Nâng cao chất lượng tuyên truyền chính trị trên các tạp chí của Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh trước yêu cầu, nhiệm vụ mới

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------------------

PHẠM THỊ YẾN VÂN

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TUYÊN TRUYỀN CHÍNH TRỊ
TRÊN CÁC TẠP CHÍ CỦA HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
TRƯỚC YÊU CẦU VÀ NHIỆM VỤ MỚI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC BÁO CHÍ

HÀ NỘI – 2009


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
------------------------

PHẠM THỊ YẾN VÂN

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TUYÊN TRUYỀN CHÍNH TRỊ
TRÊN CÁC TẠP CHÍ CỦA HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
TRƯỚC YÊU CẦU VÀ NHIỆM VỤ MỚI
Chuyên ngành : Báo chí học
Mã số
: 60 32 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC BÁO CHÍ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Dương Xuân Sơn

HÀ NỘI – 2009


MỞ ĐẦU
1- Tính cấp thiết của đề tài:
Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, báo chí hiện nay diễn ra phức
tạp và đa dạng trong điều kiện nhiều thuận lợi và khó khăn, thách thức đan
xen. Đó là thời kỳ đất nước ta đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội
nhập quốc tế ngày càng sâu và trực tiếp; công nghệ truyền thông đa phương
tiện phát triển nhanh và mạnh mẽ đã khiến cho mọi người dân đều có thể tiếp
cận trực tiếp các nguồn thông tin. Vì thế, nâng cao hiệu quả tuyên truyền
chính sách, quan điểm của Đảng, trang bị cho cán bộ, đảng viên và nhân dân
trình độ lý luận, tư tưởng, tăng sức đề kháng, vững vàng trước sự du nhập của
các luồng văn hóa, các khuynh hướng tư tưởng sai lệch trở thành nhiệm vụ
cần thiết, cấp bách.
Nhiệm vụ của công tác tuyên truyền đường lối, quan điểm của Đảng
phục vụ sự nghiệp cách mạng trong thời kỳ mới ngày càng nặng nề và khó
khăn hơn trước. Trọng trách nặng nề và khó khăn đó đặt lên vai những người
làm công tác tư tưởng, lý luận, các cơ quan báo chí nói chung và các tạp chí
của Học viện nói riêng. Nó đòi hỏi sự nỗ lực cao của đội ngũ những người
làm công tác báo chí của Học viện, nhằm đổi mới mạnh mẽ về nội dung,
phương pháp và hình thức trình bày của mỗi tạp chí.
Nhiệm vụ tuyên truyền chính trị của các tạp chí trong hệ thống Học
viện hiện nay là đổi mới, nâng cao hiệu quả tuyên truyền đường lối, quan
điểm của Đảng, tăng cường tính chiến đấu trong cuộc đấu tranh tư tưởng.
Điều đó có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động nghiên cứu, đào tạo của Học
viện, đồng thời đáp ứng những góp ý của các cộng tác viên và độc giả.
Trước yêu cầu, nhiệm vụ quán triệt và thực hiện nghiêm túc Nghị
quyết Trung ương 5 Khóa X về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí, nâng

cao hiệu quả công tác tuyên truyền quan điểm đường lối của Đảng là nhiệm

2


vụ hàng đầu hiện nay thì đề tài Nâng cao chất lượng tuyên truyền chính trị
trên các tạp chí của Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí
Minh trước yêu cầu và nhiệm vụ mới là rất có ý nghĩa và cần thiết. Đề tài
cũng có ý nghĩa thực tiễn cho bản thân tác giả Luận văn trong việc đóng góp,
xây dựng tạp chí - nơi đang công tác – Tạp chí Lý luận chính trị.
2- Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đã có một số khóa luận, luận văn, luận án của sinh viên, học viên
nghiên cứu sinh các trường Đại học trong cả nước tiếp cận, khai thác đề tài về
tạp chí. Nhưng nghiên cứu về các tạp chí của Học viện Chính trị - Hành chính
quốc gia Hồ Chí Minh hiện chỉ có đề tài Luận văn Thông tin lý luận trên các
tạp chí của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (Khảo sát các Tạp chí
Thông tin lý luận, Nghiên cứu lý luận, Sinh hoạt lý luận và Báo chí và tuyên
truyền từ năm 1995 đến năm 2000) của Thạc sỹ Nguyễn Văn Tông, Học viện
Báo chí và Tuyên truyền. Nội dung của Luận văn này chủ yếu đi sâu phân
tích cách tiếp cận thông tin của một số tạp chí thuộc Học viện qua các bài
nghiên cứum thông tin được đăng tải từ năm 1995 đến năm 2000. Thông qua
quá trình khảo sát, tổng hợp, phân tích hoạt động tiếp nhận và truyền tải
thông tin đó, ThS Nguyễn Văn Tông đã nêu lên những ưu điểm, đồng thời chỉ
ra những hạn chế và một số giải pháp nhằm khắc phục hạn chế trong công tác
biên tập và xuất bản của các tạp chí thuộc hệ thống Học viện.
Đề tài Nâng cao chất lượng tuyên truyền chính trị trên các tạp chí
của Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh trước yêu cầu
và nhiệm vụ mới là công trình khoa học độc lập có kế thừa những kết quả
nghiên cứu của các đề tài và công trình khoa học có liên quan.
3 - Mục đích và ý nghĩa nghiên cứu

Khi đặt vấn đề nghiên cứu đề tài Nâng cao chất lượng tuyên truyền
chính trị trên các tạp chí của Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ

3


Chí Minh trước yêu cầu và nhiệm vụ mới, chúng tôi mong muốn tìm hiểu
một cách tương đối cụ thể, những đặc trưng của tạp chí, đặc biệt là tạp chí lý
luận chính trị. Qua đó, nghiên cứu những tác động và những yêu cầu khách
quan đặt ra đối với các tạp chí lý luận chính trị; phân tích, làm rõ những thành
tích, ưu điểm, những tồn tại, hạn chế trong công tác tuyên truyền chính trị của
các tạp chí thuộc hệ thống Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí
Minh, đồng thời mạnh dạn đề xuất một số giải pháp nhằm đổi mới và nâng
cao hiệu quả thông tin của các tạp chí thuộc Học viện trước yêu cầu và nhiệm
vụ mới.
4- Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Luận văn Nâng cao chất lượng tuyên truyền chính trị trên các tạp chí
của Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh trước yêu cầu
và nhiệm vụ mới thực hiện việc xem xét, nghiên cứu dưới góc độ báo chí
học. Do mảng tạp chí lý luận chính trị của Học viện có tính khu biệt nên
chúng tôi chọn một số ấn phẩm nhất định làm đối tượng nghiên cứu. Qua sự
lựa chọn này, chúng tôi sẽ rút ra những vấn đề chung nhất.
Chúng tôi giới hạn thời gian nghiên cứu trong khoảng từ năm 2007 đến
tháng 9-2009. Phạm vi nghiên cứu được khoanh vùng trong một số tạp
chí sau:
- Lý luận chính trị - Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
- Lý luận chính trị và truyền thông- Học viện Báo chí và tuyên truyền, Học
viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
- Giáo dục lý luận - Học viện Chính trị Khu vực I thuộc Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
- Khoa học chính trị - Học viện Chính trị Khu vực III thuộc Học viện Chính

trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh

4


5- Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, để lý giải, làm rõ vấn đề, chúng tôi vận
dụng đồng thời nhiều phương pháp luận khoa học: Khảo sát, phân tích, thống
kê xã hội học các nội dung cơ bản được thể hiện trên tạp chí lý luận chính trị.
Phương pháp thống kê xã hội học mà chúng tôi áp dụng trong luận văn này
không phải là sự tổng hợp các sự kiện, hiện tượng riêng lẻ, đơn thuần trên
một số tờ tạp chí mà là sự tổng hợp để rút ra nguyên nhân, thực trạng, khunh
hướng của các sự kiện, hiện tượng. Từ đó, khái quát hóa những vấn đề mang
tính lý luận chung nhất giúp định ra hướng đi có hiệu quả cao cho hoạt động
của loại hình tạp chí này.
6 - Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu, tổng kết, đánh giá tổng
quát dựa trên những chứng cứ, cứ liệu thực tiễn, khoa học và khách quan.Do
đó sẽ có giá trị lý luận và thực tiễn nhất định cho hoạt động của hệ thống tạp
chí thuộc Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh trong việc
nâng cao chất lượng tuyên truyền chính trị.
7- Cấu trúc luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, còn
có 3 chương sau đây:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về tạp chí và chức năng tuyên truyền
chính trị của các tạp chí thuộc Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ
Chí Minh
Chương 2: Thực trạng tuyên truyền chính trị của các tạp chí lý luận
chính trị, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tuyên truyền

chính trị trên các tạp chí lý luận chính trị của Học viện Chính trị - Hành chính
quốc gia Hồ Chí Minh
Nội dung của luận văn sẽ được trình bày theo thứ tự chương, mục
nói trên.

5


Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TẠP CHÍ VÀ CHỨC NĂNG
TUYÊN TRUYỀN CHÍNH TRỊ CỦA CÁC TẠP CHÍ THUỘC
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
1.1- Một số vấn đề lý luận về tạp chí
1.1.1 - Một số quan niệm về tạp chí trên thế giới
Các loại hình báo chí như báo in, báo hình, báo nói, báo điện tử…
được hình thành từ thực tiễn của đời sống xã hội, đời sống báo chí, nhu cầu
con người và để phục vụ chính cho đời sống của con người và xã hội. Trong
đó, báo in có quá trình hình thành và phát triển lâu đời nhất Tạp chí là sản
phẩm trong quá trình phát triển của báo in. Tạp chí ra đời muộn hơn báo in
nhưng lại luôn song hành, tồn tại tương xứng với nó cả về số lượng và chất
lượng. Rất khó để có một khái niệm chuẩn cho tạp chí, bởi nó bị lệ thuộc vào
hệ tư tưởng, mục tiêu sử dụng tạp chí của từng chế độ chính trị khác nhau.
Tạp chí được gọi một cách phổ biến là Magazine. Khởi đầu, tạp chí có
mặt trên thị trường rất đa dạng và phong phú, khó có thể thống kê được có
bao nhiêu ấn phẩm xuất bản dưới dạng định kỳ. Ảnh hưởng của chúng rất
lớn, không thể đo đếm được. Khi đã được hình thành thì phần lớn tạp chí
được phát hành thông qua mạng bưu chính với hình thức đặt mua dài hạn
hoặc dưới dạng trao đổi, biếu tặng, phần còn lại được bán ở các quầy báo.
Cho nên, có quan niệm cho rằng tạp chí có nhiều nét tương đồng với loại hình
sách.

Từ điển Bách khoa Séc, Praha - 1989 cho rằng: “Tạp chí là loại ấn
phẩm xuất bản thường kỳ (hàng tuần, hằng tháng, hằng quý v.v…) bao gồm
tin tức và các bài báo về các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, thi đấu thể thao, y tế
v.v.. Có nhiều loại tạp chí khác nhau được phân biệt qua nội dung như: Tạp

6


chí khoa học, tạp chí chuyên ngành, chuyên nghề, tạp chí hội họa, tạp chí
ảnh, tạp chí mốt thời trang, tạp chí hài hước v.v..”.
Từ điển Báo chí thực hành B.Osvaladova & J.Halada đưa ra khái niệm
về tạp chí: “Tạp chí là một loại ấn phẩm xuất bản ở một khu vực, địa điểm
nhất định, có tình thường kỳ đều đặn, ít nhất là nửa năm, nhiều nhất là một
tuần một số. Tạp chí khác với nhật báo ở chỗ:tính thời sự thấp hơn nhật báo,
tính khái quát đề tài lại cao hơn nhật báo. Tạp chí thường hướng tới một
phạm vi độc giả nào đó đã được thông tin một cách vắn tắt, sơ lược về một
vấn đề nhất định nhưng chưa thỏa mãn và đang đi tìm những số liệu chi tiết tỉ
mỉ và có tính chuyên ngành hơn. Tạp chí còn bao hàm cả các loại tạp chí
khoa học chuyên ngành và các loại lược tin thông tấn, tập san, xuất bản theo
quý hoặc nửa năm một quyển”.
Theo Từ điển mini tiếp Pháp (1999) của NXB Hachette: “Tạp chí” có
nghĩa là “Sự xuất bản từng kỳ có minh họa”, nghĩa thứ hai của khái niệm này
là: “Sự phát sóng truyền thanh, truyền hình”.
Trong tiếng Anh, khái niệm “tạp chí” – “magazine” có nghĩa là: “Báo
xuất bản định kỳ, thường là hàng tuần hay hằng tháng, gồm những bài báo,
truyện… của nhiều tác giả” [33].
Tạp chí xuất hiện từ đầu thế kỷ 17, ban đầu đều là tạp chí chuyên
ngành. Cùng với sự phát triển của nghề in, kỹ thuật minh họa, đến đầu thế kỷ
19 bắt đầu xuất hiện các tạp chí có tính chính trị.Mỗi thời kỳ lịch sử và các
thành tựu kỹ thuật công nghiệp, đều mang đến cho tạp chí một bước phát

triển độc đáo, làm xuất hiện những loại tạp chí mới: Tạp chí ảnh, tạp chí điện
ảnh, tạp chí chương trình truyền hình.
1.1.2 - Về hoạt động báo chí, tạp chí ở Việt Nam

7


Theo Từ điển tiếng Việt, tạp chí là: “xuất bản phẩm định kỳ, đăng
nhiều bài do nhiều người viết, đóng thành tập, thường có khổ nhỏ hơn
báo”[34]
Báo và tạp chí đều có sự tương đồng về tính định kỳ, bởi đây là tính
nguyên tắc cơ bản của hoạt động báo chí, nhưng tính định kỳ của báo ngắn
hơn tạp chí và có thời điểm nhất định. Định kỳ của tạp chí thường là nửa
tháng, một tháng hoặc có thể là 3 tháng, 6 tháng một kỳ. Chính vì vậy, thời
điểm xuất bản định kỳ cho mỗi số không bị ràng buộc như báo. Đây là góc
nhìn báo chí ở phương diện hình thức thể hiện chứ chưa đưa ra và làm rõ nội
dung cơ bản cũng như bản chất của báo chí.
Trong cuốn “Quản lý và phát triển báo chí - xuất bản”, tác giả Lê
Thanh Bình định nghĩa báo chí là: “toàn bộ những ấn phẩm có tính chất định
kỳ, chuyển tải nội dung thông tin mang tính thời sự và được phát hành rộng
rãi trong xã hội”[1,15]. Theo đó, báo chí không chỉ dừng ở phương diện hình
thức mà còn chứa đựng trong nội hàm toàn bộ cấu trúc thông tin rất phức tạp.
Tại Điều 1, Luật Báo chí nước ta quy định: “Báo chí ở nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phương tiện thông tin đại chúng thiết yếu đối
với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của các tổ chức của Đảng, cơ quan
nhà nước, tổ chức xã hội; là diễn đàn của nhân dân”[11]. Theo điều luật này,
báo chí được hiểu là phương tiện thông tin tuyên truyền chủ yếu của các tổ
chức chính trị - xã hội và là nơi để các tầng lớp nhân dân bày tỏ tâm tư
nguyện vọng của mình. Tức là, báo chí chẳng những thực hiện chức năng
thông tin mà còn tham gia tích cực và sâu sắc vào mọi mặt của đời sống xã

hội - chính trị.
Năm 1917, Tạp chí Nam Phong ra đời, đã đăng nhiều bài viết về nghề
làm báo và về cách thức làm báo. Phạm Quỳnh (Chủ bút) có lẽ là người đầu

8


tiên nêu được sự khác nhau giữa báo và tạp chí: “Tờ báo tiếng Anh gọi là
“Newspaper” nghĩa là trở về các tờ nhật báo, tuần báo xuất bản ra có định kỳ.
Tính chất các tờ báo ấy chỉ cốt là thuật chép lấy thời sự cho tường, so với các
tờ tạp chí tùng san chuyên luận thuật về chính trị học thuật và công việc xã
hội tựu trung có hơi khác”[26].
Hoa Bằng - Hoàng Thúc Trâm, một thành viên của nhóm Tri Tân cũng
đưa ra cách phân chia các loại hình tạp chí như sau: “Tuần san, bán nguyệt
san, hoặc nguyệt san chia làm hai hạng. Thông tục và chuyên môn.
Thông tục là loại “chấp chi - nhặt nhạnh” nhét món gì vào cũng được,
miễn đáp ứng được tiếng đòi gọi của độc giả thì thôi.
Còn loại chuyên môn, là những tạp chí đi riêng từng đường chuyên
khoa như sử học, văn học, khoa học, chính trị, kinh tế, pháp luật v.v… loại
này chỉ hợp với một số độc giả lựa chọn, vì ai thích món nào thì mới chuốc
đến những tờ chuyên môn về món ấy”[31].
Ngoài xuất bản phẩm được định danh là tạp chí thì nội san, tập san,
nguyệt san, bán nguyệt san…cũng được gọi chung là tạp chí.
Tạp chí ở Việt Nam có những đặc điểm riêng khác với tạp chí nước
ngoài do tính chất, quy mô và nhiệm vụ của nó. Tạp chí Việt Nam nặng về lý
luận, tuyên truyền lý luận và khoa học dẫn đến các khái niệm cũng dựa trên
các yếu tố cấu thành và mục tiêu hoạt động của tạp chí.
Cuốn Nghề nghiệp và công việc của nhà báo (1992), của Hội Nhà báo
Việt Nam, cho rằng: “Tạp chí trên thực tế là một tờ báo viết nhưng nó khác
với báo ở chỗ: tạp chí là cơ quan lý luận học thuật khoa học của một tổ chức,

một đoàn thể nào đó, chủ yếu đi sâu vào nghiên cứu, hướng dẫn trao đổi
nghiệp vụ khoa học về một lĩnh vực nào đó thuộc phạm vi ngành mình, địa
phương mình. Định kỳ phát hành của tạp chí thường dài hơn định kỳ phát
hành của báo”.

9


Trong bài giảng về thể loại báo chí, có nêu: “Trước đây tạp chí như
một cuốn nhật ký ghi chép các sự kiện của tòa án, chính phủ. Ngày nay, tạp
chí thường là cơ quan lý luận, học thuật chuyên sâu về lĩnh vực nào đó nhằm
phục vụ người trong ngành. Tính định kỳ của tạp chí dài (tháng, quý…).
Dung lượng của tạp chí lớn để truyền tải được tác phẩm lớn. Tạp chí thường
có các loại: tạp chí mang tính tuyên truyền phổ biến, tạp chí mang tính
chuyên ngành, tạp chí chỉ dẫn”[19].
Sự không đồng nhất quan niệm về tạp chí chứng tỏ sự phát triển đa
dạng, phong phú của loại hình này. Trong thời đại thông tin bùng nổ hiện
nay, việc tìm hiểu, nghiên cứu để đưa ra một khái niệm đúng về tạp chí là rất
cần thiết.
Sự ra đời của tạp chí dựa trên nền tảng và tiến trình phát triển của hoạt
động báo chí. Dựa trên tính chất, quy mô và phạm vi hoạt động mà giữa báo
in và tạp chí có sự khác nhau: “…báo quan tâm đến những sự kiện, vấn đề
mới nhất, tác động và gắn bó hữu cơ với dư luận xã hội; ngôn ngữ mang tính
chất sự kiện, ngắn gọn, dễ hiểu, trình bày theo mô thức thực dụng - hiệu quả,
trong đó đặc biệt quan tâm thu hút sự chú ý của người đọc. Ưu việt của báo là
thông tin thời sự. Ngược lại, tạp chí chú trọng truyền bá kiến thức lý luận cần
thiết cho cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo các cấp, các ngành, các giới, giúp họ nắm
chắc đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước nhằm động viên, tổ chức,
hướng dẫn quần chúng thực hiện có kết quả các nhiệm vụ cách mạng. Đồng
thời tạp chí còn trang bị cho độc giả kiến thức học thuật mới, củng cố, mở

rộng và nâng cao kiến thức khoa học để vận dụng ngày càng tốt hơn vào các
hoạt động nghiên cứu thực tiễn, nhằm giải quyết vấn đề trên thực tế một cách
có hiệu quả; đặc biệt coi trọng chức năng tuyên truyền lý luận, nhất là lý luận
Mác - Lênin. Do vậy, chức năng thông tin có ý nghĩa quan trọng nhất là thông
tin lý luận, thông tin khoa học, phương pháp tư duy chủ yếu là tư duy

10


logíc”[23]. Chính vì vậy rất dễ nhận ra sự khác nhau giữa báo và tạp chí là
tính chất thông tin. Thông tin trên tạp chí là thông tin mang tính lý luận. Vấn
đề đặt ra được lý giải, lập luận chặt chẽ thông qua khả năng thể hiện của tác
giả. Tính khoa học được đặt lên hàng đầu để giúp cho đối tượng độc giả có
một cách nhìn nhận khách quan, ủng hộ hay phản đối về vấn đề đặt ra. Nội
dung phản ánh của tạp chí không thể hiện trên một bình diện rộng, không thể
tham gia đầy đủ mọi lĩnh vực nhưng lại có chiều sâu, đặc biệt là hệ thống tạp
chí chuyên ngành. Các thông tin nhất thời trên tạp chí chủ yếu là thông tin
hoạt động khoa học, các tin hoạt động khoa học của các cơ quan đoàn thể hay
các cơ quan nghiên cứu khoa học. Cũng có những điểm khác nhau trong ngôn
ngữ của báo và ngôn ngữ tạp chí. Ảnh hưởng có ý nghĩa quyết định đến
phong cách ngôn ngữ của tạp chí là đối tượng bạn đọc. Phong cách ngôn ngữ
trên tạp chí chủ yếu là phong cách khoa học, lấy yếu tố khoa học làm chủ đạo
để phân tích, lý giải lôi cuốn bạn đọc. Phương pháp nghiên cứu của tạp chí là
phương pháp tư duy logic, có hệ thống. Vấn đề đưa ra được trình bày từ đơn
giản đến phức tạp, từ lý luận đến thực tiễn hoặc có thể là phản biện vấn đề để
chứng minh, lập luận quan điểm mà tác giả muốn trình bày. Ở tạp chí, các
danh từ khoa học, các thuật ngữ được sử dụng thường xuyên, có khi được thể
hiện ở dạng nguyên thể làm cho tính chính xác, độ chuẩn đạt ở mức độ tối đa.
Báo phục vụ đại chúng, đáp ứng những yêu cầu bức xúc của công
chúng. Tạp chí phục vụ nhóm công chúng nhất định vì không có tính chất

làm nóng dư luận, không tham gia đầy đủ mọi lĩnh vực mà thường là thông
tin để lý giải, có chiều sâu, hoạch định lâu dài. Vấn đề được đặt ra ở đây từ
đơn giản đến phức tạp, từ lý luận đến thực tiễn hoặc phản biện vấn đề. Nội
dung truyền tải trên tạp chí tùy vào tình hình cụ thể của từng giai đoạn. Đặc
biệt, những tạp chí chuyên ngành thường đi sâu giải thích vấn đề đúng hay

11


sai, những quy luật của từng lĩnh vực nên thường đưa những luận cứ khoa
học vào giải thích, lập luận.
Sản phẩm báo được phát hành rộng rãi trong xã hội, song với từng loại
báo, từng tờ báo, tạp chí vẫn có đối tượng xác định riêng. Ví dụ, báo Nhân
dân dành cho cán bộ, đảng viên và tất cả những ai quan tâm đến những vấn
đề chính trị, xã hội trong và ngoài nước. Báo Phụ nữ Việt Nam, Tiền phong,
Tuổi trẻ, Tạp chí Cộng sản, Lý luận chính trị,v.v.. lại có đối tượng bạn đọc
xác định hơn, hẹp hơn và nội dung thông tin trong các ấn phẩm đó mặc nhiên
chỉ quan tâm chủ yếu đến đối tượng của mình.
Đối tượng độc giả của tạp chí được chọn lọc, có tri thức, có hiểu biết
xã hội để nắm bắt được vấn đề và họ chỉ ở một khu vực nhất định: có thể là
một ngành chuyên môn hoặc có thể là của một tầng lớp trong xã hội. Vì vậy,
nội dung được chuyển tải ở tạp chí phải tùy thuộc vào tình hình cụ thể của
từng giai đoạn.
Xuất phát từ quan niệm của các học giả và những phân tích trên đây, từ
góc độ của đề tài này, chúng tôi có quan niệm về báo in và tạp chí như sau:
Báo in là những ấn phẩm định kỳ chuyển tải nội dung thông tin mang
tính thời sự; định hướng nhận thức và hành động của nhân dân; thẩm định và
phản biện cuộc sống, là diễn đàn của nhân dân. Trong trường hợp nay, thuật
ngữ báo in dùng để chỉ hai bộ phận: báo và tạp chí.
Tạp chí thường có các loại: tạp chí mang tính tuyên truyền phổ biến,

chỉ dẫn và tạp chí mang tính chuyên ngành, do nhiều người viết, đóng thành
tập, thường có số trang nhiều và có khổ nhỏ hơn báo.
Các tạp chí lý luận chính trị của Đảng có trách nhiệm tuyên truyền, giải
thích những vấn đề lý luận và thực tiễn của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Dựa trên lập trường của giai cấp công nhân,
lấy chủ nghĩa Mác - Lênin làm cơ sở, kết hợp chặt chẽ lý luận Mác - Lênin

12


với thực tiễn cách mạng Việt Nam để tuyên truyền đường lối, chính sách và
các quan điểm của Đảng một cách sâu sắc.
Tựu trung lại, tạp chí lý luận chính trị đề cập những vấn đề lý luận gắn
với đường lối chính trị; hoặc truyên truyền cho đường lối chính trị một cách
có lý luận. Đây cũng chính là điểm khác biệt cơ bản giữa tạp chí lý luận chính
trị với các tạp chí chuyên ngành và các báo hằng ngày.
1.1.3- Những đặc trưng chung của tạp chí
* Về nội dung:
Trong lý luận báo chí, khái niệm “thông tin” thể hiện tính chất khởi
đầu, khởi điểm khi tính đến khía cạnh nội dung của bất kỳ tác phẩm nào.
Thông tin trở thành cầu nối giữa báo chí và công chúng.
Trong thực tiễn báo chí, thuật ngữ thông tin có thể sử dụng với nghĩa
hẹp hơn. “Thông tin” nhiều khi được sử dụng để chỉ nội dung của những
thông báo ngắn không có lời bình. Nó được dùng để chỉ chung tất cả các thể
loại được dùng để phát đi những tin mới. Tóm lại, “thông tin” theo cách gọi
truyền thống trong nghề báo theo nghĩa chính xác nhất là “thông tin sự kiện”.
“Thông tin” theo nghĩa rộng là phải liên quan đến nguyên tắc hoạt
động báo chí, đến hiệu quả hoạt động của nó. Thông tin đại chúng trong báo
chí được hiểu theo những nội dung sau:
- Đối tượng tác động của báo chí bao gồm các tầng lớp nhân dân trong

xã hội.
- Nhu cầu thông tin của công chúng được đảm bảo và là thước đo năng
lực, trình độ của cơ quan thông tấn báo chí.
- Thông tin báo chí có nhiệm vụ tạo lập và định hướng dư luận xã hội.
- Có sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân vào hoạt động
báo chí.

13


- Thông tin báo chí dễ hiểu, đơn giản, quảng bá để đại đa số các thành
viên trong xã hội đều có thể chấp nhận được.
Những thông tin này được truyền đi thông qua quá trình truyền thông
với sơ đồ Mô hình các phần tử của quá trình truyền thông như sau:
Chủ đề
người gửi

Mã hóa

Thông điệp
người gửi

Giải mã

Người nhận

Phương tiện
truyền thông

Nhiễu

Phản ứng đáp lại

Phản hồi

Thông tin của tạp chí vẫn phải đảm bảo có được những đặc trưng
chung của thông tin báo chí nói chung (báo chí được hiểu là hoạt động truyền
thông đại chúng). Tuy nhiên, thông tin trên tạp chí vẫn có những điểm khác
biệt so với các loại hình báo chí khác. Điều đó thể hiện ở một số điểm sau:
Thứ nhất, trong tạp chí, cái mới của thông tin nhiều khi không trùng
khít với khái niệm cập nhật. Vấn đề của tạp chí đề cập nhiều khi là những vấn
đề cũ nhưng được xem xét, nhìn nhận, đánh giá theo những cách hoàn toàn
mới. Thế mạnh của thông tin trên tạp chí chính là ở chiều sâu. Nội dung của
nhiều tác phẩm mang đậm phong cách khoa học. Chẳng hạn, trước cuộc
khủng hoảng kinh tế thế giới các báo in có thể đưa ra các thông tin mô tả về
con số người thất nghiệp, bất động sản bị tịch thu tại Mỹ, chỉ số chứng khoán
bị sụt giảm trên các sàn giao dịch quốc tế và trong nước, các khoản tiền hỗ trợ
lãi suất ngân hàng… Nhưng qua các tạp chí nghiên cứu về kinh tế, người ta

14


có thể biết được căn nguyên và biện pháp hạn chế những rủi ro về kinh tế do
khủng hoảng kinh tế gây ra, các chính sách của các nhà lãnh đạo các nước
nhằm khắc phục sự suy thoái kinh tế toàn cầu…
Thứ hai, do bị chi phối bởi đặc tính chiều sâu nên ngôn ngữ để truyền
tin của tạp chí cũng có những điểm khác biệt so với các loại hình khác, chịu
sự chi phối mạnh mẽ của mục đích, tôn chỉ hoạt động của từng loại. Chẳng
hạn, với một tạp chí chuyên ngành, các thuật ngữ khoa học, ngôn ngữ bằng
đồ hình, số liệu, ký hiệu khoa học… chắc chắn sẽ được đăng tải nhiều hơn.

Ngược lại, những loại tạp chí chỉ dẫn, ngôn ngữ phải đơn giản, dễ hiểu để
hướng tới đối tượng là đông đảo quần chúng với trình độ học vấn khác nhau.
Thứ ba, do sự khác biệt về vấn đề cái mới và ngôn ngữ truyền tải, các
thể loại được sử dụng trong tạp chí nhằm cung cấp thông tin đến độc giả cũng
có nhiều khác biệt. Trong tạp chí tuyên truyền, tạp chí khoa học, thể loại
được dùng tương đối nhiều thường là các thể loại thuộc nhóm chính luận do
yêu cầu phải có các lập luận chặt chẽ, căn cứ rõ ràng, hợp logic trong giải
quyết các vấn đề. Với các loại tạp chí về văn hóa xã hội, văn học nghệ thuật,
hai giải trí, chỉ dẫn, các thể loại chiếm ưu thế lại thuộc nhóm chính luận nghệ thuật. Những bài viết đăng ở các tạp chí này thường là ký, ghi chép, phê
bình… mang đậm những yếu tố nghệ thuật.
Điểm chung của nhiều tạp chí là ở chỗ, tính thời sự của thông tin
không được chú trọng bằng mức độ sâu sắc, có nghĩa là thông tin đưa ra phần
nhiều là phân tích, bình luận, ít khi chỉ là đưa tin thuần túy. Điều này bắt
nguồn từ đặc điểm của tạp chí là khoảng thời gian giữa hai lần phát hành
tương đối dài không thể theo kịp sự cập nhật thông tin. Các bài ghi nhanh,
tường thuật cũng có xuất hiện với số lượng hết sức hạn chế.
* Về hình thức:
Những đặc điểm về hình thức có thể xem như là những dấu hiệu dễ
thấy nhất để phân biệt tạp chí với các loại hình khác, đặc biệt là phân biệt với
báo in. Sự khác biệt này thể hiện ở một số nét tiêu biểu như sau:

15


- Khổ giấy: Tạp chí thường sử dụng khổ vừa (297cm x 420cm); khổ
nhỏ (210cm x 297cm); hoặc khổ chuyên dùng cho sách (13cm x 19cm).
- Số trang: Với khổ giấy loại này, tạp chí thích hợp với cách đóng
thành từng quyển có độ dày lớn (trung bình khoảng từ 20 đến 120 trang, cá
biệt có những số lên tới 200 trang (Tạp chí Thế giới phụ nữ số Tết: 180 trang,
Cẩm nang mua sắm 200 trang). Nhiều tạp chí do số trang quá lớn nên đã sử

dụng cách dán gáy để ghép các trang báo thành tập. Hình thức này thường là
nguyên nhân ảnh hưởng đến tuổi thọ của tạp chí, rất khó bảo quản. Một số tạp
chí sử dụng hình thức ghim thành cuốn với khổ giấy A3 gập đôi.
- Màu sắc: Ngoài một số tờ tạp chí còn sử dụng hình thức trắng đen
phân ruột, in màu trang bìa, rất nhiều tờ tạp chí in màu cả trang bìa lẫn những
trang ruột. Nguyên nhân chi phối việc sử dụng màu sắc của tạp chí có lẽ do
sự chi phối phần nhiều của kinh phí và mục tiêu của việc đưa tin. Có thể thấy
rõ điều này qua việc so sánh những tạp chỉ nhằm mục tiêu đưa tin, tuyên
truyền, thông báo với hình thức không cầu kỳ, phức tạp (Ví dụ: tạp chí tuyên
truyền, tạp chí khoa học). Màu sắc cơ bản là hai màu đen - trắng. Và, những
tạp chí lấy mục đích cơ bản là quảng cáo, quảng bá sản phẩm, hoặc tạp chí
nhằm quảng bá hình ảnh của một cơ quan chủ quản nào đó (Ví dụ: tạp chí
văn hóa - nghệ thuật, tạp chí giải trí - chỉ dẫn) rất cần thiết phải bắt mắt người
đọc bằng sự đa màu sắc.
- Ảnh: Cách sử dụng ảnh của tạp chí có những điểm khác biệt với các
loại báo in thông thường. Sự khác biệt ấy có thể thấy rõ ràng nhất qua cách sử
dụng ảnh ở trang bìa. Tạp chí thường dùng những tấm ảnh cỡ lớn choán hầu
như toàn bộ trang bìa. Tạp chí thường dùng những tấm ảnh cơ lớn choán hầu
như toàn bộ trang bìa. Ảnh trang bìa có tính chất minh họa (đối với tạp chí
văn hóa - nghệ thuật); hàm chứa thông tin thời sự, chủ đề số tạp chí (đối với
tạp chí tuyên tuyền, tạp chí khoa học). Trang bìa của báo in, ảnh thường đăng

16


kèm với những tin tức quan trọng, những bài đinh của số báo, thường mang ý
nghĩa giải thích thông tin cho bài viết. Ảnh trên tạp chí do sự chi phối của
cách sử dụng màu sắc (đặc biệt là tạp chí văn hóa - nghệ thuật, tạp chí giải trí
- chỉ dẫn), do đó ảnh đẹp, sống động hơn báo in. Tuy nhiên, đôi khi ở một vài
tạp chí văn hóa - nghệ thuật và giải trí - chỉ dẫn việc sử dụng ảnh minh họa

không có giá trị về việc đưa tin, thậm chí ảnh không những không làm tăng
thẩm mỹ mà còn làm sai lệch nội dung bài viết.
Còn một số điểm khác nữa có thể sử dụng để chỉ ra đặc trưng của tạp
chí, để chỉ ra sự khác biệt giữa tạp chí với các loại hình thông tin đại chúng
khác.Nhưng về mặt hình thức, có thể xem: khổ giấy, màu sắc, ảnh là những
điểm căn bản nhất để chúng ta có thể phần nào hình dung ra diện mạo của tạp
chí nói chung.
1.1.4 - Một số vấn đề cơ bản để xây dựng tạp chí và phân loại
tạp chí.
a) Một số vấn đề cơ bản khi xây dựng tạp chí:
Tôn chỉ (mục đích) là “nguyên tắc chính chi phối mục đích hoạt động
của một tổ chức, một đoàn thể”[34]. Vì vậy, để xác định tôn chỉ của một ấn
phẩm báo chí nói chung và tạp chí nói riêng phải dựa vào 6 nguyên tắc của
báo chí. Đó là tính khuynh hướng, tính Đảng, tính nhân dân, tính nhân văn,
tính khách quan, tính dân tộc và quốc tế. Trong đó tính khách quan là một
nguyên tắc mang tính tất yếu của báo chí ở mọi loại hình báo chí, ở mọi chế
độ xã hội.
Báo chí Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng Cộng sản
Việt Nam. Báo chí được xác định là phương tiện thông tin trực tiếp, cập nhật
phục vụ đường lối cách mạng của Đảng và Nhà nước, giai cấp công nhân và
dân tộc, đồng thời là diễn đàn của nhân dân lao động, là người thẩm định và
phản biện công cuộc đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

17


Báo chí được coi là vũ khí sắc bén về công tác tư tưởng của đảng, cho
nên tính đảng, tính nhân dân đặc biệt được coi trọng. Định hướng xã hội chủ
nghĩa trong hoạt động báo chí ở nước ta là tất yếu khách quan, là yêu cầu cấp
bách của thực tiễn nhằm bảo đảm tính đảng, tính nhân dân của báo chí. Định

hướng xã hội chủ nghĩa trong hoạt động báo chí góp phần làm rõ đường lối
xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Do
đó, đối với chúng ta định hướng xã hội chủ nghĩa trong hoạt động báo chí là
tất yếu khách quan của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội, là lô gích tự thân
của nền báo chí cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nó còn là kết quả tất yếu, là xu
thế khách quan của lịch sử báo chí quốc tế và các nước xã hội chủ nghĩa.
Tuy nhiên, mỗi tổ chức Đảng, cơ quan đoàn thể, ban ngành đều có đối
tượng bạn đọc nhất định, cho nên mỗi tờ tạp chí cũng cần đề ra hướng hoạt
động trong quá trình tồn tại và phát triển bằng cách cụ thể hóa các nguyên tắc
báo chí mà cơ quan chủ quản đề ra và là nguyên tắc xuyên suốt cả quá trình
hoạt động báo chí. Chính vì vậy, trong quá trình tồn tại và phát triển thì tôn
chỉ mục đích không thay đổi mà chỉ có thể thay đổi một số nội dung phản ánh
để thích ứng với các giai đoạn phát triển của xã hội và với trình độ nhận thức
của bạn đọc.
Mỗi tờ báo khi ra đời phải xác định rõ đối tượng bạn đọc của mình.
Đối tượng bạn đọc có thể là ở từng lứa tuổi khác nhau, là các cơ quan đoàn
thể, các ngành nghề, các lĩnh vực của đời sống như chính trị, kinh tế, văn hóa,
xã hội… Đối tượng bạn đọc của tờ báo thường thể hiện rõ trên măng séc báo,
có khi cả trên tên báo. Ví dụ: Báo Thanh niên, Phụ nữ Việt Nam, Nông
nghiệp Việt Nam, Nhi đồng; Tạp chí Lý luận chính trị,Tạp chí Tuyên giáo,
Tạp chí Xã hội học, Tạp chí Pháp luật, Tạp chí Gia đình, v.v…
Đối tượng bạn đọc của các báo thường ở diện rộng và ranh giới giữa
các đối tượng bạn đọc chỉ là tương đối, bởi thông tin trên báo chủ yếu là

18


thông tin sự kiện, mang tính thời sự và tính đại chúng. Sự kiện, hiện tượng
xảy ra có khi chỉ là ở một ngành nghề, một lớp đối tượng nhưng có ảnh
hưởng lớn đến dư luận thì nó có tác động đến cả xã hội, cả cộng đồng đều

quan tâm.
Đối tượng bạn đọc của tạp chí hẹp hơn bởi tính chất thông tin của tạp
chí là chuyên sâu một lĩnh vực nào đó, một ngành nghề nào đó. Khi xuất bản
tạp chí, người ta thường không tính đến số lượng bạn đọc mà chủ yếu tính
đến nhu cầu của nhóm đối tượng đó. Vì thế, có nhiều tạp chí chuyên ngành
rất ít bạn đọc nhưng vẫn tồn tại và phát triển.
Xác định rõ đối tượng bạn đọc của tạp chí cũng có nghĩa là xác định
được nội dung chuyển tải. Đối tượng nào thì nội dung đó và đối tượng nào thì
hình thức đó. Hiệu quả của tạp chí, đặc biệt là tạp chí chuyên ngành chính là
việc ngày càng có nhiều hơn các cộng tác viên là đối tượng bạn đọc, bởi tờ
tạp chí là nơi để họ có thể trình bày lý luận, lý giải các vấn đề thông qua tính
chất khách quan của hoạt động khoa học; cũng là diễn đàn để họ trao đổi, tiếp
nhận các ý kiến khác nhau để đi dến chân lý.
Hệ thống chuyên mục là vấn đề cơ bản trong việc tổ chức tờ báo. Một
tờ báo được độc giả chú ý là bởi hệ thống chuyên mục hay về nội dung và
hấp dẫn về hình thức.
Hệ thống chuyên mục trên tạp chí đặc biệt quan trọng, nó là xương cốt
của tạp chí. Hay nói một cách khác, chính tính chất chuyên sâu, chuyên
ngành đã bắt buộc loại hình tạp chí phải có hệ thống chuyên mục. Nếu một tờ
tạp chí không chú ý xây dựng hệ thống chuyên mục hoặc hệ thống chuyên
mục không rõ ràng thì tính chất của tạp chí đó sẽ mờ nhạt và dễ bị lẫn lộn là
một tờ báo.
Tập hợp của nhiều chuyên mục gồm hàng loạt bài viết được bàn luận,
lý giải trên cơ sở luận cứ khoa học, sự lý giải khách quan về một vấn đề hoặc
nhiều vấn đề có mối liên hệ với nhau nhằm tìm hiểu sâu hơn, rõ hơn về một

19


vấn đề nào đó mà công chúng quan tâm. Chính vì thế, xây dựng bằng được

một tập hợp của nhiều chuyên mục (hệ thống chuyên mục) là điều kiện tiên
quyết của một tờ tạp chí.
Chuyên đề là tập hợp các bài viết về một vấn đề tức là chuyên nói về
một vấn đề. Chuyên đề xuất hiện khi có những sự kiện, hiện tượng mà công
chúng quan tâm. Trên các báo thường xuất hiện trang chuyên đề, ở tạp chí là
số chuyên đề.
Để có một số chuyên đề thì vai trò của người làm báo rất quan trọng:
phải nhạy cảm với vấn đề mọi người quan tâm, phải biết hơn mọi người về
vấn đề đó. Thông tin phải đầy đủ, chính xác và phải mang tính giai cấp.
Thành công của chuyên đề không phải là đưa tin theo thị hiếu tầm thường mà
cái đích cuối cùng là phải lý giải sâu được vấn đề.
Phụ trương của tạp chí, nếu có thường ít đi theo cách miêu tả sự kiện,
thời sự, lý giải sự kiện. Nó là tổng thể của một số báo để xây dựng một chủ
đề nhất định. Chủ đề dựa trên nội dung của tờ tạp chí đó, được đi sâu hơn,
bàn luận nhiều hơn và phải dựa trên tính khách quan, tập hợp định hướng
dư luận.
Trang bìa tạp chí là một đặc điểm đáng chú ý của loại hình tạp chí.
Báo và tạp chí có những điểm chung về đặc trưng, đặc điểm xét về góc độ
báo chí học; khác nhau về mức độ thông tin, phong cách ngôn ngữ, tính định
kỳ v.v.. trên phương diện thể hiện nội dung. Về thiết kế thì trang bìa chỉ xuất
hiện ở tạp chí.
Loại hình tạp chí xuất bản định kỳ dù ở dạng nào đều có trang bìa. Tạp
chí thường có số trang nhiều, khổ nhỏ nên trang bìa được thiết kế ôm trọn cả
tờ tạp chí: có 4 mặt được coi là 4 trang bìa. Trang bìa 1 là trang chính, ở đây
diện mạo, tính cách của tờ tạp chí được thể hiện rõ. Nói cách khác, thông qua
trang bìa người ta có thể hình dung ra phong cách của tờ tạp chí. Trang bìa
tạo diện mạo và tính cách cho tạp chí (tính chuyên sâu), vì vậy người thiết kế

20

phải công phu để tạo ra một sự hấp dẫn. Từ trang bìa 2 đến bìa 4 thường dùng
để đăng tải quảng cáo.
Trang bìa còn có tác dụng bảo vệ các trang ruột tạp chí, có tác dụng giữ
cho tạp chí được đảm bảo trong quá trình vận chuyển.
Trang bìa được thiết kế tương đối ổn định: chứa đựng măng séc tạp chí
(mang tính ổn định) và ảnh báo chí (phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của tờ
tạp chí). Nó thể hiện sự nhất quán, rõ ràng và không lệ thuộc vào các yếu tố
ngoại cảnh tác động.
Ở những tạp chí văn hóa, văn học việc tổ chức trang bìa thông thoáng
hơn, có thể thay đổi cho phù hợp với nhu cầu của công chúng.
Phần chính trang bìa bao gồm một số thông tin chính: tên tạp chí, cơ
quan chủ quản, chỉ số, số tạp chí, tháng năm xuất bản…ổn định trong một
thời gian tương đối dài và được làm bằng loại giấy tốt.
b) Phân loại tạp chí:
Có nhiều cách phân loại tạp chí. Chúng tôi xin đề xuất một số cách
phân loại tiêu biểu như sau:
* Căn cứ theo đối tượng độc giả, có thể phân loại thành:
- Tạp chí phục vụ rộng rãi mọi đối tượng
- Tạp chí phục vụ từng đối tượng cụ thể
* Căn cứ vào cơ quan chủ quản, có thể phân tạp chí thành những loại
sau:
- Tạp chí của các bộ, ban, ngành
- Tạp chí của các tổ chức kinh tế - xã hội
- Tạp chí của các trung tâm, viện khoa học, trường đại học
- Tạp chí của các tổ chức văn hóa - xã hội - nghệ thuật
- Tạp chí của các tổ chức tôn giáo
* Căn cứ theo mục đích, nội dung, có các loại sau:

21

- Tạp chí tuyên truyền
- Tạp chí khoa học
- Tạp chí văn hóa - nghệ thuật
- Tạp chí kinh tế xã hội
- Tạp chí tôn giáo
- Tạp chí giải trí - chỉ dẫn
Tuy nhiên, do sự phong phú, đa dạng của các loại tạp chí khác nhau
nên sự phân loại này không phải hoàn toàn tuyệt đối. Giữa các loại tạp chí,
đôi khi rất khó sắp xếp, phân loại được bởi chúng có miền giao thoa với nhau.
1.2 - Yêu cầu, nhiệm vụ chính trị của đất nước trong bối cảnh hội
nhập sâu rộng với thế giới và chức năng tuyên truyền chính trị của các
tạp chí thuộc Học viện
1.2.1 - Yêu cầu, nhiệm vụ chính trị của đất nước trong bối cảnh hội
nhập sâu rộng với thế giới
Công cuộc đổi mới ở nước ta hiện nay đang diễn ra với nhịp độ rất
nhanh chóng, làm chuyển biến sâu sắc mọi mặt của đời sống xã hội. Trong
quá trình đổi mới, Đảng ta xác định: định hướng xã hội chủ nghĩa chính là
điều kiện để đổi mới thành công và ngược lại đổi mới là cơ sở để bảo đảm
giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa. Định hướng xã hội chủ nghĩa của quá
trình đổi mới là tính tất yếu và không thể đảo ngược.
Công cuộc đổi mới đất nước đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội ngày càng được xác định rõ ràng hơn. Tuy
nhiên, còn có nhiều nguy cơ và thách thức làm chệnh hướng con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội của nước ta. Chính vì vậy, có thể khẳng định rằng công cuộc
đổi mới đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân

22

chủ, văn minh - chỉ có thể thành công - khi chúng ta kiên trì giữ vững nguyên
tắc định hướng xã hội chủ nghĩa.
Công cuộc đổi mới toàn diện đất nước đang bước vào giai đoạn quan
trọng, đó là phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy
mạnh công nghiệp hóa gắn với hiện đại hóa và tăng cường hội nhập quốc tế.
Dựa trên nền tảng văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng Đảng là then
chốt, kết hợp chặt chẽ với xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghĩa.
Bên cạnh những thuận lợi và thời cơ để chúng ta hoàn thành các mục
tiêu đặt ra thì cũng còn rất nhiều khó khăn, thử thách mới nảy sinh. Nền kinh
tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có nhiều ưu điểm không
thể phủ nhận, nhưng mặt trái của nó đang làm nảy sinh nhiều vấn đề xã hội
phức tạp. Xuất hiện ngày càng nhiều những hiện tượng tiêu cực như tham
nhũng, lãng phí, quan liêu, các tệ nạn xã hội và tình trạng suy thoái về đạo
đức lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, quần chúng.
Toàn cầu hóa nằm trong sự chi phối của chủ nghĩa tư bản hiện đại, vừa
có mặt tích cực, vừa có mặt tiêu cực, vừa có thời cơ, vừa có thách thức khi
nước ta hội nhập, mở rộng hợp tác quốc tế và giao lưu văn hóa. Các thế lực
thù địch cũng lợi dụng toàn cầu hóa để thực hiện mưu đồ chính trị của chúng
bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”. Chúng coi việc truyền bá hệ tư tưởng
tư sản vào các nước xã hội chủ nghĩa nhằm xóa bỏ chủ nghĩa Mác-Lênin và
chủ nghĩa xã hội là mặt trận hàng đầu. Vì vậy, công tác tư tưởng của Đảng
trong giai đoạn cách mạng hiện nay là một nhiệm vụ chiến lược, không thể
coi nhẹ.
Đứng trước yêu cầu, nhiệm vụ chính trị và những vấn đề đang đặt ra
trong thực tiễn của công cuộc đổi mới đất nước, để bảo đảm giữ vững định
hướng xã hội chủ nghĩa, các ngành, các cấp, các đoàn thể chính trị - xã hội

23

cùng toàn thể nhân dân ra sức phấn đấu hoàn thành tốt các yêu cầu, nhiệm vụ
công tác; thực hiện rộng khắp và đạt kết quả tốt trong Cuộc vận động Học tập
và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Từng bước xây dựng và hoàn
thiện hệ thống pháp luật chống các biểu hiện tiêu cực tiến đến loại trừ chúng
khỏi đời sống xã hội.
1.2.2- Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh và các
tạp chí thuộc Học viện
Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh tiền thân là
Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc (1949 -2009), đến nay đã trải qua 60 năm
trưởng thành và phát triển.
Trong giai đoạn cách mạng mới - giai đoạn đổi mới toàn diện và đẩy
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Thủ tướng Chính phủ ban hành
Nghị định số 48/2006/NĐ-CP về Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia
Hồ Chí Minh là đơn vị sự nghiệp thuộc Chính phủ, là đơn vị tài chính cấp I.
Cơ cấu tổ chức của Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
gồm: Học viện Chính trị khu vực I, Học viện Chính trị khu vực II, Học viện
Chính trị khu vực III, Học viện Chính trị khu vực IV, Học viện Báo chí Tuyên truyền, Học viện Hành chính và các viện, vụ, ban, văn phòng, tạp chí,
nhà xuất bản.
Trước những yêu cầu mới của sự nghiệp cách mạng, với quy mô và
tầm vóc mới, Học viện luôn nỗ lực, sáng tạo, thực hiện trọng trách và nhiệm
vụ xây dựng Học viện thực sự trở thành Trung tâm quốc gia đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt của Đảng và Nhà nước; Trung tâm
quốc gia về nghiên cứu khoa học, nghiên cứu lý luận, quản lý hành chính;
đóng vai trò nòng cốt trong công tác tư tưởng lý luận, công tác giáo dục chính
trị của Đảng, thực hành đạo đức cách mạng trong Đảng và trong xã hội.
Tạp chí Lý luận chính trị, Giáo dục lý luận, Sinh hoạt lý luận, Khoa
học chính trị, Lý luận chính trị và truyền thông là các tạp chí thuộc Học viện
Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh.

24