ba sự hội tụ

BA



Ba Sự Hội tụ







a sự hội tụ là gì? Để giải thích cái tôi muốn nói, hãy để tôi kể
một chuyện cá nhân và chia sẻ một trong những quảng cáo TV
ưa thích của tôi.
Câu chuyện xảy ra tháng Ba 2004. Tôi phải lên kế hoạch bay từ
Baltimore đến Hartford bằng Southwest Airlines để thăm con gái
tôi Orly, nó học ở New Haven, Connecticut. Là một gã hiểu công
nghệ, tôi đã không bực bội với một vé bằng giấy nhưng đã đặt một
vé điện tử bằng [thẻ] American Express. Như bất cứ ai bay thường
xuyên trên Southwest đều biết, hàng không giá rẻ không có các chỗ
đặt sẵn. Khi bạn đăng kí vào máy bay, vé của bạn nói đơn giản A,
B, hay C, với A lên [máy bay] đầu tiên, B lên thứ hai, và C lên cuối
cùng. Như những người đi Southwest kì cựu bạn cũng biết, bạn
không muốn là người có vé C. Nếu bạn là, hầu như chắc chắn bạn
sẽ đi đến chỗ có ghế ngồi giữa không có chỗ để đặt hành lí trong
thùng ở trên đầu. Nếu bạn muốn ngồi ở ghế sát cửa sổ hay đường đi
và có thể chứa đồ của mình, bạn muốn có vé A. Vì tôi mang một
vài túi quần áo cho con gái, tôi dứt khoát muốn có vé A. Thế nên
tôi dậy sớm để đảm bảo đến sân bay Baltimore chín mươi lăm phút
trước giờ cất cánh. Tôi đi đến máy bán vé điện tử của Southwest

Airlines, cắm thẻ tín dụng của tôi vào, và dùng màn hình chạm để
lấy vé của mình - một người hiện đại hoàn toàn, đúng không? Thế
đấy, vé tuồn ra là B.
Tôi nổi đoá. “Thế quái nào tôi lại có vé B?” tôi bảo mình, liếc
vào đồng hồ của tôi. “Không thể có chuyện nhiều người đến vậy đã
đến đây trước tôi. Đây là trò gian lận! Đây là sắp xếp trước! Cái
này chẳng hơn gì một máy bán hàng tự động!”
B
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG


174

Tôi bước nặng nề, đi qua cửa an ninh, mua một cái bánh quế
Cinnabon, và ngồi ủ rũ ở sau hàng B, đợi được lùa lên máy bay để
có thể săn chỗ trong thùng trên đầu. Bốn mươi phút sau, chuyến
bay được gọi. Từ hàng B, tôi ghen tị quan sát tất cả những người có
vé A đi thành hàng lên máy bay trước tôi, với một dáng vẻ chắc
chắn có thể nhận thấy về sự hơn hẳn. Và rồi tôi đã nhận ra.
Nhiều người ở hàng A đã không có vé điện tử thông thường như
của tôi. Họ chỉ cầm cái có vẻ đối với tôi như các miếng giấy in
trắng bị nhàu, nhưng không để trống. Họ có thẻ lên tàu và mã vạch
được in trên đó, cứ như các khách có vé A đã tải thẻ lên máy bay
của họ từ Internet xuống và in chúng ra trên máy in ở nhà họ. Điều,
tôi mau chóng hiểu ra, chính xác là cái họ đã làm. Tôi đã không
biết, nhưng Southwest đã thông báo mới đây rằng bắt đầu từ 12h01
đêm trước ngày bay, bạn có thể tải vé của bạn xuống ở nhà, in nó
ra, và sau đó chỉ cần nhân viên ở cổng quét mã vạch trước khi bạn
lên máy bay.
“Friedman,” nhìn cảnh này tôi bảo chính mình, “mày là thế kỉ hai

mươi đến thế … Mày là Toàn cầu hoá 2.0 đến thế”. Trong Toàn
cầu hoá 1.0 có đại lí vé. Trong Toàn cầu hoá 2.0 có máy bán vé
điện tử thay thế đại lí bán vé. Trong Toàn cầu hoá 3.0 bạn là đại lí
bán vé của chính mình.


uảng cáo truyền hình là từ Konica Minolta Technologies cho
một dụng cụ đa năng mới nó bán, được gọi là bizhub [trung tâm
kinh doanh], một chiếc máy văn phòng cho phép bạn in trắng đen
hay in màu, sao một tài liệu, fax nó, scan [quét] nó, scan nó vào e-
mail, hay Internet-fax nó - tất cả từ cùng chiếc máy đó. Quảng cáo
bắt đầu với việc chiếu tới chiếu lui nhanh giữa hai gã, một ở văn
phòng và gã kia đứng ở máy bizhub. Họ đủ gần để chuyện trò bằng
nói to lên. Dom là cấp trên nhưng chậm hiểu - loại người không
theo kịp với thay đổi công nghệ (gã thuộc loại như tôi!). Ông có thể
thấy Ted đứng ở máy bizhub khi ông ngả về phía sau trên ghế của
mình và nhìn ra ô cửa văn phòng ông.


Dom: (Ở bàn của mình) Này, tôi cần biểu đồ đó.
Ted: (Ở bizhub) Tôi đang e-mail nó.
Q
BA SỰ HỘI TỤ


175
Dom: Cậu e-mail từ máy sao chụp?
Ted: Không, tôi e-mail từ bizhub.
Dom: Bizhub? Đợi đấy, cậu đã làm các bản copy của tôi chưa?
Ted: Ngay sau khi tôi scan cái này.

Dom: Cậu scan ở một máy e-mail?
Ted: Máy e-mail nào? Tôi ở cạnh máy bizhub.
Dom (Bối rối) Sao chụp?
Ted (Cố nhẫn nại) Gửi e-mail, sau đó scan, sau đó sao chụp.
Dom (Tạm ngưng lâu) Bizhub?
Lời thuyết minh: (Trên một đồ hoạ sinh động về bizhub minh hoạ
nhiều chức năng của nó) Tính đa dụng gây kinh ngạc và màu có
giá phải chăng. Đó là bizhub, từ Konica Minolta.
(Chiếu Dom một mình ở máy bizhub, thử xem nếu nó cũng xả cà
phê vào cốc của ông.)


Southwest đã có khả năng chào việc bán vé tại nhà, và Konica
Minolta có thể chào hizhub, bởi vì cái tôi gọi là ba sự hội tụ. Các
thành phần của ba sự hội tụ này là gì? Đây là câu trả lời ngắn: Thứ
nhất, đúng khoảng năm 2000, tất cả mười lực làm phẳng được thảo
luận ở chương trước bắt đầu hội tụ và cùng hoạt động theo những
cách tạo ra một sân chơi toàn cầu mới, phẳng hơn. Khi sân chơi
mới này được xác lập, cả các doanh nghiệp lẫn các cá nhân bắt đầu
chấp nhận các thói quen, các kĩ năng, và các quy trình mới để lấy
được nhiều nhất từ nó. Họ chuyển từ các phương tiện tạo giá trị về
cơ bản là dọc sang các phương tiện ngang hơn. Sự sát nhập sân
chơi mới này để tiến hành kinh doanh với những cách mới về tiến
hành kinh doanh đã là sự hội tụ thứ hai, và nó thực sự đã giúp làm
phẳng thế giới còn hơn nữa. Cuối cùng, đúng khi tất cả sự làm
phẳng này xảy ra, một nhóm người hoàn toàn mới, vài tỉ người,
thực ra, đi lên sân chơi từ Trung Quốc, Ấn Độ, và Đế chế Soviet
trước đây. Nhờ thế giới phẳng mới, một số trong số họ đã nhanh
chóng có khả năng cộng tác và cạnh tranh trực tiếp với mọi người
khác. Đấy là sự hội tụ thứ ba. Bây giờ hãy ngó đến mỗi sự hội tụ

một cách chi tiết.



THẾ GIỚI LÀ PHẲNG


176

SỰ HỘI TỤ I

ất cả mười lực làm phẳng được thảo luận trong chương trước
đã có ở quanh đây, chúng ta biết, kể từ các năm 1990, nếu không
sớm hơn. Nhưng chúng phải lan truyền, bám rễ và kết nối với nhau
để thể hiện sự thần diệu của chúng trên thế giới. Thí dụ, vào thời
điểm nào đó khoảng 2003, Southwest Airlines nhận ra là đã có đủ
PC khắp nơi, đủ băng thông, đủ dung lượng lưu trữ, đủ khách hàng
thoải mái với Internet, và đủ bí quyết [know-how] phần mềm đối
với Southwest để tạo ra một hệ thống work flow trao quyền cho các
khách hàng của nó để tải xuống và in ra thẻ lên máy bay của chính
họ tại nhà, dễ như tải một e-mail xuống. Southwest đã có thể cộng
tác với các khách hàng của mình và họ với Southwest theo một
cách mới. Và đâu đó khoảng cùng thời gian ấy, phần mềm work
flow và phần cứng đã hội tụ theo cách cho phép Konica Minolta
chào việc scan, gửi-nhận e-mail, in, fax, và sao chụp tất cả từ cùng
một máy. Đấy là sự hội tụ thứ nhất.
Như Paul Romer kinh tế gia Đại học Standford đã chỉ ra, các nhà
kinh tế đã biết từ lâu rằng “có các hàng hoá bổ trợ - nhờ đó hàng
hoá A là có giá trị hơn nhiều nếu bạn cũng có hàng hoá B. Đã là tốt
để có giấy và sau đó là tốt để có bút chì, và ngay sau khi bạn có

nhiều một thứ hàng bạn nhận được nhiều từ thứ kia, và khi bạn có
chất lượng tốt hơn của một thứ hàng và chất lượng tốt hơn của thứ
kia, năng suất của bạn được cải thiện. Điều này được biết đến như
sự cải thiện đồng thời của các hàng hoá bổ trợ.”
Luận điểm của tôi là sự mở Tường Berlin, Netscape, work flow,
outsourcing, offshoring, open-sourcing, insourcing, in-forming, xâu
chuỗi cung, và các steroid khuyếch đại chúng, tất cả tăng cường lẫn
nhau, giống như các hàng hoá bổ trợ. Chúng chỉ cần thời gian để
hội tụ và bắt đầu hoạt động cùng nhau theo cách bổ sung, nâng cao
lẫn nhau. Điểm ngoặt đó đến vào lúc nào đó khoảng năm 2000.
Kết quả thuần của sự hội tụ này đã tạo ra một sân chơi toàn cầu,
được Web làm cho có thể [Web enabled] cho phép nhiều hình thức
cộng tác – chia sẻ tri thức và công việc – trong thời gian thực, mà
không quan tâm đến địa lí, khoảng cách, hay, trong tương lai gần,
ngay cả ngôn ngữ. Không, không phải mọi người có truy cập đến
platform này, đến sân chơi này, nhưng ngày nay nó mở ra cho
nhiều người hơn ở nhiều nơi hơn theo nhiều cách hơn bất cứ thứ gì
T
BA SỰ HỘI TỤ


177
giống nó từng có trước đây trong lịch sử thế giới. Đấy là cái tôi
muốn nói khi tôi nói thế giới đã được làm phẳng. Nó là sự hội tụ
bổ sung của mười lực làm phẳng, tạo ra sân chơi toàn cầu mới này
cho nhiều hình thức cộng tác.



SỰ HỘI TỤ II

uyệt, bạn nói, nhưng vì sao mới chỉ vài năm vừa qua chúng ta
mới bắt đầu thấy sự trào dâng về năng suất ở Hoa Kì, cái phải
gắn kết với bước nhảy [vọt] công nghệ như vậy? Trả lời: Bởi vì
luôn luôn cần thời gian cho tất cả các công nghệ đi cạnh, và các
quy trình và thói quen kinh doanh cần thiết để nhận được nhiều
nhất từ chúng, để hội tụ và tạo ra đột phá năng suất tiếp theo đó.
Đưa riêng công nghệ mới vào là chẳng bao giờ đủ. Những bộc
phát lớn về năng suất sẽ đến, khi một công nghệ mới được kết hợp
với những cách mới để tiến hành kinh doanh. Wal-Mart có được sự
tăng năng suất lớn khi nó kết hợp các siêu thị thùng to – nơi người
dân có thể mua xà xòng cho sáu tháng - với các hệ thống quản lí
chuỗi cung theo chiều ngang cho phép Wal-Mart ngay lập tức kết
nối món hàng một người tiêu dùng lấy từ kệ của một siêu thị Wal-
Mart ở Kansas City với sản phẩm một nhà cung cấp Wal-Mart ở
duyên hải Trung Quốc sẽ sản xuất.
Khi máy tính đầu tiên được đưa vào các văn phòng, mọi người
đều kì vọng một sự tăng lớn về năng suất. Nhưng điều đó đã không
xảy ra ngay tức thì, và nó đã gây ra cả sự thất vọng và một chút lẫn
lộn. Nhà kinh tế học nổi tiếng Robert Solow đã châm biếm rằng các
máy tính ở khắp nơi trừ “trong các thống kê năng suất.”
Trong một tiểu luận tiên phong 1989, “Máy tính và Dynamo:
Nghịch lí Năng suất Hiện đại trong một Gương Chưa Quá-Xa,” sử
gia kinh tế Paul A. David đã giải thích một độ trễ như vậy bằng chỉ
ra một tiền lệ lịch sử. Ông lưu ý rằng trong khi bóng đèn điện được
sáng chế ra năm 1879, cần nhiều thập kỉ để điện khí hoá đóng góp
và có một ảnh hưởng lớn về kinh tế và năng suất. Vì sao? Bởi vì đã
không đủ chỉ đi lắp đặt các động cơ điện và đập vụn công nghệ cũ-
các động cơ hơi nước. Toàn bộ phương pháp sản xuất phải được
cấu hình lại. Trong trường hợp của điện, David chỉ ra, đột phá then

T
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG


178

chốt đã là các toà nhà, và các dây chuyền, đã được thiết kế lại và
được quản lí. Các nhà máy trong thời đại hơi nước thường hay là
các toà nhà nặng nề, nhiều tầng, đắt tiền được thiết kế để giữ các
dây cua roa và các dụng cụ truyền lực rất nặng cần để phát động
các hệ thống được cấp lực bằng hơi nước. Một khi các động cơ
điện nhỏ, mạnh được đưa vào, mọi người đã kì vọng một sự tăng
năng suất nhanh. Tuy vậy, cần thời gian. Để có tất cả các khoản tiết
kiệm, bạn cần thiết kế lại đủ nhà xưởng. Bạn cần có các nhà máy
dài, thấp, một tầng, rẻ để xây dựng, với các động cơ điện nhỏ cấp
lực cho các máy mọi kích cỡ. Chỉ khi đã có một lượng tới hạn các
nhà kiến trúc nhà máy có kinh nghiệm và các kĩ sư điện và các nhà
quản lí, những người hiểu các tính bổ trợ giữa động cơ điện, thiết
kế lại nhà máy, và thiết kế lại dây chuyền sản xuất, thì điện khí hoá
mới thực sự mang lại đột phá năng suất trong chế tác. David viết.
Cùng thứ đang xảy ra ngày nay với sự làm phẳng thế giới. Nhiều
trong mười lực làm phẳng đã quanh đây nhiều năm. Nhưng để cho
các tác động làm phẳng được cảm thấy đầy đủ, chúng ta cần không
chỉ mười cái làm phẳng này hội tụ mà cả cái gì đó khác nữa. Chúng
ta cần đến sự nổi lên của đội ngũ đông các cán bộ quản lí, các nhà
đổi mới, các nhà tư vấn kinh doanh, các trường kinh doanh, các nhà
thiết kế, các chuyên gia tin học, các CEO, và các công nhân để trở
nên thoải mái với, và phát triển, các loại cộng tác chiều ngang và
các quy trình tạo giá trị và các thói quen có thể tận dụng sân chơi
mới, phẳng hơn này. Tóm lại, sự hội tụ của mười lực làm phẳng

gây ra sự hội tụ của một tập các tập quán kinh doanh và kĩ năng để
có thể lấy được nhiều nhất từ thế giới phẳng. Và sau đó chúng bắt
đầu tăng cường lẫn nhau.
“Khi người ta hỏi, ‘Vì sao cách mạng IT lại không dẫn đến nhiều
năng suất hơn ngay tức thì?’ bởi vì bạn cần nhiều hơn chỉ các máy
tính mới,” Romer nói. “Bạn cần các quy trình kinh doanh mới và
các loại kĩ năng mới để đi cùng chúng. Cách mới để làm các thứ
khiến cho các công nghệ thông tin có giá trị hơn, và các công nghệ
thông tin mới và tốt hơn khiến cho những cách mới để làm các thứ
càng có khả năng hơn.”
Toàn cầu hoá 2.0 đã thực sự là thời đại của tính toán máy lớn, đã
rất dọc – theo hướng chỉ huy-và-điều khiển, với các công ti và các
phòng riêng của chúng có xu hướng được tổ chức trong các silo
dọc. Toàn cầu hoá 3.0, được xây dựng quanh sự hội tụ của mười
BA SỰ HỘI TỤ


179
lực làm phẳng, và đặc biệt sự kết hợp của PC, vi xử lí, Internet,
quang học sợi quang, đã lật sân chơi chủ yếu từ trên xuống thành
bên cạnh nhau hơn. Và điều này nuôi dưỡng và đòi hỏi các tập
quán kinh doanh mới một cách tự nhiên, ít về chỉ huy và điều khiển
hơn và nhiều về kết nối và cộng tác theo chiều ngang hơn.
“Chúng ta đã đi từ một chuỗi chỉ huy dọc để tạo giá trị sang một
chuỗi chỉ huy ngang hơn nhiều để tạo giá trị,” Carly Fiorina giải
thích. Đổi mới trong các công ti như HP, bà nói, bây giờ ngày càng
thường xuyên hơn đến từ sự cộng tác ngang giữa các phòng và các
nhóm khác nhau trải khắp toàn cầu. Thí dụ, HP, Cisco, và Nokia
mới đây đã cộng tác về phát triển một máy ảnh/điện thoại di động
rọi các ảnh số của nó vào một máy in HP, in chúng ra nhanh chóng.

Mỗi công ti đã phát triển một chuyên môn công nghệ rất tinh vi,
nhưng nó có thể tạo thêm giá trị chỉ khi chuyên môn của nó được
kết hợp theo chiều ngang với các chuyên môn của hai công ti kia.
“Bạn cộng tác theo chiều ngang và quản lí theo chiều ngang thế
nào, đòi hỏi một tập các kĩ năng hoàn toàn khác” với cách tiếp cận
truyền thống từ trên xuống, Fiorina nói thêm.
Hãy để tôi cho chỉ vài thí dụ. Trong năm năm vừa qua, HP đã đi
từ một công ti có tám mươi bảy chuỗi cung khác nhau - mỗi chuỗi
được quản lí theo chiều dọc và độc lập, với thứ bậc các nhà quản lí
và hỗ trợ back-office riêng của nó- thành một công ti với chỉ năm
chuỗi cung quản lí 50 tỉ $ doanh thu, và nơi các chức năng như kế
toán, làm hoá đơn, và nguồn nhân lực được giải quyết qua một hệ
thống toàn công ti.
Southwest Airlines lợi dụng sự hội tụ của mười lực làm phẳng để
tạo ra một hệ thống nơi các khách hàng của nó có thể tải thẻ lên
máy nay của họ xuống ở nhà. Nhưng trước khi cá nhân tôi thay đổi
thói quen mua vé của mình và tái cải tổ bản thân tôi để cộng tác
theo chiều ngang với Southwest, đột phá công nghệ này đã không
tạo ra đột phá năng suất cho tôi hay Southwest. Cái mà quảng cáo
bizhub nói về là sự khác biệt giữa nhân viên hiểu các công nghệ hội
tụ trong máy bizhub mới (và làm sao để nhận được nhiều nhất từ
nó) và nhân viên ở chính cùng văn phòng đó người không hiểu.
Năng suất của nhân viên sau ở văn phòng hư cấu đó sẽ không tăng
lên cho đến khi nhân viên đó thay đổi các thói quen làm việc của
mình, cho dù văn phòng có chiếc máy gây kinh ngạc này.
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG


180

Cuối cùng, hãy xem xét thí dụ của WPP- consortium quảng cáo-
marketing- truyền thông lớn thứ hai trên thế giới. WPP, có cơ sở ở
Anh, đã không tồn tại như chúng ta biết nó hai mươi năm trước. Nó
là một sản phẩm của sự hợp nhất một số trong các tên tuổi lớn nhất
về kinh doanh -từ Young & Rubicam đến Ogilvy & Mather đến
Hill & Knowlton. Liên minh được ráp với nhau để lấy được ngày
càng nhiều nhu cầu marketing của các khách hàng lớn, như quảng
cáo, gửi thư trực tiếp, mua media [mua thời lượng hay chỗ quảng
cáo], và branding [nhận biết nhãn hiệu].
“Nhiều năm trời thách thức lớn cho WPP đã là làm sao khiến các
công ti của chính nó cộng tác,” Allen Adamson, giám đốc quản lí
của hãng branding của WPP, Landor Associates, nói. “Bây giờ, tuy,
thường không còn đủ để khiến các công ti trong WPP làm việc với
nhau per se [tự nó]. Ngày càng tăng, chúng tôi thấy mình kéo các
cá nhân ăn ý lại với nhau từ nội bộ mỗi trong các công ti này để tạo
ra một nhóm cộng tác được tổ chức chỉ cho một khách hàng. Giải
pháp sẽ tạo ra giá trị cho khách hàng đó đã không tồn tại ở bất cứ
một công ti nào hay thậm chí trong sự hợp nhất truyền thống của
các công ti ấy. Nó phải được may đo đặc biệt hơn nhiều. Như thế
chúng tôi phải đi xuống bên trong toàn bộ tập đoàn và chộp lấy
đúng người quảng cáo, để làm việc với đúng người lo branding, để
làm việc với đúng người lo media cho khách hàng cá biệt này.”
Khi GE quyết định năm 2003 để tách việc kinh doanh bảo hiểm
của nó thành một công ti tách biệt, WPP đã ráp một nhóm được tổ
chức theo yêu cầu của khách hàng để giải quyết mọi thứ từ đặt tên
cho công ti mới- Genworth- suốt lộ trình xuống đến chiến dịch
quảng cáo đầu tiên và chương trình marketing trực tiếp của nó.
“Với tư cách lãnh đạo trong tổ chức này,” Adamson nói, “cái bạn
phải làm là hình dung ra định đề giá trị cần cho mỗi khách hàng và
sau đó nhận diện và ráp các tài năng cá nhân bên trong lực lượng

lao động của WPP trên thực tế sẽ hình thành một công ti ảo chỉ cho
khách hàng đó. Trong trường hợp của GE, chúng tôi thậm chí đặt
tên cho nhóm cộng tác ảo mà chúng tôi tạo ra: Klamath
Communications.”
Khi thế giới trở nên phẳng, WPP tự thích ứng để có được nhiều
nhất từ chính nó. Nó thay đổi cấu trúc và các tập quán văn phòng
của nó, hệt như các công ti đã điều chỉnh các nhà máy chạy hơi
nước của chúng thành chạy động cơ điện. Song WPP không chỉ
BA SỰ HỘI TỤ


181
giải thoát khỏi tất cả các bức tường của nó, nó giải thoát khỏi tất cả
sàn của nó nữa. Nó nhìn tất cả nhân viên từ tất cả các công ti của
nó như một quỹ khổng lồ của các chuyên gia riêng những người có
thể được ráp lại theo chiều ngang vào các nhóm cộng tác, phụ
thuộc vào các đòi hỏi duy nhất của bất cứ đề án cho trước nào. Và
nhóm đó sẽ trở thành một công ti mới de facto với tên riêng của nó.
Sẽ cần thời gian cho sân chơi mới này và các tập quán kinh doanh
mới liên kết đầy đủ. Nó là công việc đang tiến triển. Nhưng có một
chút cảnh báo ở đây. Nó xảy ra nhanh hơn bạn nghĩ nhiều, và nó
xảy ra toàn cầu.
Hãy nhớ, đấy là một bộ ba hội tụ!


SỰ HỘI TỤ III

ao lại thế được? Đúng khi chúng ta đã hoàn tất việc tạo ra sân
chơi mới, ngang hơn này, và các công ti và các cá nhân ở
Phương Tây bắt đầu thích ứng với nó, 3 tỉ người đã bị đẩy ra rìa

sân chơi đột nhiên thấy mình được giải phóng để plug and play
[cắm và chạy] với mọi người khác.
Trừ một thiểu số bé tí, trước đây 3 tỉ người dân này đã chẳng bao
giờ được phép để cộng tác và cạnh tranh, bởi vì họ đã sống trong
các nền kinh tế phần nhiều bị đóng với các kết cấu chính trị và kinh
tế rất dọc và thứ bậc. Tôi đang nói về người dân của Trung Quốc,
Ấn Độ, Nga, Đông Âu, Mĩ Latin, và Trung Á. Các nền kinh tế và
hệ thống chính trị của họ tất cả đều được mở ra trong tiến trình của
các năm 1990, cho nên người dân của họ ngày càng tự do để tham
gia trò chơi thị trường tự do. Và khi nào 3 tỉ người dân này đã hội
tụ với sân chơi mới và các quy trình mới? Đúng khi sân chơi được
làm phẳng, đúng khi hàng triệu người trong số họ có thể cộng tác
và cạnh tranh bình đẳng hơn, theo chiều ngang hơn, và với các
công cụ rẻ hơn và sẵn có hơn bao giờ hết. Quả thực, nhờ sự làm
phẳng thế giới, nhiều trong số những người mới tham gia này đã
thậm chí không phải bỏ nhà để tham gia. Nhờ mười lực làm phẳng,
sân chơi đến với họ!
Chính bộ ba hội tụ này - của những người chơi mới, trên một sân
chơi mới, phát triển các quy tình và tập quán mới cho cộng tác
theo chiều ngang- mà tôi tin là lực lượng quan trọng nhất tạo hình
S
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG


182

hoạt động kinh tế và chính trị trong các năm đầu của thế kỉ hai
mươi mốt. Căn cứ vào nhiều người đến vậy tiếp cận đến tất cả các
công cụ cộng tác này cùng với khả năng thông qua các công cụ tìm
kiếm và Web để truy cập hàng tỉ trang thông tin thô, đảm bảo rằng

thế hệ tiếp theo của các đổi mới sẽ đến từ khắp Hành tinh Phẳng.
Quy mô của cộng đồng toàn cầu mau chóng sẽ có khả năng tham
gia vào mọi loại phát minh và đổi mới là cái gì đó thế giới đơn
giản đã chẳng bao giờ thấy trước đây.
Suốt thời Chiến tranh Lạnh đã chỉ có ba khối thương mại chủ yếu
- Bắc Mĩ, Tây Âu, và Nhật Bản cộng Đông Á – và sự cạnh tranh
giữa ba khối này đã tương đối được kiểm soát, vì tất cả họ đều là
các đồng minh Chiến tranh Lạnh ở cùng bên của sự chia cắt toàn
cầu lớn. Đã cũng có rất nhiều bức tường ở khắp nơi cho lao động
và các ngành ẩn nấp đằng sau. Mức lương trong ba khối thương
mại này đã xấp xỉ như nhau, lực lượng lao động đại thể cùng kích
cỡ, và mức giáo dục đại thể tương đương. “Bạn có một cuộc cạnh
tranh quân tử,” Chủ tịch Intel Craig Barrett nhận xét.
Rồi ba sự hội tụ đã xuất hiện. Tường Berlin đã đổ, phố buôn bán
Berlin mở, và đột ngột 3 tỉ dân những người đã ở sau các bức
tường dạo trên chợ toàn cầu được làm phẳng.
Đây là cái đã xảy ra theo các số lấy tròn: Theo một nghiên cứu
tháng Mười Một 2004 của nhà kinh tế học của Đại học Harvard
Richard B. Freeman, năm 1985 “thế giới kinh tế toàn cầu” đã bao
gồm Bắc Mĩ, Tây Âu, Nhật Bản, cũng như các khúc của Mĩ Latin,
Châu Phi, và các nước Đông Á. Tổng dân số của thế giới kinh tế
toàn cầu này, tham gia vào trao đổi và thương mại quốc tế đã là
khoảng 2,5 tỉ người, Freeman nói.
Vào năm 2000, như kết quả của sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản
ở Đế chế Soviet, Ấn Độ chuyển hướng từ chính sách tự cấp tự túc,
Trung Quốc chuyển sang chủ nghĩa tư bản thị trường, và dân số
tăng trưởng khắp nơi, thế giới kinh tế toàn cầu mở rộng ra để bao
gồm 6 tỉ người.
Như kết quả của sự mở rộng này, khoảng 1,5 tỉ lao động mới
khác đã tham gia vào lực lượng lao động toàn cầu, Freeman nói,

con số gần chính xác gấp đôi số năm 2000 chúng ta đã có thể có giả
như Trung Quốc, Ấn Độ, và Đế chế Soviet đã không tham gia.
Đúng, có thể chỉ 10 phần trăm của 1,5 tỉ lực lượng lao động mới,
mạnh, tham gia vào nền kinh tế toàn cầu này là có đào tạo và sự kết
BA SỰ HỘI TỤ


183
nối để cộng tác và cạnh tranh ở mức có ý nghĩa. Nhưng đó vẫn là
150 triệu người, xấp xỉ cỡ của toàn bộ lực lượng lao động Hoa Kì.
Barrett nói, “Bạn không đưa ba tỉ người vào nền kinh tế thế giới
một sớm một chiều mà không có những hậu quả khổng lồ, đặc biệt
là từ ba xã hội [như Ấn Độ, Trung Quốc, và Nga] với những di sản
giáo dục phong phú.”
Điều đó hoàn toàn đúng. Và rất nhiều người lao động mới đó
không chỉ dạo trên sân chơi. Không, đây không phải là ba sự hội tụ
chuyển động chậm. Họ đang chạy bộ và thậm chí chạy nước rút ở
đó. Bởi vì một khi thế giới đã trở nên phẳng và các hình thức cộng
tác mới là sẵn có cho ngày càng nhiều người hơn, với những người
thắng là những người học các thói quen, các quy trình và các kĩ
năng nhanh nhất – và đơn giản chẳng có gì đảm bảo rằng những
người Mĩ hay Tây Âu sẽ dẫn đường lâu dài. Và hãy thận trọng,
những người chơi mới này bước vào sân chơi không vướng bận di
sản, có nghĩa là nhiều người trong số họ đã tụt hậu rất xa nên có thể
nhảy thẳng đến các công nghệ mới mà không phải lo về các chi phí
lắng chìm của các hệ thống cũ. Nó có nghĩa là họ có thể di chuyển
rất nhanh để chấp nhận các công nghệ mới, tiên tiến, đó là vì sao
hiện nay ở Trung Quốc đã có nhiều điện thoại di động hơn số dân ở
Hoa Kì rồi. Nhiều người Trung Quốc đơn giản bỏ qua pha điện
thoại cố định. Những người Nam Hàn làm cho những người Mĩ

phải xấu hổ về mặt sử dụng Internet và sự thâm nhập băng rộng.
Ta thường hay nghĩ về buôn bán và hoạt động kinh tế toàn cầu
như cái gì đó do các hiệp định thương mại được các bộ trưởng
thương mại kí kết, IMF, G-8, Ngân hàng Thế giới, và WTO thúc
đẩy. Tôi không muốn gợi ý là các tổ chức chính phủ này không
quan trọng. Chúng quan trọng. Nhưng chúng sẽ trở nên ít quan
trọng hơn. Trong tương lai toàn cầu hoá sẽ ngày càng được thúc
đẩy bởi các cá nhân những người hiểu thế giới phẳng, thích nghi
mình nhanh chóng đối với các quá trình và công nghệ, và bắt đầu
tiến lên- mà không có bất cứ hiệp định hay lời khuyên nào từ IMF.
Họ sẽ thuộc mọi màu của cầu vồng và từ mọi góc của thế giới.
Nền kinh tế toàn cầu từ đây trở đi sẽ được định hình ít hơn bởi
những cân nhắc nặng nề của các bộ trưởng tài chính và nhiều hơn
bởi sự bùng nổ tự phát của năng lực từ các zippie [người hăng hái].
Phải, những người Mĩ đã lớn lên với các hippy vào các năm 1960.
Nhờ cách mạng công nghệ cao, nhiều người trong chúng ta đã trở