MBA trong tầm tay - Đầu tư tự doanh (Phần cuối)

MBA trong tầm tay - Đầu tư tự doanh
(Phần cuối)

Với 39 lời từ chối khó hiểu, kế hoạch đầu tiên do nhà sáng lập Scott Cook
khi giới thiệu một công ty phần mềm mới tên là Intuit, đã bị nhiều nhà đầu tư vốn
mạo hiểm bác bỏ trước khi được tài trợ. Hàng nghìn ví dụ tương tự minh họa cho
thấy quá trình nhận diện cơ hội phức tạp, khó thấy và mang tính hoàn cảnh (theo
thời gian, trong không gian thị trường, lựa chọn khác của các nhà đầu tư, v.v…)
đến thế nào. Nếu các nhà đầu tư sáng láng nhất, hiểu biết nhất và thành thạo nhất
trên thế giới bỏ lỡ những cơ hội như Intuit, chúng ta có thể kết luận rằng hành
trình từ ý tưởng đến cơ hội tiềm năng cao là hão huyền, mâu thuẫn và nguy hiểm.
Hãy nghĩ hành trình này như một kiểu hành trình đi đường qua rất nhiều địa hình
và điều kiện thời tiết. Có lúc đầy ánh nắng mặt trời và những quốc lộ lớn thẳng,
bằng phẳng cũng như những đoạn đường nhỏ hẹp gập ghềng, gấp khúc, chỗ rẽ
dẫn đến một vài khung cảnh ngoạn mục. Trên dọc đường đi, bạn sẽ phải trải qua
lốc xoáy, bão cát, cuồng phong và núi lửa theo cách không mong đợi. Thường
xuyên bạn dường như hết xăng mà không tìm thấy một trạm xăng nào trong tầm
mắt, lốp xe bị xịt khi mà bạn ít mong đợi nhất. Đó là hành trình của một nhà đầu
tư tự doanh.
Liên quan đến cơ cấu tổ chức phân tích

Cần nhớ rằng những cơ hội thành công, một khi đã được nhận diện, thường
sẽ khít với những nguồn lực khác của sự sáng tạo dự án kinh doanh mới. Quan
trọng nhất khi nói về nhận diện cơ hội là sự phù hợp của nhà đầu tư tự doanh đứng
đầu và đội ngũ quản lý với một cơ hội. Những cơ hội tốt vừa
đáng ao ước vừa có
thể đạt tới
dựa vào đội ngũ đang sử dụng những nguồn lực sẵn có.
Để hiểu được tầm nhìn về đầu tư tự doanh liên quan ra sao tới sự hình thành
phân tích, có thể hữu ích nhất là hãy xem một cơ hội như một bản đồ địa hình ba
chiều với thung lũng, núi non, vv…, tất cả đều được thể hiện. Mỗi cơ hội có ba

hay bốn yếu tố quan trọng (ví dụ như giấy phép độc quyền, bằng sáng chế, quyền
phân phối độc quyền, một đội ngũ quản lý xuất sắc, công nghệ đột phá). Những
yếu tố này xuất hiện bất ngờ theo người quan sát; chúng biểu thị những khả năng
lớn trong khi những người khác có thể chỉ nhìn thấy chướng ngại vật. Vì vậy, dễ
dàng nhận thấy tại sao lại có hàng ngàn cơ hội ngoại lệ phù hợp với sự đa dạng
của các nhà đầu tư tự doanh, nhưng có thể lại không phù hợp hoàn toàn theo cơ
cấu tổ chức được trình bày ở Minh họa 2.6 trang 46 – 48.
SÀNG LỌC CƠ HỘI
Tiêu điểm của cơ hội cũng là điểm có lợi nhất để bắt đầu sàng lọc cơ hội.
Quá trình sàng lọc không nên bắt đầu bằng chiến lược (bắt nguồn từ bản chất của
cơ hội), cũng không nên bằng phân tích tài chính (từ những cái trước), cũng không
theo những ước tính là công ty đáng giá bao nhiêu và ai sẽ được chia những phần
nào.
15

Những điểm khởi đầu này và những thứ khác, thường dẫn tới kết quả trái
khoáy mà có lẽ, bằng chứng tốt nhất của hiện tượng này chính là sự xuất hiện đến
mười nghìn công ty trên mạng thành lập trong những năm cuối thập niên 1990.
Hơn nữa, như đã nhận thấy, rất nhiều nhà đầu tư tự doanh khởi nghiệp kinh doanh
– đặc biệt là những người làm kinh doanh lần đầu tiên – đã sử dụng hết sạch tiền
mặt ở tốc độ nhanh hơn việc mang lại khách hàng và lợi nhuận từ bán hàng. Có rất
nhiều lý do tại sao điều này lại xảy ra, mà một điều chắc chắn là: các nhà đầu tư tự
doanh này đã không tập trung vào cơ hội thích hợp.
Trong nhiều năm, những người có kinh nghiệm kinh doanh và những vùng
thị trường đặc biệt đã phát triển những kinh nghiệm nhằm định hướng cho họ
trong việc sàng lọc cơ hội. Ví dụ, một công ty đã sử dụng một kinh nghiệm như
thế để đánh giá các công ty mới thành lập trong lĩnh vực máy tính mi ni giữa thập
niên 1980. Dựa vào phân tích dữ liệu về hoạt động liên quan tới 60 công ty mới
thành lập hoạt động trong lĩnh vực liên quan tới máy tính ở Mỹ từ năm 1975 tới
năm 1984, công ty đó tin rằng dấu hiệu chính của sự phát triển các công ty mới

thành lập và tiêu chuẩn đánh giá ranh giới hiệu quả của hoạt động khả quan cũng
như một sự khởi đầu vững chắc là doanh thu trên một nhân công phải từ 75.000 đô
la trở lên. Theo công ty này, nếu con số trên thấp hơn 50.000 đô la thì đó chính là
dấu hiệu của khó khăn trầm trọng. Vậy nên, trong khi luôn có rủi ro bởi sự quá
đơn giản hóa trong việc sử dụng những kinh nghiệm thì thực tế vẫn đúng rằng một
người có thể lỡ những cái cơ bản trong lúc đang tìm kiếm những cái tinh xảo.
Minh họa 2.6 Các tiêu chí đánh giá cơ hội kinh doanh
Sự hấp dẫn
Tiêu chí

Tiềm năng cao nhất
Tiềm năng thấp
nhất
Lĩnh vực và
thị trường
Thị trường:

Thay đổi cách con
người làm việc và sinh sống
Bị thúc đẩy bởi thị
trường; được nhận biết;
Chỉ cải tiến những
vấn đề lớn
Không tập trung; thu
nhập một lần

Khách hàng

Có thể với tới được;
đơn đặt hàng

Trung thành với nhà
cung cấp khác hoặc không
với tới được
Lợi ích
của người tiêu
dùng
Lợi ích thu được từ đầu
tư tối đa là một năm
Lợi ích thu được từ
đầu nhiều hơn 3 năm
Giá trị gia
tăng
Cao; thanh toán sau Thấp; ít ảnh hưởng
tới thị trường
Vòng đời
sản phẩm
Bền Dễ hỏng
Cấu trúc thị
trường

Không hoàn hảo, cạnh
tranh và các lĩnh vực đang nổi
lên không đồng nhất
Tập trung chủ yếu
vào các lĩnh vực đang bão
hoà hoặc suy thoái
Độ lớn của
thị trường

Tiềm năng doanh số

bán hàng là trên 100 triệu tới 1
tỷ USD
Không biết, doanh số
bán hàng ít hơn 20 triệu
USD hay lên đến hàng tỷ
USD
Tỷ lệ tăng
trưởng

Tăng trưởng 30-50%
hoặc cao hơn
Đang thu hẹp lại
hoặc nhỏ hơn 10%
Dung lượng
thị trường
Đầy hoặc gần đầy Dưới dung lượng
Thị phần có
thể đạt được (Năm
Tối thiểu 20%; dẫn
đầu
Nhỏ hơn 5%
thứ 5)
Cấu trúc chi
phí
Nhà cung cấp chi phí
thấp; lợi thế chi phí
Chi phí đang giảm
xuống
Nền kinh tế

Thời gian
hoà vốn/luồng tiền
mặt dương
Một năm rưỡi tới hai
năm

Hơn 4 năm
Tỷ lệ lãi
tiềm năng trên
khoản đầu tư
Tối thiểu 25%/năm

Thấp hơn 15-20%

Yêu cầu về
vốn

Thấp tới trung bình; có
khả năng huy động được
Rất cao; không có
khả năng huy động được
Tỷ lệ lãi nội
bộ tiềm năng trên
khoản đầu tư
Tối thiểu 25%/năm

Thấp hơn 15%/năm

Đặc điểm
của luồng tiền

Có ích; vững chắc;
chiếm tối thiểu 20-30% của
Ít hơn 10% doanh số
nhàn rỗi doanh số bán hàng bán hàng

Tăng
trưởng doanh số
bán hàng
Trung bình tới cao 15-
20%

Nhỏ hơn 10%
Cường độ
tài sản
Thấp/Doanh số bán
hàng $
Cao
Vốn lưu
động tự phát
Thấp, chỉ những yêu
cầu lớn
Yêu cầu cao

Chi tiêu cho
nghiên cứu & phát
triển/vốn
Yêu cầu thấp Yêu cầu cao
Sự hấp dẫn
Tiêu chí

Tiềm năng cao nhất Tiềm năng thấp nhất
Tổng lợi
nhuận
Hơn 40%; lâu bền Dưói 20%
Lợi nhuận
sau thuế
Cao; hơn 10%; lâu
bền
Thấp
Thời gian
đến hoà vốn
Ít hơn 2 năm; chưa
đến hoà vốn
Hơn 4 năm; đến hoà
vốn
Vấn đề thu
lãi

Tiềm năng
giá trị tăng thêm
Giá trị mang tầm
chiến lược cao

Giá trị mang tầm chiến
lược thấp
Bội số và
sự so sánh của giá
trị
20 x giá cổ phiếu/tiền
kiếm được

8-10 x tiền kiếm được
chưa trừ lãi suất và thuế1.5-2
x tổng doanh số
8-10x luồng tiền mặt
nhàn rỗi
<5x giá cổ phiếu/tiền
kiếm được
3-4 x tiền kiếm được
chưa trừ lãi suất và thuế
<4x tổng doanh số
Cơ cấu và
chiến lược
Lựa chọn hiện thời
hoặc được hình dung
Không định nghĩa;
khoản đầu tư không biến đổi
thành tiền mặt
Đặc điểm
thị trường vốn
Định giá, thời gian,
vốn sẵn có thuận lợi; khả
năng thanh tóan bằng tiền
mặt nhận thấy rõ
Không thuận lợi; tín
dụng lộn xộn
Vấn đề lợi
thế cạnh tranh

Chi phí cố
định và biến đổi

Thấp nhất; san bằng
chi phí hoạt động
Cao nhất
Kiểm soát
chi phí, giá cả và
phân phối
Bình thường cho tới
mạnh
Yếu
Rào cản gia
nhập

Bảo vệ tính
độc quyền
Có hoặc có thể đạt
được

Không có
Phản Cạnh tranh ít hoặc Không có khả năng đạt
ứng/Thời gian trong thời gian ngắn được lợi thế
Lợi thế
hợp pháp, mang
tính hợp đồng
Độc quyền hay độc
nhất
Không có
Hợp đồng
và mạng lưới
Phát triển tốt; tiếp cận
được

Thô sơ; bị hạn chế
Nhân lực
chủ chốt
Tài năng xuất sắc
nhất; đội ngũ hạng A
Đội ngũ hạng B hay C
Đội ngũ
quản lý

Đội ngũ
giám đốc
Sự kết hợp của những
người xuất sắc; các nhân
viên tự do
Giám đốc yếu kém
hoặc đơn độc
Kinh
nghiệm về lĩnh
vực và kỹ thuật
Đứng đầu lĩnh vực;
thành tích siêu đẳng
Phát triển kém
Sự chính
trực
Tiêu chuẩn cao nhất Đáng ngờ