Ôto máy kéo và xe chuyên dụng

BӜ GIÁO DӨC ĈÀO TҤO
TRѬӠNG ĈҤI HӐC NÔNG NGHIӊP HÀ NӜI
PGS.TS. NGUYӈN NGӐC QUӂ
GIÁO TRÌNH
ÔTÔ MÁY KÉO
VÀ XE CHUYÊN DӨNG
HÀ NӜI 2007
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
3
Lӡi nói ÿҫu
Trong quá trình hiӋn ÿҥi hóa nông lâm nghiӋp và công nghiӋp nông thôn, viӋc sӱ dөng
ôtô, máy kéo và xe chuyên dөng ngày càng trӣ nên phә biӃn. Phҫn lӟn các công viӋc nһng
nhӑc trong nông lâm nghiӋp, trong xây dӵng cѫ bҧn, thӫy lӧi, giao thông vұn tҧi… ÿã ÿѭӧc
thӵc hiӋn nhӡ máy kéo, xe chuyên dөng và ôtô.
Ôtô máy kéo và xe chuyên dөng là các xe tӵ hành, dӵa vào tính chҩt công viӋc mà
chúng phҧi hoàn thành cNJng nhѭÿӇ nâng cao tính năng kinh tӃ và hiӋu quҧ làm viӋc, các loҥi
xe này ÿѭӧc thiӃt kӃ ch
Ӄ tҥo vӟi nhӳng ÿһc ÿiӇm khác nhau. Công dөng chung cӫa ôtô là dùng
ÿӇ vұn chuyӇn hàng hóa hay hành khách trên ÿѭӡng giao thông, tuy vұy không phҧi mӝt ôtô
cө thӇ nào cNJng có thӇ hoàn thành viӋc vұn chuyӇn các loҥi hàng hóa khác nhau mà ÿӅu cho
hiӋu quҧ kinh tӃ nhѭ nhau, tѭѫng tӵ nhѭ vұy chúng ta không thӇ chӃ tҥo ra mӝt loҥi máy kéo
hay mӝt xe chuyên dөng nào ÿó mà có thӇ hoàn thành tҩt cҧ các dҥng công viӋc vӟi cùng mӝt
hiӋ
u quҧ kinh tӃ. Vì nhӳng lý do ÿó ôtô máy kéo và xe chuyên dөng ÿѭӧc chӃ tҥo thành nhiӅu
loҥi theo cӥ công suҩt, theo tҧi trӑng và theo công dөng riêng. Do tính chҩt công viӋc trong
nông, lâm, công nghiӋp và giao thông vұn tҧi rҩt ÿa dҥng nên chӫng loҥi cNJng nhѭ kӃt cҩu ôtô,
máy kéo và xe chuyên dөng hiӋn nay rҩt phong phú.
Vӟi sӵ phát triӇn cӫa khoa hӑc công nghӋ, cӫa tin hӑc, kӻ thuұt ÿiӋn tӱ và ÿiӅu khiӇn
tӵÿӝng… kӃt cҩu cӫa các hӋ thӕng và bӝ phұn máy trong ôtô máy kéo và xe chuyên dөng
ngày càng ÿѭӧc cҧi tiӃn và hoàn thiӋn. Các xe thӃ hӋ sau luôn có các bӝ phұn, hӋ thӕng ÿѭӧc
cҧi tiӃn so vӟi thӃ hӋ trѭӟc. HiӋn nay ngành công nghiӋp chӃ tҥo ôtô máy kéo, ÿһc biӋt là ôtô

và xe chuyên dөng ÿã có nhӳng bѭӟc tiӃn vѭӧt bұc so vӟi hai ba thұp niên trѭӟc ÿây, hҫu hӃt
các hӋ thӕng và cѫ c
ҩu trong ôtô máy kéo và xe chuyên dөng ÿã ÿѭӧc cҧi tiӃn, nhiӅu bӝ phұn
máy ÿã ÿѭӧc ÿiӅu khiӇn ÿiӋn tӱӣ mӭc ÿӝ khác nhau. Khi biên soҥn tài liӋu này tác giҧÿã cӕ
gҳng giӟi thiӋu nguyên lý kӃt cҩu cӫa ôtô máy kéo và xe chuyên dөng tӯÿѫn giҧn, truyӅn
thӕng ÿӃn hoàn thiӋn hiӋn ÿҥi, tuy nhiên ÿӕi tѭӧng cӫa môn hӑc là k͇t c̭u ôtô máy kéo và xe
chuyên dͭng lҥi luôn luôn ÿѭӧc ÿәi m
ӟi theo hѭӟng hoàn thiӋn hѫn, nhӳng tiӃn bӝ kӻ thuұt
ÿҥt ÿѭӧc trong kӃt cҩu ôtô máy kéo và xe chuyên dөng hiӋn nay sӁÿѭӧc cҧi tiӃn trong tѭѫng
lai, chính vì vұy cҫn hiӇu ÿӕi tѭӧng cӫa môn hӑc nhѭ mӝt sӵ vұn ÿӝng phát triӇn biӋn chӭng.
Ĉ͋ giúp cho sinh viên chuyên ngành kͿ thu̵t c˯ khí nông lâm nghi͏p n̷m vͷng n͡i dung
môn h͕c m͡t cách ÿ̩i c˱˯ng, hi͋u ÿ˱ͫc nguyên lý k͇t c
̭u và làm vi͏c cͯa các h͏ th͙ng
trên ôtô máy kéo, có cách nhìn t͝ng quát v͉ quá trình c̫i ti͇n và phát tri͋n k͇t c̭u ôtô máy
kéo và xe chuyên dͭng tͳÿ˯n gi̫n ÿ͇n phͱc t̩p, tͳ truy͉n ÿ͡ng c˯ h͕c ÿ͇n truy͉n ÿ͡ng
thͯy l͹c, tͳÿi͉u khi͋n b̹ng tay ÿ͇n ÿi͉u khi͋n t͹ÿ͡ng, trên c˯ sͧ n̷m vͷng nguyên lý c̭u
t̩o, sinh viên t͙t nghi͏p có th͋ v̵n dͭ
ng ki͇n thͱc môn h͕c tham gia qu̫n lý, khai thác s͵
dͭng xe máy ÿ̩t hi͏u qu̫ kinh t͇ cao. Ĉó chính là mͭc ÿích cͯa cu͙n sách này.
Giáo trình "Ôtô máy kéo và xe chuyên dͭng" ÿѭӧc biên soҥn theo yêu cҫu giҧng dұy
môn hӑc "Ôtô máy kéo và xe chuyên dͭng" cho sinh viên chuyên ngành kӻ thuұt cѫ khí,
Trѭӡng Ĉҥi hӑc Nông nghiӋp I, Hà Nӝi. Nӝi dung cӫa cuӕn sách cNJng có thӇ làm tài liӋu
tham khҧo cho sinh viên, kӻ sѭ hoҥt ÿӝng trong chuyên ngành xe máy nói chung.
Mӝt ÿһc ÿiӇm chung nh
ҩt giӳa ôtô máy kéo và xe chuyên dөng ӣ chӛ chúng ÿӅu là các
xe tӵ hành, chúng sӱ dөng nguӗn năng lѭӧng tӯÿӝng cѫÿӕt trong hoһc năng lѭӧng ÿiӋn tӯ
acquy hay lѭӟi ÿiӋn, thông qua hӋ thӕng truyӅn lӵc, mômen tӯÿӝng cѫÿѭӧc truyӅn ÿӃn các
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
4
bánh chӫÿӝng hay bánh sao cӫa dҧi xích, nhӡ hӋ thӕng di ÿӝng, chúng có thӇ chuyӇn ÿӝng,

và hoàn thành các công viӋc khác nhau.
HiӋn nay trên ôtô máy kéo và xe chuyên dөng, nguӗn năng lѭӧng chӫ yӃu là ÿӝng cѫ
ÿӕt trong dùng nhiên liӋu hóa thҥch, trong mӝt tѭѫng lai gҫn sӁ có "các ngu͛n nhiên li͏u
s̩ch" thay thӃ nhѭ nhiên liӋu phân ly hydrô tӯ kim loҥi hoһc thұm chí ngay tӯ nѭӟc, nhiên
liӋu có nguӗn gӕc tӯ dҫu ÿӝng thӵc thӵc vұ
t v.v...khi ÿó sӁ làm thay ÿәi nguyên lý cҩu tҥo và
làm viӋc cӫa ÿӝng cѫÿӕt trong, và tҩt nhiên sӁ làm cho hӋ thӕng truyӅn lӵc cNJng nhѭ kӃt cҩu
chung cӫa ôtô máy kéo thay ÿәi theo, nhӳng vҩn ÿӅ vӅÿӝng cѫÿӕt trong ÿѭӧc trình bày trong
giáo trình riêng, vì vұy trong tài liӋu này chӍÿӅ cұp tӟi nhӳng hӋ thӕng, các cѫ cҩu và thiӃt bӏ,
nhӡ công dөng và chӭc năng cӫa các hӋ thӕng, cѫ cҩu và thi
Ӄt bӏÿó nguӗn năng lѭӧng tӯ
ÿӝng cѫÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ hoàn thành các chӭc năng cӫa ôtô, máy kéo và xe chuyên dөng.
Khi biên soҥn giáo trình này tác giҧÿã cӕ gҳng bӕ trí các chѭѫng, các mөc theo m͡t
trình t͹ kӇ cҧ theo không gian ÿ˱ͥng truy͉n mômen tӯÿӝng cѫÿӃn bánh chӫÿӝng cӫa ôtô
máy kéo, cNJng nhѭ theo chͱc năng h͏ th͙ng sӱ dөng chung cho các loҥi xe, nhѭ ly hӧp, hӝp
sӕ, truyӅn lӵ
c chính, hӋ thӕng ÿiӅu khiӇn, hӋ thӕng di ÿӝng… Ĉӕi vӟi các hӋ thӕng hoһc cѫ
cҩu, mà nhӳng hӋ thӕng này chӍ có ӣ máy kéo hoһc xe chuyên dөng, ví dө hӋ thӕng treo máy
công tác, hӋ thӕng di ÿӝng xích, các trang bӏ làm viӋc v.v.. sӁÿѭӧc bӕ trí trong các chѭѫng ӣ
phía cuӕi giáo trình.
Các xe chuyên dөng hiӋn nay có rҩt nhiӅu chӫng loҥi, giáo trình này ÿѭӧc biên soҥn
cho sinh viên chuyên ngành cѫ khí nông lâm nghiӋp, nên nӝi dung chӍ giӟi hҥ
n mӝt sӕ chӫng
loҥi xe chuyên dͭng chͯ y͇u ÿang s͵ dͭng ÿ͋ hoàn thành các công vi͏c liên quan tr͹c ti͇p
ÿ͇n nông lâm nghi͏p, và công nghi͏p nông thôn. Vì các xe chuyên dөng thӵc chҩt là các máy
kéo hoһc ôtô ÿѭӧc trang bӏ các thiӃt bӏ và máy công tác chuyên dùng, nên chúng ÿѭӧc phân
loҥi theo dҥng công viӋc mà chúng thӵc hiӋn. Trong chѭѫng vӅ xe chuyên dөng chӍÿӅ cұp
ÿӃn sѫÿӗ truyӅn lӵc cӫa hӋ thӕng và nguyên lý cҩu tҥo, làm viӋc cӫa máy công tác.
Do
ÿӕi tѭӧng tìm hiӇu cӫa môn hӑc là khá rӝng, sӵÿa dҥng vӅ chӫng loҥi cNJng nhѭ

kӃt cҩu cө thӇ cӫa ôtô máy kéo và xe chuyên dөng rҩt phong phú, nên cuӕn sách này chӍ giӟi
thiӋu ÿѭӧc mӝt sӕ nguyên lý cҩu tҥo và làm viӋc thѭӡng gһp cӫa các hӋ thӕng và cѫ cҩu trên
ôtô máy kéo, ÿӇ minh hӑa cho nguyên lý kӃt cҩu và làm viӋc cӫa mӝt sӕ hӋ thӕng, trong tài
liӋu có dүn ch
ӭng cҩu tҥo cө thӇ cӫa mӝt sӕ cѫ cҩu mang tính chҩt minh hӑa.
ĈӇ hoàn thiӋn giáo trình này, tác giҧ xin cám ѫn sӵ giúp ÿӥ cӫa tұp thӇ cán bӝ giҧng
dұy Bӝ môn Kӻ thuұt Ĉӝng lӵc, Khoa Cѫ-ĈiӋn, Trѭӡng Ĉҥi hӑc Nông nghiӋp I, Hà Nӝi vӅ
nhӳng góp ý cNJng nhѭ giúp ÿӥ tìm kiӃm tài liӋu tham khҧo.
Ôtô máy kéo và xe chuyên dөng ÿѭӧc chӃ tҥo bӣ
i nhiӅu hãng khác nhau, cách phân
loҥi, ÿһt tên v.v.. phө thuӝc theo nhӳng quan ÿiӇm riêng, ngoài ra do sӵ phong phú vӅ kӃt cҩu
và chӫng loҥi nhѭ trình bày trên ÿây nên cuӕn sách chҳc chҳn không tránh khӓi các thiӃu sót,
tác giҧ trân trӑng cám ѫn các ý kiӃn ÿóng góp cӫa ÿӝc giҧ. Mӑi góp ý nhұn xét xin gӱi cho tác
giҧ theo ÿӏa chӍ: Bӝ môn Kӻ thuұt Ĉӝng lӵc, Khoa CѫÿiӋn, Trѭӡng Ĉҥi hӑc Nông nghiӋp, Hà
Nӝi. Hoһ
c ÿӏa chӍ E-mail:
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
5
CHѬѪNG I: KHÁI NIӊM Vӄ ÔTÔ MÁY KÉO
VÀ XE CHUYÊN DӨNG
1.1. Khái niӋm chung vӅ ôtô máy kéo và xe chuyên dөng
1.1.1. Khái niӋm chung
Ôtô, máy kéo và xe chuyên dөng là các xe tӵ hành, chúng ÿѭӧc thiӃt kӃ và chӃ tҥo ÿӇ
hoàn thành các dҥng công viӋc khác nhau, do công dөng và tính chҩt công viӋc cӫa chúng
không giӕng nhau nên mһc dù chúng có ÿһc ÿiӇm chung là các xe tӵ hành song chúng có kӃt
cҩu cө thӇ, cNJng nhѭÿѭӧc trang bӏ các thiӃt bӏÿһc biӋt ÿӇ hoàn thành các dҥng công viӋc
riêng, vì vұy ôtô máy kéo và xe chuyên dөng rҩt ÿa dҥng vӅ chӫng loҥi và phong phú vӅ kӃt
c
ҩu.
Ôtô là xe tӵ hành bҵng bánh lӕp trên ÿѭӡng giao thông không ÿһt ray, dùng ÿӇ chuyên

trӣ hành khách và hàng hóa. Ngoài ra ôtô còn có thӇÿѭӧc trang bӏ máy móc ÿӇ hoàn thành
các công viӋc ÿһc biӋt nhѭ nâng hàng bҵng tӡi, bӕc xӃp hàng hóa nhѭ ôtô cҫu trөc, ôtô tӵÿә
hàng, ôtô rѫmoóc…Phҥm vi ӭng dөng cӫa ôtô rҩt rӝng, hiӋn nay ôtô ÿã ÿѭӧc sӱ dөng trong
hҫu hӃt các ngành kinh tӃ Quӕc dân.
Máy kéo cNJng là các xe tӵ hành bҵng bánh lӕp hoһc bҵng dҧi xích, máy kéo có thӇ
chuyӇn
ÿӝng trên ÿѭӡng và có thӇ làm viӋc cҧӣ nhӳng nѫi không có ÿѭӡng xá hay trên ÿӗng
ruӝng. Máy kéo ÿѭӧc dùng làm nguӗn ÿӝng lӵc cho các máy công tác ÿi theo chúng ÿӇ hoàn
thành các công viӋc trong nông lâm nghiӋp, công nghiӋp, giao thông vұn tҧi, xây dӵng v.v…
Trong nông nghiӋp máy kéo ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ thӵc hiӋn nhiӅu dҥng công viӋc khác
nhau nhѭ: Cày, bӯa, gieo trӗng, chăm sóc cây trӗng, thu hoҥch, vұn chuyӇn v.v…Ngoài ra
máy kéo cNJng có thӇ làm nguӗn ÿӝng lӵc cho các máy tƭnh tҥi nhѭ b
ѫm nѭӟc, tuӕt lúa, nghiӅn
trӝn thӭc ăn giá súc.
Trong lâm nghiӋp, máy kéo ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ thӵc hiӋn các công viӋc nhѭ làm ÿҩt
trӗng rӯng, khai thác gӛ, nhә rӉ cây, vұn chuyӇn gӛ...
Trong giao thông vұn tҧi, máy kéo ÿѭӧc dùng ÿӇ vұn chuyӇn hàng hóa trên các ÿѭӡng
xҩu hoһc không có ÿѭӡng giao thông.
HiӋn nay ÿӇ giҧm nhҽ cѭӡng ÿӝ lao ÿӝng cho ngѭӡi lao ÿӝng, ÿһc biӋt trong các lƭnh
v
ӵc ÿòi hӓi cҫn chi phí công lao ÿӝng lӟn nhѭ san ӫi, ÿào mѭѫng, bӕc xӃp hàng hóa, thu
hoҥch gӛ rӯng v.v…Ngѭӡi ta ÿã trang bӏ các máy công tác chuyên dөng lҳp cho máy kéo
hoһc ôtô, khi ÿó máy kéo hoһc ôtô ÿѭӧc gӑi là xe chuyên dөng dùng ÿӇ hoàn thành các dҥng
công viӋc ÿһc biӋt vӟi hiӋu suҩt cao.
Tóm lҥi ôtô máy kéo và xe chuyên dөng ÿӅu là các xe tӵ hành, chúng có nguyên lý kӃt
cҩu cӫa các hӋ thӕng chính nhѭ hӋ thӕng truyӅn lӵc, h
Ӌ thӕng di ÿӝng, hӋ thӕng lái, hӋ thӕng
phanh…cѫ bҧn giӕng nhau. Song vì mӛi mӝt loҥi có mӝt công dөng riêng và ÿiӅu kiӋn hoҥt
ÿӝng khác nhau nên kӃt cҩu cө thӇ cӫa chúng cNJng có ÿһc ÿiӇm riêng và rҩt ÿa dҥng. Nhìn
chung chúng có cҩu tҥo phӭc tҥp, và phong phú vӅ tính năng sӱ dөng. Vì vұy ÿòi hӓi ngѭӡi sӱ

dөng cҫn có trình ÿӝ chuyên môn nhҩt ÿӏ
nh mӟi có thӇ khai thác sӱ dөng chúng mӝt cách có
hiӋu quҧ kinh tӃ và an toàn lao ÿӝng.
1.1.2. Phân loҥi ôtô máy kéo và xe chuyên dөng
ĈӇ ÿáp ӭng nhӳng yêu cҫu vӅ sӱ dөng ÿӗng thӡi nâng cao hiӋu quҧ kinh tӃ cӫa xe
máy, ngѭӡi ta ÿã thiӃt kӃ chӃ tҥo ra rҩt nhiӅu loҥi ôtô, máy kéo và xe chuyên dөng khác nhau-
khác nhau vӅ công suҩt, vӅ tính năng sӱ dөng, tính năng kӻ thuұt và khác nhau vӅ kӃt cҩu cө
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
6
thӇ. ViӋc phân loҥi ôtô máy kéo và xe chuyên dөng có thӇÿѭӧc tiӃn hành theo nhiӅu cách
khác nhau, trong khuôn khә giáo trình này chӍÿѭa ra mӝt sӕ phѭѫng pháp phân loҥi chính
liên quan ÿӃn tính năng sӱ dөng và kӃt cҩu cӫa chúng.
1.1.2.1. Phân loҥi máy kéo
+ Theo công dͭng
Theo công dөng cӫa máy kéo ngѭӡi ta phân máy kéo thành các loҥi chính sau:
- Máy kéo dùng trong nông nghi͏p
Loҥi máy kéo này có tính năng sӱ dөng phù hӧp vӟi các loҥi công viӋc sҧn xuҩt nông
nghiӋp. Thuӝc nhóm này ngѭӡi ta lҥi phân thành ba loҥi chính là: Máy kéo có công dͭng
chung, máy kéo v̩n năng và máy kéo chuyên dùng.
Máy kéo công dͭng chung là các máy kéo ÿҧm nhiӋm các công viӋc chính trong sҧn
xuҩt nông nghiӋp nhѭ cày, bӯa, gieo trӗng v.v…Lӵc kéo ӣ móc trong khoҧng tӯ 0,2÷8 tҩn vӟi
vұn tӕc làm viӋc trong khoҧng tӯ 5÷20 km/h ÿӕi vӟi máy kéo xích và 7÷30 km/h ÿӕi vӟi vӟi
máy kéo bánh. Công suҩt ÿӝng cѫ khoҧng tӯ 12 ÷300 mã lӵc. ChiӅu cao gҫm máy tӯ 250÷350
mm.
Máy kéo v̩n năng là các máy kéo có thӇ hoàn thành nhiӅu dҥng công viӋc khác nhau
và có thӇ thích ӭng vӟi nhiӅu ÿi
Ӆu kiӋn sӱ dөng hѫn so vӟi máy kéo công dөng chung. Ngoài
các công viӋc chính trong sҧn xuҩt nông lâm nghiӋp, máy kéo vҥn năng còn có thӇ hoàn thành
các công viӋc nhѭ chăm sóc cây trӗng, vұn chuyӇn hàng hóa. Thuӝc loҥi máy kéo này chúng
có các ÿһc ÿiӇm kӻ thuұt sau: Công suҩt ÿӝng cѫ tӯ 10÷100 mã lӵc, chiӅu cao gҫm máy tӯ

600÷800 mm, bӅ rӝng cѫ sӣ cӫa xe có thӇÿiӅu chӍnh ÿѭӧc ÿӇ phù hӧp vӟi bӅ rӝng các hàng
cây.
Máy kéo chuyên dùng là các nhӳng máy kéo có kӃt cҩu ÿһc biӋt ÿӇ thӵc hiӋn mӝt loҥi
công viӋc nhҩt ÿӏnh hoһc sӱ dөng trong ÿiӅu kiӋn ÿһc biӋt ví dө nhѭ máy kéo dùng ÿӇ thu
hoҥch bông, máy kéo thu hoҥch lúa, máy có khung cân bҵng dùng trong ÿӗi dӕc v.v…
- Máy kéo công nghi͏p
Máy kéo dùng trong công nghiӋp thѭӡng là các máy có công suҩt lӟn dùng ÿӇ san ӫi
mһt bҵng các công trình xây dӵng, khai thác quһng trong hҫm mӓ, vұn chuyên hàng hóa nһng
trên các tuyӃn ÿѭӡng ng
ҳn hoһc ÿѭӡng xҩu v.v…
+ Theo c̭u t̩o b͡ ph̵n di ÿ͡ng
Bӝ phұn di ÿӝng là các cөm máy, chi tiӃt trӵc tiӃp tác ÿӝng lên mһt ÿѭӡng, mһt ÿҩt ÿӇ
tҥo nên sӵ chuyӇn ÿӝng cho máy kéo. Theo cҩu tҥo bӝ phұn di ÿӝng máy kéo ÿѭӧc phân
thành ba loҥi chính:
- Máy kéo bánh (hình 1-1 a). Bӝ phұn di ÿӝng là bánh xe, có thӇ có hai bánh, ba bánh
hoһc 4 bánh, bánh có thӇ là bánh sҳt hoһc bánh lӕp. HiӋn nay máy kéo bánh lӕp ÿѭӧc sӱ dөng
khá ph
ә biӃn do khҧ năng cѫÿӝng và sӵ chuyӇn ÿӝng êm dӏu cӫa chúng, máy bánh sҳt chӍ sӱ
dөng trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp ÿһc biӋt khi cҫn tăng khҧ năng kéo bám hoһc bánh xe vӯa làm
nhiӋm vө cӫa bӝ phұn di ÿӝng vӯa làm nhiӋm vө cӫa bӝ phұn làm ÿҩt nhѭ bánh lӗng.
- Máy kéo xích (hình 1-1 b). Ĉһc ÿiӇm chung cӫa loҥi này là giҧm ÿѭӧc áp lӵc riêng
trên ÿҩt và có khҧ năng bám tӕt, tuy nhiên kӃt cҩu hӋ thӕng di ÿӝng phӭc tҥp, giá thành cao.
Máy kéo xích thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ hoàn thành các công viӋc cҫn lӵc kéo lӟn nhѭ
san ӫi, cày bӯa trên ÿҩt ÿӝ ҭm cao, nhә và ӫi gӕc cây v.v…
- Máy kéo n͵a xích. Loҥi máy này ÿѭӧc thiӃt kӃ trên cѫ sӣ cӫa máy kéo bánh, thѭӡng
ngѭӡi ta lҳp thêm các dҧi xích bao quanh các bánh xe ÿӇ tăng khҧ năng bám vӟi mһt ÿѭӡng.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
7
Hình 1-1. Hình d̩ng chung cͯa máy kéo:
a) Máy kéo bánh b˯m; b) Máy kéo bánh xích.

+ Theo kӃt cҩu cӫa khung
Theo c̭u t̩o cͯa khung ng˱ͥi ta chia máy kéo thành các lo̩i sau:
Máy kéo có khung. Ӣ loҥi này tҩt cҧ các bӝ phұn máy và cѫ cҩu cӫa máy kéo ÿѭӧc lҳp
trên mӝt khung, khung ÿѭӧc chӃ tҥo bҵng thép ÿӏnh hình dҥng chӳ U hay chӳ I ÿѭӧc hàn và
tán lҥi vӟi nhau.
Máy kéo n͵a khung. Loҥi máy kéo này có mӝt phҫn khung liên kӃt vӟi thân ly hӧp,
hӝp sӕ và cҫu sau tҥo thành khung cӫa máy kéo. Ĉӝng cѫ cӫa máy kéo
ÿѭӧc lҳp lên phҫn
khung phía trѭӟc, còn các cѫ cҩu khác ÿѭӧc lҳp trên thân hӝp sӕ và cҫu sau.
Máy kéo không khung. Loҥi máy này sӱ dөng phҫn thân cӫa ÿӝng cѫ, hӝp sӕ và cҫu
sau, liên kӃt cӭng vӟi nhau tҥo thành mӝt khӕi thӕng nhҩt trên ÿó ngѭӡi ta lҳp tҩt cҧ các bӝ
phұn và hӋ thӕng còn lҥi cӫa máy kéo.
+ Theo loҥi ÿӝng cѫ dùng trên máy kéo
Dӵa theo loҥi ÿӝng cѫ sӱ
dөng, ngѭӡi ta chia máy kéo ra thành ba loҥi:
Máy kéo dùng ÿ͡ng c˯ diêzel;
Máy kéo dùng ÿ͡ng c˯ xăng;
Máy kéo dùng ÿ͡ng c˯ÿi͏n.
Máy kéo dùng ÿӝng cѫ diêzel ÿѭӧc sӱ dөng phә biӃn hѫn cҧ do tính kinh tӃ và tính
tiӃt kiӋm cӫa ÿӝng cѫ diêzel. Máy kéo dùng ÿӝng cѫ xăng ÿѭӧc dùng chӫ yӃu trên các máy
kéo công suҩt nhӓ, máy kéo làm vѭӡn v.v… vì nó có kӃt cҩu nhӓ gӑn, nhҽ. Máy kéo sӱ dөng
ÿӝng cѫÿiӋn vӟi nguӗn
ÿiӋn lѭӟi có tính kinh tӃ cao và dӉ thӵc hiӋn tӵÿӝng hóa, nhѭng ÿòi
hӓi ÿҫu tѭ lӟn cho hҥ tҫng cѫ sӣ, nên hiӋn này vүn chѭa ÿѭӧc ӭng dөng nhiӅu trong thӵc tӃ.
+ Theo lӟp lӵc kéo
Các công viӋc mà máy kéo ÿҧm nhiӋm ÿòi hӓi lӵc kéo ӣ móc khác nhau và thay ÿәi
trong phҥm vi rӝng. Mһt khác mӛi loҥi máy kéo chӍ làm viӋc có hiӋu quҧ kinh tӃ cao trong
mӝt kho
ҧng lӵc kéo nhҩt ÿӏnh. Do ÿó ngѭӡi ta ÿã thiӃt kӃ nhiӅu loҥi máy kéo vӟi các lӟp lӵc
kéo ӣ móc khác nhau. Các máy kéo có lӵc kéo ӣ móc mà ӣÿó máy kéo ÿҥt hiӋu suҩt kéo lӟn

nhҩt ÿѭӧc xӃp thành mӝt loҥi, hiӋn nay ngѭӡi ta chia ra các loҥi máy kéo sau: 0,2; 0,6; 0,9;
1,4; 2; 3; 4; 5; 6; 9; và 15 tҩn. Các loҥi máy kéo có lӟp lӵc kéo lӟn hѫn 6 tҩn thѭӡng dùng
trong công nghiӋp. Máy kéo có lӟp lӵc kéo tӯ 0,2 ÷ 1,4 tҩn thѭӡng là máy kéo bánh bѫm,
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
8
máy kéo có lӵc kéo tӯ 2÷5 tҩn có thӇ là máy kéo bánh hoһc máy kéo xích, các máy kéo có lӵc
kéo trên 6 tҩn thѭӡng là máy kéo xích hoһc nӱa xích.
1.1.2.2. Phân loҥi ôtô
Hình 1-2. Ôtô du l͓ch
+ Theo công dөng ngѭӡi ta phân ôtô thành các loҥi sau:
Ôtô v̵n chuy͋n, ÿó là nhӳng ôtô chuyên dùng ÿӇ chuyên chӣ hành khách hoһc hàng
hóa. Trong loҥi này lҥi ÿѭӧc phân ra các loҥi sau:
Ôtô du l͓ch (xe con), dùng ÿӇ chuyên chӣ hành khách vӟi sӕ ghӃ ngӗi nhӓ hѫn 8 (hình
1-2).
Ôtô buýt (xe khách), chuyên dùng ÿӇ chӣ khách vӟi sӕ ghӃ ngӗi lӟn hѫn 8 và thѭӡng
chҥy theo tuyӃn ÿѭӡng quy ÿӏnh (hình 1-3).
Ôtô t̫i là các loҥi ôtô dùng ÿӇ vұn chuyӇn hàng hóa (hình1-4). Theo trӑng tҧi cho
phép, ngѭӡi ta chia ôtô tҧi thành năm loҥi chính là: Ôtô tҧi nhӓ vӟi tҧi trӑng dѭӟi 1 tҩn; Loҥi
trung bình có tҧi trӑng tӯ 1÷3 tҩn; Loҥi lӟn có tҧi
trӑng tӯ 3÷5 tҩn; Loҥi nһng có tҧi trӑng tӯ 5 ÷10
tҩn và siêu nһng có tҧi trӑng trên 10 tҩn.
Ôtô chuyên dùng, ÿó là các loҥi ôtô ÿѭӧc
trang bӏ các thiӃt bӏÿһc biӋt
ÿӇ thӵc hiӋn các công
viӋc riêng nhѭ ôtô chӣ bêtông, ôtô cҫn trөc, ôtô
cӭu hӓa v.v…Nhìn chung các ôtô chuyên dùng
ÿѭӧc thiӃt kӃ trên cѫ sӣ các ôtô công dөng chung
có cӥ công suҩt tѭѫng ÿѭѫng, trên ÿó ngѭӡi ta lҳp
các thiӃt bӏ và các máy móc chuyên dùng ÿӇ thӵc
hiӋn mӝt dҥng công viӋc ÿһc biӋt nào ÿó.

+ Theo loҥi ÿӝng cѫ:
Ôtô dùng nhiên li͏u l͗ng (xăng, diêzel...);
Ôtô dùng nhiên liêu khí (gas);
Hình 1-3. Ôtô Buýt
(xe chͧ khách)
Ôtô dùng ÿ͡ng c˯ÿi͏n.
Thông thѭӡng do yêu cҫu tӕc ÿӝ cao và giҧm
tiӃng ӗn, nên ÿӝng cѫ xăng thѭӡng ÿѭӧc dùng trên
ôtô du lӏch, ÿӝng cѫ diêzel thѭӡng sӱ dөng trên các ôtô tҧi hҥng trung và hҥng nһng. Ôtô dùng
ÿӝng cѫÿiӋn ÿѭӧc dùng phә biӃn trong giao thông ÿѭӡng phӕ, trong các xí nghiӋp, nhà máy
ÿӇ giҧm tiӃng ӗn và ô nhiӉm môi trѭӡng.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
9
+ Theo tính năng cѫÿӝng
Tính năng cѫÿӝng cӫa ôtô là khҧ năng chuyӇn ÿӝng cӫa chúng trên các ÿiӅu kiӋn
ÿѭӡng xá khó khăn và ÿӏa hình phӭc tҥp. Theo tính năng này ngѭӡi ta chia ôtô ra thành hai
loҥi chính:
Hình 1-4. Hình d̩ng chung cͯa ôtô t̫i:
a
) Xe t̫i lo̩i nh́; b) Xe t̫i có thùng t͹ ÿ͝ hàng.
Ôtô tính năng c˯ÿ͡ng th̭p. Loҥi này chӫ yӃu ÿѭӧc dùng trong thành phӕ và trên các
ÿѭӡng giao thông chính, mһt ÿѭӡng khô và cӭng. VӅÿһc ÿiӇm kӻ thuұt, các ôtô này thѭӡng
có gҫm xe thҩp, mӝt cҫu chӫÿӝng ví dө ôtô du lӏch, ôtô buýt.
Ôtô có tính năng c˯ÿ͡ng cao. Ĉó là các loҥi xe có khҧ năng chuyӇn ÿӝng ÿѭӧc trên
cҧ các ÿѭӡng xҩu hoһc thұm chí không có ÿѭӡng xá. Ĉһc ÿiӇm cӫa các loҥi xe này là gҫm xe
cao, thѭӡ
ng có hai, ba thұm chí 4 cҫu chӫÿӝng. Ôtô tính năng cѫÿӝng cao thѭӡng gһp ӣ các
xe quân sӵ, xe vұn tҧi hҥng trung và hҥng nһng, xe thӇ thao ÿӏa hình v. v…
1.1.2.3. Phân loҥi xe chuyên dөng
Xe chuyên dөng là các xe tӵ hành, chúng ÿѭӧc thiӃt kӃ chӃ tҥo trên cѫ sӣ cӫa ôtô hoһc

máy kéo cѫ sӣ và ÿѭӧc trang bӏ các thiӃt bӏ và máy công tác ÿһc biӋt ÿӇ hoàn thành mӝt dҥng
công viӋc riêng hoһc trong các ÿiӅu kiӋn làm viӋc ÿһc biӋ
t. Vì vұy ÿӇ phân loҥi xe chuyên
dөng, ngѭӡi ta có thӇ phân theo nhiӅu cách khác nhau. Phә biӃn nhҩt là dӵa vào loҥi xe và
loҥi công viӋc ÿӇ phân loҥi chúng.
+ Theo lo̩i xe c˯ sͧ
Dӵa vào loҥi xe cѫ sӣ trên ÿó lҳp các thiӃt bӏÿӇ thӵc hiӋn các công viӋc chuyên dөng
ngѭӡi ta phân ra thành xe ôtô chuyên dөng và máy kéo chuyên dөng, ví dө ôtô cҫn cҭu hoһc
máy kéo cҫn cҭu. Ngoài ra ngѭӡi ta cNJng phân xe chuyên dөng theo hӋ thӕng di ÿӝng cӫa xe
c
ѫ sӣ nhѭ xe chuyên dөng dùng xích hay xe chuyên dөng dùng bánh lӕp.
+ Theo lo̩i công vi͏c mà xe chuyên dͭng ÿ̫m nh̵n (hình 1-5)
Cách phân loҥi này ÿѭӧc sӱ dөng phә biӃn hiӋn nay, dӵa vào loҥi công viӋc mà xe
chuyên dөng cҫn hoàn thành, ngѭӡi ta chia ra:
Xe chuyên dͭng dùng ÿ͋ v̵n chuy͋n. Thuӝc loҥi này là các ôtô và máy kéo bánh hoһc
ÿҫu kéo vӟi rѫmoóc dùng ÿӇ vұn chuyӇn các hàng hóa nhѭ ôtô vұn chuyӇn và trӝn bê tông,
máy kéo hay ôtô vұn chuyӇn hàng tӵÿә, ôtô vӟi rѫmoóc dùng ÿӇ ch
ӣ hàng ÿһc biӋt siêu
trѭӡng, siêu nһng v. v…
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
10
Xe chuyên dͭng dùng ÿ͋ làm ÿ̭t. Thuӝc vào các xe làm ÿҩt gӗm các máy kéo xích
hoһc ôtô và máy kéo bánh, kéo theo hay treo trên chúng các máy công tác ÿһc biӋt dùng ÿӇ
ÿào ÿҩt, san ӫi, cҥp ÿҩt hoһc xúc ÿҩt v.v…
Xe b͙c x͇p
hàng hóa. Ĉó là các
xe nâng hàng, dùng
ÿӝng cѫÿiӋn hoһc
ÿӝng cѫ diêzel, xe
xúc lұt ÿә phía trѭӟc

hoһc phía sau và xe
cҫn cҭu.
Xe công dͭng
ÿ̿c bi͏t. Thuӝc loҥi
này là các xe có trang
bӏ các thiӃt bӏÿһc biӋt
ÿӇ hoàn thành các
công viӋc ÿһc thù nhѭ
xe cӭu hӓa, xe cӭu
thѭѫng, xe thu hoҥch
gӛ rӯng, xe thu hoҥch
bông v.v..
Hình 1-5. Xe chuyên dͭng:
1- Máy ÿào g̯u s̭p bánh h˯i; 2-Máy xúc bánh h˯i; 3-
Ô
tô t̫i t͹
ÿ͝ hàng; 4- Máy ͯi bánh xích.
1.2. Các bӝ
phұn chính trên ôtô
máy kéo
Ôtô máy kéo và xe chuyên dөng ÿӅu là các xe tӵ hành, vì vұy chúng ÿӅu có các bӝ
phұn chính có chӭc năng giӕng nhau. Các bӝ phұn và hӋ thӕng chính cӫa ôtô máy kéo gӗm:
Ĉӝng cѫ, hӋ thӕng truyӅn lӵc, truyӅn lӵc cacÿăng, cҫu chӫÿӝng, hӋ thӕng di ÿӝng, hӋ thӕng
treo (hay còn gӑi là hӋ thӕng giҧm xóc), hӋ thӕng ÿiӅu khiӇn gӗm hӋ thӕng lái và hӋ thӕ
ng
phanh, trang bӏÿiӋn và các trang bӏ làm viӋc khác.
+ Ĉ͡ng c˯ là nguӗn ÿӝng lӵc trên ôtô máy kéo. HiӋn nay ÿӝng cѫÿӕt trong dùng
nhiên liӋu lӓng hoһc nhiên liӋu khí ÿѭӧc sӱ dөng chӫ yӃu trên ôtô máy kéo. Ĉӝng cѫ là mӝt
bӝ phұn quan trӑng cӫa ôtô máy kéo dùng ÿӇ tҥo ra nguӗn năng lѭӧng cho xe hoҥt ÿӝng và có
thӇ truyӅn mӝt phҫn hoһc toàn bӝ công suҩt cӫa ÿӝng cѫÿӃn bӝ phұn làm viӋ

c cӫa máy công
tác liên kӃt vӟi chúng.
+ H͏ th͙ng truy͉n l͹c (HTTL) là tә hӧp cӫa mӝt loҥt các cѫ cҩu và hӋ thӕng nhҵm
truyӅn mômen quay tӯ trөc khuӹu ÿӝng cѫÿӃn bánh chӫÿӝng cӫa ôtô, máy kéo. HTTL còn
có tác dөng nhҵm biӃn ÿәi vӅ trӏ sӕ và chiӅu cӫa mômen quay truyӅn, cho phép ôtô máy kéo
dӯng tҥi chӛ lâu dài mà ÿӝng cѫ vүn làm viӋc, hӋ thӕng truyӅn lӵc còn có thӇ trích m
ӝt phҫn
công suҩt cӫa ÿӝng cѫÿӇ truyӅn ÿӃn bӝ phұn làm viӋc cӫa máy công tác. Phө thuӝc vào ÿһc
ÿiӇm cҩu tҥo cӫa xe máy cө thӇ mà trong hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa ôtô máy kéo có thӇ có mӝt
hai hay nhiӅu cҫu chӫÿӝng.
C̯u chͯÿ͡ng là tә hӧp cӫa các cөm máy và cѫ cҩu cho phép các bánh chӫÿӝng quay
vӟi tӕc ÿӝ khác nhau ÿӇ bҧo ÿҧm các bánh lăn êm d
ӏu trên mһt ÿѭӡng không bҵng phҷng hay
khi ÿi vào ÿѭӡng vòng, nó còn làm tăng tӹ sӕ truyӅn chung cho hӋ thӕng truyӅn lӵc và liên kӃt
bánh xe vӟi khung máy.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
11
Truy͉n l͹c cacÿăng dùng ÿӇ truyӅn mômen tӯ hӝp sӕ hay hӝp phân phӕi ÿӃn các cҫu
chӫÿӝng cӫa ôtô máy kéo, hoһc tӯ truyӅn lӵc chính ÿӃn các bánh xe chӫÿӝng trên cùng mӝt
cҫu khi các bánh xe treo ÿӝc lұp vӟi nhau. TruyӅn lӵc cacÿăng cho phép các trөc cӫa các bӝ
phұn máy ÿѭӧc truyӅn ÿӝng không nҵm trong cùng mӝt mһt phҷng và có thӇ dӏch chuyӇn
tѭѫng ÿӕi vӟi nhau trong mӝt giӟi hҥn nh
ҩt ÿӏnh.
+ H͏ th͙ng di ÿ͡ng gӗm các bánh xe vӟi lӕp ÿàn hӗi hay các chi tiӃt trong cөm dҧi
xích cӫa máy kéo xích, hӋ thӕng di ÿӝng là bӝ phұn trӵc tiӃp tiӃp xúc vӟi mһt ÿѭӡng hoһc mһt
ÿҩt, nó nhұn mômen chӫÿӝng tӯÿӝng cѫ qua hӋ thӕng truyӅn lӵc và biӃn mômen chӫÿӝng
thành lӵc kéo tiӃp tuyӃn hay còn gӑi là lӵc chӫÿӝng ÿӇ làm ôtô máy kéo chuyӇn ÿӝng.
+ H͏ th
͙ng treo (hay còn gӑi là hӋ thӕng giҧm xóc) là tә hӧp cӫa mӝt sӕ các chi tiӃt
và phҫn tӱÿàn hӗi, liên kӃt giӳa bӝ phұn di ÿӝng vӟi khung xe, nhҵm giúp cho khung xe ÿѭӧc

êm dӏu trong khi bӝ phұn di ÿӝng luôn chӏu tác ÿӝng cӫa các lӵc va ÿұp do mҩp mô mһt
ÿѭӡng khi chuyӇn ÿӝng.
+ H͏ th͙ng ÿi͉u khi͋n gӗm mӝt loҥt các cѫ cҩu và hӋ thӕng nh
ҵm ÿiӅu khiӇn ôtô máy
kéo theo các hѭӟng và chiӅu cҫn thiӃt, ÿӗng thӡi giúp ôtô máy kéo chuyӇn ÿӝng әn ÿӏnh
không trѭӧt lê sang trái hay phҧi. Ngoài ra hӋ thӕng ÿiӅu khiӇn còn cho phép ôtô máy kéo
giҧm tӕc ÿӝ chuyӇn ÿӝng hoһc dӯng lҥi nhanh chóng khi gһp sӵ cӕ khҭn cҩp.
+ Trang b͓ÿi͏n là tә hӧp cӫa hàng loҥt bӝ phұn, thiӃt bӏÿiӋn nhҵm ÿҧm bҧo giúp cho
ôtô máy kéo làm viӋc әn ÿӏnh, tin cұy, tăng tính tiӋn nghi, thuұn lӧi cho ngѭӡi lái, hành khách
và an toàn lao ÿӝng. Trang bӏÿiӋn là mӝt hӋ thӕng rҩt phӭc tҥp nó có thӇÿѭӧc phân ra hai hӋ
thӕng là hӋ thӕng nguӗn ÿiӋn và hӋ thӕng các thiӃt bӏ tiêu thөÿiӋn. HӋ thӕng nguӗn ÿiӋn dùng
tҥo ra nguӗn năng lѭӧng ÿiӋn ÿӇ cung cҩp cho các phө tҧi (các thiӃt bӏ dùng
ÿiӋn). HӋ thӕng
các thiӃt bӏ phө tҧi là tә hӧp cӫa tҩt cҧ các thiӃt bӏ có trên ôtô máy kéo dùng năng lѭӧng ÿiӋn
nhѭ hӋ thӕng ÿӕt cháy, hӋ thӕng khӣi ÿӝng, hӋ thӕng chiӃu sáng, tín hiӋu, hӋ thӕng ÿiӅu khiӇn
bao gӗm cҧ máy tính ÿiӋn tӱÿiӅu khiӇn ÿӝng cѫ và ÿiӅu khiӇn thân xe cùng các rѫle hay các
bӝ phұn chҩp hành ÿi theo máy tính, do tính phӭc tҥp cӫa trang bӏÿiӋn, nên phҫn này ÿѭӧc
trình bày trong mӝt tài liӋu riêng.
+ Trang b͓ làm vi͏c là tә hӧp cӫa nhiӅu thiӃt bӏ, bӝ phұn giúp cho ôtô máy kéo và xe
chuyên dөng thӵc hiӋn các công viӋc mӝt cách thuұn tiӋn và ÿҥt hiӋu quҧ cao. Sau ÿây chúng
ta tìm hiӇu ÿҥi cѭѫng vӅ sӵ bӕ trí các bӝ phұn chính trên ôtô máy kéo.
1.3. Bӕ trí các bӝ phұn chính trên ôtô máy kéo
1.3.1. Bӕ trí ÿӝ
ng cѫ trên ôtô máy kéo
ViӋc bӕ trí ÿӝng cѫ trên ôtô máy kéo phө thuӝc ÿiӅu kiӋn làm viӋc và công dөng cӫa
mӛi loҥi xe.
Ĉӕi vӟi ôtô, thông thѭӡng ÿӝng cѫ có thӇ bӕ trí phía trѭӟc, ӣ giӳa hoһc phía sau xe.
Bӕ trí ÿӝng cѫ phía trѭӟc có thӇ áp dөng cho mӑi loҥi ôtô, ÿһt ÿӝng cѫӣ phía sau thѭӡng
dùng cho ôtô du lӏch và ôtô buýt, còn ÿһt ӣ giӳa buӗng lái và thùng xe thѭӡng áp dөng cho
ôtô tҧi. Mӛi mӝ

t phѭӟng án lҳp ÿһt ÿӝng cѫ, ÿӅu ҧnh hѭӣng ÿӃn các chӍ tiêu vӅ sӱ dөng thӇ
tích chӭa hàng hoһc hành khách và ÿӃn tính thuұn tiӋn khi chăm sóc sӱa chӳa ÿӝng cѫ.
NӃu lҳp ÿӝng cѫӣ phía trѭӟc và ngoài buӗng lái thì thӇ tích chӭa hàng hoăc bӕ trí sӕ
ghӃ hành khách sӁ bӏ giҧm ÿi khi ôtô có cùng chiӅu dài chung. Bӕ trí ÿӝng cѫ phía trѭӟc, khi
lái, ngѭӡi lái xe quan sát mһt ÿѭӡng không thuұn l
ӧi, tuy nhiên viӋc chăm sóc sӱa chӳa ÿӝng
cѫ sӁ thuұn lӧi và dӉ dàng hѫn. NӃu lҳp ÿӝng cѫ phía trѭӟc xe và trong buӗng lái, khi ÿó hӋ
sӕ sӱ dөng chiӅu dài xe tăng lên, thӇ tích chӭa hàng và hành khách lӟn hѫn, tuy nhiên viӋc
chăm sóc, sӱa chӳa ÿӝng cѫ gһp khó khăn hѫn, vì vұy ӣ các loҥi xe mà ÿӝng cѫ bӕ trí phía
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
12
trѭӟc và trong buӗng lái, buӗng lái thѭӡng ÿѭӧc thiӃt kӃӣ dҥng lұt ÿѭӧc, khi ÿó cҩu tҥo
buӗng lái phӭc tҥp hѫn.
Phѭѫng án lҳp ÿӝng cѫ phía sau xe có ѭu ÿiӇm làm cho hӋ thӕng truyӅn lӵc ÿѫn giҧn
hѫn, ngѭӡi lái nhìn thoáng hѫn, hӋ sӕ sӱ dөng chiӅu dài xe tăng lên, ÿӗng thӡi hành khách
ÿѭӧc cách nhiӋt vӟi ÿӝng cѫ tӕt hѫn. KiӇ
u bӕ trí này thѭӡng gһp ӣ các xe du lӏch, xe ôtô buýt,
nhѭӧc ÿiӇm cѫ bҧn cӫa cách bӕ trí này là hӋ thӕng ÿiӅu khiӇn côn, sӕ, ga phӭc tҥp hѫn do
ÿӝng cѫ bӕ trí xa ngѭӡi lái.
Khi lҳp ÿӝng cѫӣ giӳa xe, tӭc là bӕ trí giӳa buӗng lái và thùng xe thѭӡng áp dөng
trên các xe vұn tҧi, kӇu bӕ trí này có ѭu ÿiӇm làm tҧi trӑng phân bӕÿӅu giӳa hai cҫu chӫÿӝng
khi không có t
ҧi trӑng hӳu ích (xe chҥy không tҧi).
Cách chӑn sӵ phân bӕÿӝng cѫӣ phía trѭӟc hay phía sau trên mӝt xe cө thӇ cҫn quan
tâm ÿӃn hӋ sӕ phân bӕ tҧi trӑng lên các cҫu, ÿһc biӋt là xe nhiӅu cҫu chӫÿӝng ÿӇ ÿҧm bҧo
khai thác tӕt nhҩt khҧ năng kéo bám cӫa các cҫu chӫÿӝng.
Ĉӕi vӟi máy kéo, do tính chҩt công viӋc mà máy kéo phҧi hoàn thành, ngѭӡi lái ngoài
viӋc phҧi quan sát phía trѭӟc xe, trong quá trình làm viӋc còn phҧi theo dõi sӵ làm viӋc cӫ
a
các máy công tác thѭӡng mҳc phía sau máy kéo, nên ӣ máy kéo buӗng lái ÿѭӧc bӕ trí ӣ phía

sau, chính vì vұy ÿӝng cѫ máy kéo thѭӡng ÿѭӧc bӕ trí ӣ phía trѭӟc.
1.3.2. Bӕ trí hӋ thӕng truyӅn lӵc
1.3.2.1. Bӕ trí hӋ thӕng truyӅn lӵc trên ôtô
HӋ thӕng truyӅn lӵc và sѫÿӗ bӕ trí HTTL có ҧnh hѭӣng ÿӃn kӃt cҩu và bӕ trí chung
cӫa ôtô.
Hình 1-6. S˯ÿ͛ b͙ trí h͏ th͙ng truy͉n l͹c ôtô hai c̯u vͣi các công thͱc bánh
khác nhau:
Ĉ-Ĉ͡ng c˯; L-Ly hͫp; H-H͡p s͙; C-C̯u chͯÿ͡ng; CĈ-Trͭc cacÿăng; P-H͡p s͙
phͭ hay h͡p phân ph͙i; K-Khͣp ma sát.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
13
Trên hình 1-6 giӟi thiӋu sѫÿӗ hӋ thӕng truyӅn lӵc dùng trên các loҥi ôtô có hai cҫu
(hai trөc) trong ÿó sӱ dөng công thӭc bánh 4X2 hoһc 4X4. Trong sѫÿӗ các bánh xe ÿѭӧc in
nӅn ÿұm biӇu diӉn bánh chӫÿӝng, bánh xe không tô ÿұm là bánh bӏÿӝng.
Ĉӕi vӟi ôtô hai cҫu có công thӭc bánh 4X2 (4 bánh xe trong ÿó có hai bánh chӫÿӝng),
thѭӡng dùng sѫÿӗ truyӅn thӕng nhѭ hình 1-6 a, ӣÿây ÿӝng cѫÿѭӧc lҳp phía trѭӟc xe và
truyӅn ÿӝng cho hai bánh chӫÿӝng ӣ cҫu sau.
Ĉӕi vӟi ôtô du lӏch ho
һc ôtô buýt, ÿӇ cách nhiӋt cho hành khách và giҧm tiӃng ӗn,
ÿӗng thӡi cho ngѭӡi lái quan sát mһt ÿѭӡng tӕt hѫn, ngѭӡi ta thѭӡng bӕ trí cҫu sau chӫÿӝng
và ÿӝng cѫÿѭӧc lҳp ӣ phía sau và truyӅn chuyӇn ÿӝng cho cҫu sau chӫÿӝng (hình 1-6 b).
Ĉӕi vӟi sѫÿӗ 4X2 mà cҫu trѭӟc vӯa là chӫÿӝng vӯa là cҫu dүn hѭӟng, chúng ta
thѭӡng gһp ÿӝng cѫ lҳp dӑc ӣ cҫu trѭӟc (hình 1-6 c) hoһc ÿӝng cѫ
lҳp ngang ӣ phía trѭӟc và
truyӅn ÿӝng trӵc tiӃp cho hai bánh chӫÿӝng ӣ cҫu trѭӟc (hình 1-6 d), kӃt cҩu này thѭӡng gһp
trên các xe du lӏch (ôtô con), khi ÿӝng cѫ lҳp ngang, ngѭӡi ta có thӇ sӱ dөng truyӅn lӵc chính
là các cһp bánh răng trө, kӃt cҩu hӋ thӕng truyӅn lӵc ÿѭӧc ÿѫn giҧn và gӑn nhҽ hѫn.
Ĉӕi vӟi ôtô ba cҫu vӟi công thӭc bánh 6X6 (6 bánh ÿӅu là chӫÿӝng) truyӅn ÿӝ
ng ra
các cҫu chӫÿӝng phía sau có thӇ thӵc hiӋn bҵng mӝt trөc truyӅn (hình 1-7 a) hoһc hai trөc

truyӅn ÿӝng (hình 1-7 b) nhӡ truyӅn ÿӝng cacÿăng.
Ӣ ôtô bӕn cҫu chӫÿӝng (8X8) lҥi có các ÿһc ÿiӇm riêng biӋt. TruyӅn ÿӝng theo mӝt
trөc (hình 1-7 c) có ѭu ÿiӇm là ÿѫn giҧn vӅ kӃt cҩu, nhѭng nhѭӧc ÿiӇm là sinh ra tҧi trӑng phө
lên hӋ thӕng truyӅn lӵ
c bӣi hiӋn tѭӧng tuҫn hoàn công suҩt, do ÿó làm giҧm hiӋu suҩt, tăng ÿӝ
hao mòn các chi tiӃt máy, giҧm tuәi thӑ cӫa xe nói chung.
Hình 1-7. S˯ÿ͛ h͏ h͙ng truy͉n l͹c ôtô nhi͉u c̯u vͣi các bánh ÿ͉u là chͯÿ͡ng:
Ĉ-Ĉ͡ng c˯; L-Ly hͫp; H-H͡p s͙; C-C̯u chͯÿ͡ng; CĈ-Trͭc cacÿăng; P-H͡p s͙ phͭ
hay h͡p phân ph͙i.
ĈӇ tránh nhѭӧc ÿiӇm trên, ӣ các xe ba hay bӕn cҫu chӫÿӝng, ngѭӡi ta dùng các hӝp
phân phӕi vӟi vi sai cҫu nhѭ trên hình 1-7 b, d. Trѭӡng hӧp dùng ba vi sai giӳa các cҫu lҳp
trong hӝp phân phӕi P (hình 1-7 d), sӁ tránh hoàn toàn hiӋn t
ѭӧng tuҫn hoàn công suҩt nhѭng
kӃt cҩu hӋ thӕng truyӅn lӵc sӁ phӭc tҥp hѫn.
Ĉӕi vӟi ôtô nhiӅu cҫu chӫÿӝng, hiӋn nay ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng hӋ thӕng truyӅn lӵc
thӫy tƭnh hoһc truyӅn ÿӝng ÿiӋn, khi ÿó môtѫ thӫy tƭnh hoһc ÿӝng cѫÿiӋn ÿѭӧc lҳp ngay trên
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
14
các bánh xe chӫÿӝng và ÿѭӧc gӑi là "ÿ͡ng c˯-bánh xe", vӟi sѫÿӗ nhѭ vұy hӋ thӕng truyӅn
lӵc hӧp lý hѫn. Bѫm thӫy tƭnh hoһc máy phát ÿiӋn ÿѭӧc cung cҩp cѫ năng tӯÿӝng cѫÿӕt
trong cӫa ôtô máy kéo. Tӯ bѫm thӫy tƭnh hay máy phát ÿiӋn ngѭӡi ta dùng ӕng nӕi hay dây
ÿiӋn nӕi ÿӃn môtѫ thӫy tƭnh hay ÿӝng cѫÿiӋn lҳp trên các bánh ch
ӫÿӝng. Sau ÿây chúng ta
xem xét mӝt vài sѫÿӗ cө thӇ cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc thông dөng dùng trên ôtô.
Trên hình 1-8 giӟi thiӋu
sѫÿӗ hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa
ôtô tҧi mӝt cҫu chӫÿӝng
(4X2), ÿây là sѫÿӗÿѭӧc ӭng
dөng khá phә biӃn trên hҫu hӃt
các ôtô tҧi hҥng nhҽ hiӋn nay.

Hình 1-8. S˯ÿ͛ h͏ th͙ng truy͉n l͹c cͯa ôtô t̫i nh́:
1-Ĉ͡ng c˯; 2-Ly hͫp; 3-H͡p s͙; 4-Cacÿăng; 5-Truy͉n
l͹c chính; 6-Vi sai; 7-Bánh chͯÿ͡ng
Trên hình 1-9 là sѫÿӗ
hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa ôtô
vұn tҧi hҥng trung. Ĉһc ÿiӇm
cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc này là
ngѭӡi ta sӱ dөng ly hӧp thӫy
lӵc hoһc bӝ biӃn ÿәi mômen
quay 1 làm viӋc ÿӗng th
ӡi vӟi
ly hӧp ma sát 2. Hӝp sӕÿѭӧc
bӕ trí ngay phía dѭӟi buӗng lái
ÿӇ thuұn tiӋn cho ÿiӅu khiӇn.
Trong moayѫ cӫa bánh chӫÿӝng có lҳp bӝ truyӅn lӵc cuӕi cùng kiӇu hành tinh 3, nhӡ kӃt cҩu
này gҫm máy không bӏ nâng lên quá cao.
Hình 1-9. H͏ th͙ng truy͉n l͹c ôtô t̫i h̩ng n̿ng:
1-Ly hͫp thͯy l͹c ho̿c b͡ bi͇n mô; 2-Ly hͫp ma sát;
3-Truy͉n l͹c cu͙i cùng
Trên ôtô nhiӅu cҫu chӫ
ÿӝng (hҥng nһng) ngѭӡi ta
thѭӡng sӱ dөng hӝp phân phӕi
dҥng vi sai giӳa các cҫu ÿӇ
giҧm tác hҥi cӫa tuҫn hoàn
công suҩt, sѫÿӗ bӕ trí hӋ thӕng
truyӅn lӵc cӫa ôtô ba cҫu chӫ
ÿӝng ÿѭӧc giӟi thiӋu trên hình
1-10. Ĉһc ÿiӇm cӫa sѫÿӗ này
là có hӝp sӕ phө 1, hӝp sӕ phө
nhұn mômen tӯ trөc thӭ cҩp

hӝp sӕ chính truyӅn ÿӃn, tӯ
hӝp sӕ phө mômen ÿѭӧc
truyӅn ÿӃn hӝp phân phӕi
chính 2, là mӝt vi sai bánh
răng trө không ÿӕi xӭng, tӯ
ÿây mômen ÿѭӧc phân thành hai mҥch, mӝt mҥch ÿӃn cҫu chӫÿӝng trѭӟc, còn m
ӝt mҥch ÿӃn
hӝp phân phӕi phө 3 ÿӇ phân phӕi mômen cho cҫu giӳa và cҫu sau, hӝp phân phӕi 3 là vi sai
nón ÿӕi xӭng, mômen ÿѭӧc phân bӕÿӅu ÿӃn hai cҫu giӳa và cҫu sau.
Giӳa các bánh xe chӫÿӝng trên cùng mӝt cҫu chӫÿӝng ÿӅu bӕ trí truyӅn lӵc chính
(truyӅn lӵc trung tâm) bánh răng nón hay bánh răng trө. ĈӇ bҧo ÿҧm các bánh xe quay vӟi tӕc
ÿӝ khác nhau khi vào vòng hay khi lăn trên mһt ÿѭӡng không bҵng phҷng, giӳa chúng ÿӅu bӕ
trí vi sai bánh răng nón.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
15
Trên ÿa sӕ ôtô và máy kéo bánh nhiӅu cҫu chӫÿӝng, khi có vi sai giӳa các cҫu và giӳa
các bánh chӫÿӝng ÿӅu ÿѭӧc trang bӏ bӝ phұn khóa vi sai nhҵm giúp ôtô, máy kéo bánh vѭӧt
khӓi vùng bӏ thiӃu bám cөc bӝ cӫa mӝt bánh chӫÿӝng hay mӝt cҫu chӫÿӝng.
Hình 1-10. S˯ÿ͛ b͙ trí h͏ th͙ng truy͉n l͹c ôtô ba c̯u chͯÿ͡ng:
1- H͡p s͙ phͭ; 2-H͡p phân ph͙i chính; 3-H͡p phân ph͙i phͭ; 4- Truy͉n l͹c
chính và vi sai giͷa các bánh trên c̯u tr˱ͣc, c̯u giͷa và c̯u sau
1.3.2.2. Bӕ trí hӋ thӕng truyӅn lӵc trên máy kéo
Ӣ máy kéo, nhѭ trình bày trên ÿây do ngѭӡi lái thѭӡng ngӗi phía sau ÿӇ quan sát sӵ
làm viӋc cӫa các máy công tác ÿi theo máy kéo, nên khӟp nӕi 2 thѭӡng ÿѭӧc bӕ trí giӳa ly
hӧp 1 và hӝp sӕ 3, bӕ trí nhѭ vұy sӁ giúp cho hӝp sӕ máy kéo ÿѭӧc ÿһt ngay phía dѭӟi buӗng
lái, nhӡÿó cҩu tҥo cѫ cҩu ÿiӅu khiӇn hӝp sӕÿѫn giҧn và thuұn tiӋn khi ÿiӅu khiӇn. Ngoài ra vì
máy kéo cҫn lӵc kéo lӟn, nên trong h
Ӌ thӕng truyӅn lӵc thѭӡng có truyӅn lӵc cuӕi cùng 6 ÿӇ
làm tăng tӹ sӕ truyӅn chung cho hӋ thӕng truyӅn lӵc.
Trên hình 1-11 trình bày sѫÿӗ hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa máy kéo bánh bѫm mӝt, hai

cҫu chӫÿӝng và máy kéo bánh xích.
Ĉӕi vӟi máy kéo mӝt cҫu chӫÿӝng, thông thѭӡng ngѭӡi ta thiӃt kӃ cho cҫu sau là cҫu
chӫÿӝng, bӣi vì ÿһc ÿiӇm làm viӋc cӫa máy kéo là cҫn lӵc kéo lӟn ӣ móc, do
ÿó các chi tiӃt
cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc và cӫa cҫu sau có kích thѭӟc và khӕi lѭӧng lӟn, trӑng lѭӧng cӫa máy
kéo thѭӡng phân bӕ lui vӅ phía sau, bӕ trí nhѭ vұy làm tăng khҧ năng kéo bám cӫa máy kéo.
Ngoài ra trong quá trình làm viӋc, lӵc cҧn cӫa máy công tác còn có tác dөng làm tăng thêm
phҧn lӵc pháp tuyӃn tác ÿӝng lên các bánh sau cӫa máy kéo. Do ÿó khi bӕ trí cҫu sau là cҫu
chӫÿӝng sӁ làm tăng thêm mӝt phҫn trӑng lѭӧng bám ngh
ƭa là tăng thêm lӵc chӫÿӝng cho
máy kéo.
ĈӇ tăng khҧ năng kéo bám cӫa máy kéo, ngѭӡi ta cNJng chӃ tҥo các máy kéo hai cҫu
chӫÿӝng (hình 1-11 b). Khi ÿó trong hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa máy kéo thѭӡng có thêm hӝp
phân phӕi hay hӝp sӕ phө 9. ĈӇ tránh sinh ra tuҫn hoàn công suҩt khi tӕc ÿӝ cӫa hai cҫu
không tѭѫng thích vӟi nhau, trong hӝp phân phӕi thѭӡng có lҳp cѫ cҩu vi sai hoһc khӟp ma
sát (khӟp mӝt chiӅu) tӵÿӝng gài và ng
ҳt cҫu trѭӟc khi ÿӝ trѭӧt quay cӫa cҫu chӫÿӝng sau lӟn
hѫn hoһc nhӓ hѫn giá trӏ cho phép.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
16
Máy kéo hai cҫu chӫÿӝng sӱ dөng có hiӋu quҧӣ nhӳng vùng ÿҩt thiӃu bám, ÿҩt ÿӝ
ҭm cao hay trong ÿiӅu kiӋn ÿӗi dӕc, khi sӱ dөng hai cҫu chӫÿӝng, máy kéo bánh thѭӡng có
ÿѭӡng kính các bánh trѭӟc và sau bҵng nhau.
Ĉӕi vӟi máy kéo bánh, mômen tӯÿӝng cѫ truyӅn qua ly hӧp 1 ÿӃn khӟp nӕi 2, qua
hӝp sӕ 3 tӟi truyӅn lӵc chính 4, hӝp vi sai 5, tӟi hai bán trөc làm quay cһp bánh răng truyӅn
lӵc cuӕi cùng 6 và cuӕi cùng làm quay bánh chӫÿӝng. Ӣ
máy kéo hai cҫu chӫÿӝng tӯ hӝp sӕ
3 mӝt phҫn công suҩt cӫa ÿӝng cѫ theo hӝp phân phӕi 9 truyӅn tӟi truyӅn lӵc chính 11 cӫa
cҫu trѭӟc, qua hӝp vi sai 12 tӟi bán trөc và tӟi các cһp bánh răng nón cӫa truyӅn lӵc cuӕi cùng
13 ÿӇ làm quay các bánh xe chӫÿӝng cӫa cҫu trѭӟc.

Hình 1-11. S˯ÿ͛ h͏ th͙ng truy͉n l͹c
cͯa máy kéo bánh: a) Máy kéo bánh
c̯u sau chͯÿ͡ng; b) Máy kéo bánh hai
c̯u chͯÿ͡ng; c) Máy kéo xích;
1- Ly hͫp; 2- Khͣp n͙i; 3- H͡p s͙; 4,
11- Truy͉n l͹c chính; 5, 12- Vi sai; 6-
Truy͉n l͹c cu͙i cùng; 7- Bán trͭc; 8-
C̯u sau; 9- H͡p phân ph͙i; 10- Truy͉n
l͹c cacÿăng; 13-B͡ truy͉n bánh răng
nón; 14- B͡ ph̵n chuy͋n h˱ͣng; 15-
Bánh sao chͯÿ͡ng; 16- D̫i xích
Trên hình 1-11 c trình bày sѫÿӗ bӕ trí hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa máy kéo xích kiӇu mӝ
t
dòng công suҩt, khác vӟi truyӅn lӵc cӫa máy kéo bánh, ӣ máy kéo xích, sau truyӅn lӵc trung
tâm 4 là ÿӃn hai bӝ phұn chuyӇn hѭӟng 14 cӫa máy kéo xích, tӯ trөc bӏÿӝng cӫa bӝ phұn
chuyӇn hѭӟng, mômen ÿѭӧc truyӅn ÿӃn truyӅn lӵc cuӕi cùng 6 rӗi ÿӃn bánh sao chӫÿӝng 15,
bánh sao chӫÿӝng ăn khӟp vӟi mҳt xích cӫa dҧi xích và ÿҭy cho máy kéo dӏch chuyӇn trên
ÿѭӡng ray vô tұn do dҧi xích tҥo nên.
HiӋn nay trên mӝt sӕ
máy kéo xích có công suҩt lӟn dùng trong công nghiӋp và các xe
chuyên dөng, hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa chúng thѭӡng dùng kiӇu hai dòng công suҩt truyӅn tӯ
ÿӝng cѫÿӃn hai bánh sao chӫÿӝng cӫa hai dҧi xích riêng biӋt. Vӟi sѫÿӗ hӋ thӕng truyӅn lӵc
hai dòng công suҩt nhѭ vұy, sӁ làm cho truyӅn lӵc chính cNJng nhѭ các chi tiӃt trong hӝp sӕ có
kích thѭӟc nhӓ gӑn hѫn vì chӏu tҧi trӑng thҩp hѫn. ĈiӇm ÿһc bi
Ӌt ӣ hӋ thӕng truyӅn lӵc hai
dòng công suҩt là trong hӝp sӕ cӫa máy kéo có hai trөc thӭ cҩp, mӛi trөc thӭ cҩp truyӅn
mômen cho mӝt truyӅn lӵc chính riêng ӣ cҫu chӫÿӝng và cho mӝt bánh sao chӫÿӝng cӫa
mӝt bên dҧi xích.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
17

1.4. Mômen, tӹ sӕ truyӅn và hiӋu suҩt cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc
Trong trѭӡng hӧp tәng quát, mômen quay cӫa bánh chӫÿӝng ÿѭӧc tính nhѭ sau:
M
K
= M’ r M
J
(1.1)
Trong ÿó : M
K
là mômen trên bánh chӫÿӝng cӫa ôtô máy kéo; M’ là mômen truyӅn
ÿӃn tӯÿӝng cѫ; M
J
là tәng mômen quán tính cӫa các khӕi lѭӧng chuyӇn ÿӝng quay không ÿӅu
trong hӋ thӕng truyӅn lӵc quy dүn vӅ trөc bánh chӫÿӝng.
dt
d
ji
dt
d
ji
dt
d
jM
k
kmxxt
x
xmt
d
dj
Z

K
Z
K
Z

¦
(1.2)
Trong ÿó: Jd, d
Z
/dt - Mômen quán tính cӫa các chi tiӃt chuyӇn ÿӝng không ÿӅu trong
ÿӝng cѫ và gia tӕc góc cӫa trөc khuӹu quy ÿәi vӅ trөc chӫÿӝng; Jx, d
Z
x
/dt - Mômen quán
tính và gia tӕc góc cӫa chi tiӃt thӭ x trong HTTL quy ÿәi vӅ trөc chӫÿӝng; Jk,
k
d
Z
/dt -
Mômen quán tính và gia tӕc góc cӫa bánh xe chӫÿӝng.
Trong công thӭc (1.1) dҩu cӝng ÿѭӧc lҩy khi xe chuyӇn ÿӝng chұm dҫn, dҩu trӯ lҩy
khi xe chuyӇn ÿӝng nhanh dҫn. Khi máy kéo và ôtô chuyӇn ÿӝng ÿӅu M
J
= 0. Khi ÿó :
M
K
= M’ = Me.i
tp
.
K

tp
(1.3)
Trong ÿó Me là mômen cӫa ÿӝng cѫ;
i
tp
và
K
tp
là tӹ sӕ truyӅn và hiӋu suҩt cӫa hӋ
thӕng truyӅn lӵc. Tӹ sӕ truyӅn cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc bҵng tích tӹ sӕ truyӅn cӫa tҩt cҧ các
cһp bánh răng ăn khӟp tham gia vào truyӅn mômen tӯÿӝng cѫÿӃn bánh chӫÿӝng:
i
tp
= i
hs
.i
tl
.i
vs
.i
cc
(1.4)
Trong ÿó:
i
h s
– Tӹ sӕ truyӅn cӫa hӝp sӕ;
i
v s
– Tӹ sӕ truyӅn cӫa hӝp vi sai;
i

t l
– Tӹ sӕ
truyӅn cӫa truyӅn lӵc chính;
i
cc
– Tӹ sӕ truyӅn cӫa truyӅn lӵc cuӕi cùng.
Trong trѭӡng hӧp có sӱ dөng trөc thu công suҩt thì mômen cӫa ÿӝng cѫÿѭӧc xác ÿӏnh
nhѭ sau: Me = Mkt + Mkb (1.5)
Trong ÿó Mkt là mômen truyӅn ÿӃn HTTL cӫa máy kéo còn Mkb là mômen truyӅn ÿӃn
trөc thu công suҩt. Mômen quay trên trөc thu công suҩt (M
TCS
) ÿѭӧc tính theo công thӭc sau:
M
TCS
= Mkb.i
TCS
.
K
TCS
(1.6)
Trong ÿó: i
TCS
,
K
TCS
- Tӹ sӕ truyӅn và hiӋu suҩt cѫ hӑc cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa
trөc thu công suҩt.
HiӋu suҩt cѫ hӑc cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc
K
tp

và
K
TCS
ÿѭӧc tính nhѭ sau:
K
tp
=
NmsNk
Nk

(1.7)
K
TCS
=
NmstcN
N
BOM
BOM

(1.8)
Trong các công thӭc trên Nk và N
TCS
là công suҩt trên bánh chӫÿӝng cӫa máy kéo và
trên trөc thu công suҩt;
Nms và Mmstc là công suҩt mҩt mát do ma sát trong hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa máy kéo
và cӫa hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa trөc thu công suҩt.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
18
Câu hӓi ôn tұp chѭѫng 1: Khái niӋm chung vӅ ôtô máy kéo và xe chuyên dөng
1. Phân biӋt ôtô, máy kéo và xe chuyên dөng, phân tích nhӳng ÿiӇm giӕng và khác nhau

giӳa các loҥi xe này.
2. Các bӝ phұn chính trên ôtô, máy kéo và xe chuyên dөng, chӭc năng nhiӋm vө cӫa
tӯng bӝ phұn và hӋ thӕng cӫa chúng.
3. Phân tích ѭu nhѭӧc ÿiӇm cӫa viӋc bӕ trính ÿӝng cѫ trên ôtô, máy kéo tӯÿó hiӇu ÿѭӧc
kӃt cҩu cӫa và ÿһc ÿiӇm cҩu tҥo cӫa mӛi loҥi xe khác nhau.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng …………………………..
19
CHѬѪNG II: LY HӦP
2.1. NhiӋm vө, yêu cҫu và phân loҥi ly hӧp
2.1.1. NhiӋm vө
Ly hӧp là mӝt bӝ phұn trong hӋ thӕng truyӅn lӵc cӫa ôtô máy kéo. Ly hӧp dùng ÿӇ
truyӅn mômen quay tӯ trөc khuӹu ÿӝng cѫÿӃn trөc sѫ cҩp hӝp sӕ, cho phép cҳt nhanh ÿӝng
cѫ ra khӓi hӋ thӕng truyӅn lӵc và nӕi ÿӝng cѫ vào hӋ thӕng truyӅn lӵc mӝt cách êm dӏu. Nó
còn có tác dөng nhѭ mӝ
t bӝ phұn an toàn ngăn ngӯa cho ÿӝng cѫ không bӏ quá tҧi.
2.1.2. Yêu cҫu ÿӕi vӟi ly hӧp
Yêu cҫu ÿӕi vӟi ly hӧp là phҧi truyӅn ÿѭӧc mômen lӟn nhҩt cӫa ÿӝng cѫ mà vүn
không bӏ trѭӧt. Muӕn vұy mômen ma sát cӫa ly hӧp phҧi lӟn hѫn mômen quay cӵc ÿҥi cӫa
ÿӝng cѫ:
M
lh
t
M
emax
M
lh
=
E
.M
emax

=
E
.
P
.P.R.i (2.1)
Trong ÿó: M
lh
, M
emax
là mômen ma sát cӫa ly hӧp và mômen quay lӟn nhҩt cӫa ÿӝng
cѫ;
E
là hӋ sӕ dӵ trӳ mômen quay cӫa ly hӧp thѭӡng lҩy bҵng 2÷2,2 vӟi ly hӧp cӫa
máy kéo và bҵng 1,2÷2 ÿӕi vӟi ly hӧp cӫa ôtô;
P
là hӋ sӕ ma sát; i là sӕ bӅ mһt ma sát cӫa ly hӧp; R là bán kính ma sát trung bình
cӫa ly hӧp (m); P là lӵc ép cӫa ly hӧp (N).
2.1.3. Phân loҥi ly hӧp
Ly hӧp ÿѭӧc phân loҥi theo các dҩu hiӋu sau:
+ Theo nguyên t̷c làm vi͏c ly hͫp ÿ˱ͫc chia làm ba lo̩i:
Ly hͫp ma sát;
Ly hͫp thͯy l͹c;
Ly hͫp ÿi͏n tͳ.
Trên ôtô tҧi và máy kéo sӱ dөng phә biӃn loҥi ly hӧp ma sát, ly hӧp thӫy lӵc thѭӡng
ÿѭӧc sӱ dөng trên ôtô tҧi hҥng nһng hoһc trên xe chuyên dөng.
Ĉӕi vӟi ly hӧp ma sát còn có thӇ phân loҥi theo các dҩu hiӋu sau:
+ Theo c˯ c̭u ÿi͉u khi͋n ly hͫp chia ra các lo̩i sau:
Ly hͫp ÿi͉u khi͋n b̹ng c˯ h͕c có trͫ l͹c lò xo;
Ly hͫp ÿi͉u khi͋n b̹ng c˯ h͕c có trͫ l͹c thͯy l͹c;
Ly hͫp ÿi͉u khi͋n băng c˯ h͕

c có trͫ l͹c khí nén.
+ Theo ph˱˯ng pháp ép các ÿƭa ma sát ng˱ͥi ta chia ly hͫp ma sát ra các lo̩i:
Ly hͫp ma sát ép b̹ng lò xo trͭ;
Ly hͫp ma sát ép b̹ng lò xo ÿƭa, lò xo màng;
Ly hͫp ma sát ép t͹ÿ͡ng nhͥ l͹c ly tâm.
+ Theo s͙ l˱ͫng ÿƭa ma sát chia ra hai lo̩i:
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
20
Ly hͫp m͡t ÿƭa ma sát;
Ly hͫp nhi͉u ÿƭa ma sát.
Ngoài ra còn mӝt sӕ cách phân loҥi khác nӳa.
2.2. Ly hӧp ma sát
Ly hӧp ma sát làm viӋc trên cѫ sӣ truyӅn lӵc tӯ phҫn chӫÿӝng (trөc khuӹu ÿӝng cѫ)
sang phҫn bӏÿӝng thông qua các bӅ mһt ma sát tiӃp xúc vӟi nhau.
Muӕn tҥo nên lӵc ma sát cҫn có lӵc ép giӳa các bӅ mһt làm viӋc cӫa phҫn chӫÿӝng và
phҫn bӏÿӝng. Nhѭ vұy các bӝ
phұn chính trong ly hӧp ma sát là: Ph̯n chͯÿ͡ng, ph̯n b͓
ÿ͡ng, b͡ ph̵n t̩o l͹c ép, b͡ ph̵n d̳n ÿ͡ng và ÿi͉u khi͋n.
Ly hӧp ma sát ÿѭӧc phân loҥi theo hình dҥng và sӕ lѭӧng bӅ mһt ma sát, theo cҩu tҥo
cѫ cҩu ép và theo dҥng ma sát ÿѭӧc sӱ dөng.
Theo hình dҥng bӅ mһt ma sát có ly hͫp d̩ng ÿƭa, d̩ng hình nón, d̩ng hình gu͙c.
Phә biӃn nhҩt dùng ly hӧp ma sát d
ҥng ÿƭa.
Theo sӕ lѭӧng mһt ma sát có ly hͫp m͡t ÿƭa, hai ÿƭa và nhi͉u ÿƭa. HiӋn nay trên ôtô
thѭӡng dùng ly hӧp mӝt ÿƭa, trên máy kéo phө thuӝc vào trӏ sӕ mômen cҫn truyӅn mà có thӇ
sӱ dөng ly hӧp mӝt ÿƭa hoһc hai ÿƭa ma sát.
Theo cҩu tҥo cѫ cҩu ép có thӇ chia ly hӧp ma sát ra ly hͫp có c˯ c̭u ép b̹ng lò xo trͭ
(hình 2-1 a), c˯ c̭u ép b̹ng lò xo ÿƭa (hình 2-1 c) ho̿c c
˯ c̭u ép b̹ng l͹c ly tâm.
Theo dҥng ma sát có ly hͫp ma sát khô và ly hͫp ma sát ˱ͣt (ly hӧp ngâm trong dҫu).

Theo trҥng thái ÿóng ngҳt cӫa ly hӧp ngѭӡi ta còn phân ly hӧp ra thành hai loҥi: Ly
hͫp th˱ͥng xuyên ÿóng và ly hͫp th˱ͥng xuyên mͧ.
2.2.1. Nguyên lý cҩu tҥo và làm viӋc cӫa ly hӧp ma sát
Nguyên lý cҩu tҥo và làm viӋc cӫa ly hӧp ma sát ép bҵng lò xo trө và lò xo ÿƭa ÿѭӧc
trình bày trên hình 2-1.
Ly hӧp ma sát ép bҵng lò xo trөÿѭӧc sӱ dөng ph
ә biӃn trên máy kéo và ôtô vұn tҧi,
loҥi ép bҵng lò xo ÿƭa sӱ dөng nhiӅu trên ôtô du lӏch. Cҩu tҥo cӫa chúng gӗm các phҫn sau:
Phҫn chӫÿӝng gӗm bánh ÿà 2 có mһt sau gia công phҷng là mһt làm viӋc , có mӝt hӕc
lõm ÿӇ lҳp gӕi ÿӥ ÿҫu trѭӟc cӫa trөc ly hӧp 8.
Thân ly hӧp 6 thѭӡng ÿѭӧc ÿúc bҵng hӧp kim nhôm, bҵng gang hay dұp bҵng thép, có
các lӛÿӇ bҳt và ÿӏnh vӏ tâm vӟi bánh
ÿà. Trên thân có các gӡ phía trong ÿӇ liên kӃt vӟi ÿƭa ép,
nhѭng vүn cho ÿƭa ép dӏch chuyӇn dӑc trөc mӝt khoҧng lӟn hѫn ÿӝ nén cӫa lò xo ép 5. Ӣ mһt
trong cӫa thân có ép vào các cӕc ÿӇ ÿһt lò xo trө, hoһc có mӝt lӛÿӇ liên kӃt vӟi ÿƭa lò xo ӣ
loҥi lò xo ÿƭa.
Trên máy kéo, thân ly hӧp ÿѭӧc gia công mӝt lӛӣ giӳa, và hàn vào lӛ này mӝt khӟp
răng ÿӇ ăn khӟp vӟi răng cӫa mӝ
t trөc rӛng, lӗng bên ngoài trөc ly hӧp, trөc này truyӅn
mômen quay cho trөc thu công suҩt ӣ loҥi trөc thu công suҩt ÿӝc lұp (máy kéo MTZ-80/82).
Ĉƭa ép 4 ÿúc bҵng gang hoһc thép , có khҧ năng dүn nhiӋt tӕt. Mһt tiӃp giáp vӟi ÿƭa bӏ
ÿӝng ÿѭӧc gia công nhҹn. Mһt kia có các gӡ lӗi tҥo thành các ÿiӇm tӵa ÿӇ lӗng lò xo trөc vào.
Phҫn bӏÿӝng cӫa ly hӧp gӗm ÿƭa bӏÿӝng 3, trên ÿ
ó có tán các ÿӋm ma sát, trong ÿƭa 3
có moayѫÿѭӧc lҳp then vӟi trөc ly hӧp 8, cho phép ÿƭa 3 quay cùng vӟi trөc ly hӧp và dӏch
dӑc trên trөc. ĈӇ giҧm mômen quán tính khi quay thì khӕi lѭӧng cӫa ÿƭa 3 phҧi nhӓ, ÿƭa ly
hӧp có kӃt cҩu bҵng lõi thép mӓng, liên kӃt lõi thép và moayѫӣ dҥng liên kӃt "mӅm" có bӕ trí
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
21
bӝ phұn dұp tҳt dao ÿӝng xoҳn bҵng lò xo hoһc cao su ÿһt vuông góc theo chiӅu hѭӟng kính,

hai mһt bên cӫa tҩm thép có tán các ÿӋm ma sát bҵng vұt liӋu amiăng hoһc bakalit-amiăng.
Lò xo ép 5 dҥng lò xo trө hoһc lò xo ÿƭa (lò xo màng) ÿѭӧc chӃ tҥo bҵng các loҥi thép
tӕt có tính ÿàn hӗi cao.
Mômen truyӅn tӯ trөc khuӹu ÿӝng cѫ tӟi trөc ly hӧp thӵc hiӋn nhӡ mômen ma sát
sinh ra giӳa bӅ mһ
t ma sát cӫa ÿƭa bӏÿӝng vӟi mһt bánh ÿà và ÿƭa ép. Lӵc ép cӫa các lò xo
ÿѭӧc tính toán và chӑn sao cho thoҧ mãn công thӭc (2-1). Trên ôtô vұn tҧi và máy kéo thѭӡng
sӱ dөng ly hӧp ma sát có lò xo ép là lò xo trө, ÿӇ tăng lӵc ép và tránh bӏ gãy lò xo do cӝng
hѭӣng khi ÿóng mӣ ly hӧp, thѭӡng ngѭӡi ta dùng hai vòng lò xo lӗng vào nhau, và chiӅu
xoҳn cӫa các vòng lò xo ÿһt ngѭӧc nhau. Trên ôtô con và xe du lӏch thѭӡng dùng lò xo ÿƭa
nhѭ hình 2-1 c. Khi cҫn truyӅn mômen có trӏ sӕ lӟn, nhѭ trên ÿӝng c
ѫ tҫu thӫy, ÿӝng cѫ có
công suҩt lӟn, khi ÿó ly hӧp thѭӡng có 2 hoһc 3 ÿƭa bӏÿӝng, cҩu tҥo và làm viӋc cӫa ly hӧp
nhѭ vұy gӑi là ly hӧp ma sát nhiӅu ÿƭa, nguyên lý làm viӋc cӫa ly hӧp nhiӅu ÿƭa cNJng tѭѫng tӵ
ly hӧp mӝt ÿƭa.
Hình 2-1 Nguyên lý c̭u t̩o và làm vi͏c cͯa ly hͫp ma sát khô m͡t ÿƭa:
a)
É
p b̹ng lò xo trͭ; c)
É
p b̹ng lò xo ÿƭa; a, c) Tr̩ng thái làm vi͏c;
b, d) Tr̩ng thái mͧ;
1-Trͭc khͯyu; 2-Bánh ÿ;, 3-Ĉƭa ma sá; 4-Ĉƭa é; 5- Lò xo; 6-Thân ly hͫp;
7-͜ bi ép; 8-Trͭc b͓ÿ͡ng ly hͫp; 9-Tay ÿòn trong.
a
1
2
3
6
7

4
2
8
a
1
2
3
6
7
4
2
8
a)
1
2
3
6
4
2
8
1
2
3
6
4
5
8
9
7
d)

c)
1
2
3
6
7
4
5
8
b
)
Trong quá trình làm viӋc, ly hӧp có hai trҥng thái: Ĉóng và mͧ ly hͫp. Trên ôtô máy
kéo thông thѭӡng ngѭӡi ta sӱ dөng loҥi ly hӧp thѭӡng xuyên ÿóng, nghƭa là khi ngѭӡi lái
không tác ÿӝng vào bàn ÿҥp ly hӧp hay tay ÿiӅu khiӇn ly hӧp thì ly hӧp luôn ӣ "tr̩ng thái
ÿóng", ÿƭa ép 4 luôn ép chһt ÿƭa ma sát 3 vào mһt làm viӋc cӫa bánh ÿà 2 ( hình 2-1 a, c). Khi
ÿó bánh ÿà, ÿƭa bӏÿӝng, ÿƭa ép, lò xo, thân ly hӧp quay thành mӝt khӕi. Mômen xoҳn truyӅn
tӯ trөc khuӹu ÿӝng c
ѫÿӃn bánh ÿà và qua các bӅ mһt ma sát truyӅn ÿӃn moayѫÿƭa bӏÿӝng
và tӟi trөc bӏÿӝng cӫa ly hӧp. Lúc này ly hӧp thӵc hiӋn viӋc truyӅn mômen tӯÿӝng cѫÿӃn
trөc cӫa ly hӧp rӗi vào trөc sѫ cҩp hӝp sӕ.
"Tr̩ng thái mͧ" là trҥng thái làm viӋc không thѭӡng xuyên. Khi ngѭӡi lái tác ÿӝng
lên cѫ cҩu ÿiӅu khiӇn, qua cѫ cҩu thanh kéo, tay ÿòn sӁ tác dөng lӵc tӟi
ә bi ép 7, ә bi ép dӏch
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
22
chuyӇn dӑc trөc bӏÿӝng tác ÿӝng lên tay ÿòn trong 9 hoһc trӵc tiӃp lên lò xo màng 5, cѫ cҩu
ÿiӅu khiӇn kéo ÿƭa ép 4 sang trái, lò xo trө bӏ nén lҥi (hoһc màng bӏ uӕn cong) lӵc ép trên ÿƭa
ép bӏ triӋt tiêu, làm tách bӅ mһt giӳa ÿƭa ép vӟi ÿƭa bӏÿӝng và bánh ÿà. Lúc này phҫn chӫ
ÿӝng gӗm bánh ÿà, thân ly hӧp, và ÿƭa ép vүn quay cùng trөc khuӹu ÿӝng cѫ song không còn
truyӅn mômen xoҳn ÿӃn ÿƭa bӏÿӝ

ng và trөc bӏÿӝng nӳa.
Hình 2-2. C˯ c̭u d̳n ÿ͡ng c˯ h͕c cho ly hͫp:
1-Bàn ÿ̩p ly hͫp; 2-Thanh kéo; 3-Tay ÿòn
ngoài; 4-Tay ÿòn trong.
Quá trình ÿóng và ngҳt ly hӧp làm lӵc ép cӫa lò xo thay ÿәi, xuҩt hiӋn trѭӧt tѭѫng ÿӕi
giӳa các bӅ mһt ma sát. Quá trình
này thѭӡng diӉn ra rҩt ngҳn nhѭng
phát sinh nhiӋt khá lӟn. Sӵ trѭӧt
gây nên mài mòn các bӅ mһt ma
sát, ÿӕt nóng các chi tiӃt cӫa ly
hӧp và có thӇ dүn ÿӃn hѭ hӓng ly
h
ӧp. Bӣi vұy khi cҫn ngҳt ly hӧp
nên ngҳt mӝt cách dӭt khoát, còn
khi ÿóng ly hӧp nên ÿóng nó tӯ tӯ
nhҩt là khi khӣi hành ÿӇ giҧm tҧi
trӑng ÿӝng cho các chi tiӃt trong
hӋ thӕng truyӅn lӵc và cho ÿӝng
cѫ.
2.2.2. Cѫ cҩu ÿiӅu khiӇn
ly hӧp
+ C˯ c̭u ÿi͉u khi͋n ÿóng mͧ ly hͫp b̹ng c˯ h͕c
Cѫ c
ҩu ÿiӅu khiӇn ly hӧp bҵng cѫ hӑc hay còn gӑi là cѫ cҩu dүn ÿӝng trӵc tiӃp (hình
2-2), gӗm mӝt sӕ các cѫ cҩu, ÿòn bҭy, thanh truyӅn liên hӋ vӟi nhau bҵng các khӟp, các giá
ÿӥ dùng ÿӇ truyӅn lӵc ép tӯ bàn ÿҥp ly hӧp 1 ÿӃn ә bi ép, ép vào tay ÿòn ÿӇ tách các ÿƭa ma
sát, mӣ ly hӧp. Khi ly hӧp ӣ trҥng thái ÿóng, giӳa ә bi ép và tay ÿòn trong 4 luôn tӗn tҥ
i mӝt
khe hӣ, ÿҧm bҧo ÿƭa ép ép chһt các ÿƭa chӫÿӝng và bӏÿӝng vӟi nhau, ÿӗng thӡi khe hӣ này
còn có tác dөng nhѭ phҫn dӵ trӳÿӇ khi bӅ dҫy các ÿƭa ma sát và ÿƭa ép bӏ mòn sau mӝt thӡi

gian sӱ dөng. Khe hӣ này ÿѭӧc ÿiӅu
chӍnh bҵng thay ÿәi chiӅu dài cӫa
thanh kéo dӑc 2 (trên máy kéo hay
ôtô vұn tҧi) hoһc dây cáp vӣi vӓ cáp
trên ôtô con. Ә bi ép thѭӡng dùng là ә
bi chһn bôi trѫ
n bҵng mӥÿӏnh kǤ
hoһc bôi trѫn mӝt lҫn. Bàn ÿҥp ly hӧp
ÿѭӧc bӕ trí trên buӗng lái.
Ĉƭaép
b
Bàn ÿҥp
ә bi ép
d
2
d
1
ӕng dүndҫu
c
d
e
f
a
Lӵc ÿҥp lên bàn ÿҥp ly hӧp
cӫa ngѭӡi lái ÿѭӧc tính nhѭ sau:
Pn = 1,2P/(i
C
.
K
) 200, N;

d
Trong ÿó P là lӵc ép cӫa lò xo;
K
- HiӋu suҩt bӝ truyӅn; ic- Tӹ sӕ truyӅn chung cӫa
cѫ cҩu ép i
C
= a/b.c/d.e/f ; 1,2 là hӋ sӕ kӇÿӃn các lò xo khi cҳt ly hӧp bӏ biӃn dҥng thêm mӝt
lѭӧng.
+ C˯ c̭u d̳n ÿ͡ng thͯy c˯
Trên mӝt sӕ máy kéo và ÿһc biӋt là ӣ ôtô ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng cѫ cҩu dүn ÿӝng
thӫy cѫ (hình 2-3). ĈӇ giҧm lӵc tác ÿӝng lên bàn ÿҥp ly hӧp, trong cѫ cҩu dүn ÿӝng cѫ hӑc
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
23
ngѭӡi ta thay thanh kéo 2 (hình 2-2) bҵng hai xylanh (xylanh bѫm và xylanh công tác) có
ÿѭӡng kính tѭѫng ӭng là d
1
và d
2
, liên hӋ giӳa hai xylanh là ӕng dүn dҫu có thӇ chӏu ÿѭӧc áp
lӵc tӟi 10 Mpa. Pittông trong xylanh bѫm nhұn lӵc tác ÿӝng trӵc tiӃp tӯ bàn ÿҥp ly hӧp do
ngѭӡi lái tác ÿӝng hoһc gián tiӃp qua bӝ cѭӡng hóa ÿӇ giҧm lӵc tác ÿӝng cho ngѭӡi lái.
Trong trѭӡng hӧp này tӹ sӕ truyӅn tӯ
bàn ÿҥp ly hӧp ÿӃn ÿƭa ép là :
i
C
= a/b.c/d.e/f .(d
2
/d
1
)

2
;
Trong ÿó d
2
và d
1
là ÿѭӡng kính
xylanh thӫy lӵc. Do tӹ sӕ truyӅn phө thuӝc
bұc hai vào tӹ sӕÿѭӡng kính các xylanh lӵc,
thѭӡng d
2
>d
1
, nên tӹ sӕ truyӅn chung tăng
lên khá lӟn, nhӡ vұy có thӇ giҧm tӹ lӋ kích
thѭӟc các tay ÿòn trong và tay ÿòn ngoài
cNJng nhѭ tӹ lӋ tay ÿòn cӫa bàn ÿҥp ly hӧp,
nhӡ vұy kích thѭӟc bӝ truyӅn nhӓ gӑn hѫn
nhѭng lӵc tác dөng lên bàn ÿҥp giҧm ÿáng
kӇ, ly hӧp vүn truyӅn ÿѭӧc mômen lӟn.
+ C˯ c̭u d̳n ÿ͡ng tr͹
c ti͇p có trͫ
l͹c c˯ h͕c
Hình 2-4. C˯ c̭u ÿi͉u khi͋n ly hͫp có
trͫ l͹c c˯ h͕c (lò xo):
1-C̯n bàn ÿ̩p; 2, 10-Thanh kéo; 3-
Bulông ÿ͓nh v͓; 4-Ch͙t; 5-Tay ÿòn; 6-
C͙c; 7-Lò xo trͫ l͹c; 8-Vít ÿi͉u ch͑nh; 9-
Giá
ÿͩ; 11-Tay ÿòn.

ĈӇ giҧm lӵc ép lên bàn ÿҥp ly hӧp, ӣ
mӝt sӕ máy kéo và ôtô, ngѭӡi ta sӱ dөng bӝ
trӧ lӵc lò xo (hình 2-4), ly hӧp vӟi trӧ lӵc lò
xo có kӃt cҩu ÿѫn giҧn, giá thành rҿ, rӉ sӱ
dөng và sӱa chӳa nên ÿѭӧc sӱ dөng khá phә
biӃn trên ôtô và máy kéo.
Cѫ cҩu dүn ÿӝng trӵc tiӃp có trӧ lӵc cѫ hӑc gӗm thanh kéo 2 và 10, thanh kéo 2 liên
kӃt vӟi tay ÿòn ba vai 3, mӝt ÿҫ
u cӫa tay ÿòn ba vai liên kӃt khӟp cҫu vӟi cӕc lò xo 6, trong
cӕc có lò xo 7, mӝt ÿҫu lò xo tǤ vào cӕc 6 ÿҫu kia tǤ vào bu lông 8, khi chѭa ÿҥp lên bàn ÿҥp
ly hӧp, trөc hình hӑc cӫa lò xo trӧ lӵc cao hѫn tâm trөc 4 cӫa tay ÿòn ba vai, ÿҫu cӕc 6 dѭӟi
tác dөng cӫa lӵc căng ban ÿҫu cӫa lò xo ÿҭy cho tay ÿòn ba vai xoay lên phía trên, thanh kéo
10 dӏch chuyӇn hoàn toàn sang trái, bàn ÿҥp ly hӧp ӣ vӏ trí cao nhҩt, ly hӧp ÿóng hoàn toàn.
Khi cҫ
n cҳt ly hӧp, ngѭӡi lái máy ÿҥp lên bàn ÿҥp ly hӧp, thanh kéo 2 ÿҭy tay ÿòn ba vai ÿi
xuӕng dѭӟi ÿӃn khi trөc hình hӑc cӫa lò xo thҩp hѫn tâm trөc 4 cӫa tay ÿòn ba vai, lӵc ép cӫa
lò xo tҥo ra mӝt mômen ngѭӧc chiӅu kim ÿӗng hӗÿӇ trӧ lӵc cho lӵc ÿҥp cӫa ngѭӡi lái.
+ C˯ c̭u d̳n ÿ͡ng ly hͫp b̹ng thͯy c˯ có c˱ͥng hóa khí nén
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
24
Hình 2-5. C̭u t̩o xylanh và b͡ c˱ͥng hóa l͹c ÿ̩p bàn ÿ̩p ly hͫp ôtô TOYOTA
HiӋn nay ÿӇ cҧi thiӋn ÿiӅu kiӋn làm viӋc cho ngѭӡi lái, trên mӝt sӕ ôtô nhѭ GAS 111,
TOYOTA LAND CRUISER v.v… thѭӡng trang bӏ bӝ phұn cѭӡng hóa ÿӇ hӛ trӧ lӵc tác ÿӝng
lên bàn ÿҥp ly hӧp cho ngѭӡi lái. Bӝ cѭӡng hóa thѭӡng sӱ dөng là bӝ cѭӡng hóa chân không,
ÿѭӧc lҳp phía trѭӟc xylanh bѫm (hình 2-5). Nguӗn chân không ÿѭӧc lҩy tӯ bѫ
m chân không
hoһc lҩy tӯ cә hút cӫa ÿӝng cѫ. Cҩu tҥo và làm viӋc cӫa bӝ trӧ lӵc chân không tѭѫng tӵ bӝ trӧ
lӵc chân không cӫa phanh (xem ӣ chѭѫng 7 phҫn phanh trӧ lӵc chân không). Trong buӗng
chân không có mӝt màng, van chân không và van không khí. Bình thѭӡng khi ÿӝng cѫ làm
viӋc, nӃu không ÿҥp vào bàn ÿҥp ly hӧp, van chân không nӕi thông hai khoang ӣ hai bên cӫa

màng vӟi cә hút cӫa ÿӝng cѫ, nhӡ lӵc lò xo hӗi vӏ màng luôn luôn ép sang tұn cùng bên ph
ҧi.
Khi tác ÿӝng vào bàn ÿҥp ly hӧp, van không khí ÿѭӧc mӣ thông vӟi khoang bên phҧi cӫa
màng, trong khi ÿó khoang bên trái vүn thông vӟi cә hút ÿӝng cѫ. Nhӡ chênh lӋch áp suҩt,
màng dӏch chuyӇn sang trái, qua cҫn ÿҭy, ÿҭy pittông cӫa xylanh bѫm thӫy lӵc ép dҫu sang
xylanh công tác ÿӇ mӣ ly hӧp.
2.2.3. Ĉһc ÿiӇm cҩu tҥo các chi tiӃt chính cӫa ly hӧp ma sát
+ C̭u t̩o cͯa ly hͫp ma sát khô m͡t và hai ÿƭa th˱ͥng xuyên ÿóng
Hi
Ӌn nay ly hӧp ma sát khô mӝt ÿƭa thѭӡng xuyên ÿóng ÿѭӧc sӱ dөng phә biӃn trên
hҫu hӃt các loҥi ôtô, máy kéo công suҩt nhӓ và trung bình (hình 2-6 a).
Ly hӧp mӝt ÿƭa ma sát thѭӡng xuyên ÿóng gӗm ÿƭa bӏÿӝng 3 (ÿƭa ma sát) ӣ hai mһt
cӫa nó có tán các hӧp chҩt tăng ma sát thѭӡng bҵng vұt liӋu amiăng, bakalit-amiăng. Ĉƭa bӏ
ÿӝng ÿѭӧc liên kӃt vӟi trөc ly hӧp 11 bҵng moayѫ có then hoa. Thân ly hӧp 6 ÿѭӧc bҳ
t chһt
vào bánh ÿà nhӡ 8÷12 bu lông, phía bên trong thân có các cӕc ÿӇ lҳp lò xo ép 16 và các chӕt
17 ÿӇ lӗng vào rãnh cӫa ÿƭa ép 4, nhӡ vұy mà ÿƭa ép luôn quay cùng tӕc ÿӝ vӟi thân ly hӧp và
bánh ÿà tҥo thành phҫn chӫÿӝng cӫa ly hӧp và khi không tác ÿӝng vào bàn ÿҥp ly hӧp dѭӟi
tác dөng cӫa lӵc ép cӫa các lò xo 16, ÿƭa 4 ép chһt ÿƭa bӏÿӝng vào bӅ mһt bánh ÿà làm phát
sinh lӵc ma sát giӳa bӅ mһt tiӃp xúc cӫa bánh ÿà, ÿƭa bӏÿӝ
ng và ÿƭa ép, mômen ÿѭӧc truyӅn
tӯ bánh ÿà ÿӃn ÿƭa bӏÿӝng tӟi moayѫÿƭa bӏÿӝng cho trөc bӏÿӝng cӫa ly hӧp.
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
25
Hình 2-6. Nguyên lý c̭u t̩o ly hͫp ma sát khô th˱ͥng xuyên ÿóng:
a) M͡t ÿƭa; b) Hai ÿƭa;
Toàn bӝ các chi tiӃt cӫa phҫn chӫÿӝng và bӏÿӝng cӫa ly hӧp ÿѭӧc lҳp trong vӓ bҧo
vӋ ly hӧp 2 thѭӡng ÿѭӧc dұp bҵng tôn hay ÿúc bҵng hӧp kim nhôm hoһc gang.
Khi ngѭӡi lái tác ÿӝng mӝt lӵc vào bàn ÿҥp ly hӧp 12, thông qua cѫ cҩu dүn ÿӝng gӗm
các thanh kéo 13, ÿòn mӣ ngoài 14 làm dӏch chuyӇn ә bi ép 10 sang trái, ép vào ÿҫu dѭӟ

i ÿòn
mӣ trong 9, thông qua thanh 7 kéo ÿƭa ép 4 dӏch chuyӇn sang phҧi nén các lò xo ép 16 vào
mӝt lѭӧng, tӹ lӋ vӟi viӋc tăng lӵc ÿҥp lên bàn ÿҥp ly hӧp, lӵc ép cӫa ÿƭa ép và mômen xoҳn
truyӅn tӯ trөc khuӹu sang trөc bӏÿӝng ly hӧp sӁ giҧm dҫn, khi giӳa ÿƭa ép và ÿƭa bӏÿӝng có
khe hӣ, lӵc ép bҵng không, viӋc truyӅn mômen xoҳn tӯ trөc khuӹu ÿӃn trөc ly hӧp sӁ k
Ӄt thúc.
Các ly hӧp mà ӣ trҥng thái bình thѭӡng ÿƭa ép luôn ép ÿƭa ma sát vào bánh ÿà nhѭ trình bày
trên ÿây gӑi là ly hͫp th˱ͥng xuyên ÿóng, các ÿƭa bӏÿӝng, ÿƭa ép, bánh ÿà làm viӋc ӣ trҥng
thái khô nên gӑi là ly hͫp ma sát khô.
NӃu mӝt ly hӧp mà ӣ trҥng thái bình thѭӡng-ngѭӡi lái không tác ÿӝng lên cѫ cҩu ÿiӅu
khiӇn, ÿƭa ép luôn tách khӓi ÿƭa bӏÿӝng, mômen không truyӅn tӯ trөc khuӹu ÿӝng cѫÿӃn trө
c
ly hӧp, tay hoһc bàn ÿҥp ly hӧp ÿѭӧc ÿӏnh vӏӣ mӝt vӏ trí tѭѫng ӭng gӑi là vӏ trí "ng̷t ly hͫp".
Quá trình truyӅn mômen xoҳn tӯ trөc khuӹu sang trөc ly hӧp chӍ thӵc hiӋn khi ta ÿһt tay hay
bàn ÿҥp ly hӧp ÿӃn vӏ trí "ÿóng ly hͫp" khi ÿó ÿƭa ép qua cѫ cҩu ÿiӅu khiӇn ÿѭӧc giҧi phóng
và ép ÿƭa bӏÿӝng vào bánh ÿà, viӋc truyӅn mômen xoҳ
n bҳt ÿҫu diӉn ra thì ngѭӡi ta gӑi ly hӧp
nhѭ vұy là ly hͫp ma sát khô th˱ͥng xuyên mͧ.
Trên mӝt sӕ máy kéo công suҩt lӟn nhѭ máy kéo ĈT-75, T-74, T-150 ÿӇ làm tăng
mômen truyӅn qua ly hӧp ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng ly hӧp ma sát khô hai ÿƭa thѭӡng xuyên
ÿóng (hình 2-6 b). VӅ nguyên lý cҩu tҥo, làm viӋc cӫa ly hӧp và cӫa cѫ cҩu ÿiӅu khiӇn cѫ bҧn
giӕng nhѭ ly hӧp mӝt ÿƭ
a, ӣÿây ÿiӇm khác nhau cѫ bҧn là trong thân ly hӧp có lҳp hai ÿƭa bӏ
ÿӝng 21 và 23, moayѫ cӫa các ÿƭa bӏÿӝng có then hoa và ÿѭӧc lҳp vào phҫn ÿҫu có then hoa
cӫa trөc ly hӧp. Tѭѫng ӭng vӟi mӛi ÿƭa bӏÿӝng, ly hӧp có hai ÿƭa ép 20 và 22, các ÿƭa này
liên kӃt vӟi thân ly hӧp nhӡ các ÿinh tán hay bulông lҳp vào thân, các ÿinh này lӗng vào khe
cӫa ÿƭa ép nhӡ vұy các ÿƭa ép quay cùng thân ly hӧp và bánh ÿà nhѭ bӝ phұn chӫÿӝng c
ӫa ly
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
26

hӧp nhѭng vүn có khҧ năng dӏch chuyӇn dӑc trөc. Ӣ trҥng thái làm viӋc các ÿƭa ép ép chһt các
ÿƭa bӏÿӝng vào bánh ÿà, bӅ mһt tҥo lӵc ma sát và mômen ma sát tăng lên hai lҫn, nhӡ vұy làm
tăng khҧ năng truyӅn mômen cӵc ÿҥi cӫa ly hӧp. Khi tác ÿӝng vào bàn ÿҥp ly hӧp trѭӟc tiên
ÿƭa ép 20 ÿѭӧc kéo ra trѭӟc, sau ÿó nhӡ lӵc căng cӫa ba lò xo 18 ÿҭy ÿƭa ép 22 ÿi ra cho ÿӃn
khi t
Ǥ vào chӕt giӟi hҥn 19, tiӃp tөc ÿҥp bàn ÿҥp ly hӧp ÿӃn cuӕi hành trình ÿƭa ép 20 sӁ tách
khӓi bӅ mһt ma sát cӫa ÿƭa bӏÿӝng 21 mômen truyӅn tӯ trөc khuӹu ÿӃn trөc bӏÿӝng ÿѭӧc
ngҳt hoàn toàn.
Hình 2-7. Lò xo ép cͯa ly hͫp: a) Lò xo trͭ; b) Lò xo ÿƭa
+Lò xo ép (hình 2-7) hiӋn nay thѭӡng dùng hai loҥi: Lò xo trө và lò xo ÿƭa. Ӣÿa sӕ
ôtô tҧi và máy kéo ngѭӡi ta dùng lò xo trө dҥng lò xo ÿѫn có ÿѭӡng kính ngoài cӫa vòng lò xo
cӕÿӏnh, trên mӝt sӕ máy kéo và ôtô công suҩt lӟn ngѭӡi ta thѭӡng dùng hai vòng lò xo lӗng
vào nhau, chiӅu xoҳn cӫa hai vòng ÿһt ngѭӧc nhau, kӃt cҩu lò xo trө nhѭ vұy làm tăng lӵc ép
lên ÿƭa ép và tránh hiӋn tѭӧng cӝng hѭӣng làm gүy lò xo trong quá trình làm viӋc. Lò xo trө
có các vòng ӣ hai ÿҫ
u ép sát vӟi nhau và ÿѭӧc mài phҷng ÿӇ tiӃp xúc tӕt vӟi ÿӃ cӫa әÿһt. ĈӇ
lò xo ÿӏnh vӏ tӕt, trên thân ly hӧp phía bên trong có làm các gӡ lӗi, tѭѫng tӵ trên ÿƭa ép, phía
mһt không tiӃp xúc vӟi ÿƭa ma sát có các әÿһt và trө dүn hѭӟng (xem hình 2-7 a).
Lò xo ÿƭa (hình 2-7 b) ÿѭӧc chӃ tҥo tӯ thép ÿàn hӗi cao giӕng nhѭÿƭa vành khăn tròn.
Phҫn phía trong có các rãnh dài xҿ hѭӟng tâm và ÿѭӧc kӃt thúc bҵng các lӛ tròn tҥo ÿiӅu kiӋ
n
cho lò xo có khҧ năng biӃn dҥng tӕt, ÿӗng thӡi tiӃp xúc ÿӅu vӟi ә bi ép mӣ ly hӧp. Ĉҫu trong
cӫa lò xo ÿѭӧc mài lõm tҥo nên rãnh tròn nhҵm giҧm diӋn tích tiӃp xúc vӟi ә bi ép và tҥo ÿiӅu
kiӋn kiӇm tra ÿӝ mòn cӫa mép trong lò xo sau mӝt thӡi gian làm viӋc nhҩt ÿӏnh. Vòng ngoài
cӫa lò xo ÿѭӧc liên kӃt vӟi ÿƭa ép nhӡ vòng khóa bҵng lò xo. Phҫn giӳa lò xo liên kӃt vӟi thân
ly hӧp, cho phép lò xo làm vi
Ӌc nhѭ mӝt ÿòn bҭy có ÿiӇm tӵa giӳa. Lò xo ép ӣ trҥng thái tӵ
do có dҥng hình nón, khi lҳp thân ly hӧp vào bánh ÿà, lò xo ÿã bӏ biӃn dҥng và tҥo nên lӵc ép
ban ÿҫu. Khi tác ÿӝng lӵc lên bàn ÿҥp ly hӧp, ә bi ép dӏch chuyӇn sang trái tǤ lên vòng tròn
ÿӍnh lò xo ép, lò xo biӃn dҥng tiӃp nhѭng vòng tròn lӟn cӫa lò xo lҥi uӕn cong sang phҧi, nhӡ

vұy nó kéo ÿƭa ép dӏch chuyӇn ra, tách các bӅ mһt làm viӋc cӫa ly h
ӧp.
+ Ĉ̿c ÿi͋m c̭u t̩o cͯa ÿƭa b͓ÿ͡ng ly hͫp: Ĉƭa bӏÿӝng có hai loҥi: Loҥi cӭng và loҥi
mӅm. Cҩu tҥo ÿƭa gӗm moayѫ, xѭѫng ÿƭa, giҧm chҩn, tҩm ma sát, ÿinh tán (hình 2-8).
Tr˱ͥng Ĉ̩i h͕c Nông nghi͏p Hà N͡i – Giáo trình ô Tô máy kéo và Xe chuyên dͭng ……………………..
27