GIẢN ĐỒ PHA

CHỈÅNG 2 : GIN ÂÄƯ PHA

2.1.CẠC KHẠI NIÃÛM CÅ BN :
2.1.1.Pha, hãû, cáúu tỉí, hãû cán bàòng:
1 - Cáúu tỉí : l cạc ngun täú (hay håüp cháút họa hc bãưn vỉỵng) cáúu tảo nãn váût liãûu. Chụng
l cạc thnh pháưn âäüc láûp.
2 - Hãû (âäi khi cn gi l hãû thäúng) l mäüt táûp håüp váût thãø riãng biãût ca váût liãûu trong âiãưu
kiãûn xạc âënh hay l mäüt loảt håüp kim khạc nhau våïi cạc cáúu tỉí giäúng nhau.
3- Pha : l täø pháưn âäưng nháút ca hãû (håüp kim) cọ cáúu trục v cạc tênh cháút cå, l, họa hc
xạc âënh, giỉỵa cạc pha cọ bãư màût phán cạch.
Vê dủ
: - Ta cọ mäüt hãû gäưm nỉåïc âạ v nỉåïc. Hãû ny chè cọ mäüt cáúu tỉí âọ l håüp cháút H
2
O
nhỉng cọ hai pha : ràõn (nỉåïc âạ), lng (nỉåïc)
- Mäüt chi tiãút bàòng la täng mäüt pha : Hãû ny cọ hai cáúu tỉí l Cu v Zn nhỉng chè cọ
mäüt pha
α
(dung dëch ràõn ca hai cáúu tỉí trãn).
4 -Hãû cán bàòng (äøn âënh) : Hãû åí trảng thại cán bàòng khi cạc pha ca nọ âãưu cọ nàng lỉåüng
tỉû do nh nháút trong cạc âiãưu kiãûn vãư nhiãût âäü, ạp sút v thnh pháưn xạc âënh. Tỉïc l cạc
âàûc tênh ca hãû khäng biãún âäøi theo thåìi gian. Thäng thỉåìng hãû våïi cạc pha åí trảng thại
cán bàòng bao giåì cng cọ âäü bãưn, âäü cỉïng tháúp nháút, khäng cọ ỉïng sút bãn trong, xä lãûch
mảng tinh thãø tháúp nháút v âỉåüc hçnh thnh våïi täúc âäü ngüi cháûm. Hãû cán bàòng cọ tênh
cháút thûn nghëch.
5- Hãû khäng cán bàòng (khäng äøn âënh) : Khi thay âäøi nhiãût âäü v ạp sú
t lm tàng nàng
lỉåüng tỉû do v hãû tråí nãn trảng thại khäg cán bàòng. Lục ny hãû cọ thãø chuøn biãún sang
trảng thại cán bàòng måïi cọ nàng lỉåüng tỉû do nh hån. Nọi chung trảng thại khäng cán bàòng
l khäng äøn âënh, ln cọ xu hỉåïng tỉû biãún âäøi sang trảng thại cán bàòng, äøn âënh. Trong
thỉûc tãú mäüt säú trảng thại khäng cán bàòng váùn täưn tải láu di, do åí nhiãût âäü thỉåìng chuøn

biãún xy ra ráút cháûm háưu nhỉ khäng nhçn tháúy âỉåüc. Trảng thại khäng cán bàòng thỉåìng cọ
âäü bãưn, âäü cỉïng cao hån nãn âỉåüc sỉí dủng khạ nhiãưu trong thỉûc tãú (täø chỉïc mactenxit sau
khi täi). Trảng thại khäng cán bàòng âỉåüc hçnh thnh våïi täúc âäü ngüi nhanh.
6-Hãû gi äø
n âënh : Trảng thại gi äøn âënh täưn tải khi trảng thại cán bàòng (äøn âënh) tuût
âäúi chè täưn tải trãn l thuút, tỉïc l phi nung nọng hay lm ngüi vä cng cháûm m trong
thỉûc tãú ráút khọ xy ra. Váûy gi äøn âënh thỉûc cháút l khäng äøn âënh nhỉng thỉûc tãú lải täưn tải
mäüt cạch äøn âënh ngay c khi nung nọng hay lm ngüi trong mäüt phảm vi no âọ.
2.1.2.Quy tàõc pha v cäng dủng :
Trảng thại cán bàòng ca hãû âỉåüc xạc âënh båíi cạc úu täú bãn trong (thnh pháưn
họa hc) v cạc úu täú bãn ngoi ( nhiãût âäü v ạp sút). Tuy nhiãn cạc úu täú ny phủ thüc
láùn nhau. Báûc tỉû
do l säú lỉåüng cạc úu täú âäüc láûp cọ thãø thay âäøi âỉåüc trong phảm vi nháút
âënh m khäng lm thay âäøi säú pha ca nọ (k hiãûu F -freedom).
Quy tàõc pha xạc âënh mäúi quan hãû giỉỵa säú pha P (phase), báûc tỉû do F v säú cáúu tỉí C
(component). Ta cọ :
F = C - P + 2.
Nhỉng do viãûc nghiãn cỉïu váût liãûu tiãún hnh trong khê quøn, cọ ạp sút khäng âäøi nãn
säú úu täú bãn ngoi chè cn mäüt l nhiãût âäü. Vç váûy cäng thỉïc ca nọ l :

15
F = C - P + 1
Cáưn lỉu ràòng báûc tỉû do l nhỉỵng säú ngun v khäng ám, säú pha cỉûc âải ca mäüt hã
chè cọ thãø låïn hån säú cáúu tỉí ca nọ mäüt âån vë (P
MAX
= C + 1), nọ giụp cho viãûc xạc âënh
säú pha ca mäüt hãû håüp kim dãù dng. Vê dủ :
- Khi F = 1 tỉïc la ìchè cọ mäüt úu täú cọ thãø thay âäøi âỉåüc (nhiãût âäü hay thnh pháưn),
lục ny säú pha bàòng säú cáúu tỉí.
- Khi F = 2 cọ hai úu täú thay âäøi âỉåüc cng mäüt lục, säú pha bàòng säú cáúu tỉí trỉì âi 1.

2.2.DUNG DËCH RÀÕN V CẠC PHA TRUNG GIAN :
2.2.1.Khại niãûm v phán loải dung dëch ràõn :
1-Khại niãûm :
Cng giäúng nhỉ dung dëch lng, trong dung dëch ràõn ta khäng phán biãût âỉåüc mäüt
cạch cå hc cạc ngun tỉí ca cạc cáúu tỉí, cạc ngun tỉí ca chụng phán bäú xen vo nhau
trong mảng tinh thãø. Cáúu tỉí no cọ säú lỉåü
ng nhiãưu hån, váùn giỉỵ âỉåüc kiãøu mảng ca mçnh
gi l dung mäi. Cạc cáúu tỉí cn lải gi l cháút ha tan. Dung dëch ràõn l pha âäng nháút cọ
cáúu trục mảng tinh thãø ca cáúu tỉí dung mäi nhỉng thnh pháưn ca nọ cọ thãø thay âäøi trong
mäüt phảm vi nháút âënh m khäng lm máút âi sỉû âäưng nháút âọ. K hiãûu ca dung dëch ràõn l
A(B).
Dung dëch ràõn âỉåüc chia ra lm hai loải : dung dëch ràõn thay thãú v dung dëch ràõn
xen k.












Hçnh 2.1 -Häùn håüp cå hc (a) v dung dëch ràõn (b)

2-Dung dëch ràõn thay thãú :
l loải dung dëch ràõn m trong âọ ngun tỉí ca cáúu tỉí ha tan thay thãú vo vë trê
trãn nụt mảng ca cáúu tỉí dung mäi (ngun täú ch).

Nhỉ váûy kiãøu mảng v säú ngun tỉí trong khäúi cå såí âụ
ng nhỉ ca cáúu tỉí dung mäi. Tuy
nhiãn sỉû thay thãú ny êt nhiãưu âãưu gáy ra sỉû xä lãûch mảng, vç khäng thãø cọ hai lai ngun
tỉí cọ kêch thỉåïc hon ton giäúng nhau. Do váûy sỉû thay thãú chè xy ra våïi cạc cáúu tỉí cọ kêch
thỉåïc ngun tỉí khạc nhau êt (våïi kim loải sỉû sai khạc ny khäng quạ 15%). Ty thüc vo
mỉïc âäü ha tan ngỉåìi ta cn chia ra dung dëch ràõn ha tan vä hản v cọ hản.



16


Hỗnh 2.2 -Sồ õọử taỷo thaỡnh dung dởch rừn thay thóỳ vaỡ xen keợ

a - Dung dởch rừn thay thóỳ hoỡa tan vọ haỷn :
Laỡ dung dởch rừn maỡ trong õoù nọửng õọỹ cuớa chỏỳt hoỡa tan coù thóứ bióỳn õọứi lión tuỷc,
tổùc laỡ vồùi nọửng õọỹ bỏỳt kyỡ.
Trong loaỷi dung dởch rừn naỡy khọng thóứ phỏn bióỷt õổồỹc cỏỳu tổớ naỡo laỡ dung mọi, cỏỳu tổớ
naỡo laỡ chỏỳt hoỡa tan, cỏỳu tổớ naỡo coù lổồỹng chổùa nhióửu nhỏỳt laỡ dung mọi, caùc cỏỳu tổớ coỡn laỷi laỡ
chỏỳt hoỡa tan. Vờ duỷ ta coù dung dởch rừn cuớa cỏỳu tổớ A vaỡ B thỗ nọửng õọỹ A bióỳn õọứi tổỡ
0
ữ
100%, nọửng õọỹ B bióỳn õọứi tổỡ 100%
ữ
0.
ióửu kióỷn õóứ hai cỏỳu tổớ hoỡa tan vọ haỷn vaỡo nhau :
* Coù cuỡng kióứu maỷng tinh thóứ
* ổồỡng kờnh nguyón tổớ khaùc nhau ờt, nhoớ hồn 8%. Nóỳu sai khaùc nhau nhióửu tổỡ
8
ữ
15% chố coù thóứ hoỡa tan coù haỷn, lồùn hồn 15% khọng thóứ hoỡa tan vaỡo nhau
* Nọửng õọỹ õióỷn tổớ khọng vổồỹt quaù mọỹt giaù trở xaùc õởnh vồùi mọựi loaỷi dung dởch rừn
(sọỳ lổồỹng õióỷn tổớ hoùa trở tờnh cho mọỹt nguyón tổớ), tổùc laỡ caùc nguyón tọỳ phaới coù cuỡng hoùa trở.

17







Hỗnh 2.3 -Sồ õọử taỷo thaỡmh dung dởch rừn thay thóỳ hoaỡ tan vọ haỷn

* Caùc tờnh chỏỳt vỏỷt lyù vaỡ hoùa hoỹc gỏửn giọỳng nhau (cỏỳu taỷo lồùp voớ õióỷn tổớ, tờnh ỏm õióỷn,
nhióỷt õọỹ chaớy...)
Noùi chung caùc nguyón tọỳ cuỡng trong mọỹt nhoùm cuớa baớng hóỷ thọỳng tuỏửn hoaỡn thoớa
maợn õióửu kióỷn naỡy. Caùc cỷp nguyón tọỳ hỗnh thaỡnh dung dởch rừn vọ haỷn chố coù thóứ laỡ
nguyón tọỳ kim loaỷi. Cỏửn chuù yù rũng õỏy chố laỡ õióửu kióỷn cỏửn cuớa dung dởch rừn vọ haỷn.
b - Dung dởch rừn thay thóỳ hoỡa tan coù haỷn :
Laỡ dung dởch rừn maỡ trong õoù caùc cỏỳu tổớ chố hoỡa tan vaỡo nhau vồùi giaù trở nhỏỳt õởnh,
tổùc laỡ nọửng õọỹ cuớa chuùng bở giaùn õoaỷn.
Caùc cỷp cỏỳu tổớ khọng thoớa maợn bọỳn õióửu kióỷn trón seợ taỷo thaỡnh dung dởch rụn coù haỷn
c - Dung dởch rừn trỏỷt tổỷ vaỡ khọng trỏỷt tổỷ :
Nóỳu sổỷ phỏn bọỳ nguyón tổớ cuớa cỏỳu tổớ hoỡa tan trong maỷng dung mọi mọỹt caùch ngỏựu
nhión thỗ õổồỹc goỹi laỡ dung dởch rừn khọng trỏỷt tổỷ. Trong mọỹt sọỳ õióửu kióỷn naỡo õoù (nhióỷt õọỹ,
nọửng õọỹ) trong mọỹt sọỳ hóỷ caùc nguyón tổớ thay thóỳ coù tờnh quy luỏỷt vaỡ goỹi laỡ dung dởch rừn
trỏỷt tổỷ. Vờ duỷ trong hóỷ Au-Cu khi laỡm nguọỹi chỏỷm nguyón tổớ õọửng sừp xóỳp taỷi tỏm caùc mỷt
bón, coỡn nguyón tổớ vaỡng nũm ồớ caùc õốnh cuớa khọỳi cồ sồớ.
3-Dung dởch rừn xen keợ :
Laỡ loaỷi dung dởch rừn trong õoù nguyón tổớ hoỡa tan nũm xen giổợa caùc nguyón tổớ cuớa
kim loa
ỷi dung mọi, chuùng chui vaỡo lọự họứng trong maỷng dung mọi.Nhổ vỏỷy ta thỏỳy rũng soù

nguyón tổớ trong khọỳi cồ sồớ tng lón.
Do kờch thổồùc caùc lọự họứng trong maỷng tinh thóứ rỏỳt nhoớ nón caùc nguyón tổớ hoỡa tan
phaới coù kờch thổồùc rỏỳt nhoớ. où chờnh laỡ caùc nguyón tổớ C, N, H, B... vồùi dung mọi Fe.
ổồng nhión laỡ dung dởch rừn xen keợ chố coù loaỷi hoỡa tan coù haỷn.
4-Caùc õỷc tờnh cuớa dung dởch rừn :
a - Maỷng tinh thóứ cuớa dung dởch rừn laỡ kióứu maỷng cuớa kim loaỷi dung mọi, thổồỡng
coù caùc kióứu maỷng õồn giaớn vaỡ xờt chỷt. ỏy laỡ yóỳu tọỳ cồ baớn quyóỳt õởnh caùc tờnh chỏỳt cồ, lyù
hoùa ... Vóử cồ baớn noù vỏựn giổợ õổồỹc caùc tờnh chỏỳt cuớa kim loaỷi dung mọi. Tuy nhión vóử thọng
sọỳ maỷng luọn khaùc vồùi dung mọi :
- Trong dung dởch rừn xen keợ : thọng sọỳ
maỷng dung dởch luọn lồùn hồn thọng sọỳ
maỷng dung mọi.
- Trong dung dởch rừn thay thóỳ : nóỳu õổồùng kờnh nguyón tổớ hoỡa tan lồùn hồn õổồỡng
kờnh nguyón tổớ dung mọi thỗ thọng sọỳ maỷng dung dởch lồùn hồn dung mọi. Nóỳu õổồỡng kờnh
nguyón tổớ hoỡa tan nhoớ hồn nguyón tổớ dung mọi thỗ thọng sọỳ maỷng dung dởch nhoớ hồn dung
mọi.

18
b - Lión kóỳt vỏựn laỡ lión kóỳt kim loaỷi. Do vỏỷy dung dởch rừn vỏựn giổợ õổồỹc tờnh deớo
giọỳng nhổ kim loaỷi nguyón chỏỳt, tuy coù keùm hồn (trổỡ hóỷ hồỹp kim Cu-Zn, vồùi 30%Zn hồỹp
kim naỡy coỡn deớo hồn caớ keợm)
c - Thaỡnh phỏửn hoùa hoỹc thay õọứi trong phaỷm vi nhỏỳt õởnh maỡ khọng laỡm thay õọứi
kióứu maỷng.
d - Tờnh chỏỳt bióỳn õọứi nhióửu : õọỹ deớo, õọỹ dai, hóỷ sọỳ nhióỷt õọỹ õióỷn trồớ giaớm, õióỷn trồớ,
õọỹ bóửn, õọỹ cổùng tng lón...
Do caùc õỷc tờnh trón nón dung dởch rừn laỡ cồ sồớ cuớa caùc hồỹp kim kóỳt cỏỳu duỡng trong cồ khờ.
Trong caùc hồỹp kim naỡy pha cồ baớn laỡ dung dởch rừn, noù chióỳm xỏỳp xố 90%, coù trổồỡng hồỹp
õóỳn 100%.

Hỗnh 2.4 - Sổỷ xọ lóỷch maỷng trong dung dởch rừn

a) Trong dung dởch rừn xen keợ
b) Trong dung dởch thay thóỳ khi r
ht
>r
dm
c) Trong dung dởch thay thóỳ khi r
h
<r
dm
2.2.2.Caùc pha trung gian :
Trong caùc hồỹp kim hỏửu nhổ khọng coù loaỷi hồỹp chỏỳt hoùa hoỹc hoùa trở thổồỡng. Caùc
hồỹp chỏỳt hoùa hoỹc tọửn taỷi trong hồỹp kim thổồỡng goỹi laỡ pha trung gian vỗ trón giaớn õọử pha noù
nũm ồớ vở trờ giổợa vaỡ trung gian caùc dung dởch rừn.
1-Khaùi nióỷm vaỡ phỏn loaỷi :
Caùc hồỹp chỏỳt hoùa hoỹc taỷo thaỡnh theo quy luỏỷt hoùa trở thổồỡng coù caùc õỷc õióứm sau :
* Coù maỷng tinh thóứ phổùc taỷp vaỡ khaùc hún maỷng nguyón tọỳ thaỡnh phỏửn
* Luọn luọn coù mọỹt tyớ lóỷ chờnh xaùc giổợa caùc nguyón tọỳ vaỡ õổồỹ bióứu dióựn bồới cọng
thổùc hoùa hoỹc nhỏỳt õởnh.
*Tờnh chỏỳt khaùc hún caùc nguyón tọỳ thaỡnh phỏửn, õọỹ cổùng cao, tờnh doỡn lồùn.

* Co
ù nhióỷt õọỹ noùng chaớy xaùc õởnh, khi hỗnh thaỡnh laỡ phaớn ổùng toớa nhióỷt.
Caùc pha trung gian trong hồỹp kim coù nhổợng õỷc õióứm khaùc vồùi hồỹp chỏỳt hoùa hoỹc
theo hoùa trở, õoù laỡ :
* Khọng tuỏn theo quy luỏỷt hoùa trở.
* Khọng coù thaỡnh phỏửn chờnh xaùc.
* Coù lión kóỳt kim loaỷi.

19
Cạc pha trung gian trong håp kim thỉåìng gàûp l : pha xen k, pha âiãûn tỉí, pha La ves, pha
σ
...
2-Pha xen k : L pha tảo nãn giỉỵa cạc kim loải chuøn tiãúp (Fe, Cr, Mo, W...) cọ âỉåìng
kênh ngun tỉí låïn våïi cạc ạ kim (H, B, N, C...) cọ âỉåìng kênh ngun tỉí bẹ. Kiãøu mảng
ca pha xen k âỉåüc xạc âënh theo quan hãû giỉỵa âỉåìng kênh ngun tỉí kim loải v ạ kim :
- Nãúu d
A
/d
K
< 0,59 thç pha xen k cọ cạc kiãøu mảng âån gin : tám khäúi, tám màût, sạu
phỉång xãúp chàût... Cạc ngun tỉí ạ kim xen k vo läù häøng trong mảng. Chụng cọ cäng
thỉïc âån gin nhỉ : K
4
A (Fe
4
N), K
2
A (W
2
C), KA (NbC, NbH, TiC), KA

2
(Ti
2
H). Våïi K l
kim loải, A l ạ kim.
- Nãúu d
A
/d
K
> 0,59 pha xen k s cọ kiãøu mảng phỉïc tảp v cäng thỉïc phỉïc tảp
hån K
3
A (Mn
3
C), K
7
A
3
(Cr
7
C
3
), K
23
A
6
(Cr
23
C
6

).
Âàûc âiãøm ca pha xen k nọi chung l cọ nhiãût âäü chy ráút cao (thỉåìng > 3000
0
C) v
cọ âäü cỉïng låïn (2000 5000 HV), cọ tênh dn låïn. Chụng cọ vai tr ráút låïn trong viãûc
náng cao tênh chäúng mi mn v chëu nhiãût ca håüp kim.
÷
3-Pha âiãûn tỉí (Hum-Rozãri)
L pha trung gian cọ cáúu tảo phỉïc tảp, tảo nãn båíi hai kim loải. Thnh pháưn ca
nọ nhỉ sau :
* Nhọm mäüt : gäưm cạc kim loải họa trë mäüt Cu, Ag, Au v kim loải chuøn tiãúp :
Fe, Ni, Co, Pt, Pd.
* Nhọm hai : cạc kim loải họa trë hai, ba, bäún :Be, Mg, Zn, Cd, Al, Si, Sn.
Näưng âäü âiãûn tỉí N cọ giạ trë xạc âënh l 3/2, 21/13 v 7/4 (21/14, 21/13, 21/12).
Mäùi giạ trë näưng âäü âiãûn tỉí ỉïng våïi mäüt kiãøu mảng tinh thãø. Vê dủ :
-N = 3/2 l pha
β
våïi kiãøu mảng láûp phỉång tám khäúi, hay láûp phỉång phỉïc tảp,
hay sạu phỉång (Cu
5
Sn, Cu
5
Si).
- N = 21/13 l pha
γ
våïi kiãøu mảng láûp phỉång phỉïc tảp (Cu
31
Sn
8
).

- N = 7/4 l pha
ε
våïi kiãøu mảng sạu phỉång xãúp chàût (AgCd
3
).
4-Pha Laves :
La pha tảo nãn båíi hai ngun täú (A, B), cọ t lãû âỉåìng kênh ngun tỉí d
A
/d
B
= 1,2
(t lãû ny cọ thãø biãún âäøi trong phảm vi 1,1
÷
1,6), cọ cäng thỉïc AB
2
, kiãøu mảng sạu
phỉång xãúp chàût (MgZn
2
) hay láûp phỉång tám màût (MgCu
2
).
Trong håüp kim cọ thãø cn gàûp cạc pha :
σ
,
λ
,
δ
,
µ
... Tuy nhiãn cạc loải pha

ny êt phäø biãún. Mäüt âàûc tênh quan trng ca cạc pha trung gian l cỉïng v dn. Vç váûy
khäng bao giåì ngỉåìi ta dng håüp kim chè cọ mäüt pha l pha trung gian. T lãû ca chụng
trong cạc håüp kim thäng thỉåìng < 10% (cọ khi âãún 20
÷
30%), âáy l cạc pha cn trỉåüt
lm tàng âäü bãưn, âäü cỉïng.
2.2.3.Häùn håüp cå hc :
Khạ nhiãưu trỉåìng håüp, håüp kim cọ täø chỉïc hai hay nhiãưu pha : hai dung dëch ràõn,
dung dëch ràõn v håüp cháút họa hc... Cáúu tảo nhỉ váûy gi l häùn håüp cå hc. Trãn täø chỉïc
tãú vi ta phán biãût âỉåüc ráút r cạc pha khạc nhau trong häùn håüp cå hc. Hai trỉåìng håüp âiãøn
hçnh ca häùn håüp cå hc l cng tinh v cng têch.


20
2.3.CẠC DẢNG GIN ÂÄƯ PHA HAI CÁÚU TỈÍ KHÄNG CỌ CHUØN BIÃÚN ÂA
HÇNH (TH HÇNH)
2.3.1.Cạc gin âäư pha hai cáúu tỉí :
1-Cáúu tảo ca gin âäư pha hai cáúu tỉí :
a-Cáúu tảo ca gin âäư pha 1 cáúu tỉí :
Do l cáúu tỉí ngun cháút nãn thnh pháưn hoạ hc ca chụng khäng thay âäøi, vç thãú
gin âäư pha mäüt cáúu tỉí ráút âån gin. Nọ chè l mäüt âỉåìng thàóng âỉïng trãn âọ ta ghi cạc
nhiãût âäü chuøn biãún pha ca cáúu tỉí.
b-Cáúu tảo ca gin âäư pha hai cáúu tỉí :
Gin âäư pha håüp kim hai cáúu tỉ gäưm cọ hai trủc : trủc tung biãøu diãùn nhiãût âäü, trủc
honh biãøu diãù
n thnh pháưn hoạ hc. Trãn âọ ta v cạc âỉåìng phán chia cạc khu vỉûc pha
khạc nhau.
Cạc âiãøm nàòm trãn âỉåìng nàòm ngang biãøu thë cho cạc håüp kim cọ thnh pháưn hoạ
hc khạc nhau nhỉng åí cng mäüt nhiãût âäü.
Cạc âiãøm nàòm trãn âỉåìng thàóng âỉïng biãøu thë cho håüp kim cọ thnh pháưn xạc

âënh nhỉng åí cạc nhiãût âäü khạc nhau.
Nãúu håüp kim cọ cáúu tảo l hai pha thç âiãøm biãøu diãùn ca chụng nàòm vãư hai phêa
âäúi diãûn våïi âiãøm biãøu diãùn håüp kim.



908070605040302010
B
100
A
0
DC
L(lng)
1539
911


δ-Fe(A
2
)
Nhiãût âäü
Nhiãût âäü,
0
C


γ-Fe(A
1
)

α-Fe(A
2
)

Hçnh 2.5- Gin âäư pha ca sàõt
Hçnh 2.6-Hãû trủc ca gin âäư pha 2 cáúu tỉí
í


2-Gin âäư pha hai cáúu tỉí khäng ha tan vo nhau, khäng tảo thnh pha trung gian
(gin âäư loải 1) :
Säú cáúu tỉí : A v B (C = 2)
Cạc pha cọ thãø tảo thnh : lng (L) ha tan vä hản ca A v B, A v B. Säú pha låïn
nháút P
MAX
= 3
AEB l âỉåìng lng : tải nhiãût âäü ỉïng våïi âỉåìng ny håüp kim bàõt âáưu kãút tinh. ÅÍ
cao hån âỉåìng lng håüp kim hon ton åí trảng thại lng.
CED l âỉåìng âàûc : tải nhiãût âäü ỉïng våïi âỉåìng âàûc håüp kim lng kãút thục kãút tinh.
Tháúp hån nhiãût âäü ny håüp kim åí trảng thại ràõn. Trong khong nhiãût âäü giỉỵa âỉåìng lng v

21
âỉåìng âàûc l quạ trçnh nọng chy hay kãút tinh ca håüp kim, täưn tải âäưng thåìi c pha ràõn v
lng. Våïi loải gin âäư ny CED cn gi l âỉåìng cng tinh.
E gi l âiãøm cng tinh (eutectic). Cạc håüp kim cọ thnh pháưn nàòm bãn trại âiãøm
E gi l håüp kim trỉåïc cng tinh (hypoeutectic). Cạc håüp kim cọ thnh pháưn nàòm bãn phi
âiãøm E gi l håüp kim sau cng tinh (hypereutectic). Håüp kim cọ thnh pháưn tải E gi l

håüp kim cng tinh. Trong thỉûc tãú hãû Pb - Sb thüc loải gin âäư ny.
a - Quạ trçnh kãút tinh ca håüp kim trỉåïc cng tinh :
* ÅÍ cao hån nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 0 : håüp kim hon ton åí trả
ng thại lng (L).
* Lm ngüi tỉì 0 âãún 1: âáy l quạ trçnh ngüi ca håüp kim lng (L↓).
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 1: tỉì håüp kim lng kãút tinh ra tinh thãø A.
* Lm ngüi tỉì 1 âãún 2 : tinh thãø A sinh ra ngy cng nhiãưu, håüp kim lng cng ngy
cng êt âi v thnh pháưn ca nọ biãún âäøi theo âỉåìng tỉì 1
÷
E (giu B hån).
*Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 2 : pháưn håüp kim lng cúi cng cọ thnh pháưn tải E s kãút
tinh âäưng thåìi ra A v B cng mäüt lục, täø chỉïc ny gi l täø chỉïc cng tinh. Quạ trçnh ny
gi l chuøn biãún cng tinh (eutectic), xy ra tải nhiãût âäü khäng thay âäøi.
L
E
→ (A + B) t
0
= const
* Lm ngüi tỉì 2 âãún 3 l quạ trçnh ngüi ca håüp kim ràõn, khäng xy ra chuøn
biãún no khạc. Täø chỉïc nháûn âỉåüc åí nhiãût âäü thỉåìng l A + (A +B). Cạc tinh thãø A kãút tinh
ra trỉåïc cọ kêch thỉåïc thä to hån cng tinh (A + B).
b - Quạ trçnh kãút tinh ca håüp kim sau cng tinh :

Hçnh 2.7 -Gin âäư pha loải 1, dảng täøng quạt (a), hãû Pb-Sb (b)
3
2
1’
1
0

* Quạ trçnh kãút tinh ca håüp kim sau cng tinh hon ton giäúng nhỉ håüp kim trỉåïc cng
tinh, nhỉng chè khạc l tỉì håüp kim lng s kãút tinh ra tinh thãø B trỉåïc v pháưn lng cn lải
s ngho B âi khi nhiãût âäü tiãúp tủc gim xúng.
* Täø chỉïc nháûn âỉåüc åí nhiãût âäü thỉåìng l B + (A + B).
c - Quạ trçnh kãút tinh ca håüp kim cng tinh
Håü
p kim ny cọ thnh pháưn ỉïng våïi âiãøm E. Khi lm ngüi âãún nhiãût âäü ỉïng våïi
âiãøm E håüp kim lng s kãút tinh âäưng thåìi ra (A + B) cng mäüt lục v sn pháøm cúi cng
l cng tinh (A + B).
Nháûn xẹt : Cạc håüp kim cọ gin âäư loải 1 kãút tinh theo thỉï tỉû sau : trỉåïc tiãn pha
lng kãút tinh ra mäüt trong hai cáúu tỉí ngun cháút trỉåïc, lm cho pha lng ngho cáúu tỉí ny

22