Đề cương chủ nghĩa xã hội khoa học_phần 1

PTS. NGUỴN VÙN DÛÚNG 8

1. Ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng àậ ra àúâi nhû thïë nâo vâ cấc giai
àoẩn phất triïín ch ëu ca nố?
a) Ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng lâ nhûäng tû tûúãng, nhûäng hổc
thuët biïíu hiïån dûúái dẩng chûa àêìy à, chûa chđn mìi nhûäng
nguån vổng ca qìn chng nhên dên mën xoấ bỗ ấp bûác, bốc lưåt
vâ mổi bêët cưng ca xậ hưåi, mong mën xêy dûång mưåt xậ hưåi cưng
bùçng, bònh àùèng, bấc ấi, mổi ngûúâi sưëng tûå do, hẩnh phc.
Nhûäng tû tûúãng àêìu tiïn ca ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng xët
hiïån tûâ thúâi cưí àẩi phẫn ấnh sûå phêỵn ët c
a qìn chng àưëi vúái
nhûäng hânh vi ấp bûác, bốc lưåt ca giai cêëp thưëng trõ vâ mú ûúác ca
hổ vïì mưåt xậ hưåi cưng bùçng, tưët àểp hún.
Ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng vúái tđnh cấch lâ mưåt hổc thuët ra
àúâi vâo thúâi k hònh thânh ch nghơa tû bẫn, phï phấn xậ hưåi
àûúng thúâi vâ hûúáng túái mưåt xậ hưåi cưng bùçng khưng cố ấp bûác, bốc
lưåt.
b) Ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng àậ trẫi qua cấc giai àoẩn ch
ëu sau:
- Giai àoẩn hònh thânh nhûäng tû tûúãng àêìu tiïn ca cấc hổc
thuët vïì xậ hưåi kếo dâi tûâ thúâ
i k chiïëm hûäu nư lïå àïën hïët thúâi
trung cưí (khoẫng tûâ thïë k V trûúác cưng ngun àïën thïë k XV).
+ Thúâi k chiïëm hûäu nư lïå tûâ thïë k V trûúác cưng ngun àïën thïë
k V sau cưng ngun xët hiïån nhûäng truìn thuët, huìn thoẩi
dên gian nối lïn têm trẩng bêët bònh ca qìn chng nhên dên vúái
chïë àưå àûúng thúâi vâ thi võ hoấ nhûäng ẫo vổng vïì quấ khûá ca "k
ngun hoâng kim", àậ qua - thúâi àẩi cưång sẫn ngun thu.
+ Thúâi k trung cưí tûâ khoẫng thïë k V àïën thïë k XV: thúâi k
nây àậ bùỉt àêìu hònh thâ

nh nïìn kinh tïë hâng hoấ vâ tiïìn tïå, àùåc
biïåt lâ sau thïë k X àậ xët hiïån nhûäng trung têm cưng nghiïåp,
th cưng nghiïåp vâ thûúng nghiïåp. Xët hiïån nhûäng tû tûúãng phï
phấn xậ hưåi àûúng thúâi vâ nïu lïn nhûäng bêët bònh ca qìn chng
HÛÚÁNG DÊỴN ƯN THI MƯN CH NGHƠA XẬ HƯÅI KHOA HỔC 9

nhên dên vúái xậ hưåi lc àố. Nhûng nhûäng tû tûúãng xậ hưåi ch
nghơa lc êëy vêỵn mang nùång thïë giúái quan tưn giấo.
- Giai àoẩn tûâ thïë k XVI àïën thïë k XVIII: ch nghơa tû bẫn ra
àúâi vâ phất triïín mẩnh, àấnh dêëu mưåt bûúác tiïën quan trổng trong
lõch sûã xậ hưåi loâi ngûúâi nhûng àưìng thúâi cng àễ ra nhûäng bêët cưng
xậ hưåi vâ nhûäng hònh thûác bốc lưåt múái, nùång nïì vâ tân bẩo hún so vúái
trûúác. Xët hiïån mưåt loẩt cấc hổc thuët xậ hưåi phẫn ấnh nguån
vổng ca nhên dên, mú ûúác àïën mưåt xậ hưåi nhên àẩo hún, con ngûúâi
àûúåc tưn trổng hún, mưåt xậ hưå
i l tûúãng mâ úã àố khưng cố sûå bêët
cưng v.v.. Nhûäng nhâ tû tûúãng tiïu biïíu ca giai àoẩn nây lâ: Tưmất
Morú (1478-1535) ngûúâi Anh, Tưmầư Campanenla (1568-1639)
ngûúâi Italia vâ Grùỉc Babúáp (1760- 1779) ngûúâi Phấp...
- Ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng - phï phấn thïë k XIX
Àêìu thïë k XIX úã cấc nûúác Têy Êu, ch nghơa tû bẫn àậ àẩt àûúåc
nhûäng bûúác phất triïín múái. Thúâi k nây ch nghơa xậ hưåi khưng
tûúãng àẩt túái àónh cao vïì mùåt l lån, mang tđnh phï phấn sêu sùỉc
vâ chûáa àûång nhiïìu dûå kiïën thiïn tâi vïì mưåt xậ hưåi tûúng lai.
Nhûäng àẩi biïíu xët sùỉc ca ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng ca
thúâi k nâ
y lâ C.H. Xanh Ximưng (1760 - 1825) ngûúâi Phấp, S.
Phuriï (1772-1837) ngûúâi Phấp vâ R.Ưoen (1771-1858) ngûúâi Anh.
- Tûâ giûäa thïë k XIX khi hổc thuët ca C.Mấc vâ Ph.Ùngghen
xët hiïån, nhû Mấc vâ Ùngghen àậ nhêån xết rùçng, nghơa lõch sûã

ca ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng lâ t lïå nghõch vúái sûå phất triïín
ca lõch sûã nhên loẩi.
2. Àêu lâ giấ trõ lõch sûã ca ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng - phï
phấn àêìu thïë k XIX?
Àêìu thïë k XIX xët hiïån ba nhâ xậ hưåi khưng tûúãng - phï phấn
vơ àẩi úã chêu Êu: C.H. Xanh Ximưng (1760-1825). S. Phuriï (1772-
1837) úã Phấp vâ R.Ưoen (1771-1858) úã Anh.
- Giấ trõ lõch sûã vâ cưëng hiïën lúán lao ca cấc nhâ khưng tûúãng -
PTS. NGUỴN VÙN DÛÚNG 10

phï phấn lâ úã chưỵ:
+ Hổ àậ nghiïm khùỉc lïn ấn sûå bêët cưng vâ vẩch ra nhûäng tưåi ấc
do ch nghơa tû bẫn gêy ra.
+ Cấc nhâ xậ hưåi khưng tûúãng - phï phấn àậ àïì xët viïåc xêy
dûång mưåt xậ hưåi múái thûåc sûå cưng bùçng vâ tiïn àoấn mưåt cấch thiïn
tâi nhiïìu chên l mâ tđnh àng àùỉn ca nố àậ àûúåc Mấc vâ Ùngghen
chûáng minh bùçng khoa hổc. Àố lâ: xoấ bỗ nẩn ngûúâi bốc lưåt ngûúâi,
lïn ấn chïë àưå tû hûäu (Ưoen), biïën nhâ nûúác thânh cú quan thìn tu
quẫn l sẫn xët vâ phất triïín sẫn xët theo mưåt kïë hoẩch húåp l
,
lâm hâi hoâ cấc quan hïå xậ hưåi, tẩo àiïìu kiïån cho con ngûúâi phất
triïín toân diïån, xoấ bỗ sûå àưëi lêåp giûäa thânh thõ vâ nưng thưn, giẫi
phống ph nûä.
+ Nhòn chung, tû tûúãng ca cấc nhâ xậ hưåi ch nghơa khưng
tûúãng vâ nhêët lâ khưng tûúãng - phï phấn àêìu thïë k XIX àậ mang
nhûäng ëu tưë ca ch nghơa nhên àẩo cố tấc dng thûác tónh thûác
àêëu tranh ca qìn chng lao àưång trong mưåt thúâi k lõch sûã nhêët
àõnh.
- Bïn cẩnh nhûäng cưëng hiïën lúá
n lao, cấc nhâ xậ hưåi ch nghơa

khưng tûúãng - phï phấn côn cố nhûäng hẩn chïë lõch sûã nhêët àõnh:
+ Tuy cố phï phấn gay gùỉt ch nghơa tû bẫn nhûng hổ àậ khưng
vẩch ra àûúåc bẫn chêët vâ cấc quy låt vêån àưång ca nố.
+ Khưng thêëy àûúåc lûåc lûúång xậ hưåi cố khẫ nùng xoấ bỗ ch
nghơa tû bẫn vâ xêy dûång ch nghơa cưång sẫn lâ giai cêëp cưng
nhên hiïån àẩi.
+ Con àûúâng cẫi tẩo xậ hưåi tû bẫn ch nghơa, xêy dûång chïë àưå xậ
hưåi múái ca hổ mang tđnh chêët cẫi lûúng, ẫo tûúãng, bùçng tun
truìn, thuët phc hóåc bùçng thûåc nghiïåm xậ hưåi.
- Ngun nhên cu
ãa nhûäng hẩn chïë lõch sûã àố lâ do:
+ Thúâi k êëy phûúng thûác sẫn xët tû bẫn ch nghơa chûa phất
triïín àïën àưå chđn mìi, do àố, chûa bưåc lưå hïët nhûäng mùåt bẫn chêët
HÛÚÁNG DÊỴN ƯN THI MƯN CH NGHƠA XẬ HƯÅI KHOA HỔC 11

sêu xa vâ nhûäng mêu thỵn vưën cố ca nố.
+ Giai cêëp cưng nhên hiïån àẩi chûa phất triïín vúái tû cấch lâ mưåt
giai cêëp àậ trûúãng thânh, cåc àêëu tranh ca hổ côn úã trònh àưå tûå
phất.
+ Cấc nhâ khưng tûúãng nây àïìu xët thên tûâ têìng lúáp trïn, chûa
thoất khỗi hïå tû tûúãng tû sẫn.
Tuy côn cố nhûäng hẩn chïë, nhûng ch nghơa xậ hưåi khưng tûúãng
- phï phấn thïë k XIX vêỵn àûúåc thûâa nhêån lâ ngìn gưëc l lån
ca ch nghơa xậ hưåi khoa hổc do Mấc vâ Ùngghen sấng lêåp.
Ch nghơa xậ hưåi khoa hổc ra àúâi vâ
trúã thânh v khđ l lån
ca giai cêëp cưng nhên trong cåc àêëu tranh chưëng giai cêëp tû sẫn.
Tûâ àố vïì sau mổi sûå tun truìn ch nghơa xậ hưåi mang tđnh chêët
khưng tûúãng àïìu trúã thânh lẩc hêåu, thêåm chđ lâ phẫn àưång àưëi vúái
phong trâo àêëu tranh ca giai cêëp cưng nhên chưëng lẩi sûå thưëng trõ

vâ bốc lưåt ca giai cêëp tû sẫn.
3. Àêu lâ sûå ra àúâi vâ cấc giai àoẩn phất triïín ch ëu ca ch
nghơa xậ hưåi khoa hổc?
a) Nhûäng àiïìu kiïån vâ tiïìn àïì ra àúâi ca ch nghơa xậ hưåi khoa
hổc.
Ch nghơa Mấc nối chung vâ ch nghơa xậ hưåi khoa hổ
c nối riïng ra
àúâi trïn nhûäng tiïìn àïì vâ àiïìu kiïån sau:
- Nhûäng tiïìn àïì kinh tïë - xậ hưåi quët àõnh cho sûå ra àúâi ca ch
nghơa xậ hưåi khoa hổc lâ sûå phất triïín ca phûúng thûác sẫn xët
tû bẫn ch nghơa vâ sûå trûúãng thânh ca giai cêëp cưng nhên.
+ Vâo nhûäng nùm 40 ca thïë k XIX, nïìn àẩi cưng nghiïåp úã nhiïìu
nûúác tû bẫn ch nghơa àậ phất triïín mẩnh, ch nghơa tû bẫn àậ bưåc
lưå rộ bẫn chêët vâ nhûäng mêu thỵn vưën cố ca nố. Àố lâ mêu thỵn
giûäa lûåc lûúång sẫn xët àậ àûúåc xậ hưåi hoấ cao vúái chïë àưå
chiïëm hûäu
tû nhên tû bẫn ch nghơa vïì tû liïåu sẫn xët. Mêu thỵn àố ngây
câng trúã nïn khưng àiïìu hoâ vâ àûúåc biïíu hiïån ra ngoâi xậ hưåi lâ
PTS. NGUỴN VÙN DÛÚNG 12

mêu thỵn giûäa giai cêëp cưng nhên vâ giai cêëp tû sẫn ngây câng gay
gùỉt.
+ Trong thúâi k nây, giai cêëp vư sẫn àậ trûúãng thânh vâ bûúác
lïn v àâi vúái tû cấch lâ mưåt lûåc lûúång chđnh trõ àưåc lêåp trong
cåc àêëu tranh chưëng giai cêëp tû sẫn. Tiïu biïíu lâ nhûäng cåc
khúãi nghơa ca cưng nhên Liưng úã Phấp nùm 1831-1834, cưng
nhên dïåt Xilïdi úã Àûác nùm 1844 vâ àùåc biïåt lâ phong trâo Hiïën
chûúng úã Anh (1838-1848) lâ phong trâo cấch mẩng to lúán àêìu
tiïn, thêåt sûå cố tđnh chêët qìn chng vâ cố hònh thûác chđnh trõ.
Nhûäng phong trâo àố àậ cung cêëp nhûäng bâi hổc cho sûå khấi quất

l lån, àưìng thúâi cng àùåt ra u cêìu bûác thiïët phẫi xêy dûång mưåt
hïå thưëng l lån khoa hổc, cấch mẩng àïí soi àûúâng cho sûå phất
triïín ca phong trâo.
- Tiïìn àïì tû tûúãng - l lån: Ba trâo lûu tû tûúãng xët hiïån vâo
thïë k XIX nhû triïët hổc cưí àiïín Àûác, kinh tïë chđnh trõ hổc Anh vâ
ch
nghơa xậ hưåi khưng tûúãng - phï phấn Phấp lâ nhûäng tiïìn àïì l
lån cho sûå ra àúâi ca ch nghơa Mấc. Mấc vâ Ùngghen àậ tiïëp thu
mưåt cấch cố phï phấn cấc l lån nây, khùỉc phc nhûäng hẩn chïë ca
chng vâ chûáng minh bùçng khoa hổc cấc tiïn àoấn thiïn tâi ca cấc
võ tiïìn bưëi.
- Tiïìn àïì khoa hổc: nhûäng phất kiïën vïì khoa hổc tûå nhiïn, àùåc
biïåt lâ hổc thuët vïì tïë bâo, àõnh låt bẫo toân vâ chuín hoấ
nùng lûúång, thuët tiïën hoấ ca Àấcuyn àậ cung cêëp nhûäng cú súã
khoa hổc àïí khùèng àõnh thïm nhûäng ngun l
ca ch nghơa duy
vêåt biïån chûáng vâ ch nghơa duy vêåt lõch sûã.
- Ngoâi nhûäng tiïìn àïì khấch quan, ch nghơa xậ hưåi khoa hổc ra
àúâi côn do cưng lao cưëng hiïën ca Mấc vâ Ùngghen. Vúái quan niïåm
duy vêåt vïì lõch sûã vâ hổc thuët giấ trõ thùång dû ca Mấc, ch
nghơa xậ hưåi àậ tûâ khưng tûúãng trúã thânh khoa hổc.
Nhûäng tû tûúãng cú bẫn ca ch nghơa xậ hưåi khoa hổc àậ àûúåc
Mấc vâ Ùngghen trònh bây trong "Tun ngưn ca Àẫng cưång sẫn"