Điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế nhật bản và hàm ý cho việt nam

ĐẠI HỌC QUỐĐềCtàiGIA HÀ NỘI
Mô hình tập
đoànTRƢỜNGkinhtếNhĐẠậtBIảHnvàỌCgiáKINHtrịthamTkhẾ
ảo đối với việxây dựng các
===================tậpđoànkinhtếViệtNam hiện nay

PHÙNG KIM ANH
ĐỀ CƢƠNG NGHIÊN CỨU
Ngành: Kinh tế thế giới và Quan hệ kinh tế Quốc tế
Chuyên ngành: Kinh tế thế giới và Quan hệ kinh tế Quốc tế
Mã số: 6231070

ĐIỀU CHỈNH MÔ HÌNH QUẢN LÝ CỦA CÁC
TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHẬT BẢN VÀ HÀM Ý
CHO VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SỸ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ QUỐC TẾ


Hà Nộ i, 2017


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
====================

PHÙNG KIM ANH

ĐIỀU CHỈNH MÔ HÌNH QUẢN LÝ
CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ
NHẬT BẢN VÀ HÀM Ý CHO VIỆT

NAM
Chuyên ngành: Kinh tế Quốc tế
Mã số: 62.31.01.06

LUẬN ÁN TIẾN SỸ CHUYÊN NGÀNH KINH TẾ QUỐC TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1) GS.TS.Phùng Xuân Nhạ
2) PGS.TS. Nguyễn Duy Dũng


Hà Nội, 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án “Điều chỉnh mô hình quản lý của các Tập
đoàn kinh tế Nhật Bản và hàm ý cho Việt Nam” là công trình nghiên cứu
độc lập, của riêng tôi. Các số liệu trích dẫn đƣợc sử dụng trong luận án là
trung thực, chính xác và có nguồn gốc rõ ràng.
Tác giả luận án

Phùng Kim Anh


Lời cảm ơn!
Trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận án, tôi luôn nhận được những
tình cảm quý báu, sự ủng hộ, động viên và chia sẻ từ các giảng viên, các nhà
nghiên cứu, các nhà quản lý, các cán bộ làm việc ở các trường Đại học, các Viện
nghiên cứu, các tổ chức doanh nghiệp, người thân trong gia đình và bạn bè.
Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng và sâu sắc đặc biệt đến Ban Giám hiệu, Ban
Chủ nhiệm Khoa và các Thày cô trong Khoa Kinh tế và Kinh doanh Quốc tế, Phòng

Đào tạo Trường Đại học Kinh tế ĐHQG Hà nội đã nhiệt tình chia sẻ kinh nghiệm
nghiên cứu cũng như những kiến thức học thuật quý báu, tạo điều kiện thuận lợi và
hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện luận án này.
Tôi xin trân trọng bảy tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến Tập thể
giảng viên hướng dẫn, đặc biệt là GS.TS Phùng Xuân Nhạ, PGS.TS Nguyễn Duy
Dũng – hai người Thầy đầy trách nhiệm đã hướng dẫn khoa học và chỉ bảo cho tôi
từ những bước xây dựng đề cương nghiên cứu ban đầu cho đến khi hoàn thành luận
án.
Luận án đã hoàn thành, song chắc chắn vẫn còn có những hạn chế, thiếu sót.
Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp để luận án được hoàn thiện hơn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Nghiên cứu sinh
Phùng Kim Anh


MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................i
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU..................................................................iiii
DANH MỤC CÁC HỘP..................................................................................iv
PHẦN MỞ ĐẦU...............................................................................................1
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ ĐIỀU CHỈNH MÔ
HÌNH QUẢN LÝ CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ.............................................11
1.1. Những nghiên cứu về nền kinh tế Nhật Bản từ cuối thập kỷ 1990 đến nay11
1.2. Những nghiên cứu về mô hình tập đoàn kinh tế Nhật Bản......................14
1.3. Những nghiên cứu về các tập đoàn kinh tế Việt Nam..............................18
1.4. Đánh giá những công trình nghiên cứu đã tổng quan và một số vấn đề đặt
ra cần đƣợc tiếp tục nghiên cứu......................................................................24
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐIỀU CHỈNH
MÔ HÌNH QUẢN LÝ CỦA TẬP ĐOÀN KINH TẾ......................................26

2.1. Khái quát tập đoàn kinh tế và mô hình quản lý của tập đoàn kinh tế......26
2.1.1. Khái niệm tập đoàn kinh tế, mô hình quản lý của tập đoàn kinh tế......26
2.1.2. Một số lý thuyết về mô hình quản lý của tập đoàn kinh tế....................32
2.1.3. Đặc điểm chủ yếu của tập đoàn kinh tế.................................................38
2.1.4. Cấu trúc và mô hình quản lý của tập đoàn kinh tế............................... 40
2.2. Điều chỉnh mô hình quản lý của tập đoàn kinh tế....................................47
2.2.1. Khái niệm điều chỉnh mô hình quản lý của tập đoàn kinh tế................47
2.2.2. Nguyên nhân của việc điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn
kinh tế.............................................................................................................. 48
2.2.3. Nội dung điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế...........52
Tiểu kết chƣơng 2...........................................................................................55


CHƢƠNG 3. ĐIỀU CHỈNH MÔ HÌNH QUẢN LÝ CỦA CÁC TẬP ĐOÀN
KINH TẾ NHẬT BẢN TỪ SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI
ĐẾN NAY....................................................................................................... 56
3.1. Bối cảnh chung và nguyên nhân của việc điều chỉnh mô hình quản lý của
các tập đoàn kinh tế Nhật Bản.........................................................................56
3.1.1. Bối cảnh kinh tế Nhật Bản sau Chiến tranh thế giới thứ hai................56
3.1.2. Nguyên nhân của việc điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn
kinh tế Nhật Bản..............................................................................................65
3.2. Điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế Nhật Bản từ sau
Chiến tranh thế giới thứ hai đến đầu thập kỷ 1990......................................... 69
3.2.1. Nội dung điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế Nhật
Bản.................................................................................................................. 69
3.2.2. Đánh giá quá trình đổi mới mô hình quản lý của Keiretsu...................79
3.3.Điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế Nhật Bản từ 1990
đến nay............................................................................................................ 83
3.3.1.Những khó khăn, hạn chế, thách thức đối với các tập đoàn kinh tế Nhật
Bản và nhu cầu phải điều chỉnh mô hình quản lý........................................... 83

3.3.2.Quá trình và nội dung điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn
kinh
tế Nhật Bản từ 1990 đến nay...........................................................................88
3.3.3. Điều chỉnh mô hình quản lý của một số Tập đoàn của Nhật Bản.......105
3.4.Đánh giá chung quá trình điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn
kinh tế Nhật Bản............................................................................................116
Tiểu kết chƣơng 3.........................................................................................130
CHƢƠNG 4. BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ QUÁ TRÌNH ĐIỀU CHỈNH
MÔ HÌNH QUẢN LÝ CỦA CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ NHẬT BẢN VÀ
MỘT SỐ HÀM Ý ĐỐI VỚI VIỆT NAM..................................................... 131
4.1. Bài học kinh nghiệm rút ra từ việc điều chỉnh mô hình quản lý của các
tập đoàn kinh tế Nhật Bản............................................................................. 132
4.1.1. Những bài học thành công.................................................................. 132


4.1.2. Những bài học chưa thành công......................................................... 137
4.2. Khái quát về Tập đoàn kinh tế và mô hình quản lý của các Tập đoàn kinh
tế Việt Nam....................................................................................................140
4.2.1. Một số đặc điểm của tập đoàn kinh tế Việt Nam.................................140
4.2.2. Khái quát về mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế Việt Nam......150
4.3. Một số hàm ý đối với Việt Nam.............................................................155
4.3.1. Đối với các Tập đoàn kinh tế Việt Nam...............................................155
4.3.2. Đối với cơ quan quản lý vĩ mô............................................................ 163
Tiểu kết chƣơng 4.........................................................................................170
PHẦN KẾT LUẬN....................................................................................... 171
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ..............................................174
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................175
Tiếng Việt......................................................................................................175
Tiếng Anh......................................................................................................185
Tiếng Nhật.....................................................................................................188

Trang Web........................................................................................................................................ 190


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
APO

ASEAN

BRICS

CTTG 2
DN
EU
FDI
GDP

G7

KH-CN
M&A
MITI
MNCs
NIEs
NXB


OECD

i

R&D
TNCs
TĐ
TĐKT
TĐKTNN
TĐKTTN
USD
WTO


ii


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Số TT
2.1.
2.2.
2.3.

4.1.

4.2.

4.3.

4.4.

iii


DANH MỤC CÁC HỘP
Số TT
2.1.
2.2.
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.

4.1.

4.2.


iv


PHẦN MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Nhiều năm qua, giới học giả và nghiên cứu trên thế giới đã tốn không ít
giấy mực đi tìm lời giải cho hiện tƣợng phát triển “ kinh tế thần kỳ” sau chiến
tranh thế giới thứ Hai của Nhật Bản. Một trong những kiến giải đƣợc chấp
nhận, đó là nhờ có sự thành công của mô hình quản lý của tập đoàn kinh tế
(TĐKT) - mô hình Keiretsu. Với mô hình quản lý theo kiểu: nắm quyền kiểm
soát nội khối; chọn mặt gửi vàng để làm đối tác chiến lƣợc; hợp tác nội bộ tập
đoàn; phối hợp nghiên cứu và hỗ trợ chéo trong hệ thống, tạo thuận lợi cho

công nghệ mới phát triển nhanh và rộng; làm việc cùng với nhau một cách
chặt chẽ trong nghiên cứu và triển khai (R&D). Keiretsu, trong một chừng
mực nào đó, trở thành một hệ thống bất khả chiến bại trong cạnh tranh giữa
các doanh nghiệp Nhật Bản với các doanh nghiệp nƣớc ngoài của Mỹ và Liên
minh châu Âu (EU) bởi mối liên kết chặt chẽ về cấu trúc công ty cũng nhƣ
mạng lƣới tƣơng hỗ, đan xen các giám đốc, các mối quan hệ kinh doanh lâu
dài trong hệ thống và mối liên hệ lịch sử xã hội trong hệ thống. Phát triển
công nghệ mới rất tốn kém và Nhật Bản không muốn lãng phí các nguồn lực
vào quá nhiều các thử nghiệm, bởi vậy, việc các Keiretsu là các đối thủ cạnh
tranh làm việc cùng với nhau một cách chặt chẽ trong R&D đã đem lại lợi thế
cạnh tranh đáng kể của hàng hóa Nhật Bản trên khắp thế giới. Chính vì vậy,
Keiretsu thực sự là xƣơng sống của nền kinh tế Nhật Bản.
Tuy vậy, trong những thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX, tình hình kinh tế và
chính trị thế giới có nhiều biến đổi sâu sắc: khủng hoảng và sụp đổ của hệ thống
các nƣớc xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở Đông Âu và Liên Xô cũ tạo bƣớc ngoạt
căn bản hình thành trật tự kinh tế và chính trị thế giới mới; sự phát triển mạnh
mẽ của khoa học công nghệ (KH-CN); sự tiến triển mạnh mẽ của toàn cầu hóa
kinh tế; sự điều chỉnh chiến lƣợc quan hệ kinh tế quốc tế của hàng loạt nƣớc,
đặc biệt là các nƣớc công nghiệp phát triển làm cho xu hƣớng cạnh
1


tranh và liên kết cũng diễn ra mạnh mẽ...dẫn đến xung đột thƣơng mại, đầu tƣ
giữa Mỹ, Nhật Bản và Tây Âu trở nên căng thẳng hơn.
Kinh tế Nhật Bản ở hai thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX đã rơi vào suy
thoái kéo dài. Điều đó không chỉ tác động đến vị thế kinh tế của Nhật Bản mà
bản thân các TĐKT cũng đứng trƣớc nhiều thách thức đầy cam go. Có rất
nhiều nguyên nhân dẫn tới sự suy giảm của các TĐKT, trong đó có sự không
phù hợp và hiệu quả của mô hình quản lý truyền thống vốn đƣợc coi là “đặc
sản” riêng của các doanh nghiệp Nhật Bản. Vì thế, để tồn tại và phát triển bản

thân nền kinh tế cũng nhƣ các doanh nghiệp, nhất là các TĐKT cần phải
nhanh chóng thay đổi và điều chỉnh, nhất là mô hình quản lý.
Việc thay đổi một mô hình vốn đã làm nên sự thần kỳ kinh tế của Nhật
Bản quả là không dễ dàng. Song, nhận thức đƣợc sự cần thiết đó trong bối
cảnh cạnh tranh khốc liệt, các TĐKT nƣớc này ở các mức độ khác nhau đã có
sự điều chỉnh về mô hình quản lý. Vậy sự điều chỉnh này đƣợc thực hiện nhƣ
thế nào? Những kết quả và hạn chế ra sao? Những vấn đề đặt ra và triển
vọng? Bài học kinh nghiệm gì có thể tham khảo cho Việt Nam?...Đó là những
nội dung cần phải đƣợc phân tích và làm rõ.
Việc nghiên cứu điều chỉnh mô hình quản lý của Nhật Bản là chủ đề luôn
cấp thiết và có tính thời sự khi mà mối quan hệ Nhật Bản và Việt Nam đang
phát triển tốt đẹp. Nhật Bản hiện là nƣớc cung cấp ODA, nhà đầu tƣ và bạn
hàng hàng đầu của Việt Nam. Sự có mặt của nhiều Tập đoàn kinh tế hàng đầu
của Nhật Bản tại Việt Nam, một mặt đóng góp vào sự phát triển kinh tế Việt
Nam, mặt khác tạo nên hiệu ứng tốt về công nghệ, nhân lực và nhất là phong
cách quản lý. Sự ảnh hƣởng đó còn tác động đến các doanh nghiệp Việt Nam,
nhất là khi họ có sự hợp tác với các Tập đoàn kinh tế Nhật Bản. Vì thế, việc
nghiên cứu sự điều chỉnh mô hình quản lý của các Tập đoàn kinh tế Nhật Bản
sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam nhìn nhận rõ hơn khả năng của mình và tìm
kiếm cơ hội hợp tác với họ.
2


Nghiên cứu điều chỉnh mô hình quản lý TĐKT Nhật Bản còn giúp chúng
ta kinh nghiệm để xây dựng và phát triển các Tập đoàn kinh tế Việt Nam. Hơn
10 năm triển khai thí điểm, các tập đoàn kinh tế nhà nƣớc (TĐKTNN) đã
bƣớc đầu đạt đƣợc nhiều kết quả, song cũng bộc lộ nhiều bất cập, yếu kém,
thậm chí có những tập đoàn kinh doanh thua lỗ nặng nề đã gây những hậu quả
nghiêm trọng, làm suy giảm và lãng phí nguồn lực quốc gia, gây bức xúc xã
hội.

Song song với các TĐKTNN, khu vực tƣ nhân cũng đã bắt đầu hình
thành sự liên kết và hoạt động dƣới một sự điều hành chung, điển hình nhƣ:
FPT, Đồng Tâm, Kinh Đô, Trung Nguyên, Phú Thái, Hòa Phát, Việt Á…Tuy
vậy, mô hình tập đoàn kinh tế tƣ nhân (TĐKTTN) ở Việt Nam mới khởi đầu
và đang vấp phải nhiều khó khăn.
Đổi mới, cơ cấu lại các doanh nghiệp nhà nƣớc, trọng tâm là các tập
đoàn kinh tế (TĐKT), các tổng công ty nhà nƣớc, đƣợc Đảng và nhà nƣớc ta
nhìn nhận là một mắt khâu quan trọng trong quá trình cơ cấu lại nền kinh tế
đất nƣớc trong chặng đƣờng sắp tới. Về chủ trƣơng, Đảng nêu rõ: “ Đẩy
mạnh đổi mới, sắp xếp và nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp nhà
nƣớc. Khẩn trƣơng cơ cấu lại ngành nghề kinh doanh của các tập đoàn kinh tế
và các tổng công ty nhà nƣớc, tập trung vào một số ngành, lĩnh vực then chốt
của nền kinh tế. Từng bƣớc xây dựng các doanh nghiệp mang tầm khu vực và
toàn cầu” [22, tr. 208]. Đối với các doanh nghiệp tƣ nhân, Đảng chỉ rõ “ Hoàn
thiện cơ chế, chính sách, để phát triển mạnh kinh tế tƣ nhân trở thành một
trong những động lực của nền kinh tế. Phát triển mạnh các loại hình kinh tế tƣ
nhân ở hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế theo qui hoạch và qui định của
pháp luật. Tạo điều kiện hình thành một số tập đoàn kinh tế tƣ nhân và tƣ
nhân góp vốn vào các tập đoàn kinh tế nhà nƣớc”[22, tr. 209].
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng tiếp tục cụ thể hóa và
nhấn mạnh “Thực hiện đồng bộ các giải pháp cơ cấu lại doanh nghiệp nhà
3


nƣớc, nâng cao hiệu quả hoạt động theo cơ chế thị trƣờng; tăng cƣờng tiềm
lực và khả năng cạnh tranh; xây dựng hệ thống quản trị doanh nghiệp phù hợp
với cơ chế thị trƣờng và thông lệ quốc tế ... [22, tr. 290 – 292]. Đối với doanh
nghiệp tƣ nhân, Đại hội xác định: Tạo mọi điều kiện thuận lợi phát triển mạnh
doanh nghiệp tƣ nhân; khuyến khích hình thành doanh nghiệp lớn, thƣơng
hiệu mạnh; hỗ trợ doanh nghiệp đầu tƣ nghiên cứu phát triển, ứng dụng tiến

bộ khoa học, đổi mới công nghệ...nâng cao sức cạnh tranh và tham gia hiệu
quả vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị trong và ngoài nƣớc [23, tr. 292]. Hơn
nữa cần phải “cởi mở, cầu thị tiếp thu tri thức nhân loại, đặc biệt “ vận dụng
kinh nghiệm quốc tế phù hợp với Việt Nam” là chủ trƣơng và tƣ duy nhất
quán của Đảng Cộng sản Việt Nam [23, tr. 69].
Xuất phát từ nhận thức về ý nghĩa lý luận, thực tiễn của vấn đề, nghiên
cứu sinh lựa chọn đề tài “Điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn
kinh tế Nhật Bản và hàm ý cho Việt Nam” làm nội dung luận án tiến sĩ.
2.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1 Mục đích nghiên cứu
Thông qua phân tích, đánh giá quá trình điều chỉnh mô hình quản lý của
các tập đoàn kinh tế Nhật Bản sau chiến tranh thế giới lần thứ Hai, luận án chỉ
ra những thành công, hạn chế của việc điều chỉnh mô hình quản lý của các tập
đoàn kinh tế Nhật Bản, từ đó, rút ra bài học kinh nghiệm, hàm ý cho Việt Nam
trong quá trình đổi mới, cơ cấu lại các Tập đoàn kinh tế.
Để đạt đƣợc mục đích nghiên cứu nêu trên, các câu hỏi nghiên cứu sau
đây cần đƣợc giải quyết:
i)

Nguyên nhân nào dẫn đến việc điều chỉnh mô hình quản lý của

các tập đoàn kinh kinh tế Nhật Bản?
ii)

Quá trình điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế

Nhật Bản diễn ra nhƣ thế nào?

4


iii) Việt Nam rút ra đƣợc những kinh nghiệm thành công và thất
bại gì thông qua nghiên cứu quá trình điều hỉnh mô hình quản lý của
các Tập đoàn kinh tế Nhật Bản?
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
-

Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc điều chỉnh mô hình quản lý

của các tập đoàn kinh tế.
-

Phân tích bối cảnh, nguyên nhân dẫn đến việc điều chỉnh mô hình quản

lý của các tập đoàn kinh tế Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến
nay.
- Phân tích, đánh giá quá trình điều chỉnh mô hình quản lý của các tập
đoàn kinh tế của Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay.
- Rút ra các bài học kinh nghiệm, điều chỉnh mô hình quản lý của các tập
đoàn kinh tế Nhật Bản, đƣa ra những hàm ý cho Việt Nam để có thể tham
khảo trong quá trình tái cơ cấu các tập đoàn kinh tế nhà nƣớc.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu quá trình điều chỉnh mô hình quản lý của
các tập đoàn kinh tế Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung:

Luận án nghiên cứu điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế
Nhật Bản từ hai góc độ:
- Điều chỉnh mô hình tổ chức, mối liên hệ bên trong tập đoàn, quan hệ
giữa các tập đoàn với các đối tác bên ngoài;
-

Điều chỉnh cấu trúc sở hữu tối ƣu, một cơ cấu kinh doanh hợp lý theo

chuỗi giá trị nhằm phát huy sức mạnh cộng hƣởng và nâng cao năng lực cạnh
tranh của các tập đoàn.
Về thời gian:
5


Luận án nghiên cứu điều chỉnh mô hình quản lý các tập đoàn kinh tế
Nhật Bản từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay gồm hai giai đoạn:
-Giai đoạn từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến đầu thập kỷ 1990
-Giai đoạn từ 1990 đến nay (2016)
Lý do Luận án lựa chọn mốc thời gian trên: Từ thập kỷ 1990 đến nay,
đặc biệt trong hai thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX, kinh tế Nhật Bản đã rơi
vào suy thoái kéo dài, tác động lớn đến vị thế kinh tế Nhật Bản và đặt các
TĐKT trƣớc nhiều thách thức cam go. Đây là giai đoạn khá đặc biệt đối với
sự phát triển kinh tế Nhật Bản và với các Tập đoàn kinh tế lớn của nƣớc này,
trong đó có việc điều chỉnh mô hình quản lý.
4.

Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
Luận án tiếp cận nghiên cứu dƣới góc độ kinh tế học quốc tế. Do tình

hình kinh tế và chính trị thế giới có nhiều biến đổi sâu sắc từ sau chiến tranh

thế giới thứ Hai đến nay, dẫn đến hình thành trật tự kinh tế và chính trị thế
giới mới; sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng KHCN; Xu hƣớng toàn cầu
hóa kinh tế gia tăng mạnh mẽ... khiến nhiều nƣớc trên thế giới trong đó có
Nhật Bản đã phải xây dựng chiến lƣợc phát triển kinh tế phù hợp nhằm thích
ứng với bối cảnh quốc tế mới. Đặc biệt, các TĐKT Nhật Bản phải điều chỉnh
mô hình quản lý nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, tạo điều kiện cho sự
phát triển bền vững của TĐKT.
Việc điều chỉnh mô hình quản lý các TĐKT Nhật Bản còn đƣợc nghiên
cứu theo cách tiếp cận hệ thống, đặt trong mối quan hệ tổng thể với các chiến
lƣợc kinh doanh của các TĐKT.
Luận án đƣợc xây dựng trên cơ sở quán triệt, vận dụng sáng tạo phƣơng
pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, cốt lõi là quan điểm lịch sử - cụ
thể, kế thừa - phát triển, phổ biến - đặc thù....Sự phát triển và quá trình điều
chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế Nhật Bản đƣợc xem xét, đánh
giá trong mối quan hệ biện chứng với bối cảnh lịch sử cụ thể của thế giới, khu
6


vực và đất nƣớc Nhật Bản qua từng giai đoạn cụ thể. Việc tham khảo những
kinh nghiệm điều chỉnh mô hình quản lý của các tập đoàn kinh tế Nhật Bản
đối với tập đoàn kinh tế Việt Nam đƣợc xem xét trên cơ sở những tƣơng
đồng, khác biệt và nhất là những yêu cầu từ việc phát triển của chính các
doanh nghiệp lớn trong bối cảnh trong nƣớc và quốc tế đang thay đổi.
Về phƣơng pháp nghiên cứu, tác giả luận án sử dụng các phƣơng pháp
nghiên cứu truyền thống, đặc biệt là các phƣơng pháp sau đây:
Phương pháp phân tích và tổng hợp: Đây là phƣơng pháp đƣợc sử dụng
để nghiên cứu chƣơng 1, 2, 3, 4 của luận án.
Ở chƣơng 1, tác giả sẽ phân tích để làm rõ những nghiên cứu về mô hình
TĐKT của các tác giả trong và ngoài nƣớc và dùng phƣơng pháp tổng hợp để
khái quát lại những kết quả nghiên cứu đã đạt đƣợc của họ và tìm ra những

điểm cần phải tiếp tục nghiên cứu.
Ở

chƣơng 2, tác giả tập trung bàn luận những vấn đề lý luận về điều

chỉnh mô hình quản lý của các TĐKT Nhật Bản, tổng hợp để rút ra bài học
kinh nghiệm cho Việt Nam.
Ở
chế

chƣơng 3, luận án phân tích đánh giá những thành công và hạn

của điều chỉnh mô hình quản lý của các TĐKT Nhật Bản, từ đó đánh giá, tổng
hợp rút ra nhận xét, hàm ý chính sách cho Việt Nam.
Chƣơng 4 tập trung phân tích TĐKT ở Việt Nam, dựa trên những cơ sở
lý luận, thực tiễn để làm căn cứ đề xuất định hƣớng giải pháp đổi mới mô
hình TĐKT của Việt Nam.
Phương pháp lịch sử - logic: Luận án xem xét quá trình điều chỉnh mô
hình quản lý của các tập đoàn kinh tế Nhật Bản từ sau chiến tranh thế giới thứ
Hai đến nay, do vậy, vừa phải nhìn nhận, đánh giá mô hình quản lý của các
tập đoàn kinh tế Nhật Bản gắn với một giai đoạn, lịch sử cụ thể, nhận diện mô
hình quản lý đó từ lát cắt đồng đại, vừa xem xét mô hình đó trong quá trình
vận động, có tính lịch đại, chỉ ra đƣợc logic vận động phản ánh tính qui luật
7


của quá trình điều chỉnh mô hình quản lý đó. Phƣơng pháp lịch sử - logic
đƣợc thực hiện gắn với phƣơng pháp phân tích - tổng hợp, bảo đảm tính cụ
thể, chân thực và tính khái quát.
Phương pháp kế thừa: Nghiên cứu về tập đoàn kinh tế Nhật Bản là

hƣớng nghiên cứu không mới, đã có không ít công trình đề cập đến vấn đề
này. Đề tài luận án có kế thừa thành quả nghiên cứu của những ngƣời đi
trƣớc, đồng thời cung cấp thêm tƣ liệu và cách nhìn nhận mới, đầy đủ hơn về
tập đoàn kinh tế Nhật Bản từ những thập niên cuối thế kỷ XX đến nay - những
khó khăn, thách thức; những tìm tòi, thử nghiệm tự điều chỉnh mô hình quản
lý; thành công và những vấp váp; giá trị tham khảo từ những kinh nghiệm quý
báu…
Luận án nghiên cứu quá trình điều chỉnh mô hình quản lý các tập đoàn
kinh tế Nhật Bản với hàm ý tìm tòi, lựa chọn những kinh nghiệm thiết thực có
thể tham khảo cho quá trình xây dựng, phát triển các tập đoàn kinh tế Việt
Nam.
Phương pháp thống kê – so sánh: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng bằng
việc thống kê các số liệu nghiên cứu, tác giả tiến hành so sánh để đánh giá
mức độ điều chỉnh mô hình quản lý của các TĐKT trong từng giai đoạn.

8