Nghiên cứu tác động của các nhân tố kinh tế vĩ mô tới tăng trưởng kinh tế tại việt nam

TÓM T T
Nghiên c u này xem xét nh ng nhân t v mô ch y u tác

ng

n t ng

trư ng kinh t Vi t Nam trong giai o n 1985 - 2012. D li u th c p ư c thu
th p theo n m t nhi u ngu n khác nhau nhưng ch y u là t trang web Ngân hàng
th gi i.

ki m tra m i quan h này, phương pháp nghiên c u ư c s d ng là

ki m

ng liên k t Johansen. Trư c khi ki m

nh

nghi m ơn v theo phương pháp ADF ư c s d ng
m o trong mô hình. Sau khi xác
lư ng mô hình VECM

nh s vector

ánh giá tác

nh

ng liên k t, ki m
tránh v n

nh

h i quy gi

ng liên k t, tác gi ti n hành ư c

ng c a các nhân t t i t ng trư ng c

trong ng n h n và dài h n. K t qu t các phân tích cho th y các nhân t v mô có
m i quan h trong dài h n v i t ng trư ng kinh t . Nhân t v n
ngu n lao

u tư nư c ngoài,

ng, vi n tr nư c ngoài óng góp tích c c quan tr ng trong t ng

trư ng kinh t giai o n này. K t qu nghiên c u c ng cho th y m i quan h
ngư c chi u gi a t ng trư ng kinh t và l m phát và chi tiêu chính ph .
hơn khi xem xét

i di n c a t ng trư ng kinh t là GDP bình quân

!c bi t

u ngư"i thì

v n v t ch t có m i tương quan ngư c chi u v i t ng trư ng. Ngư c l i khi xem
xét

i di n t ng trư ng kinh t là t c

t ng trư ng GDP hàng n m tác gi phát

hi n v n v t ch t có m i quan h cùng chi u. K t qu trái ngư c này d#n t i k t
lu n là s gia t ng v v n làm t ng GDP nhưng không góp ph n c i thi n thu nh p
th c t c a ngư"i dân trong giai o n 1985 - 2012. T k t qu trên tác gi

ã ưa

ra m t s g i ý chính sách góp ph n thúc $y t ng trư ng kinh t Vi t Nam,
ư c m c tiêu

ra trong giai o n 2012 – 2015.

t


M CL C
1.1.Tính c p thi t, ý ngh a khoa h c và th c ti%n c a

tài ..................................1

1.2.M c tiêu nghiên c u .........................................................................................4
1.3.

i tư ng và ph m vi nghiên c u ....................................................................4

1.4.Phương pháp nghiên c u ..................................................................................5
1.5.K t c u

CH

tài ....................................................................................................5

NG 2: LÝ LU N CHUNG V

CÁC LÝ THUY T T NG TR

NG

KINH T ...................................................................................................................7
2.1. Khái ni m v t ng trư ng kinh t ....................................................................7
2.2.Các mô hình t ng trư ng kinh t ......................................................................9
2.2.1.Mô hình c

i n ....................................................................................... 9

2.2.2.Mô hình t ng tr

ng tr

2.2.3.Mô hình t ng tr

ng tân c

2.2.4.Mô hình t ng tr

ng n i sinh ................................................................ 14

2.3.Xác

nh nhân t tác

ng

ng phái Keynes ............................................. 10
i n ........................................................... 12

n t ng trư ng kinh t .......................................16

2.4. Sơ lư c các nghiên c u th c nghi m ............................................................24
2.4.1.Các nghiên c u trên th gi i ................................................................. 24
2.4.2.Các nghiên c u t i Vi t Nam ................................................................. 30
CH
D

NG 3: PH

NG PHÁP NGHIÊN C U, MÔ HÌNH NGHIÊN C U &

LI U NGHIÊN C U......................................................................................33
3.1.Phương pháp nghiên c u ................................................................................33


3.2. Gi i thi u các bi n nghiên c u ......................................................................34
3.3.Mô hình nghiên c u........................................................................................37
3.4.Quy trình ư c lư ng .......................................................................................40
3.4.1. Ki m

nh nghi m

3.4.2.Ki m

nh

n v ...................................................................... 40

ng liên k t Johansen ......................................................... 41

3.4.3.Mô hình vector hi u ch nh sai s VECM ............................................... 42
CH

NG 4: K T QU NGHIÊN C U ............................................................45

4.1.K t qu ki m

nh nghi m ơn v ..................................................................45

4.2.K t qu ki m

nh

ng liên k t Johansen.....................................................46

4.3.K t qu ư c lư ng mô hình VECM ...............................................................48
4.3.1. M i quan h trong dài h n ................................................................... 48
4.3.2. S

i u ch nh trong ng n h n............................................................... 51

4.4.K t qu phân tích phân rã phương sai ............................................................53
CH

NG 5: K T LU N, G I Ý CHÍNH SÁCH, H N CH C A

VÀ H

TÀI

NG NGHIÊN C U TI P THEO .........................................................55

5.1.K t lu n ..........................................................................................................55
5.2. G i ý chính sách ............................................................................................55
5.2.1.

i v i v n v t ch t .............................................................................. 56

5.2.2.

i v i ngu n lao

5.2.3.

i v i ngu n v n FDI ......................................................................... 57

5.2.4.

i v i ngu n v n vi n tr n

ng ........................................................................ 57

c ngoài ................................................ 58


5.2.5.

i v i l m phát ................................................................................... 59

5.2.6.

i v i chi tiêu chính ph .................................................................... 59

5.3.H n ch c a

tài & hư ng nghiên c u ti p theo .........................................59

TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C CÁC CH

VI T T T

1. ADF: Argument Dicky Fuller
2. AIC: Akaike information criterion
3. ARDL: Phân ph i tr% t h i quy
4. CPI: Ch& s giá tiêu dùng
5. DOLS: Bình phương t'i thi u t'ng quát n ng
6. ECM: Bô hình hi u ch&nh sai s

7. FDI: V n

u tư nư c ngoài

8. FGLS: bình phương t'i thi u t'ng quát kh thi
9. FPE: Final prediction error
10.GDP: T'ng s n ph$n qu c n i
11.GE: Chi tiêu chính ph
12.GFCF: T'ng v n c

nh

13.GMM: Phương pháp t'ng quát t c th"i
14.GNP: T'ng s n ph$n qu c dân
15.GPP: T'ng s n ph$m trong t&nh
16.HQ: Hannan-Quinn information criterion
17.ICOR: H s s d ng v n
18.IMF: Qu( ti n t th gi i
19.INF: T& l l m phát

ng


20.K: v n v t ch t
21.L: lao

ng

22.LR: Tiêu chu$n LR
23.MNC: Công ty a qu c gia

24.OECD: T' ch c h p tác và phát tri n kinh t
25.OLS: Bình phương t'i thi u t'ng quát
26.PLS: Bình phương bé nh t g p chung
27.R&D: Nghiên c u và phát tri n
28.SIC: Schwarz Information Criteria
29.SSA: Các nư c c n sa m c Sahara Châu Phi
30.VECM: Mô hình vector hi u ch&nh sai s
31.WB: Ngân hàng th gi i


DANH M C B NG
B ng 3.1: B ng d u k v ng c a h s các bi n trong mô hình ....................... 39
B ng 4.1: K t qu ki m
B ng 4.2: L a ch n

n v ..................................................... 46

tr t i u cho các bi n trong mô hình ......................... 47

B ng 4.3: K t qu ki m
B ng 4.4: H i quy

nh nghi m

nh

ng liên k t Johansen ....................................... 47

ng liên k t các bi n trong mô hình .................................. 48

B ng 4.5: K t qu mô hình hi u ch nh sai s ng n h n .................................... 52
B ng 4.6: B ng k t qu phân rã ph

ng sai ..................................................... 53


1

CH

NG 1: T NG QUAN CÁC N I DUNG C A LU N V N

1.1.Tính c p thi t, ý ngh a khoa h c và th c ti n c a
T ng trư ng kinh t là v n
trư ng kinh t cao

quan tr ng hàng

ng ngh a v i n ng su t lao

u

tài
m)i qu c gia. T ng

ng t ng, thu nh p phúc l i xã

h i, ch t lư ng cu c s ng c a dân cư ư c c i thi n. T ng trư ng kinh t còn góp
ph n gia t ng công n vi c làm, gi m t& l th t nghi p. Ngoài ra t ng trư ng kinh
t t o ti n

v t ch t

c ng c an ninh qu c phòng, c ng c ch

t ng uy tín và vai trò qu n lý c a nhà nư c

chính tr ,

i v i xã h i, t ng kh n ng c nh

tranh c a m t qu c gia. Vì v y t ng trư ng kinh t nhanh và b n v ng là m c tiêu
thư"ng xuyên

m)i qu c gia.

T ng trư ng kinh t

ã !t ra thách th c t khi l ch s kinh t h c hình thành.

ã có r t nhi u các quan i m v t ng trư ng kinh t , theo dòng l ch s thì Adam
Smith (1776) cho r*ng s t ng trư ng liên quan

n s phân công lao

ng. David

Ricardo (1817) cho r*ng 3 y u t cơ b n c a t ng trư ng kinh t là

t ai, lao

ng và v n. Trong ba y u t trên thì

t ai là y u t quan tr ng nh t, là gi i h n

c a s t ng trư ng. Trong nghiên c u c a mình Karl Mark (1867) c ng kh+ng
y u t tác

ng

n t ng trư ng kinh t là

Trong ó Karl Mark ã !t n n t ng
trong i u ti t cung c u kinh t .

t ai, lao

u tiên cho xác

nh

ng, v n, ti n b k thu t.
nh vai trò c a nhà nư c

n cu i th k, 19 ánh d u bư c phát tri n m nh

m- c a khoa h c k( thu t v i s ra "i và m r ng c a hàng lo t phát minh khoa
h c v i trình

k( thu t cao. Do v y các quan i m t ng trư ng kinh t c' i n ã

b c l nh ng h n ch và phát sinh nh ng yêu c u m i như hành vi tiêu dùng cá
nhân hay m i quan h cung c u trong s n xu t và tiêu dùng. Vì v y ã d#n t i s ra
"i c a trư"ng phái tân c' i n v i nh ng i m m i v t ng trư ng kinh t
ti n b khoa h c k( thu t là y u t cơ b n

thúc $y t ng trư ng kinh t .

ó là
n


2

nh ng n m 30 c a th k, XX do nh hư ng c a cu c kh ng ho ng kinh t nhà
kinh t h c Keynes (1936) ã ưa ra quan i m c a mình ó là n n kinh t luôn
m c s n lư ng cân b*ng

dư i m c ti m n ng. Nguyên nhân s trì tr trong kinh

t là do xu hư ng tiêu dùng c n biên c a h gia ình gi m khi thu nh p t ng
ư c s 'n

nh và t ng trư ng dài h n thì c n s thúc $y

c n biên c a tư b n so v i lãi su t.
u tư quy mô l n, 'n

nh cho s n xu t.

t

u tư và t ng hi u su t

t ư c t ng trư ng thì nhà nư c là nhân t

có vai trò quan tr ng. Nhà nư c c n ph i t o
kích c u

t

ng l c cho n n kinh t b*ng các gói

nh n n kinh t v mô nh*m t o môi trư"ng 'n

ng th"i th c hi n chính sách ti n t m r ng, l m phát cao

nh*m m r ng kh i lư ng ti n t trong lưu thông.
Áp d ng chính sách c a Keynes ã giúp các nư c thoát kh.i kh ng ho ng, tuy
nhiên l m d ng vai trò c a nhà nư c ã làm cho n n kinh t thi u s linh ho t. Do
ó mô hình kinh t h)n h p c a Samuelson (2007) ã ra "i, kh+ng
tác

ng

nh nhân t

n t ng trư ng kinh t trong i u ki n n n kinh t có l m phát và th t

nghi p là v n, lao

c ng kh+ng

ng, tài nguyên thiên nhiên và khoa h c công ngh .

nh vai trò c a nhà nư c trong vi c

ng th"i

m b o cơ ch th trư"ng ho t

ng t t và tránh ư c các khuy t t t v n có.
Không ch& các nhà kinh t h c trong l ch s , nh ng nhà kinh t h c hi n nay
c ng r t quan tâm t i v n
v mô tác

ng

v n

t ng trư ng kinh t

!c bi t là nh ng nhân t

n nó. Tác gi Barro (2003) cho r*ng v n con ngư"i, t, l sinh,

u tư chi tiêu chính ph , b t 'n chính tr , h th ng kinh t , s bi n d ng c a th
trư"ng ã tác

ng

n t ng trư ng c a nhóm các nư c.

Trên ây là m t s nh ng nghiên c u c a các nhà kinh t trên th gi i. T i
Vi t Nam c ng ã có m t s nghiên c u v v n

này. Tác gi Phan Minh Ng c

và c ng s (2006) nghiên c u m i quan h gi a t ng trư ng kinh t ( i di n là


3

GDP bình quân

u ngư"i), thương m i và các công ty a qu c gia c a 61 t&nh

thành t i Vi t Nam trong giai o n 1995-2003. K t qu nghiên c u cho th y s
hi n di n c a MNC tác

ng tích c c

n t ng trư ng kinh t , m!t khác t ng

trư ng có m i tương quan y u v i thương m i, t, s xu t kh$u. K

n tác gi

Ph m Th Anh (2008) nghiên c u m i liên h gi a chi tiêu chính ph và t ng
trư ng kinh t nhưng ch& phân tích, chưa có th c nghi m ch ng minh lý thuy t này.
i chi u v i th c t n n kinh t Vi t Nam, k t khi áp d ng công cu c 'i

m i, chuy n sang n n kinh t th trư"ng, nư c ta ã

t ư c thành t u áng k .

M c t ng trư ng GDP bình quân giai o n 1986 – 1990 là 4,4%/n m, giai o n
1991 – 2011 là 7,14%/n m. Riêng n m 2011, 2012 t c

t ng trư ng GDP l n

lư t là 5,89% và 5,03% th p nh t trong vòng 13 n m qua (Dương Ng c, 2012).
ây c ng là th c tr ng chung c a các nư c trên th gi i, th m chí 1 s nư c còn
t ng trư ng âm. M c tiêu !t ra m c t ng trư ng GDP giai o n 2011–2015 là 77,5%/n m, GDP bình quân
2015 (B k ho ch
GDP ch&

u ngư"i

t kho ng 2.200 - 2.300 USD vào n m

u tư, tháng 08/2013) nhưng th c t 6 tháng

t 4,9%, thu nh p bình quân

u ngư"i 2012

u n m 2013

t 1.749 USD ã cho th y

kho ng cách gi a th c t và m c tiêu còn khá xa.

t ư c m c tiêu t ng trư ng b t k/ chính ph nào c ng ph i có chính
sách phù h p, ph i tìm ư c ngu n g c c a s t ng trư ng, Vi t Nam c ng không
ngo i l . ã có khá nhi u nh ng nghiên c u lí lu n l#n th c nghi m nghiên c u tác
ng c a các nhân t t i t ng trư ng kinh t t i Vi t Nam nhưng có r t ít nh ng
nghiên c u toàn di n xác

nh vai trò c a nhân t này.

Xu t phát t th c tr ng trên

tài “Nghiên c u tác

ng c a các nhân t

kinh t v mô t!i t"ng trư$ng kinh t t%i Vi&t Nam” ư c l a ch n nh*m ki m
nh tác

ng c a các nhân t v mô th c s

nh hư ng

n n n kinh t Vi t Nam


4

như th nào? T

ó làm cơ s

xu t các chính sách phù h p thúc

y t ng trư ng

kinh t .
1.2.M'c tiêu nghiên c u
M c tiêu chính c a

tài này là ki m

nh, ánh giá s tác

nhân t v mô t i t ng trư ng kinh t . Li u các nhân t v mô có tác
trư ng kinh t như lý thuy t kinh t
nào?

xu t hay không? M c

tác

ng c a các
ng

n t ng

ng như th

tr l"i câu h.i này, các câu h.i nghiên c u là:
- Th nh t, các nhân t v mô ch y u nào tác

ng

n t"ng trư$ng kinh

t ?
- Th hai, chi u hư!ng tác

ng c a các nhân t này có nh t quán v!i các

lý thuy t ã ư(c công b trư!c ó hay không?
- Th ba, m c

tác

ng c a các nhân t này

n t"ng trư$ng kinh t

t%i Vi&t Nam như th nào?
1.3.

i tư(ng và ph%m vi nghiên c u

i tư ng nghiên c u c a
th c bình quân

tài này là t ng trư ng kinh t ( i di n là GDP

u ngư"i) và các nhân t v mô ch y u t i Vi t Nam.

Ph m vi nghiên c u: Nghiên c u s d ng d li u chu)i th"i gian trong giai
o n 1985- 2012 t i Vi t Nam. Th"i gian nghiên c u 1985- 2012 ư c ch n vì giai
o n này công cu c 'i m i t n n kinh t k ho ch hóa t p trung bao c p sang
n n th trư"ng ư c b t
chuy n mình và

u th c hi n. Trong giai o n này n n kinh t có bư c

t ư c thành t u áng k t vi c ón nh n lu ng v n qu c t


5

thông qua lu t

u t nư c ngoài FDI (1987), ón nh n vi n tr nư c ngoài, bình

thư"ng quan h v i các t' ch c tài chính th gi i và gia nh p n n kinh t th gi i.
1.4.Phương pháp nghiên c u
Bài nghiên c u s d ng phương pháp
s li u th c p, ti p theo xem xét tác
di n b i t& l t'ng v n c
trong
v n

nh lư ng b t

u b*ng vi c thu th p

ng c a các nhân t : t'ng v n v t ch t ( i

nh trên GDP), ngu n lao

tu'i t 15 – 64 trên t'ng dân s ), v n

ng ( i di n b i dân s

u tư nư c ngoài ( i di n b i t& l

u tư nư c ngoài ròng trên GDP), vi n tr nư c ngoài ( i di n b i t& l vi n

tr nư c ngoài trên GDP), t& l l m phát, chi tiêu chính ph ( i di n b i t& l chi
tiêu chính ph trên GDP)
quân

n t ng trư ng kinh t ( i di n b i GDP th c trên bình

u ngư"i).
tránh v n

h i quy gi m o và làm sai l ch k t qu mô hình, ki m

nghi m ơn v b*ng phương pháp ADF ư c s d ng. Th c hi n ki m
liên k t Johansen
m i quan h
nh tác

nh

nh

ng

xem xét m i quan h dài h n gi a các bi n trong mô hình. T

ng liên k t gi a các bi n tác gi ư c lư ng mô hình VECM

xác

ng trong c dài h n và ng n h n. Cu i cùng là phân tích phân rã phương

sai cho bi t t ng nhân t v mô nh hư ng bao nhiêu trong t ng trư ng.
1.5.K t c u

tài

Bài nghiên c u này có 60 trang không k ph n ph l c, ư c chia thành 5
chương g m:
Chương 1: T'ng quan các n i dung c a lu n v n
Chương 2: Lý lu n chung v các lý thuy t t ng trư ng kinh t


6

Chương 3: Phương pháp nghiên c u, mô hình & d li u nghiên c u
Chương 4: K t qu nghiên c u
Chương 5: K t lu n, g i ý chính sách, h n ch c a

tài và hư ng nghiên

c u ti p theo.

K t lu*n chương 1
Như v y trong chương 1 tác gi
liên quan

ã trình bày nh ng n i dung t'ng quát nh t

n nghiên c u này. Trư c tiên, tác gi trình bày v tính c p thi t, ý

ngh a khoa h c và th c ti%n c a
nghiên c u c ng như

tài. Ti p ó gi c ng ã trình bày ph n m c tiêu

i tư ng và ph m vi nghiên c u hư ng t i.

t ư c

m c tiêu nghiên c u, tác gi nêu sơ b nh ng phương pháp nghiên c u c n thi t
phù h p v i
c u

i tư ng và ph m vi nghiên c u c a

t ư c, tác gi

ch trong

tài. T nh ng k t qu nghiên

ã ưa ra nh ng g i ý v m!t chính sách và nêu m t s h n

tài c ng như hư ng nghiên c u m i trong tương lai.


7

CH

NG 2: LÝ LU N CHUNG V CÁC LÝ THUY T T NG TR

NG

KINH T
2.1. Khái ni&m v t"ng trư$ng kinh t
ã ư c hình thành t r t lâu trong l ch s

Khái ni m t ng trư ng kinh t

kinh t h c. ã có r t nhi u khái ni m khác nhau v t ng trư ng, có th k

nm t

s khái ni m tiêu bi u như sau:
“T ng trư ng kinh t là s gia t ng m t cách b n v ng bình quân
hay s n lư ng trên m)i lao

u ngư"i

ng” (Kuznets, 1959). Hay North và Thomas (1973)

phát bi n “t ng trư ng kinh t ch& x y ra n u s n lư ng t ng nhanh hơn dân s ”.
Hay “T ng trư ng kinh t bao hàm ý ngh a là t'ng thu nh p trong n n kinh t ph i
gia t ng nhanh hơn t c

t ng dân s , t ng trư ng kinh t g n li n v i s gia t ng

m c s ng v t ch t c a ngư"i dân” (Nguy%n Tr ng Hoài, 2013).
T ng trư ng kinh t liên quan

n s gia t ng c a thu nh p th c t c a qu c

gia, t'ng s n ph$m trong nư c, ho!c thu nh p bình quân

u ngư"i. Thu nh p qu c

gia hay s n ph$m thư"ng ư c th hi n trong m c c a t'ng s n lư ng giá tr t ng
thêm c a n n kinh t trong nư c ư c g i là t'ng s n ph$m qu c n i, khi GDP c a
m t qu c gia t ng lên, các nhà kinh t

c p

n nó như t ng trư ng kinh t

(Conteras, 2007).
Spencer và c ng s (1993) c ng xác

nh t ng trư ng kinh t là t& l gia t ng

toàn n n kinh t - s n lư ng th c t , vi c làm, thu nh p trên toàn th"i gian. Nói
cách khác, t ng trư ng kinh t là s gia t ng lao

t theo giá c

nh.

ng, s n lư ng c a toàn n n kinh


8

Johnson (2000)
kinh t

nh ngh a t ng trư ng kinh t là m t ph n c a lý thuy t

gi i thích t c

t ng trư ng c a n n kinh t theo th"i gian, ư c o

lư"ng b*ng t, l ph n tr m t ng trư ng c a thu nh p qu c gia như t'ng s n ph$m
qu c gia (GNP) ho!c (GDP) s n ph$m qu c n i có i u ch&nh th ng kê thích h p
gi m các nh hư ng v l m phát.
Samuelson và c ng s (2001) xác

nh t ng trư ng kinh t là s m r ng

c a GDP ti m n ng c a m t qu c gia ho!c s n lư ng qu c gia. Ngh a là t ng
trư ng kinh t x y ra khi ranh gi i kh n ng s n xu t c a m t qu c gia d ch
chuy n ra nư c ngoài.
Godwin (2007)

nh ngh a t ng trư ng kinh t là s gia t ng t'ng s n ph$m

qu c n i th c (GDP). Ngh a là, t'ng s n ph$m qu c n i ư c i u ch&nh theo l m
phát.
Có th th y m)i nhà kinh t h c

u ưa ra các quan i m c a mình v t ng

trư ng nhưng t u chung l i t ng trư ng kinh t chính là s gia t ng giá tr hàng
hóa và d ch v

ư c s n xu t b i m t n n kinh t , nó có th

ư c o lư"ng b*ng s

gia t ng c a t'ng s n ph$m qu c n i. T ng trư ng kinh t là thư c o cho s thành
công trong qu n lý kinh t v mô c a Nhà nư c.
Ngoài nh ng ý ngh a tích c c c a khái ni m t ng trư ng kinh t c ng còn
m t s quan i m ch& trích khái ni m t ng trư ng kinh t . C th t ng trư ng kinh
t ch& là s gia t ng c a hàng hoá d ch v , n u dân s t ng lên v i cùng m t t& l thì
thu nh p bình quân

u ngư"i không 'i. S gia t ng hàng hoá d ch v chưa ch c

ã ph c v cho l i ích c a

i a s dân chúng mà có th

ư c s d ng

trang b

thi t b quân s , xây d ng công trình ki n trúc cho chính ph . Ngoài ra cách th c
t ng trư ng kinh t c ng không ư c nêu rõ và nó có th là k t qu c a vi c t ng


9

v n, lo i b. b t lao

ng, và như v y dân s- nghèo hơn. Thêm vào ó thu nh p

bình quân

u ngư"i ch& là con s trung bình cho bi t thu nh p c a m i ngư"i ã

t ng

ó, phân ph i thu nh p có th b sai l ch, thu nh p có th phân ph i

t& l

nhi u hơn cho ngư"i giàu. Vì v y

n n kinh t phát tri n có ý ngh a, s gia t ng

s n lư ng và thu nh p ph i công b*ng và phân ph i r ng rãi
i u này c n ư c s quan tâm c a các nhà ho ch

n a s ngư"i dân.

nh chính sách t i cao (Elwell,

2006).
Như v y t ng trư ng kinh t ngoài vi c th hi n m!t tích c c thì ngay trong
n i t i c ng có m t s

i m h n ch . Tuy nhiên các khái ni m c a t ng trư ng kinh

t dù b ch& trích trên m t s lý do nhưng nó v#n là m t ch& s t t

ánh giá n n

kinh t (Kuznets, 1959).
2.2.Các mô hình t"ng trư$ng kinh t
Sau khi nghiên c u khái ni m t ng trư ng kinh t , các nhà kinh t h c ã
ưa ra r t nhi u mô hình t ng trư ng kinh t . Trong ph m vi bài nghiên c u này
trình bày b n mô hình tiêu bi u là: mô hình c' i n, mô hình t ng trư ng trư"ng
phái Keynes, mô hình tân c' i n và mô hình t ng trư ng n i sinh.
2.2.1.Mô hình c+ i,n
ư c hình thành cách ây 200 n m b i Adam Smith và Ricardo, mô hình
này có nh ng n i dung c n b n sau:
Adam Smith (1776) gi i thích r*ng
(lao

ng, v n và

t ai) và t c

t ng trư ng dân s , gia t ng

u ra ph thu c vào s lư ng

t ng trư ng s n lư ng ư c xác

u tư,

y u t chính c a t ng trư ng kinh t

t ai, t ng trư ng n ng su t lao
ã phân công lao

ng, d#n

u vào

nh b i s
ng. Các
n s t ng


10

trư ng s n lư ng, ti n b k( thu t và tích l y. Theo Smith, phân công lao

ng b

h n ch b i kích thư c c a th trư"ng. N u s phân chia lao

u ra,

ng t ng hơn

sau ó nó làm t ng kích thư c th trư"ng và gây ra phân chia thêm lao

ng và k t

qu là mang l i s t ng trư ng v kinh t hơn n a.
Trong lý thuy t bàn tay vô hình n m 1776, Adam Smith cho r*ng thúc $y
c nh tranh t do trong ó có cơ ch t

i u ch&nh có th d#n

n phân b' ngu n

l c t i ưu. Ông ã nh n th c ư c m t n n kinh t có th ho t

ng ch& khi khuôn

kh' xã h i, th ch và pháp lu t t n t i và ho t

ng. Ông ch p thu n m c can

thi p c n thi t c a nhà nư c vào n n kinh t th trư"ng, ví d , b o h thu quan
cho các ngành còn non y u. Ông c ng xác
nư c trong l nh v c an ninh, công lý và ho t

nh kh n ng thay th vai trò c a nhà
ng công c ng.

David Ricardo (1817) và Thomas Robert Malthus (1798) ã k th a lý
thuy t c a Adam Smith trong n a

u c a th k, 19. Thomas Robert Malthus cho

r*ng dân s t ng theo c p s nhân, còn s n lư ng t ng theo c p s c ng do b h n
ch b i tài nguyên thiên nhiên. N u dân s ti p t c t ng thì s- x y ra n n ói, d ch
b nh và chi n tranh d#n t i dân s gi m nên trong dài h n m c s ng và thu nh p
bình quân

u ngư"i ch&

David Ricardo xác
trong ó

m cv a

s ng.

nh y u t c a t ng trư ng là

t ai, lao

ng và v n

t ai là quan tr ng nh t, là gi i h n c a s t ng trư ng.

2.2.2.Mô hình t"ng trư$ng trư-ng phái Keynes
Theo Keynes mu n t ng thu nh p qu c dân (s n lư ng qu c gia) thì ph i gia
t ng

u tư. Ông ã nghiên c u m i quan h gi a gia t ng

lư ng qu c gia và ưa ra khái ni m "s nhân
m i quan h gi a gia t ng

u tư và gia t ng s n

u tư." S nhân

u tư (k) th hi n

u tư v i gia t ng thu nh p. Nó cho chúng ta bi t r*ng


11

khi có m t lư ng thêm v
b*ng k l n m c gia t ng

u tư t'ng h p, thì thu nh p s- t ng thêm m t lư ng
u tư. Mô hình s nhân c a ông là:
k=

∆

(1)

∆

Suy ra : 0 Y= k. 0 I (Y là thay 'i c a s n lư ng, k là s nhân, I là thay 'i
c a

u tư). Theo Keynes thu nh p ư c chia thành tiêu dùng và ti t ki m,

th"i thu nh p c ng có th chia thành tiêu dùng và
ki m (S) =

u tư. T

ng

ó ông cho r*ng Ti t

u tư (I). ây c ng là mô hình t ng trư ng kinh t c a Keynes.

Theo Keynes, m)i s gia t ng c a

u tư

u kéo theo c u b' sung v công

nhân và tư li u s n xu t, có ngh a là vi c làm gia t ng, thu nh p gia t ng. Thu nh p
t ng s- là ti n

cho t ng

chuy n, nó khuy ch

u tư m i. Như v y, s nhân

u tư có tác

i thu nh p qu c dân. Nó ch& rõ s gia t ng

ng dây

u tư s- kéo

theo s gia t ng thu nh p lên bao nhiêu. Keynes s d ng khái ni m s nhân
ch ng minh nh ng k t qu tích c c c a chính sách
trình công c ng

u tư nhà nư c vào các công

gi i quy t vi c làm.

Ti p theo 2 nhà kinh t h c Roy. F. Harrod (1939) and Evsey Domar (1946)
ã ưa

n k t lu n là t, l t ng trư ng c a s n lư ng ư c xác

nh b i t, l ti t

ki m trong nư c và t, l s n lư ng v n qu c gia. Mô hình t ng trư ng c a HarrodDomar cho th y có s t n t i c a m t m i quan h tr c ti p gi a ti t ki m và t, l
t ng trư ng kinh t . Mô hình gi

nh r*ng t ng trư ng kinh t là k t qu tr c ti p

c a tích l y v n trong các hình th c ti t ki m. Ngoài ra, mô hình t ng trư ng

Harrod - Domar gi
mô.

nh h s hàm s n xu t c

nh và l i nhu n c

nh theo quy


12

minh ho cho mô hình Harrod – Domar, ti t ki m (S) chi m t& tr ng (s)
c a thu nh p qu c dân như sau:
S = sY
u tư (I) ư c xác

(2)

nh như là s thay 'i trong tr lư ng v n (K) ư c

i

di n di n b i 0K như sau
I = 0K
T& s gia t ng gi a v n và

(3)
u ra là k:

0K/ 0Y = k
Vì ti t ki m ph i cân b*ng v i

(4)
u tư nên:

sY = k0Y

(5)

0Y/ Y = s/k

(6)

Suy ra:

Phương trình cho ta th y t& l t ng trư ng c a

u ra ư c xác

b*ng t& s ti t ki m qu c gia (s), t& s gia t ng gi a v n và

nh chính

u ra qu c gia (k). Và

do ó c ng có th nói r*ng t& l t ng trư ng c a thu nh p qu c gia c ng s- t& l
thu n v i t& s ti t ki m và t& l ngh ch v i t& s gia t ng gi a v n và

u ra qu c

gia (Maier và c ng s , 2007).
2.2.3.Mô hình t"ng trư$ng tân c+ i,n
Mô hình t ng trư ng tân c' i n hay còn g i là mô hình t ng trư ng ngo i
sinh vì t ng trư ng không liên quan

n các nhân t bên trong, t ng trư ng c a


13

m t n n kinh t s- h i t v m t t c

nh t

y u t bên ngoài, là công ngh và t c
t c

t ng trư ng kinh t

nh

tr ng thái b n v ng. Ch& các

t ng trư ng lao

ng m i thay 'i ư c

tr ng thái b n v ng. Mô hình tân c' i n n'i ti ng

nh t là mô hình Solow-Swan (1956). Mô hình gi i thích vi c xác

nh s n lư ng s

d ng s tương tác l#n nhau v v n, lao

ng và công ngh . Trong trư"ng h p

không có thay 'i công ngh , mô hình xác

nh i u ki n c n ph i tho mãn

xu t ra s n lư ng trên
ti t ki m ph i t ng

u ngư"i không 'i. N u dân s ngày càng t ng, các kho n
lư ng v n bình quân

u ngư"i trong n n kinh t không 'i.

1 tr ng thái t nh, m c s n ph$m trong nư c ư c xác
t ng trư ng dân s . N u thay 'i công ngh
s n lư ng trong tr ng thái 'n
ki m d#n
thái 'n

s n

nh b i t'ng ti t ki m và

ư c b. qua, t'ng t c

t ng trư ng

nh b*ng t, l t ng dân s . S gia t ng t, l ti t

n m t s gia t ng t m th"i trong t ng trư ng s n lư ng, nhưng tr ng
nh m i v#n không thay 'i và m c s n lư ng bình quân

u ngư"i cao

hơn. Nói cách khác, mô hình Solow ng ý r*ng n u t ng t, l ti t ki m qu c gia
c a m t qu c gia, t ng trư ng s- t m th"i vư t lên trên t, l dài h n c a nó khi n n
kinh t chuy n sang tr ng thái cân b*ng m i. Tuy nhiên, s t ng trư ng cân b*ng
dài h n

c l p v i t, l ti t ki m ho!c t& l t ng dân s . N u t t c các nư c ư c

ti p c n v i công ngh như nhau, thì t t c ph i có t c
gi ng nhau. N u m t qu c gia t ng t, l

t ng trư ng dài h n

u tư, nó s- có m t giai o n t ng trư ng

cao hơn so v i bình thư"ng. Khi n n kinh t

i u ch&nh t i m c t ng trư ng cao

hơn, nhưng m t khi i u ch&nh ã x y, t c

t ng trư ng s- tr l i m c

thái 'n

tr ng

nh. Các k t lu n nêu trên c a mô hình Solow ã không ch ng minh hoàn

toàn s t ng trư ng kinh t th gi i trong dài h n, mô hình c th như sau:
Y = Ae2 K 3 L
Trong ó

3

(7)


14

Y là t'ng s n ph$m qu c n i
K là v n nhân l c và v n v t ch t
L là lao

ng ph' thông

A là n ng su t lao
e2

ng: h s ph n ánh m c

c a công ngh

i di n cho t& l ngo i sinh không 'i t i ó công ngh phát tri n.

2.2.4.Mô hình t"ng trư$ng n i sinh
Mô hình t ng trư ng n i sinh xu t phát t s khó kh n c a mô hình Solow
trong gi i thích các hi n tư ng t ng trư ng kinh t c a nhi u nư c. Khác v i mô
hình t ng trư ng tân c' i n mô hình t ng trư ng n i sinh b. qua gi

nh sinh l i

biên c a v n gi m d n, mô hình c ng d ki n l i nhu n t ng theo quy mô s n xu t.
Cu i cùng mô hình th a nh n vai trò c a y u t bên ngoài trong vi c xác

nh t, l

l i nhu n trên v n.
Mô hình t ng trư ng n i sinh

u tiên v i ý tư ng c a Arrow ã ưa ra k t

lu n r*ng hi u ng lan to công ngh s-

m b o m t quá trình t ng trư ng t thân

trong n n kinh t . Các nhóm lý thuy t n i sinh b t

u phát tri n t nh ng n m

u

th p niên 1980 tìm cách lý gi i ti n b công ngh như là m t bi n n i sinh. Có hai
khuynh hư ng trong dòng lý thuy t này, th nh t là mô hình t ng trư ng n i sinh
nghiên c u và phát tri n (R&D) ư c xây d ng b i Romer (1990). Nhóm tác gi
coi v n nhân l c như là ch t xúc tác

thúc $y công ngh và làm cho qu c gia

chuy n giao công ngh d% dàng. Hay nói cách khác v n nhân l c như là i u ki n
thay 'i công ngh . Khuynh hư ng th hai là các mô hình v v n nhân l c


15

ư c phát tri n b i Lucas (1988), Mankiw và c ng s (1992) ã nhìn nh n v n
nhân l c như là y u t

u vào c a quá trình s n xu t tách bi t v i công ngh .

Các lý thuy t t ng trư ng kinh t n i sinh nh n m nh chính sách c a chính
ph , !c bi t là h th ng thu . Nên có ưu ãi thu cho R&D và phát tri n c a công
ngh m i, các quy n s h u trí tu và b o h chúng, khung pháp lý phù h p, phát
tri n cơ s h t ng, h) tr

u tư ngu n nhân l c, quy

nh thương m i nư c ngoài

là quan i m c a tác gi R. Barro và X. Sala-i-Martin (1995.

Lý thuy t t ng trư ng n i sinh ư c Maier và c ng s (2007) trình bày trong
phương trình ơn gi n:
Y = AK

(8)

Trong ó
A có th
K

ư c hi u là b t k/ y u t nào nh hư ng t i công ngh .

i di n cho c v n v t ch t và v n nhân l c.

Lưu ý r*ng không có sinh l i c a v n gi m d n,
c a công ty hay

u tư nhân l c c a cá th

qua l i ích cá nhân. Mô hình
v n nhân l c), có th d#n

u tư dù là

u tư v t ch t

u d#n t i s gia t ng n ng su t vư t

ng. kh n ng t ng t, l

u tư (v n v t ch t hay

n t ng trư ng b n v ng n u các n n kinh t m nh m-

bên ngoài ư c t o ra b i chính

u tư

3 trong mô hình tân c' i n tr thành

ơn v (3 = 1 ).
Trong trư"ng h p này, phương trình:
Y = Ae2 K 3 L

3

(9)


16

Rút g n thành phương trình n i sinh:
Y = Ae2 K 3

(10)

K t qu là s t ng trư ng trong dài h n do l i nhu n t ng theo quy mô, mô
hình ã thay th

!c trưng c a mô hình tân c' i n cơ b n là sinh l i gi m d n và

không có b t k/ s tác

ng b n v ng t i t ng trư ng.

t ư c phương trình

như Y = AK thì Maier va c ng s (2007) ã có ý tư ng t ng ch t lư ng máy móc,
nguyên li u trung gian

bù l i xu hư ng sinh l i gi m d n.

Maier và c ng s n m (2007) ã cho th y lý thuy t t ng trư ng n i sinh
c ng giúp gi i thích dòng v n qu c t b t thư"ng làm t ng s b t bình +ng thu
nh p gi a các nư c phát tri n và ang phát tri n. Nh ng nư c ang phát tri n kh
n ng s- có t, su t l i nhu n trên v n

u tư cao do quy lu t sinh l i v n gi m d n.

Tuy nhiên, kh n ng này khó x y ra b i

u tư c a các nư c này

phát tri n

ngu n nhân l c, cơ s h t ng, R & D th p. K t qu là l i ích xã h i c a các nư c
ang phát tri n kém i. Mô hình t ng trư ng n i sinh ch& ra vai trò tích c c c a
chính sách công trong vi c thúc $y phát tri n kinh t thông qua
gián ti p, trong vi c hình thành ngu n nhân l c và

u tư tư nhân nư c ngoài. Tuy

v y mô hình t ng trư ng n i sinh có như c i m là không d
h i t tuy t

u tư tr c ti p và
oán m t trong hai

i ho!c có i u ki n. Nó c ng v#n còn ph thu c vào m t s gi

nh

c a tân c' i n thư"ng không phù h p cho các n n kinh t kém phát tri n. Như c
i m cu i cùng là mô hình này h n ch h) tr th c nghi m.
2.3.Xác .nh nhân t tác

ng

Lý thuy t kinh t v mô ã xác

n t"ng trư$ng kinh t
nh các y u t khác nhau nh hư ng

ns

phát tri n c a m t qu c gia t c' i n, tân c' i n và các lý thuy t t ng trư ng m i.
Nh ng y u t này bao g m tài nguyên thiên nhiên, dân s , v n

u tư, ngu n nhân

17

l c, ti n b k( thu t, 'i m i công ngh , chính sách kinh t , môi trư"ng kinh t v
mô, các y u t c a chính ph , vi n tr nư c ngoài, m c a thương m i, khuôn kh'
pháp lý,

u tư tr c ti p nư c ngoài, các y u t chính tr , các y u t v n hóa xã h i,

a lý, dân s h c, bi n

u ra và y u t khác ư c trình bày c

ng v s n lư ng

th như sau:
Theo các nhà kinh t h c c' i n thì ngu n tài nguyên thiên nhiên ( t ai,
nư c, khí h u, khoáng s n, ch t lư ng môi trư"ng ) là ngu n chính

t ng trư ng

kinh t . Tài nguyên thiên nhiên d i dào ( o lư"ng qua t& tr ng xu t kh$u nh ng s n
ph$m chính trong GDP) có tác

ng tiêu c c

n t ng trư ng kinh t - quan i m

này trái ngư c v i các nhà kinh t h c c' i n. Nguyên nhân là do các nư c có
ngu n tài nguyên thiên nhiên d i dào có xu hư ng m c “c n b nh Hà Lan”. Ngh a

là $y m nh xu t kh$u tài nguyên thiên nhiên d#n t i làm suy gi m ngành công
nghi p ch t o - m t hi n tư ng gi m công nghi p hóa. Khi ó t& giá h i oái b
nh giá cao, gây khó kh n cho xu t kh$u, nh p kh$u và c nh tranh v i các nư c
khác. Các nư c có ngu n tài nguyên thiên nhiên d i dào thư"ng g n li n v i lãng
phí trong tiêu dùng,

u tư công kém hi u qu (Sachs & Warner, 1997). Quan i m

ngư c l i cho r*ng tài nguyên thiên nhiên tác

ng tích c c

n t ng trư ng kinh t

(Barro và Sala-i Martin, 1995). Có th th y nh ng nư c không có
nguyên thiên nhiên c n thi t

s n xu t

ngu n tài

u ra l i là nh ng nư c có t c

t ng

trư ng nhanh như Nh t B n, Singapore, Hong Kong. Nh ng nư c có ngu n tài
nguyên thiên nhiên ưu ãi l i có t c

t ng trư ng ch m như Nga, Brazil, Ghana,

4 R p Saudi. Vì v y có th k t lu n tài nguyên thiên nhiên có tác

ng gi i h n

n t ng trư ng kinh t .
T ng trư ng dân s là m t trong nh ng y u t quan tr ng nh hư ng

n

t ng trư ng kinh t , tư tư ng này xu t phát t nh ng nhà kinh t h c c' i n. Do


18

ngu n tài nguyên thiên nhiên h n ch , dân s t ng lên do ó s n lư ng bình quân
u ngư"i gi m. Vì v y Thomas Robert Malthus (1798) cho r*ng trong dài h n
m c s ng và thu nh p bình quân

u ngư"i ch&

Solow (1957) và Swan (1956) ã ưa t c

m c v a

t ng trư ng dân s như m t bi n

ngo i sinh trong mô hình t ng trư ng cho th y n u t c
nhanh hơn thì

t ng trư ng dân s

t nư c s- nghèo hơn. Th c t hi n nay cho th y nghèo ói không

g n li n v i m c
m t

s ng. Ngoài ra,

t ng trư ng dân s cao như Malthus d

dân s cao như

oán. M t s nư c có

c, Thu5 S , các nư c Châu Á m i n'i v#n có s phát

tri n m nh m-. Ngư c l i các nư c M( Latinh có m t

dân s th p nhưng không

em l i s phát tri n (Tridico, 2007). Quan i m c a Kuznets (1959) c ng l i cho
r*ng s gia t ng dân s không làm t& l t ng trư ng s n lư ng bình quân

u ngư"i

gi m.
u tư là y u t quy t
ư c xác

nh c a t ng trư ng kinh t , vai trò c a

u tư ã

nh c trong 2 mô hình: mô hình t ng trư ng tân c' i n và mô hình

t ng trư ng n i sinh.

v n là m t trong nh ng nhu c u cơ b n c a t ng trư ng

kinh t trên lý thuy t và th c nghi m (Levine & Renelt, 1992; Mankiw và c ng s
1995). Ngu n v n d i dào thì s n xu t nhi u, s n xu t nhi u d#n t i s n lư ng
ra gia t ng và k t qu là t ng trư ng cao hơn. Tuy nhiên t, l

u

u tư cao không h+n

d#n

n t ng trư ng kinh t nhanh chóng. T ng trư ng ph thu c vào hi u qu c a

vi c

u tư và có th b

nh hư ng b i ch t lư ng

u tư, n ng su t, s t n t i c a

chính sách phù h p, cơ s h t ng chính tr và xã h i (Romer, 1986). Vì v y,

tư kh'ng l không

mb o t c

nh ng y u t khuy n khích
$y t ng trư ng.

u

t ng trư ng nhanh b n v ng, b i vì ch& có

u tư (như 'n

nh giá c và ưu ãi thích h p) s- thúc