Môi trường kinh doanh cho sự phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở đồng bằng sông cửu long

B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H CHÍ MINH
----------------

L ƠNG MINH LAN

MÔI TR
NG KINH DOANH
CHO S PHÁT TRI N KHU V C
KINH T T NHÂN
NG
B NG SÔNG C U LONG
Chuyên ngành

: Kinh t phát tri n

Mã s

: 60.31.05

LU N V N TH C S KINH T

TP. H Chí Minh, tháng 01/2010


B

TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H CHÍ MINH
----------------

L ƠNG MINH LAN

MÔI TR
NG KINH DOANH
CHO S PHÁT TRI N KHU V C
KINH T T NHÂN
NG
B NG SÔNG C U LONG
Chuyên ngành

: Kinh t phát tri n

Mã s

: 60.31.05

LU N V N TH C S KINH T
Ng

ih

ng d n khoa h c: TS. D ơng T n Di p

TP. H Chí Minh, tháng 01/2010


TÓM T T NH NG I M M I HO C NH NG K T QU
T Ư CC A
tài “Môi tr

TÀI

ng kinh doanh cho s phát tri n khu v c kinh t t nhân

ng b ng sông C u Long” v i ph ơng pháp th ng kê mô t , s d ng các s
a ph ơng ã kh ng

li u th ng kê t các S ban ngành

nh vai trò quan

tr ng c a khu v c kinh t t nhân (doanh nghi p dân doanh)
tri n kinh t c a vùng này và c ng là

ng l c t ng tr

i v i s phát

ng kinh t quan tr ng

c a qu c gia.
Ngoài ra, v i vi c s d ng k t qu nghiên c u c a VNCI (D án Nâng cao

N ng l c C nh tranh Vi t Nam), s d ng 10 ch s thành ph n PCI c a
nghiên c u ã cho chúng ta th y
doanh c a các
vùng

t

c b c tranh hi n tr ng môi tr

a ph ơng trong khu v c

ng kinh

BSCL này. M!c dù nơi ây là

c ánh giá là có nhi u ti m n ng phát tri n, s l

ng doanh

nghi p t ng lên áng k , nh ng s phát tri n v"n ch a t ơng x ng. Theo các
doanh nghi p khu v c kinh t t nhân

ây ánh giá, môi tr

này v"n ch a th#t s h p d"n. Nghiên c u ã
y u kém

a ra

ng khu v c

c nh$ng i m còn

vùng này nh chính sách phát tri n khu v c kinh t t nhân ngày

càng s t gi m, chi phí th i gian, chi phí không chính th c v"n còn cao, v n
ào t o lao

ng v"n ch a phù h p v i nhu c u c a doanh nghi p,…

V i nh$ng g i ý gi i pháp c i thi n môi tr
giúp cho các lãnh

o các

a ph ơng xác

ng kinh doanh c a

tài, có th

nh nh$ng l%nh v c và cách th c

th c hi n nh$ng c i cách nh m c i thi n t t hơn môi tr

ng kinh doanh

a ph ơng mình, nâng cao kh

hi n t i c a khu v c kinh t t nhân

t i

n ng c nh tranh thu hút

gi$a các t nh, thành v i nhau.

u t


L I CAM OAN

- Tên

tài: Môi tr

nhân

ng b ng sông C u Long.

- Gi ng viên h
- Ng
-S

ng kinh doanh cho s phát tri n khu v c kinh t t

ng d"n: TS. D ơng T n Di p

i th c hi n: L ơng Minh Lan
i n tho i liên h : 0918 211 567

Tôi xin cam oan các thông tin, s li u
th c và

c s d ng trong lu#n v n là trung

c ghi rõ ngu n g c, k t qu nghiên c u

v n này ch a

c trình bày trong lu#n

c công b t i b t k& nghiên c u nào khác.

TP. H Chí Minh, ngày … tháng … n m 2010
Ng

i cam oan

LƯƠNG MINH LAN


L I C M ƠN

Lu#n v n này

c hoàn thành v i s giúp ' nhi u m!t c a Th y Cô, b n bè

và gia ình. Tôi xin chân thành c m ơn:
- TS D ơng T n Di p ã t#n tình h

ng d"n, giúp ' tôi trong su t quá trình

th c hi n và hoàn thành lu#n v n này. V i nh$ng óng góp th c t mà Th y
ã h( tr , lu#n v n này th c s có ngh%a
sách t i các

a ph ơng

- Quý Th y Cô, nh$ng ng

i v i các nhà ho ch

nh chính

ng b ng sông C u Long;
i ã nhi t tình truy n

t ki n th c cho tôi trong

su t n m h c l p Cao h c;
- Các anh ch em ang làm vi c t i Phòng Th ơng m i và Công nghi p Vi t
Nam ã cung c p s li u

tôi hoàn thành lu#n v n này.


DANH M C CH

VI T T T

DN

Doanh nghi p

DNNN

Doanh nghi p Nhà n

BSCL
FDI

c

ng b ng sông C u Long
u t tr c ti p n

c ngoài

GCNQSD

Gi y ch ng nh#n quy n s d ng

t

GDP

T)ng s n ph*m qu c n i

PCI

Ch s N ng l c C nh tranh c p t nh

VCCI

Phòng Th ơng m i và Công nghi p Vi t Nam

VNCI

D án Nâng cao N ng l c C nh tranh Vi t Nam


M CL C

M

U…………………………………………………………………….1

I. TÍNH C P THI T C A
II. M C TIÊU C A

TÀI………………………………………...1

TÀI………………………………………………..2

III. CÂU H I NGHIÊN C U……………………………………………… 2
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U………………………………………..3
V. GI I H N PH M VI NGHIÊN C U…………………………………....3
CHƯƠNG 1. CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V KHU V C KINH T
TƯ

NHÂN………………………………………………………………………...5
1.1 MÔI TRƯ NG KINH DOANH………………………………………….5
1.2 NH NG V N

CHUNG V KINH T TƯ NHÂN………………….6

1.2.1 Kinh t t nhân trong phát tri n kinh t c a các qu c gia………………6
1.2.2 Ph m vi khu v c kinh t t nhân……………………………………….8
1.2.3 Nh ng óng góp c a khu v c kinh t t nhân cho phát tri n kinh t …10
1.3 K T QU
KINH T

NGHIÊN C U
THÚC

YS

ÁNH GIÁ CH T LƯ NG

I U HÀNH

PHÁT TRI N C A KHU V C KINH T

TƯ NHÂN…………………………………………………………………..15


1.3.1 Cách ti p c!n và ph "ng pháp xây d ng ch# s n$ng l c c nh tranh c%p
t#nh (PCI)…………………………………………………………………….15
1.3.2 Ph "ng pháp xây d ng ch# s PCI và ý ngh&a s' d(ng………………16
1.3.3 M )i ch# s thành ph*n c a PCI………………………………………18

1.3.4 Ba b +c xây d ng PCI………………………………………………..20
1.3.5 K t qu, PCI 2008 c a c, n +c và tác -ng tích c c c a i.u hành kinh
t c%p t#nh t/ nghiên c0u, ánh giá do Phòng Th "ng m i và Công nghi1p
Vi1t Nam và d án VNCI công b …………………………………………..21
CHƯƠNG 2.TH C TR NG KHU V C KINH T TƯ NHÂN

BSCL.23

2.1 TÌNH HÌNH CHUNG KHU V C KINH T TƯ NHÂN………………23
2.2 ÓNG GÓP C A KHU V C KINH T TƯ NHÂN…………………..27
CHƯƠNG 3. MÔI TRƯ NG KINH DOANH KHU V C

2NG B3NG

SÔNG C4U LONG…………………………………………………………30
3.1 K T QU CH5 S6 N7NG L C C NH TRANH PCI ………………..30
3.1.1 PCI – ch# s

i di1n ti ng nói c a khu v c kinh t t nhân………….30

3.1.2 K t qu, ch# s PCI 2008 c a c, n +c………………………………...30
3.2

M8T S6 V N

V MÔI TRƯ NG KINH DOANH C A KHU

V C BSCL T9 K T QU PCI 2008…………………………………….32
3.2.1 Nh ng tr: ng i chính c a doanh nghi1p BSCL…………………….35
3.2.2 Nguyên nhân s s(t gi,m c a ch# s PCI 2008……………………….39

CHƯƠNG 4. CÁC GI I PHÁP NH3M C I THI;N MÔI TRƯ NG KINH
DOANH……………………………………………………………………...46
4.1 GI I PHÁP NÂNG CAO CH5 S6 PCI

C I THI;N MÔI TRƯ NG

KINH DOANH ……………………………………………………………...46
4.2 CÁC GI I PHÁP KHÁC……………………………………………..…51
4.3 CÂU CHUY;N HÀ TÂY…………………………………...…………..53
K T LU N VÀ KI N NGH<……………………………………………….54
TÀI LI;U THAM KH O…………………………………………………...56
PH L C……………………………………………………………………57


-1-----------------------------------------------------------------------------------------------------

M
I.

TÍNH C P THI T C A

U
TÀI

Trong nh ng n m g n ây, khu v c kinh t tư nhân ã ư c nhìn nh n như
ng l c t ng trư ng kinh t quan tr ng c a Vi t Nam, phát tri n khu v c
kinh t này chính là m t nhi m v ch y u trong chi n lư c phát tri n kinh t
- xã h i,

y m nh công nghi p hóa, hi n

n n kinh t Vi t Nam ang chuy n

i hóa

t nư c. Trong b i c nh

i sang kinh t th trư ng và h i nh p sâu

vào n n kinh t th gi i như hi n nay thì vai trò c a khu v c kinh t tư nhân
ngày càng ư c kh ng

nh m t cách rõ nét. Theo báo cáo t ng h p c a

VCCI, ILO vào cu i n m 2008, khu v c kinh t tư nhân ã chi m kho ng
60% GDP, và 91% t ng l c lư ng lao
chi m t tr ng cao trong t ng s lao
ình tuy n d ng hơn 64% t ng lao

ng ang làm vi c, h kinh doanh gia
ng công nghi p, trong khi Doanh nghi p

Nhà nư c tuy chi m kh i lư ng l n v
d ng ư c 24% t ng lao
g n ây, s lư ng lao

ng. Khu v c kinh t tư nhân còn

u vào công nghi p nhưng ch tuy n

ng công nghi p. Xét v t ng th trong th i gian

ng làm vi c t i khu v c tư nhân t ng 16,2%/n m so

v i 3,4% trong khu v c nhà nư c và nó còn óng góp tích c c vào vi c t ng
kim ng ch xu t kh u, góp ph n chuy n d ch cơ c u kinh t ,…
khu v c

!ng b"ng sông C#u Long c$ng như các vùng khác trên c nư c,

s lư ng các doanh nghi p nói chung trong th i gian qua t ng lên khá nhanh,
nh t %& t' n m 2000 khi có Lu t doanh nghi p

n nay. S ra

i và ho t

ng c a các doanh nghi p khu v c tư nhân ã góp ph n quan tr ng trong
vi c gi i quy t vi c làm, thu hút v n trong dân cư

u tư vào ho t

xu t kinh doanh, khôi ph c các ngành ngh truy n th ng
Tuy nhiên, môi trư ng kinh doanh

các

ng s n

a phương.

khu v c này ư c ánh giá là chưa h p

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-2-----------------------------------------------------------------------------------------------------

d(n, doanh nghi p ít v s lư ng, nh) v quy mô. Có

n 95% doanh nghi p

quy mô v n dư i 10 t , trên 98% doanh nghi p có quy mô lao
ngư i (chu n quy

ng dư i 300

nh c a doanh nghi p nh) và v'a). Tính bình quân trên

u ngư i thì toàn vùng có 1.353 ngư i dân/1doanh nghi p, so v i m*c trung
bình c a c nư c là 905 ngư i/1doanh nghi p thì th p hơn (S li u t ng h p
T ng c c Th ng kê 2004). S doanh nghi p

ng ký kinh doanh t' 2000 –

2005 toàn vùng là 15.807, b"ng 9,8% so v i t ng s c nư c (160.569). Ngay
n m

u khi có lu t doanh nghi p, s lư ng

ng ký r t cao, nhưng v sau

gi m d n, m t lư ng l n doanh nghi p ng'ng ho t

ng nhưng chưa có s

li u th ng kê chính xác1. Xu t phát t' th c tr ng trên, chúng tôi mu n ti n
hành nghiên c*u

tài “Môi tr

kinh t t nhân

BSCL”.

II.

M C TIÊU C A

ng kinh doanh cho s phát tri n khu v c

TÀI:

ánh giá môi trư ng kinh doanh khu v c
qua k t qu nghiên c*u PCI; t' ó
doanh nh"m thúc

!ng b"ng Sông C#u Long thông

xu t gi i pháp c i thi n môi trư ng kinh

y m nh khu v c kinh t tư nhân vùng

!ng b"ng Sông

C#u Long phát tri n.
III. CÂU H I NGHIÊN C U

1. Vai trò c a khu v c kinh t tư nhân

i v i s phát tri n kinh t

BSCL

như th nào?
2. Môi trư ng kinh doanh

khu v c kinh t tư nhân như th nào?

1

S
ng ký m i 2001 t ng 57% so v i n m 2000 (c n c t ng 37%), nh ng n m 2002 l i gi m
so n m
2001, n m 2003 t ng, n m 2004 t ng m nh hơn nh ng n m 2005 l i gi m. Bình quân chung
n m 2005 so v i 2001 ch t ng 64% trong khi c a c n c t ng 102%.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-3-----------------------------------------------------------------------------------------------------

IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

Ph

1.

ng pháp thu th p d li u:

Nghiên c*u thông qua các ngu!n d li u th* c p như:
- S li u t ng h p c a Ban Ch

o Tây Nam B ; S K ho ch và

u tư các

t nh;
- S li u niên giám th ng kê;
- D li u t ng h p c a Phòng Thương m i và Công nghi p Vi t Nam Chi
nhánh C n Thơ (VCCI C n Thơ);
Ngoài ra còn s# d ng k t qu nghiên c*u c a d án Nâng cao n ng l c c nh
tranh Vi t Nam (VNCI).
2.

Ph

ng pháp x lý, phân tích d li u:

- S# d ng th ng kê mô t
v i s phát tri n kinh t

ánh giá vai trò c a khu v c kinh t tư nhân
BSCL.

- S# d ng các i m s thành ph n c a PCI
tìm ra rào c n

i

13 t nh thành khu v c

BSCL

i v i s phát tri n khu v c kinh t tư nhân.

- S# d ng nh ng phân tích nguyên nhân làm h n ch môi trư ng kinh doanh
xu t gi i pháp.
V.

GI I H N PH M VI NGHIÊN C U

S li u th* c p ư c t p h p t' niên giám th ng kê, các S K ho ch và
tư các t nh nên các s li u ch mang tính tương
gi i th chưa c p nh t, s li u v lao

u

i (S lư ng doanh nghi p

ng khi các Doanh nghi p

ng ký

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-4-----------------------------------------------------------------------------------------------------

không ư c c p nh t), ây c$ng là i m h n ch khi t p h p tính toán, ánh
giá.
V

ánh giá v môi trư ng kinh doanh, chúng tôi ch

sách i u hành c p

a phương, không

c p

ánh giá v m+t chính

n y u t v, mô và y u t n i

t i c a doanh nghi p.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-5-----------------------------------------------------------------------------------------------------

CHƯƠNG 1. CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N V KHU

V C KINH T TƯ NHÂN
1.1 MÔI TRƯ NG KINH DOANH
Theo cách hi u r ng nh t, môi trư ng kinh doanh là t p h p nh ng i u ki n
bên trong và bên ngoài có nh hư ng tr c ti p hay gián ti p
xu t kinh doanh c a doanh nghi p.

n ho t

ng s n

ây c$ng là quan i m c a Jauch và

Glueck (1988), theo ó có nh ng t ng m*c môi trư ng kinh doanh khác nhau.
T ng m*c môi trư ng n i t i bao g!m m t s y u t bên trong mà doanh
nghi p có th ki m soát ư c như v n, lao
thi t b , và quy t

ng, thông tin, ý tư ng,

t ai,

nh s n lư ng. T ng m*c môi trư ng bên ngoài liên quan

n các y u t ngành ( i u ki n chung cho t t c các doanh nghi p ho t

ng

cùng ngành), qu c gia (h th ng các y u t r ng và bao quát nh ng ngành
ho t

ng khác nhau c a n n kinh t như ngân hàng, giáo d c, thương m i,

công nghi p,…), khu v c và th gi i (các i u ki n nh hư ng
a phương (chính sách ưu ãi, chính sách phát tri n c a

n qu c gia),

a phương).

ây là

t ng m*c môi trư ng mà doanh nghi p không th ki m soát ư c mà ch có
th ph n h!i ho+c tương tác l i. Các doanh nghi p s- i u ch nh nh ng thành
t môi trư ng n i t i

n.m b.t nh ng cơ h i c$ng như

i m+t v i nh ng

thách th*c t' môi trư ng bên ngoài.
Ph n l n các nghiên c*u hi n t i

nh ngh,a môi trư ng kinh doanh ch bao

g!m nh ng y u t bên ngoài doanh nghi p, Robin Wood (2000) cho r"ng môi
trư ng kinh doanh là m t t p h p các y u t chính tr , kinh t , xã h i, công
ngh và ư c g i là phân tích PEST (Political, Economic, Socio-cultural,
Technology) ho+c STEP (Social, Technological, Political, Economic). Nh ng
y u t này n"m ngoài t m ki m soát và có nh hư ng r t l n t i ho t

ng

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-6-----------------------------------------------------------------------------------------------------

doanh nghi p. M r ng thêm khái ni m c a Robin Wood (2000), m t s tác
gi khác phân chia thành t môi trư ng theo các y u t xã h i, công ngh ,
kinh t , môi trư ng và chính tr (STEEP: Social, Technological, Economic,
Environmental, Political) ho+c v n hóa – xã h i, chính tr - pháp lu t, kinh t ,
i u ki n t

nhiên và công ngh (SPENT: Socio-cultural, Political-legal,

Economic, Natural, Technological),…
Th m chí, m t s nghiên c*u t i Vi t Nam còn thu h/p khái ni m môi trư ng
kinh doanh hơn n a khi cho r"ng môi trư ng kinh doanh ch y u là các chính
sách và quy

nh mà chính ph áp d ng

c a doanh nghi p, k c nh ng ho t

i u ti t các ho t

ng kinh doanh

ng s.p x p v m+t t ch*c xung quanh

doanh nghi p.
M+c dù có nhi u

nh ngh,a khác nhau v môi trư ng kinh doanh, nh ng

i m chính c a môi trư ng kinh doanh như th t c hành chính và qu n lý,
ho t

ng và chi phí không chính th*c, các chính sách h0 tr , can thi p c a

Nhà nư c, kh n ng ti p c n ngu!n nhân l c,… v(n luôn là trung tâm c a
ph n l n nh ng th o lu n và nghiên c*u v môi trư ng kinh doanh c a các
nư c ang phát tri n nói chung và Vi t Nam nói riêng. Nh ng i m chính này
ã bao hàm nh ng t ng l p môi trư ng chính có tác

ng

n ho t

ng c a

doanh nghi p trong ph m vi m t qu c gia, c$ng như có s g.n bó m t thi t

v i th ch c$ng như pháp lu t, quy

nh c a chính ph

i v i khu v c

doanh nghi p.
1.2 NH NG V N

CHUNG V KINH T TƯ NHÂN

1.2.1 Kinh t t nhân trong phát tri n kinh t c a các qu c gia
Thu t ng “Kinh t t nhân” g.n li n v i v n

s h u. S h u là quan h

gi a con ngư i và con ngư i trong s n xu t, ph n ánh quá trình chi m h u
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-7-----------------------------------------------------------------------------------------------------

c a c i v t ch t. Quan h s h u xác

nh quy n c a ch s h u ch*a

nh ng n i dung kinh t , !ng th i c$ng ư c xác
s h u xác

ng

nh v m+t pháp lý. Quy n

nh quy n c a ch s h u trong vi c s# d ng và hư ng l i t'

vi c khai thác các

i tư ng s h u. S phát tri n c a l c lư ng s n xu t chi

ph i s phát tri n c a các quan h s n xu t, trong ó có quan h s h u. Quan
h s h u nguyên th y trong l ch s# loài ngư i là s h u t p th . S phát tri n
c a l c lư ng s n xu t ã phá v1 hình th*c s h u sơ khai ó

thay th nó

b"ng quan h s h u tư nhân.
L ch s# phát tri n kinh t c a các nư c trên th gi i c$ng ch ra r"ng,

các

qu c gia có n n kinh t phát tri n, s h u nhà nư c v(n còn t!n t i trong n n
kinh t th trư ng. Nó th hi n s can thi p c a nhà nư c vào th trư ng, v i
tư cách là phương thu c cho nh ng th t b i c a th trư ng, giúp n n kinh t
phát tri n n

nh và b n v ng hơn. Tr i qua nhi u th i k2 phát tri n khác

nhau, v trí kinh t tư nhân ư c nhìn nh n r t khác nhau trong các hình thái
kinh t xã h i khác nhau.

các n n kinh t phát tri n theo con ư ng xã h i

ch ngh,a trư c ây, c$ng như trong th i k2 chuy n
nh n vai trò c a kinh t tư nhân c$ng ư c thay

i hi n nay, s nhìn

i nhi u qua các th i k2

trong ti n trình xây d ng ch ngh,a xã h i.
Như v y, s h u tư nhân là quan h s h u xác nh n quy n h p pháp c a tư
nhân trong vi c chi m h u, quy t

nh cách th*c t ch*c s n xu t, chi ph i và

hư ng l i t' k t qu quá trình s n xu t ó. S h u tư nhân v quá trình s n
xu t là cơ s ra

i khu v c kinh t tư nhân. Khu v c kinh t tư nhân có th

hi u là m t thu t ng ph n ánh m t b ph n kinh t c a các ch th xã h i,
ho t

ng d a trên quy n s h u tư nhân v các i u ki n cơ b n s n xu t.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-8-----------------------------------------------------------------------------------------------------

1.2.2 Ph m vi khu v c kinh t t nhân
Ph m vi v kinh t tư nhân có nhi u cách hi u hoàn toàn không th ng nh t,
i u này có nh hư ng

n công tác th ng kê, nh hư ng

n công tác nghiên

c*u trong vi c ánh giá vai trò, ti m n ng khu v c kinh t tư nhân trong n n
kinh t .
các qu c gia có n n kinh t phát tri n, m i ho t
khu v c kinh t nhà nư c

ng kinh t không thu c

u ư c xem là khu v c kinh t tư nhân. Các công

ty tư nhân hay các h p tác xã, các công ty h p danh c a m t nhóm ngư i hay
các công ty c ph n xuyên qu c gia c$ng

u có +c i m chung là nh ng

ơn v kinh doanh không ph i c a nhà nư c, các quy t
c a doanh nghi p luôn do cá nhân hay

nh cho ho t

ng

i di n cho m t nhóm cá nhân

ra.

Vi c nhìn nh n này không ch th y h t ti m l c kinh t tư nhân c a m t qu c
gia, mà còn là cơ s cho m t phương th*c qu n lý th ng nh t, bình

ng

i

v i các lo i hình s n xu t kinh doanh trong xã h i.
Vi t Nam c ng có nh ng cách hi u khác nhau v ph m vi kinh t t nhân:
- Thu c v khu v c kinh t tư nhân g!m các doanh nghi p tư nhân trong nư c
và các doanh nghi p có v n nư c ngoài dư i d ng liên doanh hay 100% v n
nư c ngoài. Các doanh nghi p tư nhân trong nư c bao hàm c các h p tác xã
nông nghi p và các doanh nghi p phi nông nghi p. Vi c hi u khu v c kinh t
tư nhân theo ngh,a r ng như v y t o cơ s
kinh t này

ánh giá h t ti m n ng c a khu v c

i v i s phát tri n kinh t Vi t Nam, song l i g+p khó kh n

trong th ng kê, khi mu n tách b ch ư c ph n góp v n c a nhà nư c trong
các công ty c ph n, c$ng như các doanh nghi p có v n

u tư nư c ngoài.

Hơn n a, theo cách phân bi t này, vi c phân tích ôi khi s- khó kh n b i
không ph i t t c các b ph n trong khu v c kinh t tư nhân

u ư c nhà

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-9-----------------------------------------------------------------------------------------------------

nư c

i x# như nhau. Các doanh nghi p nư c ngoài nhìn chung luôn nh n

ư c nh ng i u ki n thu n l i hơn các doanh nghi p tư nhân trong nư c,
như công ty trách nhi m h u h n, h kinh doanh cá th .
- Khu v c kinh t tư nhân c$ng có th

ư c hi u là khu v c kinh t ngoài

qu c doanh. Cách nhìn này d a trên vi c chia n n kinh t thành 3 khu v c
kinh t : khu v c kinh t qu c doanh (hay khu v c kinh t nhà nư c), khu v c
kinh t ngoài qu c doanh và khu v c có v n
th y vi c ưa khu v c kinh t có v n

u tư nư c ngoài. Th c t cho

u tư nư c ngoài ra kh)i khu v c kinh

t tư nhân trong nư c s- không ánh giá úng ti m n ng, c$ng như vai trò c a
khu v c này cho s phát tri n kinh t Vi t Nam, +c bi t trong i u ki n n n
kinh t m , h i nh p kinh t qu c t như hi n nay.

- Khu v c kinh t tư nhân bao g!m các lo i hình doanh nghi p tư nhân trong
nư c, nhưng không bao hàm kinh doanh cá th . Cách hi u này b c l nhi u
h n ch , tuy nhiên các s li u th ng kê th c t c a Vi t Nam thư ng phân lo i
theo cách này.
Các lo i hình doanh nghi p thu c khu v c kinh t tư nhân là doanh nghi p tư
nhân, công ty trách nhi m h u h n, công ty c ph n, công ty h p danh. Các
lo i doanh nghi p này là hình th*c t!n t i c a thành ph n kinh t tư b n tư
nhân, d a trên s h u tư nhân l n v tư li u s n xu t.
Theo quan i m c a tôi,

ánh giá úng ti m n ng c a khu v c kinh t tư

nhân Vi t Nam, trong phân tích tôi cho r"ng khu v c kinh t tư nhân bao g!m
khu v c kinh t ngoài qu c doanh (doanh nghi p dân doanh) và khu v c kinh
t có v n

u tư nư c ngoài (doanh nghi p FDI). Kinh t tư nhân c n ư c

hi u là t t c các cơ s s n xu t kinh doanh không d a trên s h u nhà nư c
v các y u t c a quá trình s n xu t. +c trưng mang tính b n ch t c a nh ng

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-10-----------------------------------------------------------------------------------------------------

doanh nghi p thu c khu v c kinh t tư nhân là h s# d ng !ng v n c a
chính h và h có quy n ư c hư ng thành qu lao

ng mà h làm ra.

Nhưng do các s li u ư c s# d ng là s li u th ng kê c a Vi t Nam nên
trong ph n phân tích khu v c kinh t tư nhân ư c hi u là các doanh nghi p
dân doanh.
1.2.3 Nh ng óng góp c a khu v c kinh t t nhân cho phát tri n kinh t
a/ Huy

ng ngày càng nhi u ngu n v n trong xã h i cho

u t vào s n

xu t, kinh doanh
S doanh nghi p và kinh doanh cá th gia t ng, ph n ánh kh n ng huy
v n t' trong dân cư cho

ng

u tư phát tri n s n xu t kinh doanh c a khu v c

kinh t tư nhân là r t l n. Y u t tích c c này +c bi t rõ nét khi Lu t doanh
nghi p ư c th c thi. N m 2000, t ng v n

ng ký c a doanh nghi p

ng ký

theo Lu t doanh nghi p g n 1,33 t USD, trong ó g n 1 t USD là v n m i
ng ký và 0,33 t USD là v n m i
n m 1999, n m 2001 t ng v n

ng ký b sung, cao g p ba l n so v i

ng ký huy

ng ư c c a các doanh nghi p

là 2,33 t USD, n m 2002 g n 3 t USD. Riêng s v n m i

ng ký giai o n

2000 – 2003 cao g p 4 l n so v i 9 n m trư c ây (1991 – 1999).
T c

t ng v n c a t'ng lo i hình doanh nghi p trong khu v c kinh t tư

nhân di3n ra m nh m- ã làm thay
nhân trong t ng v n xã h i. T tr ng
doanh nghi p nhà nư c trong t ng

i t tr ng v n c a khu v c kinh t tư
u tư c a doanh nghi p tư nhân và
u tư toàn xã h i tương *ng 20% và

18,5% n m 2000, 23% và 19,3% n m 2001, 25,3% và 16,87% n m 2002,
27% và 17,7% n m 2003. Như v y, t tr ng

u tư c a doanh nghi p tư nhân

trong nư c liên t c t ng ã vư t lên hơn h n t tr ng

u tư c a doanh nghi p

nhà nư c.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-11-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Thông qua ho t

ng c a khu v c kinh t tư nhân, ngu!n v n trong dân ã

d n d n ư c s# d ng hi u qu , thúc
1999, t ng v n
24,03% t ng v n
GDP
v n

y quy mô

u tư c a n n kinh t . N m

u tư vào khu v c kinh t tư nhân là 31.542 t
u tư xã h i, nhưng k t qu

t 81.455 t

óng góp khu v c tư nhân vào

!ng, chi m 31,7% GDP toàn qu c.

n n m 2000, t ng

!ng, chi m 23,8% t ng v n

u tư vào khu v c tư nhân là 34.593,7 t

!ng, chi m 31,77%. Như

u tư toàn xã h i, óng góp vào GDP là 86.926 t
v y, trong giai o n 1999 – 2000, t tr ng v n
gi m trong t ng v n

!ng, chi m

u tư vào khu v c tư nhân

u tư xã h i, nhưng v(n óng góp nhi u hơn vào GDP

toàn qu c, ch*ng t) kinh t tư nhân ngày càng s# d ng v n có hi u qu .
b/ T o thêm nhi u vi c làm cho ng

i lao

Vi t Nam hàng n m có thêm kho ng 1,2
ng; ngoài ra s lao

ng
n 1,4 tri u ngư i

n tu i lao

ng nông nghi p có nhu c u chuy n sang làm vi c

trong các ngành phi nông nghi p c$ng t ng áng k . Yêu c u m0i n m ph i
t o thêm hàng tri u vi c làm ang là m t áp l c xã h i l n
và các c p chính quy n
ch là gi i quy t v n

i v i nhà nư c

a phương. Vi c t o công n vi c làm rõ ràng không
xã h i, mà là gi i quy t v n

cơ b n c a phát tri n

kinh t hi n nay c a nư c ta. Trên l,nh v c này, óng góp c a khu v c kinh t
tư nhân là không th ph

nh ư c. S t ng lên nhanh chóng s lư ng doanh

nghi p tư nhân cùng v i các lo i hình doanh nghi p khác nhau ã t o kh
n ng thu hút m t l c lư ng l n lao

ng trong xã h i. Các h kinh doanh cá

th , các doanh nghi p m i ư c thành l p và s m r ng v quy mô, c$ng
như

a bàn kinh doanh c a các doanh nghi p hi n có ã, ang và s- th c s

là ngu!n cung to l n v ch0 làm vi c m i cho xã h i.
N m 2000 khu v c kinh t tư nhân trong nư c và khu v c có v n
ngoài thu hút 1.448.467 lao

ng, chi m 40,95% t ng s lao

u tư nư c
ng c nư c.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-12-----------------------------------------------------------------------------------------------------

N m 2002 con s này t ng lên 2.397.497 lao
K ho ch và
s# d ng 17

ng, chi m 51,46%. Theo S

u tư, trung bình m0i doanh nghi p

i di n s# d ng 4

n

ng. Như v y, trong giai o n 2001 – 2002 ã có kho ng 650.000

n

750.000 ch0 làm m i ư c t o ra nh doanh nghi p, chi nhánh, v n phòng

i

5 lao

di n m i

n 20 lao

ng ký thành l p m i s-

ng; m0i chi nhánh, v n phòng

ng ký.

c/ óng góp ngày càng l n trong GDP
N m 1995, GDP c nư c là 228.892 t
nhân (tính c khu v c kinh t có v n
!ng. N m 2003, còn s này
kinh t tư nhân là 368.920 t

!ng, trong ó khu v c kinh t tư

u tư nư c ngoài) óng góp 136.915 t

t 605.586 t
!ng. T l

!ng, v i s

óng góp khu v c

óng góp c a khu v c tư nhân vào

GDP toàn qu c ngày càng áng k (N m 1995 kinh t tư nhân óng góp
59,82% trong t ng GDP toàn qu c, n m 2000 là 61,47%, n m 2001 là
61,60%, n m 2002 là 61,62%,…). i u này th hi n s l n m nh c a khu v c
tư nhân trong h u h t các l,nh v c và ngày càng óng góp v trí quan tr ng
trong GDP c nư c. Trong quá trình phát tri n kinh t Vi t Nam, rõ ràng
không th thi u vai trò c a khu v c kinh t tư nhân.
d/ Thúc

y chuy n d ch cơ c u kinh t , t ng kim ng ch xu t kh u

Cơ c u kinh t có ý ngh,a thi t th c trong vi c thúc
a d ng, n ng

y n n kinh t phát tri n

ng, phát huy l i th ti m n ng v ngu!n nhân l c, v t l c, tài

l c. Trong quá trình chuy n d ch cơ c u luôn có s

óng góp c a khu v c

kinh t tư nhân. S tham gia c a khu v c kinh t tư nhân ã xác l p l i cơ c u
u tư theo t'ng th i k2 phát tri n, góp ph n nâng cao t tr ng c a các ngành

công nghi p và d ch v trong cơ c u t ng th n n kinh t qu c dân.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-13-----------------------------------------------------------------------------------------------------

T tr ng tham gia c a khu v c kinh t tư nhân vào các l,nh v c c a n n kinh
t có s thay

i áng k qua các giai o n. T tr ng khu v c kinh t tư nhân

trong ngành s n xu t công nghi p gi m nhanh t' 35% giai o n 1991 – 1996
còn 15% giai o n 1998 – 2000, trong ngành thương m i t ng nhanh t' 39%
lên 54%. Chính s thay

i này c a khu v c kinh t tư nhân ã thúc

y

chuy n d ch cơ c u kinh t c a c nư c, +c bi t là trong l,nh v c d ch v .
N m 1990, t tr ng d ch v trong cơ c u kinh t nư c ta là 38,6%, t ng lên
44,1% n m 1995 và 2000 là 39,1%.
Trình

s n xu t kinh doanh c a kinh t tư nhân ngày càng ti n b , s lư ng

hàng hóa thay th hàng hóa nh p kh u t ng lên. Ch t lư ng nhi u m+t hàng
t ng ã góp ph n

y lùi s xâm nh p c a hàng ngo i. Bên c nh vi c th c

hi n s n xu t !ng b s n ph m hàng hóa xu t kh u, khu v c kinh t tư nhân
còn tham gia nhi u công o n trong quá trình s n xu t s n ph m xu t kh u.
M t s s n ph m xu t kh u ch y u c a nư c ta như th y s n, s n ph m nông
nghi p, th công m4 ngh ,…

u do khu v c kinh t tư nhân s n xu t. Khu

v c kinh t tư nhân còn chi m t tr ng áng k trong xu t kh u hàng may
m+c, da giày,… Báo cáo c a B Thương m i cho r"ng khu v c kinh t tư
nhân óng góp g n n#a t ng kim ng ch xu t kh u c a c nư c. Trong s các
doanh nghi p ho t
lao

ng ch y u trong các ngành công nghi p s# d ng nhi u

ng có t i 3/4 s n lư ng s n xu t ra ư c xu t kh u, trong ó hàng d t

may và da giày chi m t l xu t kh u cao nh t 80,5% và 80%.
hi n s

i u này th

óng góp to l n c a khu v c tư nhân vào s n xu t.

e/ T o môi tr
Trong th i k2

ng c nh tranh lành m nh

i m i, n n kinh t nư c ta v n hành theo cơ ch k ho ch hóa

t p trung, th trư ng ho t

ng ơn i u và ch mang tính hình th*c. Y u t

c nh tranh g n như không t!n t i, do các doanh nghi p không ph i c nh tranh
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-14-----------------------------------------------------------------------------------------------------

v i nhau

mua các y u t s n xu t và bán s n ph m. M i ho t

xu t kinh doanh c a doanh nghi p

ng s n

u do nhà nư c chi ph i. Quan h cung

c u, giá c c$ng mang tính m nh l nh ch huy, các th trư ng không th'a
nh n. Trong quá trình

i m i n n kinh t , quan h hàng hóa ti n t m i th c

s hình thành và phát tri n. Các doanh nghi p ư c t do c nh tranh v i nhau
trên th trư ng, các lo i th trư ng d n d n ư c th'a nh n và m r ng. Nhìn
chung, th trư ng hàng hóa d ch v phát tri n khá m nh, ngày càng phong phú

và a d ng. Th trư ng các y u t s n xu t như th trư ng v n, th trư ng lao
ng, th trư ng công ngh ,… d n d n ư c hình thành. Th trư ng nư c
ngoài ư c m r ng, các quan h th trư ng t'ng bư c ư c xác l p. Nguyên
t.c t do c nh tranh v cơ b n ư c áp d ng, tín hi u giá c do cung c u quy
nh.
Trong xu th h i nh p kinh t qu c t như hi n nay, Vi t Nam ang m r ng
h p tác kinh t v i t t c các qu c gia trên th gi i theo nguyên t.c a phương
hóa và a d ng hóa. Trong b i c nh này, s t!n t i và l n m nh c a các doanh
nghi p thu c khu v c kinh t tư nhân ã làm cho môi trư ng c nh tranh n ng
ng hơn. Môi trư ng kinh doanh th c s mang tính c nh tranh cao di3n ra
không ch gi a các doanh nghi p tư nhân mà chính các doanh nghi p nhà
nư c c$ng ch u s*c ép ph i nâng cao hi u qu kinh doanh hơn. S ra
khu v c kinh t tư nhân không nh ng thúc
tri n mà còn thúc

ic a

y c nh tranh trong nư c phát

y c nh tranh h i nh p, t o môi trư ng thu n l i cho các

thành ph n kinh t khác có th khai thác ti m n ng c a
m r ng c nh tranh thương m i

t nư c, !ng th i

i v i các nư c trong khu v c và th gi i.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-15-----------------------------------------------------------------------------------------------------

1.3

K T QU! NGHIÊN C U

HÀNH KINH T

# THÚC

ÁNH GIÁ CH T LƯ"NG

$Y S

I U

PHÁT TRI#N C A KHU V C

KINH T TƯ NHÂN
1.3.1 Cách ti p c n và ph

ng pháp xây d ng ch% s n&ng l c c nh

tranh c'p t%nh (PCI)
Ch s n ng l c c nh tranh c p t nh (tên vi t t.t ti ng Anh là PCI – Provincial
Competitiveness Index) do Phòng Thương m i và Công nghi p Vi t Nam
(VCCI) và D án Nâng cao N ng l c C nh tranh Vi t Nam (VNCI) h p tác
xây d ng công b

u tiên vào 2005 và tr thành ho t

ng thư ng niên t' ó

n nay.
PCI là ch s nh"m ánh giá và x p h ng môi trư ng kinh doanh và chính
sách phát tri n tư nhân c a 64 t nh, thành ph trên c nư c sau khi lo i tr'
nh ng i u ki n khác bi t v v trí

a lý, cơ s h t ng, quy mô th trư ng,…

B"ng vi c i u tra, kh o sát trên 7.000 doanh nghi p tư nhân trên c nư c,
PCI chính là công c góp ph n ph n ánh ư c t nh, thành nào có ch t lư ng
i u hành t t và ư c các doanh nghi p hài lòng. Qua ó giúp các t nh, thành
nh n rõ nh ng i m m nh, i m y u trong môi trư ng kinh doanh hi n t i
c n ph i kh.c ph c

tr nên c nh tranh hơn so v i các t nh, thành khác

Vi t Nam.
PCI c$ng là ch s cung c p thông tin tham kh o cho các nhà
!ng doanh nghi p trong ho t

ng

u tư, c ng

u tư, kinh doanh; cho chính quy n

Trung ương trong vi c xây d ng và hoàn thi n chính sách c$ng như là công

c tham kh o cho các chương trình h0 tr k4 thu t c a các nhà tài tr . Nh ng
n m v'a qua, PCI c$ng ã nh n ư c s

ng h và h p tác ch+t ch- t' các cơ

quan báo chí, truy n thông, các nhà nghiên c*u, là kinh nghi m t t ư c m t
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------


-16-----------------------------------------------------------------------------------------------------

s nư c tham kh o. S# d ng d li u i u tra doanh nghi p là ánh giá và c m
nh n c a doanh nghi p

i v i môi trư ng kinh doanh

a phương, k t h p

các d li u tin c y và có th so sánh ư c thu th p t' các ngu!n chính th*c và
các ngu!n khác

a phương. Ch s PCI x p h ng n ng l c c nh tranh các

t nh trên thang i m 100. Ch s PCI là ch s t ng h p bao g!m 10 ch s
thành ph n ph n ánh nh ng khía c nh quan tr ng khác nhau c a môi trư ng
kinh doanh c p t nh, nh ng khía c nh này ch u tác
hành

ng c a cơ quan chính quy n

1.3.2 Ph

ng tr c ti p t' thái

và

a phương.

ng pháp xây d ng ch% s PCI và ý ngh(a s d)ng

Phương pháp nghiên c*u có m t s
nghiên c*u có th

i m +c bi t góp ph n làm cho k t qu

ư c v n d ng d3 dàng vào công tác

i m i i u hành.

Th nh t, b"ng cách lo i tr' nh hư ng c a các i u ki n truy n th ng ban
u t i s t ng trư ng kinh t (nh ng i u ki n này là các nhân t c n b n c n
thi t cho s t ng trư ng nhưng r t khó ho+c th m chí không th

t ư c

trong th i gian ng.n), k t qu nghiên c*u cho th y th c ti3n i u hành kinh t
t t

c p t nh có vai trò quan tr ng

i v i s t ng trư ng và nh ng th c ti3n

này còn góp ph n lý gi i s khác bi t v phát tri n kinh t gi a các t nh ho+c
t i sao các t nh

t k t qu phát tri n kinh t tương !ng m+c dù i u ki n

truy n th ng ban

u c a m0i t nh này r t khác nhau. T p trung v n d ng các

th c ti3n i u hành t t s- góp ph n c i thi n s phát tri n kinh t mà không
nh t thi t ph i òi h)i ngay m t s thay
v t ch t hay con ngư i

i to l n nào v m+t h t ng cơ s

vùng ó.

Th hai, b"ng cách chu n hóa i m quanh các th c ti3n t t nh t ã có
Nam, ch s PCI hư ng chính quy n

Vi t

a phương vào c i thi n cách i u hành

c a h , không nh t thi t c* ph i d a vào chu n m c lý tư ng nào v mô hình

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------