Xử trí các biến chứng xơ gan

Xử trí các biến chứng xơ gan

Xơ gan được coi là một bệnh trong “tứ chứng nan y”, ngày nay với
những tiến bộ của y học hiện đại, đã có những hướng mới mở ra cho các bệnh
nhân xơ gan, đặc biệt là việc kiểm soát và phòng ngừa các biến chứng giúp ổn
định lại chức năng gan hay làm chậm sự tiến triển của bệnh, việc chẩn đoán
sớm và tìm ra nguyên nhân để điều trị cũng cần được nhấn mạnh.
Xơ gan có biểu hiện gì?
Xơ gan là thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng cấu trúc bình thường của gan bị
biến đổi và thay thế bằng mô xơ sẹo không còn chức năng, thường gây ra bởi quá
trình viêm kéo dài tại gan do nhiều bệnh lý khác nhau như xơ gan do ứ mật; hóa
chất, thuốc; thiểu dưỡng; ký sinh trùng; rối loạn chuyển hóa... nhưng thường gặp
nhất là tình trạng lạm dụng rượu và nhiễm virut viêm gan. Các thương tổn trong
xơ gan thường không thể hồi phục được nhưng hoàn toàn có thể làm chậm hoặc
ngăn cản các thương tổn này bằng việc điều trị hợp lý.
Thời kỳ đầu, xơ gan thường không có triệu chứng, về sau tùy thuộc từng
mức độ có các biểu hiện của hội chứng suy tế bào gan, hội chứng tăng áp lực tĩnh
mạch cửa, bệnh nhân mệt mỏi, kém ăn, vàng da, da sạm, dễ chảy máu cam, chảy
máu chân răng, phù, cổ trướng, suy giảm chức năng tình dục..., nặng hơn có
những triệu chứng của biến chứng như nôn ra máu và đi ngoài phân đen do vỡ
giãn tĩnh mạch thực quản, hôn mê gan, suy thận, các biểu hiện nhiễm khuẩn hoặc
do xơ gan ung thư hóa...
Xử trí thế nào với các biến chứng của xơ gan?
Có thể nói, hiện chưa có cách nào có thể điều trị đặc hiệu hay làm đảo
ngược lại quá trình bệnh lý. Điều trị xơ gan đòi hỏi những hiểu biết về bệnh sử,
sinh lý bệnh và diễn tiến của bệnh; căn cứ vào nguyên nhân và mức độ thương tổn
của gan. Trong đợt tiến triển, bệnh nhân cần được nghỉ ngơi, ăn đủ chất, hợp khẩu
vị; đủ calo, nhiều sinh tố, đạm; hạn chế mỡ, ăn nhạt khi có phù. Về thuốc, dùng
các thuốc làm tăng cường chuyển hóa tế bào gan như vitamin C, B12;
glucocorticoid dùng trong đợt tiến triển của xơ gan do viêm gan virut, xơ gan ứ
mật; các thuốc tăng cường chuyển hóa đạm; khi protein trong máu giảm nhiều

dùng các dung dịch có chứa albumin hoặc các loại đạm tổng hợp; khi có phù, cổ
trướng to cần phối hợp dùng các thuốc lợi tiểu, hoặc chọc dịch cổ trướng khi có
chỉ định...
Nhận biết và kiểm soát các biến chứng là yếu tố quan trọng
Các biến chứng thường gặp của xơ gan như vỡ giãn tĩnh mạch thực quản,
cổ trướng, nhiễm khuẩn màng bụng tiên phát, hội chứng gan thận, bệnh não gan...
Với giãn tĩnh mạch thực quản có 3 chiến lược điều trị cần được xác định đó
là phòng ngừa vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, điều trị chảy máu tiêu hóa do vỡ giãn
tĩnh mạch thực quản và phòng chảy máu trở lại. Phòng ngừa vỡ giãn tĩnh mạch
thực quản được áp dụng cho tất cả các bệnh nhân có biểu hiện giãn tĩnh mạch từ
mức độ vừa trở lên, tập trung vào việc làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa và dùng các
biện pháp tác động trực tiếp lên tĩnh mạch như tiêm xơ, thắt tĩnh mạch thực quản
bằng vòng cao su, nhiều nghiên cứu cho thấy rằng thắt tĩnh mạch thực quản bằng
vòng cao su là biện pháp phòng ngừa ban đầu làm giảm tỷ lệ chảy máu và tử vong
liên quan tới xuất huyết. Các thuốc nhóm chẹn beta giao cảm không chọn lọc như
propranolol, nadolol, các nitrates và biện pháp cơ học như tạo các đường nối thông
từ tĩnh mạch cửa sang tĩnh mạch chủ bằng TIPS (Transjugular Intrahepatic
Portosystemic Shunt) hay phẫu thuật giúp đều giúp làm giảm áp lực tĩnh mạch
cửa. Các biện pháp cơ học làm giảm áp cửa rõ rệt tuy vậy lại có thể gây ra bệnh
não gan nhanh hơn nên không thể là các biện pháp phòng bệnh ban đầu. Trong
trường hợp chảy máu do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, trước hết cần hồi sức ổn
định tình trạng huyết động, dùng kháng sinh dự phòng, truyền nhỏ giọt tĩnh mạch
các thuốc có tác dụng làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa somatostatin, vasopressin,
cân nhắc các biện pháp tiêm xơ hoặc thắt tĩnh mạch thực quản bằng vòng cao su.
Các biến chứng khác như cổ trướng, nhiễm khuẩn màng bụng, ung thư
hóa... cũng cần được đánh giá và điều trị hợp lý, kịp thời. Trong giai đoạn nặng
thường có biểu hiện hôn mê gan, điều trị nhấn mạnh tới việc loại trừ các yếu tố
thúc đẩy như chảy máu, nhiễm khuẩn, rối loạn điện giải... Chế độ ăn giảm đạm,
dùng các thuốc giúp làm giảm lượng amoniac như neomycin, metronidazol,
lactulose...

Biện pháp phòng ngừa xơ gan
Xơ gan là hậu quả của tổn thương gan do rất nhiều nguyên nhân khác nhau,
việc phát hiện sớm đồng thời điều trị hợp lý, hiệu quả tất cả các biến chứng của
bệnh là nền tảng trong điều trị. Ngày nay, có nhiều thuốc và lựa chọn phương pháp
điều trị khác nhau đã phần nào làm giảm thiểu được các biến chứng, giúp cải thiện
tình trạng bệnh và kéo dài cuộc sống cho bệnh nhân; ghép gan dù có rất nhiều khó
khăn về kỹ thuật, chi phí và nguồn tạng nhưng cũng là một hướng mang lại nhiều
triển vọng. Tuy vậy, điều cần nhấn mạnh trước hết vẫn là việc dự phòng, bệnh
nhân cần biết tất cả các biện pháp vệ sinh phòng chống lây nhiễm và tiêm phòng
virut viêm gan, chống thói quen nghiện rượu, ăn uống đủ chất, phòng chống nhiễm
sán lá gan, điều trị tốt các bệnh đường mật, thận trọng khi dùng các thuốc gây hại
cho gan, dự phòng và điều trị tốt các bệnh viêm gan cấp và mạn tính... để làm
giảm thiểu các hậu quả dẫn tới xơ gan.