Nghiên cứu điều kiện tự nhiên vùng cao nguyên đá đồng văn mèo vạc phục vụ xây dựng công viên địa chất (geopark) đề tài NCKH QG 08 12

DAI HOC QUOC GIÀ HA NÓI
TRl/ÒNG DAI HOC KHOA HOC TU NHIÉN
xxxxxxxxx

Ten oe tai
NGHIÉN ClTU DIÈU KIÈN T\S NHIÉN VÙNG CAO
NGUYÈN D3À DÒNG VÀN - MEO VAC PHUC VU XÀY
DUNG GÒNG VIÉN DIA CHAT (GEOPARK)
MÀSÓ: QG.08.12

CHU TRI DE TAI: PGS TS Ta Hòa Phuoìig
CÀC CÀN BÓ THAM GIÀ:
P G S T S D à n g Vàn Bào
PGS TS Nguyén Vàn Virong
TS Doàn Nhàt Truòng

" ^ J t i S ' A f . ' T - ^ . > . G Tir: T H ; : .-ÌF

QII161

HA N Ó I - 2 0 1 0


DANH MUC TAI LIÉU

1
7
3
4
5
6

7
8
9
0

Tom tàt bào cào bang tiéng Viét
Tom tàt bào cào bang tiéng Anh
Vàn bàn Bào cào chinh
Phu lue
Bàn copy càc bài bào
Bàn copy quyét dinh huónng dàn NCS (chua bào ve)
Bàn copy bia khóa luan tòt nghiép
Tom tàt cóng trình Ne cùa cà nhàn
Bàn photo De cuong de tài dugc phé duyét
Phiéu dàng ky két qua nghién ciru KH-CN


Bào cào tóm tàt bang tiéng Viét

a. Tén de tài:
Nghién cùu dièu kìén tu nhìén vùng cao nguyén dà Ddng Vàn - Mèo Vgc
phuc VU xày dung Còng vién Dia chat (Geopark)
Màsò:QGMJ2
b. Chù tri de tài: PGS TS Ta Hóa Phuomg

e. Càn bo tham già:
PGS TS Dang Vàn Bào
PGS TS Nguyén Vàn Vugng
TS Doàn Nhàt TruÓTig
d. Muc tièu va noi dung nghién cùu:

+ Muc tiéu
•

Nghién cuu càc diéu kién tu nhién (chù yéu là dja chat, dia ly - dia mao) cùa
vùng cao nguyén dà vói Dóng Vàn - Mèo Vac, tìm ra nhùng net tiéu biéu
nhàt, dàp ung càc tiéu chi Cóng vién dia chat do UNESCO xàc lap, làm co sa
cho viec xày dung cóng vién dia chat.

•

De xuàt giài phàp nhàm phàt huy càc dac thù ve diéu kién tu nhién, xà hgi va
vàn hóa dàn toc phuc vu phàt trién kinh té du lieh ben vùng.

•

Xày dung mot so bàn dò phuc vu quy hoach phàt trién kinh té du lich.

+ Noi dung nghién ciru
•

Tóng hgp tài Heu va nghién cuu bó sung ve dja chat, khàc hga tinh da dang
va dge dào ve dia chat cùa vùng nghién cùu nhu mot tài nguyén vó già ve dia
chat xùng dàng dugc khai thàc phuc vu du lich.

•

Phàn loai dia hinh, phàt hien nhùng cành quan dcp. hàp dàn. phuc vu du lich.


•

Bién tàp lai bàn dò nén dia chat cho vùng cao nguyén dà Dóng Vàn - Mèo
Vac, xày dung bàn dò dia mao va bàn dò tiém nàng du lich vùng cao nguyén
dà vói Dóng Vàn - Mèo Vac.

•

Trén co sa dành già toàn dien càc diéu kién tu nhién cùa vùng nghién cuu, de
xuàt càc giài phàp nhàm phàt huy càc thè manh con ó dang tiém nàng phuc
vu phàt trién kinh té du lich ben vùng cho vùng cao nguyén dà, dù diéu kién
de xày dung mot cóng vién dja chat (Geopark)

e. Càc két qua dat du-ac:
+ Két qua khoa hoc:
•

Dà nghién cuu va xàc dinh dugc nhijng già tri dia chat - cành quan vùng cao
nguyén dà Dóng Vàn ~ Mèo Vac

•

Dà xàc dinh rò tinh da dang ve dia chat cùa cao nguyén dà Dóng Vàn - Mèo
Vac

•

Sau thói gian nghién cùu, tàp thè tàc già de tài dà hoàn thien bào cào gòm
càc phàn sau:
Ma dàu
Chuang 1. Diéu kién tu nhién, kinh té - xà hgi

Chuong 2. Dac trung dja mao co bàn vùng Dóng Vàn - Mèo Vac
Chuang 3. Già tn di san dia chat
Chuang 4. Tiém nàng va dinh huóng phàt trién du lich cao nguyén dà Dóng
Vàn - Mèo Vac
Két luan
Tài liéu tham khào
Phu lue
+ Két qua img dung (néu co):
+ Két qua còng bo: dà cóng bó 4 bài bào trén càc tap chi ehuyén ngành, 2
bài khàc dà gùi in..
+ Két qua dào tao: 1 cu nhàn.
1 nghién cùu sinh dugc tao dièu kien làm luan àn TS.


f. Tinh hình kinh phi cùa de tài (hoàc dir àn).
De tài dugc càp 60 trieu, da dugc su dung nhu sau:
Thué khoàn ehuyén món

36.000.000

Cóng tàc phi

12.600.000

Hgi nghi, hgi thào

6.600.000

Quàn ly phi, Dien nuóc

4.800.000

-r

60.000.000

Tong

CHU TRI DE TAI

KHOA QUAN LY

^^

^/<>^~70^

1 ^ ^

9

TRUONG DAI HOC KHOA HOC TU NHIEN
PHO Hieu Tauawr;

/

- •

'j

6 ^ . 1 ilui..v/y£f<^^,/ Ju^yia

J4^4vj^

4


Summary

a. Title
Research on naturai conditions ofthe Dong Van - Meo Vac rocky plateau,
Ha Giang Province, implicating to construct the Geopark
Code: QG.08.12
b. Coodinator: Assoc.Prof. Dr Ta Hoa Phuong
e. Key implementors:
Assoc.Prof. Dr. Dang Van Bao
Assoc.Prof. Dr. Nguyén Van Vuong
Dr. Doan Nhat Truong
d. Objectives and contents ofthe project:
+ Objectives
•

To study naturai conditions (mainly - geological, geomorphological) of the
Dong Van - Meo Vac rocky plateau to fmd out the most specific
characteristics that satisfy the criteria of a Geopark established by UNESCO,
the scientific basis for construction a Geopark in this area.

•

To propose solutions to bring into play the specific characteristics on naturai,
social, cultural and nation conditions for a sustainable tourism cconomy.

•

To establish some maps for planning of tourism economy.

+ Contents ofthe project
•

Collecting and classifying available data and implement research on geology
to defme the geodiversity ofthe study area that is an inestimable geological
resources that fit on tourism exploitation.

•

Classifying the terrain types to discover niee and attractive landseapes for
tourism.

•

Establishing geological, geomorphological and potential tourism map for
Dong Van - Meo Vac rocky plateau.

•

Proposing solutions to bring into play the potential strong points for a
sustainable tourism economy at the rocky plateau on the basis of integrated
assessment of naturai conditions ofthe study area

e. Main resuits:
+ Scientific resuits:

•

Studied and defined the geological - landscape vakics ofthe Dong Van Meo Vac rocky plateau.


•

Studied and clearly defined the geodiversity of the Dong Van - Meo Vac
rocky plateau.

•

Ali resuits were combined in a project report ineluding the following parts:
Introduction
Part 1: Naturai conditions, economie - social
Part 2: Specific geomorphological characteristics of Dong Van - Meo Vac
rocky plateau.
Part 3: The geological heritage value
Part 4. Tourism potential and development orientation of the Dong Van Meo Vac rocky plateau
Conclusion
References
Annexes
+ Application resuits (if yes):
+ Publications: Published 4 articles.
+ Trainning resuits: Trained 1 bachelor and 1 PhD student

f. Research grant.
The research grant was used as follow:
Employing experts

36.000.000

Expense

12.600.000

Seminars

6.600.000

Others

4.800.000

Sum

60.000.000
MANAGING INSTITUTION

COORDINATOR

•7^ 0

X

^

ì^à'^
( ^.

TRUÒNG DAI HOC KHOA HOC TU NHIÉN

'/i.A


DAI HOC QUOC CIA HA NÓI
TRUTÒNG DAI HOC KHOA HOC T Ì T NHIÉN
•k-kickic-kic-kic

Ten oe tai
NGHIÉN CÙU DIÈU KIÉN T i / NHIÉN VÙNG CAO
NGUYÉN D3À DÒNG VÀN - MÈO VAC PHUC VU XÀY
DUNG CÓNG VIÉN DIA CHAT (GEOPARK)
MA SO: QG.08.12

CHU TRI DE TAI: PGS TS Ta Hòa Phuong
CÀC CÀN BÓ THAM GIÀ:
PGS TS Dang Vàn Bào
PGS TS Nguyén Vàn Vu'ong
TS Doàn Nhàt Truòng

HA N Ó I - 2 0 1 0


MODAU
Dong Vàn, Mèo Vac là hai huyen nàm a circ bàc tinh Ha Giang, cung là cir
bàc cùa lành thò Viét Nam, dugc giói han trong toa do tir 23 dén 23 23' vi do bàc
105^7' dén 105^34' kinh do dong. Noi day dugc biét tói nhu cao nguyén dà dò so v
nàm a do cao lón nhàt nuóc ta vói nhiéu ky quan thién nhién nhu dèo Ma Pi Lèng
hèm vuc Nho Qué..., nhOng cành rìmg nguyén sinh vói nhùng loài dac hùu trén ni

dà voi ó dò cao trén lOOOm. Dong Vàn - Mèo Vac cQng dugc biét tói vói càc dan'
thàng, di tich vàn hoà - Ijch su co già tri nhu Cgt co Lung Cu ó cuc bàc cùa Tò quòc
co phò co Dòng Vàn va chg tinh Khau Vai, co khu di tich ''Nhà Vuong'\.,. Noi dà
con àn chua nhiéu tài nguyén thién nhién va nhàn vàn quy già, ma chi di ve phia nar
lành thò này chùt it, nguói ta dà khòng con thày dugc.
Dóng Vàn - Mèo Vac cung dugc biét tói là noi ma nuóc luòn là nguòn tà
nguyén khan hiém, là diéu kién han che trong phàt trién kinh té - xà hgi. Tuy nhiér
còng tàc diéu tra thàm dò nuóc trong nhOng nàm gàn day dà mang lai két qua kh
quan. Nhàm phàt huy càc già tri tu nhién ma thién nhién dà ban tàng cho nguói dà]
vùng cao này, dòng thói khàc phuc nhOng han che, khó khan, càn phài co nhiJng hiéi
biét day dù ve diéu kién tu nhién noi day, trong dò diéu kién dia chat, dia mao dòn:
mot vai trò quan trong.
Dia hình karst chàng nhùng là mot kiéu dia hình dgc dào ma mién karst con 1
mot cành quan, mot loai mòi truóng tu nhién dac biét. Nuóc ta co khoàng 60.000 km
dà vói lo ra trén bé mat tàp trung chù yéu tu vT tuyén 16° vT Bàc tra lén, lai nàm tron,
khu vuc co khi hau nhiet dói gió mùa àm nén rat thuan Igi cho qua trình karst ph£
trién. Tuy nhién, do nhiéu nguyén nhàn khàch quan ncn dén nay mói chi co mot S'
còng trình nghién cùu ve ITnh vuc này.
Nhìn chung, cho dén nay càc két qua nghién cùu ve karst ó nuóc ta thuc si
chua dugc bao nhiéu, con nhiéu vàn de càn phài quan tàm dùng muc hoTi. Tuy nhiér
càc két qua này dà bò sung va hoàn thién thém mot cho càc còng trình ly thuyét tron
nhùng nàm gàn day va dà phàc hoa dugc nhùng net co bàn nhàt ve dièu kién phé
trién karst, dac diém dja hình karst ó Viét Nam. Két qua nghién cùu con cho co sa d
khàng dinh tinh dac thù cùa karst Viét Nam là karst nhiet dói, nò trai vói y kién cu
F. Blondel cho ràng hien tugng karst ó nuóc ta cùng giòng nhu ó vùng òn dói.
Càc dàc trung cùa karst Dòng Vàn - Mèo Vac nhu co su phàn bó cùa dia hìn
karst dang non, càc caru tàp trung tao thành cành quan rùng dà, bang dòng karst the
chiéu thàng dùng dà dugc nhàc tói trong càc vàn lieu, tuy nhién. su nghién cùu d
tiét ve chùng, dac biét là nhùng phàn tich ve diéu kién va co che hình thành dugc d
càp khòng nhiéu.

Ve tén gai va ranh giài cao nguyén dà Dong Vàn - Mèo Vac
Trong kién thùc phò thòng, ó Viét Nam, nguói ta biét tói ba kiéu cao nguyén
cao nguyén bazan vói dien phàn bò ròng rài ó Tày Nguyén; cao nguyén khòi tàng m;
khòng gian dién hình là Dà Lat va cao nguyén dà vói. Néu nhu cao nguyén Mòc Chài
- cao nguyén dà voi dién hình nàm trén dò cao 800-lOOOm vói dia hình lugn sónj
thoài thì cao nguyén dà vói Dòng Vàn - Mèo Vac (duói day se ggi tàt là cao nguyéi
Dòng Vàn) lai co dia hình nùi khà ro. Trong nhiéu vàn liéu, kiéu dia hình nhu Dònj
Vàn dugc ggi là "-hình san" (ploskogorie, tableland) bòi vi bé mat cùa chùng khòni
bàngphàng nhu mot dòng bang lugn song, là mot tiéu chi chinh cùa cao nguyén. Tu;
nhién do trong càc vàn liéu khoa hgc va vàn hoà, cùng nhu trong dói song xà hgi, ti
cao nguyén dà tró thành qua quen thuòc nén de nghi vàn tiép tue su dung. Ggi là cai
nguyén cùng khòng hàn là sai, vi trén dién tich vài tram km , càc dinh nùi déu co di
cao san san nhau, tu 1500-1600m ó phia bàc dén 1200-1300m ó phia nam va vói dcao tuang dói tu vài chuc m dén 200m, trén suón phàn bò càc bé mat dinh dang va
nùi ròng, chàn nùi thuóng dugc lién két vói nhau bòi càc day trùng, nhiéu noi dug
ma ròng dàng ké, tao nén càc khu dinh cu va canh tàc làu dói cùa nguói dàn. Chini
su khàc biét giùa Dòng Vàn vói Mòc Chàu, vói càc vùng nùi dà vói khàc cùa lành thi
dà tao nén nhùng già tri dgc dào ó day. Va su khàc biét dò dugc tao nén bai mot qu
trình dac biét cùa tu nhién - qua trình rùa lùa, hoà tan dà vói bay qua trình karst tron,
diéu kién dia chat hoàc khi hau khàc biét. Nghién cùu dia mao cao nguyén Dòng Vàr
cùng chinh là nghién cùu qua trình karst dugc phàt trién trong nhùng diéu kién dà
biét cùa lành thò - yéu tò tao nén net dóc dào va tinh da dang cùa dia mao karst Dòn
Vàn. Dò là càc non karts dién hình phàn bò trén hàu hét cao nguyén, càc cành dòn
caru tao nén cành quan rùng dà, càc bang dòng thàng dùng bang tram mét va dac bié
là trén cao nguyén này, tu dia hình trùng dén càc suón va bé mat dinh nùi, dàu dà
cung gap lo tra dà vói. Nguói dàn dia phuang noi day cùng góp phàn tao nén càn
quan ''cao nguyén dà'' bòi càc còng trình kién trùc bang dà nhu nhùng bue tuóng d
quanh càc khu cu trù, vuón ruòng. Mac dù co nhùng han che nhìn nhàn theo khi
canh bào tòn (se dugc nhàc tói ó phàn sau), song càc còng trình dà nhàn sinh này d

tao nén net dgc dào cùa cao nguyén, dugc ghi nhàn trén nhiéu vàn liéu khàc nhai
Vói nhùng dac trung nhu vày, cao nguyén Dòng Vàn - Mèo Vac dugc ggi là ''ca
nguyén dà" hiém thày ó Viét Nam.
De xàc djnh ranh giói cao nguyén dà Dòng Vàn - Mèo Vac, theo nhùng yé
càu chung. càn long ghép 3 tiéu chi là: diéu kién dja hình, tinh toàn ven lành thè t
nhién va ranh giói hành chinh hien tai.
Ve diéu kién dja hình, càc cao nguyén hoàn chinh gòm hai bò phàn hình thà
bé mat dinh cao nguyén nàm ngang hoàc lugn sóne thoài va suan vàch eiói han ca


nguyén vói càc khu viro dia hình thàp hoàc cao han. Theo tiéu chi này, cao nguyén
Dòng Vàn - Mèo Vac bao gòm càc bè mat dinh cao tu 800m dén 1600m, ve phia nam
dugc ehuyén tiép vói càc khòi nùi bòi bè mat suón dóc kéo dai tu khu vuc Bàn Dòng
Sao, xà Bach Dich (Yèn Minh) ó gàn bién giói Viét Trung phia tày bàc Yèn Minh,
qua UBND huyen Yen Minh, dgc theo song Nhiem dén xà Màu Due, kéo dai ve dòng
bàc dén nam Mèo Vac, vòng xuòng phia dòng nam quan Khàu Vai dén song Nho
Qué va tiép sang khòng gian cùa tinh Cao Bang. Vè phia bàc, cao nguyén này kéo dai
va gàn vói cao nguyén Vàn Nam cùa Trung Quòc.
Tiéu chi vè su toàn ven cùa lành thè tu nhién khà quan trgng dòi vói còng tàc
bào tòn, thuóng dugc càc nhà quàn ly su dung de phàn chia càc lành thò. Theo tiéu
chi này, ranh giói cùa cao nguyén dà Dòng Vàn - Mèo Vac dugc lày theo ranh giói
cùa song Nhiem va song Nho Qué. Vè co bàn, ranh giói này cùng khà phù hgp vói
tiéu chi vè dia hình, dac biét là tu khu vuc Yèn Minh ve phia tày bàc. Tu Yèn Minh
vè phia song Nho Qué, khu vuc cao nguyén dugc mó ròng trong pham vi dia hình cao
500-800m, càu tao bòi càc dà tram tich lue nguyén. Day khòng phài là suón vàch dóc
nàm ngay sàt bè mat dinh cùa cao nguyén, song chùng vàn là khu vuc dia hình suón
ehuyén tiép tu bé mat cao nguyén xuòng day thung lùng song chinh cùa vùng.
Tiéu chi ve ranh giói hành chinh dugc àp dung dòi vói giói han phia bàc cùa
cao nguyén, dò là bién giói quòc già giùa Viét Nam va Trung Quòc. Doan ranh giói
thù hai dugc vàn dung tiéu chi này co chiéu dai khòng lón tai ranh giói giùa tinh Ha

Giang va tinh Cao Bang khòng trùng vói song Nho Qué ó phia dòng cùa Lùng Pù.
Long ghép cà ba tiéu chi trén, ranh giói cao nguyén dà Dóng Vàn - Mèo Vac.
cùng chinh là ranh giói khu vuc nghién cùu cùa de tài dugc giói han phia bàc bòi biér
giói Viét - Trung, ranh giói phia nam dugc xàc djnh tu doan suón vàch dòc tu khi
vuc Bàn Dòng Sao, xà Bach Dich (Yèn Minh) ó gàn bién giói Viét Trung phia tà>
bàc Yèn Minh, nói xuòng thugng nguòn song Nhiem ó phia tày UBND huyen Yér
Minh, kéo dai dgc song Nhiem dén ngà ba song Nhiem ~ song Nho Qué, nguge dòn^
song Nho Qué dén phia dòng Lùng Pù, vòng lén tày bàc theo ranh giói giùa hai Unì
Ha Giang ~ Cao Bang dén bién giói Viét Trung. Theo ranh giói này, dién tich cac
nguyén khoàng lOOOkm^ giói han trong càc kinh vT tuyén: VT 23'^00'-23"23'590B v^
KT 105''05'-105^32'267D. Ve mat hành chinh, cao nguyén này bao gòm toàn b(
huyen Dòng Vàn, phàn lón huyen Mèo Vac va mot phàn huyen Yèn Minh. Trong càt
vàn liéu dia ly va bàn dò, nguói ta thuóng ggi lành thò dò là cao nguyén Dóng Vàn
tuy nhién de tòn vinh va ghi nhàn nhùng già tri nói bat cùa Mèo Vgc trong tóng thi
càc di san thién nhién quy già cùa cao ngu\én nà\-. hgp ly han ncn ggi là cao nguyéi
Dóng Vàn-Mèo Vgc.


105°45'

105°20'

105"45'

105*^20'

Hình I. S(/ do vi fri cao nguyén eia Dóng Van - mèo \ 'gc

De tal dàc biét càp Dai hoc Quòc già ma so QG.08.12. duac thuc hién trong 2
nàm 2008 va 2009 vói muc tiéu chinh là:

•

Nghién cim càc diéu kien tu nhién ' (chu yéu là dia chat, dia ly - dia mao) cua
vùng cao ngu>én dà vói Dòng Vàn - Meo Vac. tim ra nhùng net tiéu biéu nhàt.
dàp ùng càc tiéu chi Còng vién dia chat do UNESCO xàc lap. lam ca sa cho
viéc xày dung còng vién dia chat,

•

De xuàt giai phàp nhàm phat huy cac dàc thu ve diéu kién tu nhién. xà hòi va
vàn hoa dàn toc phuc vu phat trién kinh té du lich ben \Lmg,

•

Xà\' dmig mot so ban dò phuc \ u qu\ hoach phat trién kinh té du lich.

' Do diéu kién kinh phi dugc eo hep (kinh phi dugc càp tóng còng 60 tnéu dòng cho 2
nàm thuc hién) nén cac tac già chu véu phat hu\ thè manh cua ininh \è mang dia
chat, dia ly - dia mao. càc mang dièu kién tu nhién khac co thè se duac nghién cuu
trons khòn khó mot de tai khac.


Dén nay, de tài dà hoàn thành ve ca bàn muc tiéu dat ra. Két qua nghién cùu cu
de tài cho thày cao nguyén dà Dòng Vàn - Mèo Vac ve phuang dién dia chat - di
mao hoàn toàn dàp ùng nhung tiéu chuàn de xày dung mot còng vién dia ch^
(Geopark) tàm ca quòc già, tién tói già nhàp mang luói còng vién dia chat toàn càu.


Chu*(mg 1
DIÈU KIÉN Tir NHIÉN, KINH TÉ - XÀ HOI

1.1. Vjtridjaly
Cao nguyén dà Dòng Vàn - Mèo Vac nàm ó dia dàu phia bàc cùa nuóc ta, co die:
tich khoàng 1000km2, giói han trong càc kinh vT tuyén: VT 23''00^-23''23^590B v
KT 105°05'-105''32'267D. Vè mat hành chinh, cao nguyén này bao gòm toàn b
huyen Dòng Vàn, phàn lón huyen Mèo Vac va mot phàn huyen Yèn Minh cùa tin
Ha Giang. Phia bàc giàp Trung Quòc, phia tày va tày nam giàp càc huyen Quàn Ba v
Yèn Minh (Ha Giang), phia dòng nam giàp Cao Bang.
1.2. Dièu kien tu* nhièn
LZLKhihgu
Cao nguyén dà Dóng Vàn - Mèo Vac dugc coi là mot trong so nhùng cao nguyé
dà vói cao nhàt ó khu vuc Dòng Bàc Bò Viét Nam.
Khi hau vùng cao nùi dà vói, nàm sàt chi tuyén bàc. mat me, nhiet do trung bìn
trong nàm 15-16^C, mang dàc diém cùa khi hau càn nhiet dói va òn dói. Mùa dòn
thuóng kéo dai tói 6-7 thàng, vào càc thàng XII va thàng L liét trai thuóng già lanl
co nhùng ngày nhiet dò ha thàp tói 5^C, cà biét tói 0*^C va dói khi cùng co tuyét ra
Mùa he khi hàu trén cao nguyén chi nóng vào buoi trua, nhiet dò co thè lén tói tré
20*^C, nhung dju ngay vè buoi chiéu va màt me vào dém va buoi sang, nhiet dò h
xuòng tói duói 15 C.
7.2.2. Dac diém thuy vàn
Vùng cao nguyén dà vói Mèo Vac co song Nho Qué là dóng mach lón nhàt, b;
nguòn tu Vàn Nam, Trung Quòc dò vào Viét Nam ó dia phàn xà Lùng Cu, huyé
Dòng Vàn, xuòng phia nam nói vói song Nhiem va dò \'ào song Gàm. 0 phia nan
tày nam khu vuc he thòng song va suoi nho phàt trién han. chù yéu trén nén càc e
lue nguyén cùa he tàng Song Hién. Song Nam Lung va song Chù My déu bàt nguc
lù day nùi Phù My, dò ve phia nam. nhàp lai thành song Nam Ban va dò vào sòr
Nhiem. He thòng song thù hai gòm song Tàt Ngà va song Pàc Dàu. bàt nguòn tu ci
dinh nùi cao ó day Miéu Vac, chày xuòng phia nam \ à nhàp vói nhau tai bàn Tòn
xà Niem San sau dò dò vào song Nhiém. Tuy nhièn trén vùng nùi dà vói, càc sòr
này chi xuàt lo nuóc ó dò cao 350-300m so \'ói muc nuóc bicn. do vày vice ngu

dàn sinh song trén càc thung lùng dà \òi ó dò cao tu' lOOOm tra lén. là khòng t;
dung dugc càc nguòn nuóc này. Trén bé mat cua cao ngu\ cu dà \ ói phó bién càc dii
nùi tai mèo. càc thung lùng hep phàt trién manh me càc phcu karst. gièna karst va e


bang dóng khò, chi co rat it suoi ngàn hình thành vào mùa mua. Do vày nguòn nuc
trén mat là nuóc mua hàu nhu bi thu hét vào càc he thòng karst, rói thàm sàu xuòr
long dàt va quy tu vào càc he thòng song Nho Qué, song Nhiem. Nhìn chung, die
kien tu nhién cùa cao nguyén dà vói khòng thuan Igi cho su tich va giù nuóc m;
cùng nhu nuóc ngàm. Cùng vói thói quen cùa dóng bào chat cày lày cui, dot nuanj
làm rày càng làm can kiet càc nguòn nuóc hiém boi con giù dugc trong càc tàng e
lue nguyén.
1.3. Dat dai
Dién tich dàt su dung vào muc dich nòng nghiép cùa cao nguyén dà khòng nhiéi
khoàng 15 nghìn ha. Dà thè phàn lón dién tich dàt thuòc dia hình nùi dà vói va ó d
cao trén lOOOm so vói mire nuóc bién, it dién tich thuòc càc vùng co dò cao tu 700i
tró xuòng. Dàt ferarit phàt trién trén dia hình nùi dà vói, trong càc thung lùng va tré
càc suón nùi cao. Do dugc canh tàc làu dói, lai phàn bó trén dia hình nùi dòc nén d;
bò phàn dà bi bào mòn, rùa tròi manh con tra dà góc. Nguói nòng dàn phài rat vàt \
mói co thè tao ra dugc mành dàt tròng, bang càch phà dà, xép thành càc bó ngàn \
goin dàt mùn lai. Do khòng co nguòn phàn chuòng bón thuóng xuyén, lai thiéu nuc
nén thói gian canh tàc trong nàm chi co 01 vu, nàng xuàt thàp.
1.4. Giao thòng
Càc duóng giao thòng lién huyen Dòng Vàn - Mèo Vac - Yèn Minh va bé TX H
Giang xuyén qua huyen Quàn Ba déu dà dugc trai nhua, giao thòng dà thuan tién ho
thói ky 10 nàm truóc rat nhiéu. Tu trung tàm càc huyen dèu co duóng ó tò di vè ci
xà. Tuyén duóng tu Dòng Vàn di còt co Lùng Cu dà trai nhua. Tuy nhién, nhiè
duóng con trong tinh trang càp phòi, nén viec di lai con khó khan, nhàt là duóng (
xuòng càc bàn thuóng nhò, qua nhiéu dóc cao. vuc sàu, chi thich hgp cho giao thòn
bang ngua thò. Tuy nhién, co thè nói ràng, dói vói mot huyén mièn nùi cao, co due

mot he thòng duóng giao thòng nhu hién nay dà là khà thuan Igi.
Giao thòng duóng thùy cùa vùng cao ngm'cn hàu nhu khòng dàng ké, vi man
song suoi khòng phàt trién. Càc song mién nùi dang ó giai doan tré. toc dò dòng chi
cao, lai co nhiéu ghénh thàc, khong thuan Igi cho giao thòng.
1. 5. Thòng tin lién lac va buu chinh vien thòng
Mang luói thòng tin lién lac va buu chinh vien thòng cua càc huyen trong cz
nguyén con kém phàt trién, mói chi tàp trung a càc hu\èn ly. Tuy nhién viéc gÌE
dich dién thoai qua so mày cùa Buu dién trung tàm huyen \ a i càc huyen trons tir
cùng nhu vói tàt cà càc noi khàc trong toàn quòc là tuong dói thuàn Igi. Ngoài r
mang di dóng Vinaphon va Viettel cùng dà dugc phu a khu xyc thì tran. Càc mar


này dà hoà nhàp vào mang di dòng toàn quòc, nhung do dia hình nùi cao nén ó cà
vùng xa trung tàm huyen khòng bàt dugc song.
1.6. Dac diém kinh té - xa hoi
Theo bang phàn vùng kinh té-xà bòi, càc huyen trong cao nguyén dà Dòng Vàn
Mèo Vac cùa tinh Ha Giang nàm trong tiéu vùng kinh té - xà hgi 1, thàp nhàt trong
tiéu vùng kinh té cùa tinh.
7.6.7. Dac diém dàn cu
Cao nguyén dà là noi sinh song cùa dòng bào 22 dàn toc. Nguói H^Mòng chiér
khoàn 50%, chiém ty le thàp han làn lugt là càc dàn toc tày, Nùng, Giày, La Chi, Ho
v.v
Nguói H'Mòng chiém dàn so dòng nhàt va thuóng chiém ITnh ó càc vi tri co di
hình cao nhàt cùa cao nguyén dà vói. Hg tu cu theo dòng hg co quan he huyét thòn^
thàn thich thành tùng bàn tu 30-50 nòe nhà, dòi khi co bàn lén dén trén 50 nòe nh^
rài ràc trong càc thung lùng dà vói, trén càc suón nùi cao.
Nguói H'Mòng co bàn sàc vàn hoà riéng vói càch àn màc rat tiéu biéu. Phu n
thuóng màc vày xoè qua dàu gòi, mac ào nhiéu màu sàc. cuòn tap de ó bung, dà
cuòn khan, chàn di tàt ngàn va day vài Trung Quòc. Nguói phu nù H'Mòng co the
quen àn màc dep vào càc ngày chg phién. nhàt là càc thiéu nù, tuoi 15-16. Hg man

theo guang, lugc va càc bò vày, ào dcp de thay truóc khi xuòng chg. Nguói dàn òn
H'Mòng àn màc don giàn han nhiéu, quàn dai dùng thung. ào ngàn cài khuy vài, dà
dòi mù nói; tàt cà déu màu den va chàn di già}' \ài. Nguói phu nù H'Móng thuòc ri
nhiéu càc bài tinh ca, mó tà càc mòi tinh dao du\'cn. cành dcp thién nhién; hg hàt sa
me, co thè bang gió lién vào mòi phién chg. Dàn òng H'Móng co biét tài thói khèi
ho thuóng biéu dién khèn cùng vói diéu nhày uyén ehuyén làm say dàm long nguc
vào càc ngày le bòi va trong càc buoi chg phién.
Nhà cùa nguói H'Mòng là nhà dàt, thuóng là thàp, nho, co phàn so sài; cgt, kè(
dòn tay là cày lày ó rùng vè, mài Igp co tranh. Tuóng bao quanh bang dàt hoàc bàn
vàn xè, xung quanh nhà thuóng rào bang càc cày nhò. Ngày nay mot so bàn ó ga
duóng òtò, nhà dà dugc xày bang gach ba banh. Igp tàm Igp fibro-ximàng do Nt
nuóc tài trg. Nguói H'Móng thich song trcn càc ''nòe nhà" cùa vùng nùi, khòng e
thói quen tròng lùa nuóc, cày ngò là nguòn cung càp luang thuc chù \'éu cho bua ì
hàng ngày. Ngò dugc tròng trén càc thung lùng dà \'ói. trcn càc suón nùi cao, tror
càc hòc dà vói co dàt ferarit. Ngò cùng là thùc an chinh cho già sue. dóng thói cùng
nguòn tinh bòt de nàu rugu.
Uòng rugu là phong tue vàn hoà cua nguoi ILMóng. Vao càc dip tang le. cuòi he
ngày tét. ngày le va thuóng xuyén hon la \ao cac phicn cha: ban bc. anh cm gap nh;


là phài co bàt rugu. Nguói già, nguói tré, phu nù cùng nhu nam giói déu biét uòn,
rugu. Hg uòng rugu cho dén khi tan chg, dòi khi say xin, nàm ngù ngay tai chg boa
trén duóng ve nhà.
Su tan tuy cùa nguói phu nù H'Mòng that dàng khàm phu. Ngoài còng viec <
nuang, rày, hg con dàm nhiem tàt cà càc viec nói trg trong già dinh, chàm sóc chòng
con. Khi nguói chòng say rugu, hg ngòi ben chàm sóc va chó dgi cho dén khi nguò
chóng tinh rugu, vuc chòng lén ngua dua ve nhà. Dói bàn tay cùa nguói phu ni
H'Mòng khòng lue nào nghi ngai, ngay cà khi di nuang, rày, di chg. Hg mang the<
nhùng cuòn sgi lanh, vùa di vùa nói tuóng nhu khòng khi nào dùt, rói de dét lèi
nhùng chiéc vày xoè, nhùng chiéc khan muòn màu sàc. nhùng bò quàn ào dep ch<

chòng, con.
Ngoài tròng ngò, nguói H'Mòng con tròng khoai, san, rau xanh, tròng mia va tròn,
lanh de dét vài. Vàt nuòi chù yéu là gà, Ign, chó, de, bò va ngua. Tàt cà vàt nuòi de"
thà ròng. Còng cu lao dòng thò so, tu tao: cuòc, cày, dao. Bò là vàt nuòi dùng de cà;
ruòng, de thit va buon bàn trao dòi. ngua dùng de thò hàng di chg. San xuàt dira va
canh tàc nuang, rày. Cuòc song cùa nguói H'Mòng thuóng gàn lién vói mòi truón,
thién nhién, dot rùng làm nuang, rà}', lày cui \ à san bàt thù rùng. Trong nhùng nàr
gàn day, rùng tu nhién khòng con nén dòng \at hoang dà cùng di cu di noi khàc. Né
kinh té cùa nguói H'Mòng cùng nhu tàt cà càc dàn toc khàc trong huyen déu man
tinh tu cung, tu càp. Hàng nòng san: ngò, lùa: càc loai rau màu: bàp cài, xu hào, ci
xanh; vàt nuòi: Ign, gà, bò, de, chó; càc nòng cu: cày. dao. cuòc, xcng, gùi; san xué
ra chù yéu là de trao dòi, chua mang tinh kinli doanh. Mot diéu nói bàt ó càc huyé
trong vùng: càc nòng cu nhu cày, cuòc, dao. chao gang dcu do nguói H'Mòng tu ta
va co chat lugng khà tòt, luói dao, luai cà)' sac \à co dò cùng cao. Nguói H'Mòng e
biét tài khoan nòng sùng kip, tuy nhién trong nhùng nàm gàn day. dóng vàt hoang d
khòng con cùng vói viec Nhà nuóc vàn dóng tir nguyén nòp sùng tu tao de dàm bà
an ninh trong còng dòng dàn cu nén nghé tini cóng khoan nòng sùng cùng mai mot.
Phàn dòng nguói H' Mòng khòng biét chù. càc thè he lù 50 tuoi tra lén biét rat
tiéng phó thòng. Trong nhùng nàm gàn dà\, Nhà nuóc dàc biét quan tàm dén né
giào due phò thòng, càc Truóng phó thòng co' so nói trù dugc mó ròng dén càc y,
hoàc cum xà, do vày thè he tré ngày nay cua nguói ILMóng dà bici dugc nhiéu tién
phò thòng han thè he truóc. Mot so cm hani hoc tiép tue hgc Icn pho ihòng Trung he
tal trung tàm thi tran huyen. Mot so em co khà nàng dugc IUXCMI thàng vào ci
Truóng trung hgc day nghé va Cao dàng su' pham cùa tmh hoàc cac truóng Dai he
Quòc già do Nhà nuóc tài trg.
Nhòm càc dàn toc Tày-Nùng dùng ihù hai \ e màt dàn so trong \ ung. Hg song ó Cc
vùng gòm chù yéu nùi dà phién sci. cai. b^i l^-i \a cac da phun irao nui lùa ma ngc


ngù phò thòng ggi là vùng nùi dàt, co khà nàng chùa va càch nuóc tòt, do vày nguò

nuóc mat cùng nhu nuóc ngàm khà dòi dào, thuan Igi cho canh tàc lùa nuóc.
Nguói Tày va nguói Nùng thuóng chgn nhùng vùng gàn càc luu \'uc song, suoi v
thung lùng thàp co nhiéu nuóc. Hg cùng song thành tùng bàn, dòng due, nhà san xe:
lan nhà dàt, ròng rài, cao rào va thoàng màt. Hg co ngòn ngù, nén van hoà va phon;
tue khà gàn gùi nhau nhu vàn nghé dàn gian, iha ca, mùa nhac, tue ngù, ca dao va cà
làn diéu hàt lugn, hàt then cùng vói nhac cu dgc dào là dàn tinh. Nguói Nùng co 1
hgi lón nhàt là hgi Lùng Tùng (bòi xuòng dóng va thàng giéng hàng nàm). Càch ài
màc cùa nguói Tày va nguói Nùng khà giòng nhau va càch àn màc cùa nam va ni
cùng khòng khàc nhau nhiéu, xanh chàm là màu chù yéu dùng de may quàn ào. Phi
nù mac quàn dai va ào dai lùng, cài khu\' \':ù kiéu nguói Hoa. nam giói màc quài
dùng thung, ào may kiéu ào bà ba, co dùng. cài khu}' vài. Tu\' nhicn ngày nay, d;
phàn lóp tré, àn màc giòng lùa tuoi thanh nicn nguói Kinh.
Nguói Tày thuóng làm nhà san va dugc xày dung khà còng phu, bang nhiing loa
gò tòt. Tàng san dùng de ó, bép dàt ó giùa nhà. Tàng Irei dugc va}' kin xung quanl
bang tre, gò de nòng cu va nhòt già sue nhu ii'àu, bò, Ign, gà; gà\' mal ve sinh va dai
biét ò nhiém mòi truóng. Mùi bòi hàm tu phàn tràu, phàn Ign, phàn bò xòng lén tréi
san trong nhùng ngày he oi bue. Cgt nhà cua nguói Tày thuóng làm bang cày g<
nghién, chàc khòe, khòng bi mói, mgl; xà gò. i\òn tay cùng dugc làm bang càc loai g<
tòt nhu chò nàu, chò chi, chó xanh. Rui, me hìm bang tre luóng già \ à mài Igp bànj
co tranh hoàc ngòi àm-duang.
Nguói Nùng thuóng làm nhà dal, bao quanh là dal tràiih tuong, day, chàc chàn
ròng rài va cao rào han nhà cùa nguói ILMóng, mùa dóng thì àm, mua he thì màt.
Nguói Tày cùng nhu nguói Nùng sinh song chù ycu bang nghé tròng lùa nuóc
khai khan càc long chào thung lùng va càc cac suón dói làm ruòng bàc thang. Ngoà
ra hg cùng biét tan dung càc suón nùi dà vói de tròng lac, dàu tuong \'à tròng càc cà'
hoa màu khàc.
Khàc vói nguói H'Mòng, nguói Tày va nguói Nùng thuóng chàn nuòi già sue bàn:
càch nhòt duói nhà san hoàc nhòt ricng \oi so kigng dóng. nliài là ^à, vjt, ngar
ngòng. Dùng tràu cày ruòng nuóc, gico ma r u mói tròng lua. Nga\' nay, nguói Tà>
nguói Nùng buóc dàu dà biét àp dung càc i^'.uong phap khoa hgc \ao chàn nuòi v

tròng trgt nhu dào ao thà cà, nuòi càc giòng \on cho nàng xuàt cao.
Ngirói Tày cùng nhu nguói Nùng quan if n nhicu dcn \iéc hgc hànli cùa con cà
do vày so càn bò làm còng ebùc cho Nhà \:v >c nhu lam giao \ icn. Kim trong càc C'
quan hành chinh chiém so dòns sau n-uói Ki: !i.

ir


Nguói Dao chiém vi tri dòng thù ba, sau nguói H'Mòng va còng dóng nguói Tà}
Nùng. Hg chiém ITnh trén càc vi tri cao han nguói Tày va Nùng \ à thàp han nguc
H'Mòng, trung bình ó dò cao 400m. Nguói Dao làm nhà dàt, nhung khòng to, ca
chàc chàn nhu nhà dàt cùa nguói Nùng. Hg àn màc giàn dj hon nguói H'Mòng ve
quàn dai, ào dai bang vài bòng tu dét, màu xanh chàm. co duóng \ ién chi màu thè
càc hình hoa vàn rat tinh té. Nguói Dao giói nghé làm lùa nuong. trong ngò, tròn
che, bòng trén càc nucmg, rày. Nguói Dao rat giói nghé che tàc dò trang sue bàn
bac, dòng va rèn due còng cu lao dong.
Nguói Kinh da phàn là còng chùc lìhà nuóc, làm \ ice trong cac Ban, Ngành cu
ca quan Dàng, HDND va UBND, là càn bò tàng cuòng giùp càc xà k'im còng tàc qua
ly hành chinh. Hg là giào vién, y, bàc sy, sy quan quàn dòi. Còng un nhàn dàn, Bò de
bién phòng. Hg song tap trung ó càc thj tran Meo Vac, Dóng Vàn, o càc Trung tàm
té xà, càc cum Truóng phò thòng nói trù va Dòn bién phòng. Trong so này co mot s
xày dung già dinh vói nguói dja phnivng, dà co càc tlié he con \ à cliàu mang dòn
màu lai giùa nguói Kinh vói ngu'ói ILMóny. l'à}', Nùng \'à càc c!àn toc khàc. Ng0£
ra co mot so thucmg nhàn làm cóng tàc cljcli \ n. buon bàn, mó quàn àn. quàn giài khi
va nhà nghi. Mot so dà song dinh cu, mot so t'cn kìm àn co tinh thói \ u.
1.6.2. Kinh té
Hién tai nén kinh té cùa cao ngu\ cn dà nói chung co xuàt phài clicm rat thàp, ty 1
nguói nghèo ó thi tran chiém khàc C:M) so \ (Vi toàn quòc. TÓU càc tlii tran, so nguc
huóng luang hành chinh su nghiép tu ngàn s;:ch Trung uong chicni dai da so; con h
là mot so tiéu thuóng song bang nghé djch \ u. buon bàn nhó le. Da phan hg là nguc

Kinh, tu càc huyen mién xuòi, mot so xày dung già dinh vói nguói dia phuang, din
cu làu dai, mot so vàng lai buon bàn co ifnh '^lòi \'u. Hàng hoà tr;iM dói chù yéu gòr
càc màt hàng nhu yéu phàm: Muói. duòng. i^uóc màm. giày, bi':. c|n;Mi, ào, vài, x
phòng, day, dép, dò gò, dò dién \ a e ' j màt ! mg phuc \'u cho ; n vu:it nóng nghie
nhu phàn bón hoà hgc; càc mat hàn^^. phuc \\\ xà}' dung nhu xi mà:ig. sàt, thép, gact
tàm Igp va djch vu phuc vu àn uòng. Dóng th• i càc thuóng nhàn Ì:^:\]^^ ihu mua mot s
màt hàng nòng nghiép cùa nguói cL-n C.

'ng: ihoc. gao. n g c i<;!i. gà va mot s

cày dugc phàm co tinh dàc san e ' - - ."

nói. Trù- mot so e'n b^ là nsuói di
vnu kiwng Nlià n'
C'Mi dai bò phà

phuang tham già còng tàc chinh c;n;

dl''0-C

nguói dàn song bang nghé nòng. tió-

àn nuòi theo plur

li ùc tu cune, t

1 cua \ ung cao IIL

:'i. huyén. Tr

e Nàia nu'óc. con

100% neuc

càp.
• Nòng nghiép:
Nòng nghiép là ngành kinh i • •" -i m
càc huyén ly, noi tap trung dóng C

; '- e

dàn ó càc bàn, song bang nghé nóng

iucp.


Nguói Dao chiém vi tri dòng thù ba, sau nguói H'Mòng va cóng dóng nguói Tày
Nùng. Hg chiém ITnh trén càc vi tri cao hon nguói Tày \ à Nùng va thàp hon nguò
H'Mòng, trung bình ó dò cao 400m. Nguói Dao làm nhà dàt, nhung khòng to, ca(
chàc chàn nhu nhà dàt cùa nguói Nùng, Hg àn màc giàn di hon nguói H'Mòng vó
quàn dai, ào dai bang vài bòng tu dét, màu xanh chàm, co duóng \ién chi màu thèi
càc hình hoa vàn rat tinh té. Nguói Dao giói nghé làm lùa nuang. tróng ngò, trònj
che, bòng trén càc nuang, rày. Nguói Dao rat gioì nghé che tàc dò trang sue bànj
bac, dóng va rèn due còng cu lao dóng.
Nguói Kinh da phàn là còng chùc nhà nuóc, làm \'iec trong càc Ban, Ngành cu;
ca quan Dàng, HDND va UBND, là ciin bó tàng cuò'ng giùp càc xà L\m còng tàc quài
ly hành chinh. Hg là giào vién, y, bàc sy, sy quan quàn dòi. Cóng :in nhàn dàn, Bò dò
bién phòng. Hg song tap trung ó càc thj tran Meo Vac. Dóng Vàn. o càc Trung tàm ;
té xà, càc cum Truóng phò thòng nói trù va Dòn bién phòng. Trong so này co mot s(
xày dung già dinh vói nguói dia pliu-(vng, dà co càc thè bé con \'à chàu mang dòn|

màu lai giùa nguói Kinh vói ngu'ói ILMóny. Tà}', Nùng va càc c'àn tgc khàc. Ngoà
ra co mot so thuang nhàn làm cóng tàc di'ch \ n. buon bàn. mó quàn àn. quàn giài khà
va nhà nghi. Mot so dà song dinh cu, mot so c'cn làm àn co tinh thói \'ii.
1.6.2. Kinh té
Hién tai nén kinh té cùa cao ngiiyCMi dà noi chung co xuàt phài dicm rat thàp, ty L
nguói nghèo ó thi tran chiém khàc c;!0 so \o\ toàn quòc. Tai càc thi Iran, so nguò
huóng luang hành chinh su nghiép tu ngàn sàch 1 rung uong chicni dai da so; con la
là mot so tiéu thuang song bang nghé djch \ u. buon bàn nho le. Da phàn hg là nguò
Kinh, tu càc huyén mién xuòi, mot so xày dung già dinh vói nguoi dia phuang, dinl
cu làu dai, mot so vàng lai buon bàn co ifnh 'hoi \'u. Llàng hoà trjn clói chù yéu gòri
càc màt hàng nhu yéu phàm: M'jói. ''nóng. -u'drc mani, già}', bàt. t|uàn, ào, vài, x
phòng, day, dép, dò gò, dò dién \à e ' : mat ! ':ng phuc \'u cho \ ;i xuài nóng nghie
nhu phàn bón hoà hgc; càc màt hàiu! phuc \\\ xà}' dung nhu' xi màng. sàt, thép, gac?
tàm Igp va dich vu phuc vu àn uòng. Hong t!^ ' i càc thuóng nhàn c'^.ng ihu mua mot s
màt hàng nòng nghiép cùa nguói ('''^ d'i p! " ng: ihóc. gao. ng'"-. l'.^n. eà va mot s
cày dugc phàm co tinh dàc san e!'"; à'i \à •^:'!Ói. Trù' mot so e di h'^ là nguói di
phuang tham già còng tàc chinh c.u] ' ) d'!oc ! ".VULI kroiig Xlìà u! • \ c-n dai bò phà
nguói dàn song bang nghé nòng. lii"^'- '••;! \à 'làn nuòi theo pbii: -•: t' ne tu cung, t
càp.
• Nòng nghiép:
Nòng nghiép là ngành kinli
nli

I•

"-•n i r r ' •1 cua \ung cao ng'" n: 'à. huyén. Tr

: " -n e' e Nàia nu'o'c. con .
càc huyén ly, noi tàp trung dòn g ^'
long • hicp.

dàn ó càc bàn, song bang nghé nóng

" 1 100% ngu(


Nhùng cày luang thuc chinh cùa \ ùng:
^ Ngo: Theo dành già chung, cày ngò dùng dàu trong so càc cà} màu luang thuc ci
ve quy mò va dien tich cùng nhu san lugng cùa tinh Ha Giang. Ngò là san phàrr
chinh cùa dòng bào nguói H'Mòng dùng trcing bua àn hàng ngà}' (làm mèn mén)
dùng chàn nuòi già sue va nàu rugu.
^ Lùa: cày lùa dùng hàng thù hai sau cày ngó. Cày lùa coi nhu là màt hàng dàc sàr
cùa vùng. Gao nuang tham, vùa mém \ ùa dco, ngon micng thuóng dugc dòng bàc
H'Mòng nàu thành xòi màu trong càc dip le, tét \ à bàn trong càc ngày chg phién.
^ Cày thu'C phàm rau, qua: Chiém khoàng 9.4^)0 dien tich cà} iróng hàng nàm \ì
thuóng tròng xen vói cày ngò. Càc loai r;iu cài. khoai sg, hành tà}'. gùng, dàu qua \i
càc loai rau tham khàc co chat hrgng rà', cat^. nhung mói chi dàj^ ùmg dugc nhu cài
su dung tai chò cùa nguói dàn.
v^ Cày còng nghiép: Trong so cày còim nglùcp quan trgng co cà}' dò tuang va cà)
lac cùng thich nghi vói khi hàu vùng cao. dugc dóng bao tróng de kìm ihùc àn va trac
dòi hàng hoà. Cày còng nghiép làu nàm 'j::n n'ur \ àng bòng trcn d it Meo Vac.
^ Chàn nuòi: Bò là con vàt nuòi vói sd hign^i Vm trong \ ung c:io ngLi}'cn dà. Chà:
lugng thjt bó ngon va dugc dành già tlnwàc mot trong càc giòng bó dà thich nghi dugc
vói khi bau lanh va diéu kién khó han e : c;io i^'_ni\ àn dà \ói. càn -'ngc duy tri bào ve
Ngua, de là nhùng già sue dugc nuòi i.ldàu v\\\\\vi chira co con : > ihóng ké cu thè
Lgn den va gà quàc cùng là nhùng dàc s i e.;: •. L;:^ :: ihit thom. n n.
^ Dò uong: Rugu ngò dugc dùng pho ! icn Hong \ùng, cùng h"; dàc san cùng dugc
nhiéu khàch hàng uà chuòng, co huon^' \ i ricrei ciia nicn ki \à lo ; ngó cùa vùng cac
nguyén dà voi.
Mac dù chàn nuòi chi chiém tv trgn'j. -^lio i' ~'^'^ ^;;n xuàt nóng '^-hicp nhung nò di
dàp ùng dugc nhu càu vè sue kéo, chu}\: eh . :!,':j pham cho nli i dàn. Ihit lgn, thi

bò, gà dugc bàn hàng ngày ó chg hu} àn. ivièr. :v_ ;} chg phién. e hàng \ai chuc cor
lgn dugc gièt mó de phuc vu cho (^^owi '^ ' o ^ : I , :i hci) lanh \c . oi elig.
• Làm nghiép:
Dién tich rùng cùa cao ngincn '' P"'
nhàn thùc dugc tàm quan trgng cua ^. '" :"•

L'"".

hi thu hv7 ' ^ ULIU-ÒÌ dàn chu;
o \é ru'ng < \ wvv^w. Phàn lói

rùng tu nhién dà bi chat ha de hi}' ci '. m • • \ \\\\. XhùuL'
i cr\' cho go qm
hiém nhu pamu cùng dà bj khai thac ^ i ki, . d > \:;,} nhùng N.I: ;dìain ihu dugc ti
nguòn rùng tu nhién là khòng dàng kc. ".lod " :• o' i^iòt so dmh - ni cat). con sót la
mot so cày co thu ó nhùng noi khó k' ' ' j .


Ngày nay chiém tuyét dai bò phàn dien "'c!i C;ÌO ngu}én dà !à càc quàn xà thuc
vàt thù sinh, càc loài phàn bò ròng, khòng co già tri tài nguyén. I licn chi con mot se
mành rùng nguyén sinh nhò nhoi con sót lai iicn duóng dinh cùa mot so dai nùi d^
vói. Trén dò con tòn tai mot so loài thòng. km quy hiém, dang co nguy ca tuyé
chùng. Theo GS Phan Ké Lòc, viec khoanh \ ùng càc dien tich dò nhàm muc dici"
phàt trién du lich sinh thài là khòng thuc te.
• Djch vu du lich
Là cao nguyén dà vói nàm ó mành dal dja (klu ciré bàc cua Tò quòc, co cènni
quan thién nhién rat dòc dào, hùu tinh. noi sinh song cùa trén 20 e' n toc anh em giài
bàn sàc, nén cao nguyén dà Dòng Vàn - Mèo Vac cùng là noi ci> tiém nàng lón de
phàt trién kinh tè du lich. Tuy nhicn. liicn trang nv.aiih kinh té du lich noi day chuc
phàt trién, con tu phàt, do chua dugc dàu tu \à, quan làm dùng mù j cùa càc càp chinh

quyén.


Chu-cmg 2
DÀC TRl/NG DIA MAO CO BÀN VÙNG DÒNG VÀN - MÈO VAC
•

•

•

Trong nghién cùu di san dja chat phuc vu xày dung Khu di san tu nhièn co già
tri dia chat hoc (Geological nature heritage) hoàc xày dung càc Còng vién dia chat
(Geopark), nhùng nghién cùu, dành già càc già tri dia chat va dia mao co y nghTa
quan trgng bac nhàt. Bòi dò là nèn tàng cùa càc già tri di san thién nhién dugc càc
quòc già riéng biét hoàc dugc UNESCO còng nhàn.
De dành già càc già tn dia mao, viec thành lap mot bàn dò dia mao ùng dung
cho ngành du lich dugc coi là nhiém vu hàng dàu. Trong de tài này bàn dò dia mao
cùng se dugc su dung làm nén cho bàn dò tiém nàng du lich cùa vùng.

2.1. Nguyén tàc thành lap bàn do dia mao
Hién nay ó Viét Nam va trén Thè giói co khà nhiéu phuang phàp phàn loai dja
hình va nguyén tàc xày dung bàn dò dia mao nhu bàn dò dia mao chung kiéu tòng
hgp theo nguyén tàc nguòn gòc - hình thài, kién trùc - hình thài hoàc bàn dò chung
kiéu phàn tich nhucnguyén tàc nguòn gòc, nguòn gòc - lich su, nguyén tàc càc bé
mat cùng nguòn gòc va cùng tuoi, nguyén tàc nguòn gòc - hình thài - dòng lue... Dòi
vói càc bàn dò dia mao ty le trung bình dén lón (1: 100.000 dén 1: 50.000), dàc biét là
bàn dò dia mao vùng karst, de phàn ành dugc thuc chat dac trung hình thài cùa khu
vuc, phàn ành dugc nguòn gòc phàt sinh càc thành tao dia hình hién tai, dòng thói
làm sàng tò xu huóng phàt trién dja hình, bàn dò dia mao càn dugc xày dung theo

nguyén tàc càc bé mat dòng nhàt ve nguòn gòc. Dò cung chinh là nguyén tàc dugc
lira chgn de xày dung bàn dò dia mao cao nguyén dà Dòng Vàn ~ Mèo Vac.
Trén bàn dò thè hien 4 nhòm nguòn gòc vói 21 dang dia hình co nguòn gòc va
hình thài khàc nhau gòm: 1. Dia hình kién tao va kién trùc bóc mòn (gòm 4 dang dia
hình); 2. Dja hình bóc mòn tòng hgp (gòm 10 dang dia hình); 3. Dia hình karst (gòm
6 dang dia hình) va Dia hình dòng chày (gòm 1 dang dia hình). Càc dang dia hình
dugc thè hién trén bàn dò bang nén màu chat lugng theo nguyén tàc dia hình càng cao
thì màu càng xàm.
2.2. Dàc diém càc dang dja hình
r

r

2.2.1. Dia hình kién tao va kién trùc bóc mòn
a. Suón kién tgo - hòc món doc dùt gay, dóc >30
Suón kién tao dgc dut gay là mot dang dia hình kién tao. dugc hình Ihành chù
yéu do boat dòng cùa dùt gay kién tao. rhuòc pham vi cao nguyén Dòng Vàn Meo
Vac, thung lùng song Nho Qué chày khà thàng theo phuang tày bàc dóng nam. dgc
14


theo mot dut gay boat dòng làu dai. Càc phàn tich dja mao cho thày trong Cenozoi,
dùt gay song Nho Qué boat dóng manh, kéo theo su sut lùn dang bàc ó cành phia tày
nam. Dgc dut gay này, boat dòng bóc mòn - xàm thuc xày ra manh me, tao nén thung
lung kién tao dién hình vói dja hình hém vuc dai (trén 30km, va ben Vàn Nam con
trén lOkm) va sàu nhàt (dén 800-900m) cùa Viét Nam, tao vàch dòc dung khi càt qua
càc khòi dà vói C-P. Song Nho Qué khi chày vào dàt Viét dà ha nhanh dò cao day
song: tu do cao tuyét dòi 800-900m (ben Vàn Nam) vói suón dòc sàu 400-500m, dà
nhanh chóng giàm con 560m rèi 52 Im (Ma Lù, Dòng Vàn), va chi con 150m ó ngà
ba Nho Qué-sòng Nhiem (Khàu Vai). Hém vuc Nho Qué hùng vT khòng chi bai kich

ca lón lao cùa nò ma con vi nò xuàt hién tai mot noi thàng cành nùi non trùng diep,
cành quan bao la da dang, vói càc màt san bang nhiéu thè he (tir 20 trieu nàm truóc),
càc dang nùi dèi nhièu kiéu loai va sàc màu, con long song thì hep (40-50m), sàu hun
hùt va tuyét nhién khòng mot khùc uòn quanh, song hung du* vói làm thàc ghénh, day
hoang sa nhu thuó mói khai thién lap dia.
b. Suàn dò la - kién trùc, dòc >45
Suón dò Io kién trùc thuóng co dò dòc lón, dugc hình thành do qua trình trgng
lue ó phia suón nguge huóng dòc cùa càc dà ràn chàc. Thuòc pham vi cao nguyén
Dòng Vàn - Meo Vac, suón dò lo - kién trùc phàn bò thành càc dai hep ó phia tày
bàc Dòng Vàn, ehuyén tiép tu càc bé mat san bang xuòng day thung lùng.
e. Dia hình hòc món - kién trùc dang nùi dcm nghièng trén dà vói
Trén lành thò Viét Nam, dia hình nùi don nghièng khà phò bién trén càc dà
tram tich lue nguyén tuoi Mesozoi, su co mat cùa dang dia hình này tai Dòng Vàn Mèo Vac trén càc dà carbonat dà tao nén tinh dòc dào cùa cành quan dia mao tao day.
Dia hình nùi don nghièng tai cao nguyén dà này dugc hình thành trong bòi cành
chung ve su phù hgp giùa càu trùc dia chat va hình thài dia hình dugc xem xét ó duói

day.
Nhìn tòng thè, càc thành tao dia chat tu Quàn Ba dén Dòng Vàn càu tao nèn
mot phuc nép lòm ma phàn da là càc dà lue nguyén xen carbonat he tàng Ha Giang
(phia tày nam) hoàc carbonnat xen lue nguyén he tàng Chang Pung va Mia Le (phia
dòng bàc). Phàn trung tàm là càc dà carbonnat thuòc he tàng Bàc San. Càc thành tao
Mesozoi thuòc he tàng Hong Ngài, he tàng Song Hién co dang lóp phù trén càc thành
tao Paleozoi. Càu trùc này dugc phàn ành khà rò net trén bình dò dia hình hién tai
duói dang tucmg quan nghich.
Cao nguyén karst Dòng Vàn Mèo Vac co dang khòi tàng. nàm ó trung tàm
càu trùc nép lòm vùa néu trcn. dugc khòng che bòi càc dùt gay kién tao phu(Tng tày
bàc - dòng nam va dòng bàc - lày nam. Bc mat cao ngu\cn nà\ phan ành càu trùc
dang vòm thoài vói phàn trung tàm càu tao boi càc dà carbonat he tàniz Bàc Son tuoi

Carbon-Permi, phàn ria là càc thành tao lue nguyén he tàng Song Hién tuoi Trias co
thè nàm nhu òm lày khòi dà co han này. Phù hgp vói càu trùc này, càc thành tao he
tàng Bàc Som tao nén mot bé màt dinh dang vòm thoài, nói cao trén 1500m, tao phàn
thuy cho càc luu vuc song Nho Qué, song Nhiém. Càc thành tao he tàng Song Hién
tao nén càc day nùi co duóng phàn thuy chinh cao duói lOOOm, lugn vòng quanh
khòi karst Dèng Vàn - Mèo Vac. Tai phàn ria, càc thung lùng song suoi co dang toà
tia tu khòi karst cùng phàn ành dàc trung càu trùc cùa vùng.
Tai phàn trung tàm khòi karst Dòng Vàn, càu trùc dia chat cùng dugc phàn ành
khà rò net trén dia hình. Truóc tién, co thè nhàn thày là càc thành tao tré han thuóng
nàm a vj tri dia hình cao hon. Vi du dién hình dugc quan sàt tai khu vuc Phò Cào Phò Bang. Phàn phàn thuy cùa càc khòi nùi là càc tram tich tuoi Trias, thuòc he tàng
Song Hién (phia tày - tày nam Phò Bang) hoàc he tàng Hong Ngài (phia dòng, dòng
nam Phò Bang). Trén phàn suón cao cùa khàc khòi nùi là càc dà carbonat he tàng
Dòng Dàng tuoi Permi va dà carbonat cùa he tàng Bàc San càu tao nén bé mat ca bàn
cùa cao nguyén. Tai khu vuc Sàng Tùng, dòng nam Mèo Vac,... cung gap nhiJng
quan he tuong tu nhu trén.
d. Dia hình hòc món - kién trùc trén càc dà tuoi Paleozoi giùa
Dgc thung lùng song Nho Qué, dja hình càu trùc bóc mòn càng dugc phàn ành
rò net. Qua trình bóc mòn manh me dgc dut gay song Nho Qué dà tao diéu kién phai
lo càc thành tao carbonai xen lue nguyén tuoi Paleozoi thuòc càc he tàng Chang
Pung, Lutxia, Si Ka, Bàc Bun va Mia Le. Viec so sành càc bé màt san bang phàn bò ó
hai phia cùa thung lùng song Nho Qué cùng cho phép nhàn dinh su xuàt lo càc dà
carbonat he tàng Chang Pung ó tà ngan song Nho Qué khòng phài do qua trình nàng
trong Neogen - De tu, ma dà dugc hình thành tu càc giai doan dia chat co hon.
Su phù hgp cùa dia hình vói càu trùc dia chat dugc thè hién ó trén phàn ành
mot dac trung là càc thành tao dja chat ó khu vuc Dòng Vàn - Mèo Vac va làn càn co
gòc dòc nhò va thuóng tao nén càc nép uòn thoài (trù càc khu vuc chiù ành huóng
cùa càc dói dut gay kién tao). Dàc diém này co y nghTa hét sue quan trgng trong viec
tao nén nhùng cành quan dia hình karst dòc dào cùa khu vuc.

2. 2.2. Dia hình hòc mòn tong hffp

a. Bé mài san hàng
Tinh phàn bàc là dàc trung C(T bàn cua dia hình bc màt irai dàt. Hién nay.
phàn lón tàc già déu thòng nhàt vói Le Due An. Ma Còng Cg (I97X) ve co che va
tuoi cùa càc bc màt san bang Viét Nam \ói 3 nhòm: Nhòm thù nhàt gòm càc bé màt
dinh co tuoi Paleogen dugc thành tao bang con duóng pcncpicn hòa. Nhòm ihù hai hi
16