ng
h p ñ ng khách nư c ngoài ñ t, doanh nghi p May t lo nguyên ph& li u và giao hàng
t i c ng Vi t Nam. Nguyên nhân là các doanh nghi p trong nư c v/n chưa ch ñ ng
ñư c khâu nguyên ph& li u.
T i thành ph H Chí Minh, ngành D t May v/n ñ ng ñ u khi thu v 3,4 t* USD
xu t kh u trong năm 2007, chi m trên 30% t ng kim ng ch xu t kh u c a toàn thành
ph . H u h t các doanh nghi p May ñ u ñ t m c doanh thu gia công t i thi u là 180
USD/ñ u ngư i/tháng (không bao g m nguyên ph& li u). Doanh nghi p nào có m c
doanh thu gia công dư i m c này ch c ch n ñã ñóng c+a vì không th trang tr i ñ chi
phí. Vì v y, ñã có nhi u d u hi u cho th y vi c duy trì t c ñ xu t kh u m t hàng D t
May t i thành ph s! g p khá nhi u khó khăn.

- 13 -

1.4.2.2. ð c ñi m lao ñ ng ngành D t May
Hi n t i ngành D t May thu hút hơn 2 tri u lao ñ ng, và d ki n s! tăng lên ñ n
3,5- 4 tri u lao ñ ng vào 2010. Riêng thành ph H Chí Minh, s lao ñ ng s+ d&ng
bình quân hàng năm là 758.000 lao ñ ng, trong ñó lao ñ ng nh p cư chi m 75% .
Công vi c thu c ngành D t May thư ng chia ra thành nhi u công ño n, thao tác
c a m)i công ño n khá ñơn gi n nhưng ñòi h i s t* m*, khéo léo và s kiên nh/n. Vì
th , D t May là ngành phù h p v i lao ñ ng n và có t0 l lao ñ ng n cao nh t (
kho ng 76,22%).
Th i gian làm vi c trong ngành D t May thư ng ké dài t 10 gi ñ n 12 gi m)i
ngày. Thâm niên công tác ngày càng b( rút ng n, ña s ngư i lao ñ ng có th i gian làm
vi c dư i 10 năm.
Trình ñ h c v n c a lao ñ ng ngành D t May tuy nh ng năm g n ñây có ñư c
c i thi n nhưng nói chung v/n còn th p so v i m t b#ng chung khi trình ñ c a ña s
lao ñ ng trong ngành là ph thông cơ s và ph thông trung h c. Trình ñ chuyên môn
c a ngư i lao ñ ng còn khá th p, ña s chưa qua ñào t o, b c th ph bi n là b c 1 và
b c 2, r t hi m có ngư i lao ñ ng có trình ñ t b c 4 tr lên.
Thu nh p c a ngư i lao ñ ng trong ngành D t May thu c lo i th p nh t nhì. Thu
nh p bình quân c a công nhân

các ngành khác là 1,5 tri u ñ ng/ tháng, trong khi ñó

thu nh p bình quân c a công nhân ngành D t May là 1,2 tri u ñ ng/ tháng. Trong ñó,
lao ñ ng thu c doanh nghi p qu c doanh có thu nh p cao nh t ( kho ng 1,5 ñ n 3 tri u
ñ ng/ tháng), ti p ñ n là lao ñ ng thu c các doanh nghi p có v n nư c ngoài, lao ñ ng
thu c doanh nghi p tư nhân có m c thu nh p th p nh t (t 675.000 ñ ñ n 1,2 tri u
ñ ng/ tháng).
ð tu i c a ña s ngư i lao ñ ng là t 25 ñ n 35 tu i, s lao ñ ng trên 35 tu i ch*

chi m 10%.