Ngành Công tác xã hội với việc hội nhập quốc tế trong bối cảnh toàn cầu hóa

Ngành Công tác xã hội với việc hội nhập quốc tế
trong bối cảnh toàn cầu hóa
PGS. TS Nguyễn Thị Hoàng Yến
PGS. TS Nguyễn Thị Hoàng Yến


CN.Tạ Hải Giang
CN.Tạ Hải Giang


Khoa GD ĐB-ĐHSP Hà nội
Khoa GD ĐB-ĐHSP Hà nội
1. Những vấn đề của thế giới hôm nay
Loài người đang phải đối mặt với 3 cuộc khủng hoảng: Nghèo đói; Suy thoái môi
trường và Bạo lực xã hội
Thế giới của chúng ta ngày nay đang thay đổi một cách nhanh chóng. Một mặt chúng ta
chứng kiến những thành tựu vượt bậc của khoa học, kỹ thuật, tăng trưởng kinh tế và của
quản lý xã hội đã đem lại nhiều của cải vật chất hơn cho con người và xã hội làm cho cuộc
sống của con người ngày một thoải mái, dễ chịu hơn. Mặt khác bức tranh toàn cầu dường
như cũng tối đi ở một số điểm. Bất chấp những nỗ lực của Liên Hiệp Quốc, các Quốc gia
và người dân, nghèo đói, suy thoái môi trường và bạo lực xã hội đang là những hiểm họa
cướp đi sinh mạng của nhiều người. Bản chất của các vấn đề nêu trên trong một khía cạnh
nào đó được cho rằng đó là vấn đề của một quốc gia hay vùng lãnh thổ. Tuy nhiên, sức lan
tỏa của ba cuộc khủng hoảng này đã trở thành vấn nạn của toàn cầu và là nguyên nhân trực
tiếp làm giảm tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội.
Vấn đề nghèo đói
Từ 1990-1995, nạn nghèo đói giảm mạnh trên toàn thế giới, nhưng đến nay tình hình lại
diễn biến theo chiều hướng ngược lại
1
. Có khoảng 842 triệu người trên toàn thế giới đang
bị đói, trong đó chủ yếu là tại các nước đang phát triển. Trầm trọng nhất là các nước khu

vực Trung và Tây Phi – nơi có số người nghèo khổ tăng nhanh. Sự gia tăng số người
không đủ dinh dưỡng trong những thập kỷ 80-90 đã làm suy giảm tuổi thọ trung bình tại
các nước nghèo.
1
Nguồn: Fao
Cuộc khủng hoảng đói nghèo càng trở nên trầm trọng hơn khi những năm gần đây thiên tai
và dịch họa xảy ra liên tiếp. Những trận lụt, bão, sóng thần, hạn hán, động đất trên khắp thế
giới đã góp phần làm cho tình trạng đói nghèo trở nên phức tạp hơn và khó kiểm sóat hơn.
Người đứng đầu Ngân hàng thế giới (WB) Robert Zoellick hôm 13/4 đã cảnh báo giá
lương thực tăng nhanh có thể đẩy 100 triệu người vào cảnh đói nghèo
2
.
Để đối phó với tình trạng đói nghèo, tại Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỷ của Liên
Hợp Quốc năm 2000, 189 quốc gia thành viên nhất trí thông qua Tuyên bố Thiên niên kỷ
và cam kết đạt được tám Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDG) vào năm 2015. Tuyên
bố Thiên niên kỷ và các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ MDG là lộ trình tiến tới xây
dựng một thế giới mà ở đó không còn nghèo đói, tất cả trẻ em được học hành, sức khoẻ
của người dân được nâng cao, môi trường được duy trì bền vững và mọi người được
hưởng tự do, công bằng và bình đẳng.
Liên hợp quốc bắt đầu huy động các nguồn lực để đối phó với cuộc khủng hoảng lương
thực trên toàn cầu và có kế hoạch đề xuất các giải pháp dài hạn để giải quyết tận gốc tình
trạng này.
Vấn đề suy thoái môi trường
Chúng ta đang phải trả giá cho việc tăng trưởng kinh tế quá nóng trong thế kỷ 20 bằng sư
suy thoái nghiêm trọng về môi trường. Vấn đề này không chỉ làm cho trái đất mất đi những
thắng cảnh đẹp đẽ mà còn thực sự là những hiểm họa thách thức toàn thế giới.
Nhiệt độ trái đất đang tăng kéo theo các dòng sông băng gây ra sự ngập lụt của nhiều vùng
đất nông nghiệp, làm mất đi nguồn mưu sinh của hàng trăm nghìn người. Nhiều hồ nước bị
cạn đi, nhiều vùng đất bị nước mặn xâm thực, nước ngầm dần cạn đã ảnh hưởng trực tiếp
tới nguồn nước sinh hoạt kéo theo các loại bệnh dịch nguy hiểm.

Tầng ozon bị thủng đe dọa tới toàn cầu, tổ chức khí tượng thế giới (WMO) và Chương
trình Môi trường của Liên hợp quốc (UNEP) cho biết tầng ôdôn của Trái Đất đang được
phục hồi dần sau nhiều thập kỷ bị phá huỷ song với tốc độ chậm. Các chuyên gia thuộc hai
tổ chức này cho biết phải tới năm 2049 phần tầng ôdôn rộng lớn che phủ châu Âu, Bắc Mỹ
và châu Á ở bán cầu Bắc và miền nam Ôxtrâylia, Mỹ Latinh và châu Phi mới có thể trở lại
mức trước năm 1980, chậm hơn 5 năm so với dự kiến của các chuyên gia đã nêu trong cáo
2
Nguồn: WB
cáo khoa học năm 2002, còn các lỗ hổng trên tầng ôdôn ở vùng Nam cực sẽ chỉ được ''vá
kín'' vào năm 2065, chậm 15 năm so với dự đoán ban đầu.
Rác thải, chất thải phóng xạ đe dọa trực tiếp tới hàng triệu người. Ngày nay, vấn đề rác thải
đã ảnh hưởng tới nhiều thàng phố lớn trên thế giới, nơi tập trung đông đúc dân cư, rác thải
là một yếu tố ô nhiễm môi trường có hại cho sức khỏe con người. Những nỗ lực của các
quốc gia nhằm xử lý rác thải cũng chưa đem lại kết quả như mong muốn. Hậu quả là làm ô
nhiẽm nghiêm trọng nguồn nươc ngầm, không khí và kéo theo những đợt dịch bệnh nguy
hiểm.
Mực nước biển tăng kéo theo hàng chục triệu người mất nhà cửa đặc biệt là những quốc
gia có những thành phố ven biển. Vấn đề này đã làm tăng gánh nặng chi phí cho những
quốc gia này.
Vấn đề bạo lực xã hội
Ai cũng thừa nhận rằng, chiến tranh vốn là bạo lực; nhưng bạo lực không sinh ra từ sự
khác biệt giữa các nền văn minh mà chỉ sinh ra từ các xung đột về lợi ích kinh tế và chính
trị giữa, các giai cấp, các dân tộc. Bạo lực cộng đồng được xác định là thứ bạo lực nổ ra
giữa những người cùng chung biên giới và sắc tộc. Những cuộc chiến vì lý do chính trị hay
kinh tế giữa các đảng phái chính trị, các quốc gia đã làm cho hàng triệu người chết (trong
đó phần lớn là dân thường). Những hậu qủa nặng nề từ các cuộc chiến sẽ là vấn đề cần giải
quyết nhiều năm sau khi chiến tranh kết thúc.
Bạo lực gia đình cuũng là vấn đề đáng quan tâm, chỉ tính riêng ở Hơn 12.000 phụ nữ bị
giết mỗi năm tại Nga do tình trạng bạo lực gia đình
3

Một trong những điểm đáng hổ thẹn là trên thế giới tồn tại hình thức trẻ em tham gia vào
các cuộc chiến. Có 300.000 lính trẻ em đánh nhau trên các trận chiến toàn thế giới
4
. Trẻ em
tham chiến không chỉ là vấn đề tử vong của các em mà ngay cả khi các em đã ra khỏi cuộc
chiến các em cũng phải gánh chịu những hâu quả nặng nề về thể chất, tâm lý, tình cảm.
Nhiều em trong số đó mãi mãi không bao giờ có được cuộc sống như bình thường.
2. Việt Nam - phát triển và hội nhập
3
Nguồn: 50 sự thật làm thay đổi thế giới - Jessica Williams
4
Nguồn: Như trên
Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn kể từ khi tiến hành công cuộc “Đổi mới”.
trước hết là đổi mới tư duy và thay đổi quan niệm về vai trò của lợi ích, nhất là lợi ích cá
nhân, trong việc thúc đẩy con người hành động với nhận thức đặt con người vào trung tâm
của mọi chính sách và kế hoạch phát triển đất nước, coi con người vừa là mục tiêu, vừa là
động lực của công cuộc phát triển.
Trong lĩnh vực kinh tế mà từ chỗ thường xuyên thiếu lương thực, Việt Nam đã tǎng
sản lượng lên gần gấp đôi so với khi bắt đầu đổi mới để đến nǎm 1999 đạt 33,8 triệu tấn
lương thực và trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai trên thế giới với khoảng 4,4 triệu
tấn
5
. Bên cạnh bước tiến trong lĩnh vực nông nghiệp, sản xuất công nghiệp trong thời kỳ
đổi mới cũng có sự tǎng trưởng khá và tương đối đều trong nhiều nǎm. Những thành tựu
nổi bật trong lĩnh vực kinh tế, xã hội của Việt Nam đó là:
- GDP tăng liên tục hơn 7%
- Giảm tỉ lệ đói nghèo từ 60% những năm 1990 xuống dưới 14% vào năm 2006.
- Tỉ lệ trẻ em nhập học tiểu học hơn 90%. Cao hơn một số quốc gia có cùng mức
thu nhập
- Tăng cường bình đẳng giới

- Tăng cường quan hệ đối tác toàn cầu và hiệu quả quản lý
Việc tham gia vào WTO, đã và đang đem lại cho Việt nam những cơ hội và nguy cơ.
Về kinh tế, các nhà đầu tư nước ngoài đang kỳ vọng vào Việt Nam như một trong
những thị trường đang phát triển nhất của châu Á. Việt Nam vào WTO sẽ làm tăng
thêm các cơ hội cho các nhà đầu tư đến với Việt Nam và có thể còn mở đường cho
làn sóng đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực này của Việt Nam. Nhiều nhà đầu tư nước
ngoài đang hy vọng Việt Nam sẽ đẩy mạnh cải cách về pháp luật, chính trị và kinh tế
để tạo ra một sân chơi bình đẳng cho các nhà đầu tư nước ngoài. Việt Nam chắc chắn
còn phải cải tiến việc phát triển hạ tầng cơ sở, một khu vực mà các nhà đầu tư nước
ngoài đang rất muốn tham gia. Tuy nhiên, việc vào WTO cũng sẽ đặt Việt Nam trước
5
Nguồn: Những thành tựu cơ bản sau 15 năm đổi mới của Đảng - GS, TS. Nguyễn Trọng Chuẩn, Tạp chí
Quốc phòng toàn dân
những thách thức mới, trong đó nổi lên trước mắt là những vấn đề sau: Sự bất bình
đảng về thu nhập giữa khu vực thành thị và nông thôn.70% người dân sống ở nông
thôn sẽ phải chịu nhiều sức ép từ cơ chế thị trường. Vấn đề thất nghiệp nhiều hơn,
nông dân sẽ tràn ra thành thị tìm việc dẫn đến những vấn đề căng thẳng về an ninh và
xã hội. Số người nghèo ở nông thôn sẽ tăng lên khi Việt Nam phải mở cửa cho hàng
nhập khẩu giá rẻ; Nạn buôn bán phụ nữ,trẻ em; Bạo lực gia đình;….vv.
3. Vai trò của ngành công tác xã hội
3.1 Công tác xã hội góp phần giải quyết các vấn đề xã hội
Ngành Công tác xã hội là một bộ phận không thể tách rời trong nền an sinh xã
hội: Thực tiễn tại các nước có ngành Công tác xã hội phát triển cho thấy Công tác xã hội
có những đóng góp to lớn cho việc ổn định và phát triển xã hội. Những đóng góp chủ yếu
của ngành Công tác xã hội đó là: Đào tạo và cung cấp nguồn lực nhân viên xã hội, nghiên
cứu và đề xuất các chính sách xã hội và cung cấp các dịch vụ xã hội cho các đối tượng dễ
bị tổn thương.
Công tác xã hội vừa mang tính quốc gia vừa mang tính quốc tế: Những vấn đề
như nghèo đói, phát triển con người, giải quyết ô nhiễm môi trường sinh thái, bệnh tật, đấu
tranh chống lại sự bất bình đẳng và bạo lực (đặc biệt là bạo lực giới) đang trở thành những

vấn đề đòi hỏi phải được tiép cận bằng Quốc tế hoá và Toàn cầu hoá, không chỉ còn là vấn
đề của từng Quốc gia. Càng ngày, ngành Công tác Xã hội đã vượt ra khỏi biên giới của
các Quốc gia và trở thành một ngành nghề mang tính Quốc tế. Tuy nhien, thực tiễn của
ngành Công tác xã hội ở đa số các Quốc gia đều thiếu hụt nguồn lực để giải quyết các vấn
đề của mình. Chính vì vậy việc hợp tác chia sẻ kinh nghiệm, chia sẻ nguồn lực là xu hướng
tất yếu của ngành Công tác xã hội. Mặt khác, những người làm công tác xã hội trên toàn
thế giới cũng cần có những quan điểm hay cách tiếp cận chung trong việc giải quyết các
vấn đề mang tính toàn cầu. Sự hình thành các Hiệp hội Công tác Xã hội Quốc tế và Vùng
hay Khu vực đã làm cho các nhà công tác xã hội ngày càng xích lại gần nhau.
Công tác xã hội góp phần đem lại công bằng và bình đẳng xã hội: Bản thân ngành
Công tác xã hội luôn hướng tới mục tiêu vì con người và luôn đấu tranh chống lại sự bất
công, phấn đấu vì sự bình đẳng và tiến bộ xã hội cho mọi người trên thế giới. Trong bối