Giáo án Pháp luật đại cương - Bài 1: Một số vấn đề chung về nhà nước và pháp luật

GIÁO ÁN SỐ 01
 

Thời gian thực hiện:  1.5 giờ
Tên chương:……………………………………………….
Thực hiện ngày. …..tháng…..năm..…..

BÀI 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT

 
MỤC TIÊU CỦA BÀI
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng:
­ Về kiến thức: Trình bày được nguồn gốc, bản chất chức năng của Nhà nước 
và pháp luật. Trình bày được bẩn chất, tổ chức, bộ máy Nhà nước CHXHCN Việt 
Nam.
 
­ Về kỹ năng: Phân biệt được các hệ thống cơ quan Nhà nước. 
­ Về thái độ: Thực hiện và tuân thủ pháp luật. Rèn luyện thói quen và xây 
dựng nếp sống, hành vi ứng xử theo pháp luật.
 
ĐỒ DÙNG VÀ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
­ Giáo án lý thuyết;
­ Đề cương bài giảng;
­ Máy tính, bút, phấn, bảng;
­ Tài liệu tham khảo.
 
I. ỔN ĐỊNH LỚP:                                                        Thời gian: 01 phút
   ­ Kiểm tra sĩ số: …………………………………………………………………..
   ­ Nhắc nhở những điều cần thiết.
 II. THỰC HIỆN BÀI HỌC

TT
1

NỘI DUNG

HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
HOẠT ĐỘNG CỦA  HOẠT ĐỘNG 
GIÁO VIÊN
CỦA HỌC SINH

Dẫn nhập
Bất   kỳ   một   giai   cấp  ­ Gợi mở, trao đổi,  ­ Lắng nghe
cầm   quyền   nào   cũng  tạo thế học tập cho 
xây dựng nên cho mình  học viên
một hệ  thống các quy 
tắc   xử   sự   điều   chỉnh 
hành vi của con người 
trong xã hội, nhằm đạt 
được   mục   tiêu   quản 
lý.   Để   nắm   rõ   được 
ngyên nhân  tại  sao  có 

THỜI 
GIAN
4’


2

sự  xuất hiện của Nhà 

nước   và   pháp   luật. 
Hôm   nay   chúng   ta   sẽ 
cùng nhau tìm hiểu về 
“Nguồn   gốc   và   bản 
chất của Nhà nước và 
pháp luật”
Giảng bài mới
1.   Nguồn   gốc,   bản 
chất,   chức   năng   của 
Nhà nước
1.1   Nguồn   gốc   của  
nhà nước
­   Thuyết   thần   quyền: 
cho   rằng   thượng   đế 
chính là người sắp đặt 
trật tự  xã hội, thượng 
đế  đã sáng tạo ra nhà 
nước   nhằm   bảo   vệ 
trật   tự   chung,   nhà 
nước là một sản phẩm 
của thượng đế.
­     Thuyết   gia   trưởng: 
cho   rằng   nhà   nước 
xuất hiện chính là kết 
quả  sự  phát triển của 
gia   đình   và   quyền   gia 
trưởng,   thực   chất   nhà 
nước chính là mô hình 
của   một   gia   tộc   mở 
rộng và quyền lực nhà 

nước   chính   là   từ 
quyền gia trưởng được 
nâng   cao   lên   –   hình 
thức tổ  chức tự  nhiên 
của xã hội loài người.
­ Thuyết bạo lực: cho 
rằng   nhà   nước   xuất 
hiện   trực   tiếp   từ   các 
cuộc   chiến   tranh   xâm 

­   Giáo   viên   giới  ­   Lắng   nghe,   ghi 
thiệu về nguồn gốc  chép 
nhà   nước   qua   các 
học   thuyết   tiêu 
biểu.
­ Lấy ví dụ cụ thể.

25’


lược   chiếm   đất,   là 
việc sử  dụng bạo lực 
của thị tộc này đối với 
thị   tộc   khác   mà   kết 
quả   là   thị   tộc   chiến 
thắng   đặt   ra   một   hệ 
thống cơ quan đặc biệt 
–   nhà   nước   –   để   nô 
dịch kẻ chiến bại.
­   Thuyết   tâm   lý:   cho 

rằng   nhà   nước   xuất 
hiện   do   nhu   cầu   về 
tâm   lý   của   con   người 
nguyên   thủy   luôn 
muốn   phụ   thuộc   vào 
các thủ lĩnh, giáo sĩ,…
­ Thuyết “khế   ước xã 
hội”:   cho   rằng   sự   ra 
đời   của   nhà   nước   là 
sản   phẩm   của   một 
khế   ước   xã  hội   được 
ký kết trước hết giữa 
những con người sống 
trong   trạng   thái   tự 
nhiên   không   có   nhà 
nước. Chủ  quyền nhà 
nước   thuộc   về   nhân 
dân,  trong  trường   hợp 
nhà   nước   không   giữ 
được vai trò của mình 
các quyền tự  nhiên bị 
vi   phạm   thì   khế   ước 
sẽ   mất   hiệu   lực   và 
nhân dân có quyền lật 
đổ  nhà nước và ký kết 
khế ước mới.
­ Quan điểm về nguồn 
gốc Nhà nước của chủ 
nghĩa   Mác   ­   LêNin 
được   thể   hiện   rõ   nét 

­ Lắng nghe, 
­ Đặt câu hỏi: 
­ Tích cực trao đổi 
Các   em   hãy   cho  trả lời câu hỏi
biết   trong   xã   hội  
nguyên   thủy   đã  


trong   tác   phẩm 
“Nguồn   gốc   của   gia  
đình,   của   chế   độ   tư  
hữu   và   của   Nhà  
nước”  của   Ăngghen. 
Đây là tác phẩm được 
phát triển từ  tư  tưởng 
“Quan   niệm   duy   vật  
về   lịch   sử”  của   Mác, 
tiếp   thu   và   phát   triển 
những   thành   tựu 
nghiên cứu “Xã hội cổ 
đại”  của nhà  bác học 
Mỹ  ­ Lewis H.Morgan 
(Móocgan).
­   Chủ   nghĩa   Mác   – 
leenin   cho   rằng:   Nhà 
nước là  tổ  chức chính 
trị  của giai  cấp thống 
trị   về   kinh   tế,   là   cơ 
quan   quyền   lực   của 

giai cấp nhằm bảo vệ 
trật   tự   hiện   hành   và 
đàn áp sự  phản kháng 
của các giai cấp khác.
Như   vậy,   nguồn   gốc 
sâu   xa   dẫn   đến   sự   ra 
đời   của   Nhà   nước   đó 
là sự phát triển của lực 
lượng   sản   xuất   (kinh 
tế).
Nguyên nhân trực tiếp 
và   chủ   yếu   là   mâu 
thuẫn   giai   cấp   không 
thể điều hòa được.
Kết   luận:  Nhà   nước 
không phải là cái bẩm 
sinh   vốn   có   mà   cũng 
không   phải   do   ý   thức 
của một các nhân hay 

xuất   hiện   quyền  
lực   hay   chưa?   Đó   ­ Ghi chép
là quyền lực gì?
­ Nhận xét


giai   cấp   nào   quy   định 
mà   Nhà   nước   xuất 
hiện do yêu cầu khách 
quan   tất   yếu   của   sự 

vận động và phát triển 
của lịch sử.
1.2 Bản chất của Nhà  
nước
­ Nhà nước là một tổ 
chức   đặc   biệt   của 
quyền   lực   chính   trị, 
một   bộ   máy   chuyên 
làm   nhiệm   vụ   cưỡng 
chế   và   thực   hiện   các 
chức năng quản lý đặc 
biệt nhằm duy trì trật 
tự   xã   hội,   thực   hiện 
mục   đích   bảo   vệ   lợi 
ích của giai cấp thống 
trị trong xã hội.
­  Tính   giai   cấp   của  
nhà nước
­   Khái   niệm   tính   giai 
cấp:   là   sự   tác   động 
mang   tính   chất   quyết 
định   của   yếu   tố   giai 
cấp   đến   nhà   nước 
quyết   định   những   xu 
hướng   phát   triển   và 
đặc điểm cơ  bản của 
nhà nước.
­  Biểu   hiện   tính   giai 
cấp   của   nhà   nước: 
thông   qua   việc   thực 

hiện   các   chức   năng 
của   nhà   nước   nhằm 
đạt   được   mục   tiêu, 
nhiệm   vụ   mà   nhà 
nước đặt ra và qua các 
hình   thức   thực   hiện 

­   Lắng   nghe,   Ghi 
chép
­   Giảng   giải   về 
bản   chất   của   nhà 
nước.

­   Lắng   nghe,   Ghi 
chép
­   Giảng   giải,   phân 
tích về tính giai cấp 
của Nhà nước


quyền   lực   kinh   tế, 
chính trị, tư  tưởng của 
nhà nước.
­ Nhà nước có tính giai 
cấp vì giai cấp là một 
trong   những   nguyên 
nhân   quan   trọng   dẫn 
đến sự  hình thành nhà 
nước   và   nhà   nước 
cũng   là   công   cụ   quan 

trọng   để   trấn   áp   giai 
cấp.
* Tính xã hội của Nhà  
nước:
­  Khái niệm: la s
̀ ự  tác 
động của những yêu tô
́ ́ 
xã hội bên trong quyêt́ 
đinh
̣   nhưng
̃   đăc̣   điêm
̉  
va xu h
̀
ương phat triên
́
́
̉  
cơ ban cua nha n
̉
̉
̀ ươc.
́
­ Biểu hiện của tính xã 
hội:   thông   qua   việc 
thực   hiện   chức     năng 
của   nhà   nước   nhằm 
đạt   được   những   mục 
tiêu, nhiệm vụ của nhà 

nước.
­  Nhà nước có tính xã 
hội   bởi   nhà   nước   ra 
đời nhằm đáp  ứng nhu 
cầu quản lý của xã hội 
và   nhà   nước   cũng 
chính   là   một   trong 
những   công   cụ   quan 
trọng nhất để  quản lý 
xã hội.
1.3   Chức   năng   của  
nhà nước
*   Khái   niệm   chức  
năng nhà nước

­ Lắng nghe

­ Giảng giải về tính 
xã   hội   của   Nhà 
nước

­   Lắng   nghe,   ghi 
bài.

­ Giảng giải về 
khái niệm chức 
năng của nhà nước


­ Chức năng nhà nước 

là   những   phương 
hướng,   phương   diện, 
mặt   hoạt   động   chủ 
yếu   của   Nhà   nước 
nhằm   thực   hiện   các 
nhiệm vụ  đặt ra trước 
Nhà nước.
­   Chức   năng   của   nhà 
nước   do   các   cơ   quan 
nhà nước bộ phận hợp 
thành   bộ   máy   nhà 
nước   thực   hiện.   Căn 
cứ  vào những phương 
diện   hoạt   động   của 
nhà   nước,   các   chức 
năng   của   nhà   nước 
được   chia   thành   chức 
năng   đối   nội   và   chức 
năng đối ngoại 
­ Chức năng đối nội là 
những   phương   diện 
hoạt   động   chủ   yếu 
của   nhà   nước   trong 
nội bộ  đất nước như: 
bảo   đảm   trật   tự   xã 
hội,   trấn   áp   những 
phần tử chống đối chế 
độ,   bảo   vệ   và   phát 
triển   chế   độ   kinh   tế, 
văn hóa…

­ Chức năng đối ngoại 
thể   hiện   vai   trò   của 
nhà   nước   trong     quan 
hệ   với   các   nhà   nước, 
các   dân   tộc,   quốc   gia 
khác   như:   thiết   lập 
mối   quan   hệ   với   các 
quốc gia khác,   phòng 
thủ   đất   nước,   chống 

­   Lắng   nghe,   Suy 
nghĩ   trả   lời   câu 
hỏi
­ Đặt câu hỏi:
Dựa   trên   những  
kiến   thức   đã   học  
các em hãy cho biết   ­ Ghi bài
nhà nước có những  
chức   năng   cơ   bản  
nào?
­ Nhận xét 
­ Lắng nghe, ghi 
chép.

­   Giảng   giải,   phân 
tích   về   chức   năng 
đối  ngoại  của  Nhà 
nước.

sự   xâm   lược   từ   bên 
ngoài…
­   Các   chức   năng   đối 
nội   và   đối   ngoại   có 
mối quan hệ  mật thiết 
với   nhau,   nếu   thực 
hiện tốt chức năng đối 
nội thì sẽ tạo thuận lợi 
cho việc thực hiện tốt 
chức   năng   đối   ngoại 
và   ngược   lại,   thực 
­   Lắng   nghe,   giữ 
hiện   thành   công   hay 
trật tự ghi bài.
thất bại chức năng đối 
ngoại   sẽ   ảnh   hưởng 
tốt   hoặc cản  trở  việc  ­   Giảng   giải   về 
thực   hiện   chức   năng  nguồn   gốc   của 
đối nội.
Pháp luật.
2.   Nguồn   gốc,   bản 
chất, vai trò của pháp 
luật.
2.1   Nguồn   gốc   của  
pháp luật
­ Theo quan điểm của 
Chủ  nghĩa Mác­LêNin: 
pháp   luật   là   hiện 
tượng thuộc kiến trúc 
thượng   tầng   của   xã 

hội   có   giai   cấp,   pháp 
luật chỉ  phát sinh, tồn 
tại và phát triển khi xã 
hội đạt đến một trình 
độ   phát   triển   nhất 
định.
­   Trong   xã   hội   cộng 
sản nguyên thuỷ  chưa 
có   sự   phân   chia   giai 
cấp nên chưa có pháp 
luật.   Các   quy   phạm 
tồn   tại   trong   xã   hội 
nguyên   thuỷ   như   quy 

25’


phạm   đạo   đức,   quy 
phạm   tôn   giáo   điều 
chỉnh   các   quan   hệ   xã 
hội giữa các thành viên 
vốn   bình   đẳng   với 
nhau   và   được   mọi 
người tự  nguyện thực 
hiện.
­   Về   phương   diện 
khách   quan:   những 
nguyên  nhân  làm  xuất 
hiện   Nhà   nước   cũng 
chính là những nguyên 

nhân   làm   xuất   hiện 
pháp luật.
­ Về  phương diện chủ 
quan: pháp luật chỉ  có 
thể   hình   thành   bằng 
con   đường   Nhà   nước 
­ Lắng nghe, ghi 
theo   2   cách:   do   Nhà 
chép
nước   ban   hành   hoặc 
thừa   nhận   các   quy 
phạm xã hội.
­   Giảng   giải,   phân 
­  Pháp   luật   là   hệ   tích     về   bản   chất 
thống   các   quy   tắc   xử   của pháp luật.
sự   do   nhà   nước   ban  
hành   hoặc   thừa   nhận  
và đảm bảo thực hiện,  
thể hiện ý chí của giai  
cấp thống trị  trong xã  
hội,   là   nhân   tố   điều  
chỉnh   các   quan   hệ   xã  
hội.
2.2   Bản   chất   của  
pháp luật
­   Học   thuyết   Mác   ­ 
Lênin về  nhà nước và 
pháp   luật   đã   lý   giải 
một cách khoa học về 
bản chất của pháp luật 

và những mối quan hệ 
của   nó   với   các   hiện 
tượng   khác   trong   xã 
hội có giai cấp.
­ Tính giai cấp: 
+   Tính   giai   cấp   là   sự 
tác   động   của   yếu   tố 
giai cấp đến pháp luật 
mà   sự   tác   động   này 
quyết   định   xu   hướng 
phát   triển,   những   đặc 
điểm cơ  bản của pháp 
luật.
+ Pháp luật có tính giai 
cấp bởi giai cấp là một 
trong   những   nguyên 
nhân   ra   đời   của   pháp 
luật   và   pháp   luật   là 
một trong những công 
cụ hữu hiệu nhất trong 
việc trấn áp đấu tranh 
giai   cấp,   bảo   vệ   lợi 
ích giai cấp.
+   Tính   giai   cấp   thể 
hiện chủ yếu trong nội 
dung và mục đích của 
sự điều chỉnh của pháp 
luật.   Theo   đó,   pháp 

luật   bảo   vệ   lợi   ích 
trước hết của giai cấp 
thống trị.
­ Tính xã hội của pháp 
luật:
+ Tính xã hội là sự  tác 
động   của   các   yếu   tố 
xã   hội   (được   hiểu   là 
sự  đối lập với yếu tố 
giai   cấp)   đến   xu 
hướng   phát   triển   và 
những   đặc   điểm   cơ 


bản của pháp luật.
+ Pháp luật có tính xã 
hội bởi nhu cầu quản 
lý xã hội, trật tự chung 
của xã hội là một trong 
những   nguyên   nhân 
quan trọng dẫn đến sự 
ra   đời   của   pháp   luật. 
Pháp   luật   cũng   là 
phương   tiện   mô   hình 
hoá   cách   thức   xử   sự 
của   các   thành   viên 
trong xã hội.
+ Tính xã hội của pháp 
luật   thể   hiện   trong 
mục đích của sự  điều 

chỉnh   của   pháp   luật. 
Pháp   luật   phản   ánh   ý 
chí   chung,   lợi   ích 
chung của xã hội.
Định nghĩa: pháp luật  
là   hệ   thống   các   quy  
tắc xử sự do nhà nước  
ban   hành   hoặc   thừa  
nhận và bảo đảm thực  
hiện,   thể   hiện   ý   chí  
của giai cấp thống trị  
trong   xã   hội,   là   nhân  
tố điều chỉnh các quan  
hệ xã hội.
2.3. Vai trò của pháp  
luật 
­ Với bản chất và đặc 
điểm   của   mình,   pháp 
luật có vai trò rất lớn 
trong đời sống xã hội, 
thể   hiện   chủ   yếu   ở 
các mặt sau:
­ Pháp luật là cơ sở để 
thiết   lập,   củng   cố   và 

­   Lắng   nghe,   ghi 
bài

­   Giảng   giải,   phân 
tích   về   vai   trò   của 

pháp luật.

­   Lắng   nghe,   ghi 
bài

­   Giảng   giải,   phân 
tích   về   những   vai 
trò của pháp luật


3

tăng cường quyền lực 
nhà nước
­ Pháp luật là phương 
tiện để nhà nước quản 
lý   mọi   mặt   đời   sống 
xã hội
­   Pháp   luật   góp   phần 
tạo dựng mối quan hệ 
mới
­ Pháp luật tạo ra môi 
trường   ổn   định   cho 
việc   thiết   lập   mối 
quan hệ bang giao giữa 
các quốc gia.
Chính   vì   lẽ   đó,   pháp 
luật của mỗi quốc gia 
chỉ   có   thể   hoàn   thiện 
khi vừa phản ánh đúng 

thực tiễn của quốc gia 
mình   để   tạo   lập   môi 
trường   ổn   định   trong 
nước,   vừa   mang   tính 
tương   đồng   với   pháp 
luật   của   các   quốc   gia 
khác,   tạo   cơ   sở   cho 
mối quan hệ  bang giao 
giữa các quốc gia trên 
thế   giới.   Đặc   biệt 
trong xu thế  hội nhập, 
toàn cầu hóa, quốc tế 
hóa   đời   sống   kinh   tế 
thế  giới hiện nay, vai 
trò của pháp luật càng 
có ý nghĩa to lớn trong 
quá trình thúc đẩy phát 
triển kinh tế  cũng như 
các lĩnh vực khác của 
một quốc gia.
Củng cố kiến thức 
và kết thúc bài

10’


4

­   Nguồn   gốc,   bản  ­ Khái quát nội 
­   Lắng   nghe,   ghi 

chất,   chức   năng   của  dung bài học.
nhớ
Nhà nước
­   Nguồn   gốc,   bản 
chất, vai trò  của pháp 
luật.
Hướng dẫn tự học
1. Anh/chị hãy trình bày nguồn gốc, bản 
chất, chức năng của Nhà nước?
2. Anh/chị hãy trình bày nguồn gốc, bản 
chất và vai trò của Pháp luật?

Nguồn tài liệu tham khảo

TRƯỞNG KHOA/TRƯỞNG TỔ 
MÔN

1.   Bộ   giáo   dục   Đòa   tạo,   Giáo   trình   triết 
học Mác – Lênin, NXB chính trị  quốc gia 
Hồ Chí Minh.
2. Bộ  lao động thương binh xã hội, Giáo 
trình pháp luật, NXB Lao động xã hội.
Ngày    tháng     năm 2015
GIÁO VIÊN

Phạm Thị Thảo
Mai Xuân Hiện

2.5’