Hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại việt nam trong quá trình hội nhập
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (473.7 KB, 115 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ PHƯỚC NHƯ
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI
CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM TRONG
QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN THỊ PHƯỚC NHƯ
HOÀN THIỆN HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI
CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM TRONG
QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số: 60.34.30
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PSG.TS. VÕ VĂN NHỊ
TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ sự kính trọng và sự biết ơn chân thành đối với PGS.TS. Võ Văn
Nhị, Thầy đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện cuốn luận
văn này.
Tôi cũng gởi lời cảm ơn sâu sắc đến Quý Thầy cô giáo trường Đại học Kinh tế
thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình hướng dẫn chúng tôi trong quá trình học
tập tại trường và truyền đạt những kiến thức quý báu giúp ích chúng tôi trong
quá trình thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn Quý bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện để tôi
hoàn thành tốt luận văn của mình.
Tôi chân thành cảm ơn.
Nguyễn Thị Phước Như
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
phân tích, số liệu và kết quả nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và có
nguồn gốc tham khảo rõ ràng.
Tác giả luận văn
Nguyễn Thị Phước Như
MỤC LỤC
Trang
LỜI MỞ ĐẦU-------------------------------------------------------------------------1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH
CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA--------------------------------------5
1.1. Một số vấn đề chung về doanh nghiệp nhỏ và vừa----------------------- 5
1.1.1. Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa--------------------------------- 5
1.1.1.1. Theo Việt Nam-------------------------------------------------------------- 5
1.1.1.2. Theo Quốc tế---------------------------------------------------------------- 8
1.1.1.3. Theo ý kiến cá nhân--------------------------------------------------------13
1.1.2. Đối tượng sử dụng thông tin kế toán và đặc điểm thông tin kế toán
của doanh nghiệp nhỏ và vừa-------------------------------------------- 15
1.1.2.1. Đối tượng sử dụng thông tin kế toán------------------------------------ 15
1.1.2.2. Đặc điểm thông tin kế toán----------------------------------------------- 17
1.2.
Hệ thống báo cáo tài chính áp dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa--- 19
1.2.1. Bản chất, vai trò của báo cáo tài chính---------------------------------- 19
1.2.1.1. Bản chất của báo cáo tài chính------------------------------------------ 19
1.2.1.2. Vai trò của báo cáo tài chính-------------------------------------------- 20
1.2.2. Đặc điểm của báo cáo tài chính áp dụng cho doanh nghiệp nhỏ và
vừa --------------------------------------------------------------------------- 22
1.2.2.1. Theo Việt Nam------------------------------------------------------------- 22
1.2.2.2. Theo Quốc tế--------------------------------------------------------------- 25
1.2.3. Nội dung, hình thức trình bày, công bố thông tin của doanh nghiệp
nhỏ và vừa------------------------------------------------------------------ 28
1.3.
Xu thế hội nhập và tiến trình hội nhập kế toán quốc tế tại Việt Nam--29
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1----------------------------------------------------------- 32
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA
DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI VIỆT NAM------------------------ 33
2.1. Giới thiệu tổng quát tình hình hoạt động và phát triển của doanh nghiệp
nhỏ và vừa-------------------------------------------------------------------
33
2.1.1. Quá trình ra đời và phát triển------------------------------------------- 33
2.1.2. Tình hình hoạt động------------------------------------------------------- 34
2.2.
Vai trò của thông tin kế toán đối với quá trình hoạt động của doanh
nghiệp nhỏ và vừa ---------------------------------------------------------- 35
2.3.
Các quy định liên quan đến hệ thống báo cáo tài chính áp dụng cho
doanh nghiệp nhỏ và vừa---------------------------------------------------- 36
2.3.1. Luật kế toán---------------------------------------------------------------- 37
2.3.2. Chuẩn mực kế toán-------------------------------------------------------- 39
2.3.3. Chế độ kế toán 48-------------------------------------------------------- 40
2.3.4. Thông tư hướng dẫn------------------------------------------------------- 44
2.4.
Khảo sát tình hình lập và trình bày báo cáo tài chính------------------ 47
2.4.1. Phạm vi và đối tượng khảo sát--------------------------------------------47
2.4.2. Nội dung khảo sát-------------------------------------------------------- 47
2.4.3. Kết quả khảo sát--------------------------------------------------------2.5.
48
Đánh giá hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa--- 51
2.5.1. Thực tiễn------------------------------------------------------------------- 51
2.5.2. Khả năng hội nhập--------------------------------------------------------- 58
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2-------------------------------------------------------- 59
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ Ý KIẾN NHẰM HOÀN THIỆN HỆ THỐNG
BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI
VIỆT NAM TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP----------------------------- 60
3.1. Quan điểm hoàn thiện-------------------------------------------------------- 60
3.1.1. Phù hợp với môi trường pháp lý và môi trường hoạt động---------- 60
3.1.2. Phù hợp với quy mô và nhu cầu sử dụng thông tin-----------------
61
3.1.3. Tương thích với thông lệ quốc tế và nâng cao khả năng hội nhập --62
3.2.
Các giải pháp hội nhập------------------------------------------------------- 63
3.2.1. Giải pháp liên quan đến luật kế toán và chuẩn mực kế toán -------- 63
3.2.2. Giải pháp liên quan nội dung, hình thức trình bày báo cáo tài chính
-------------------------------------------------------------------------------
66
3.2.3. Giải pháp bảo đảm khả năng chất lượng của báo cáo tài chính
---71
3.3.
Kiến nghị --------------------------------------------------------------------- 73
3.3.1. Bộ tài chính---------------------------------------------------------------- 73
3.3.2. Hội nghề nghiệp---------------------------------------------------------- 75
3.3.3. Bản thân doanh nghiệp---------------------------------------------------- 76
3.3.3.1.
Con người------------------------------------------------------------- 76
3.3.3.2.
Đầu tư cho kế toán-------------------------------------------------- 77
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3---------------------------------------------------------
79
KẾT LUẬN-------------------------------------------------------------------------- 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO-------------------------------------------------------- 82
PHỤ LỤC---------------------------------------------------------------------------- 84
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
AICPA: Hiệp hội kế toán viên công chứng Mỹ
BCTC: Báo cáo tài chính
BTC: Bộ tài chính
CM: Chuẩn mực
CP: Chính phủ
DNVVN: Doanh nghiệp nhỏ và vừa
FASB: Ủy ban chuẩn mực kế toán tài chính Mỹ
FDI: Vốn đầu tư trực tiếp
GDP: Tổng sản phẩm nội địa
GTGT: Giá trị gia tăng
IAS: Chuẩn mực kế toán quốc tế
IFAC: Liên đoàn kế toán quốc tế
IMF: Quỹ tiền tệ thế giới
ISAB: Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế
IFRS: Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế
NĐ: Nghị định
OECD: Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế
QĐ: Quyết định
TNHH: Trách nhiệm hữu hạn
VAS: Chuẩn mực kế toán Việt Nam
WTO: Tổ chức thương mại quốc tế
XHCN: Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Trang
Bảng 1.1: Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa --------------------------------------7
Bảng 2.1: Thông tin chung về mẫu khảo sát-------------------------------------- 47
Bảng 2.2: Đánh giá văn bản pháp lý cho việc lập BCTC------------------------49
Bảng 2.3: Đánh giá tính hữu ích của BCTC---------------------------------------50
Bảng 2.4: Đánh giá về nội dung của BCTC---------------------------------------51
Bảng 2.5: Đánh giá về sửa đổi BCTC theo hướng hội nhập--------------------51
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài
Kể từ khi nước ta chuyển đổi nền kinh tế từ nền kinh tế tập trung bao cấp
sang nền kinh tế thị trường có sự định hướng của nhà nước, mở cửa cho nước
ngoài vào đầu tư cũng như cho phép nhiều loại hình doanh nghiệp hoạt động
trên nhiều lĩnh vực thì số lượng doanh nghiệp tham gia vào guồng máy kinh
doanh ngày càng tăng với quy mô đa dạng. Theo thống kê thì số lượng các
doanh nghiệp đăng ký kinh doanh ngày càng tăng đáng kể trong 10 năm trở lại
đây, trong đó số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động gia tăng đột biến
chiếm trên 90% số lượng doanh nghiệp đang hoạt động hiện nay.
Và song song với việc mở cửa kinh tế thì nhà nước cũng đã tập trung chú
trọng đến việc sửa đổi các luật lệ, nghị định, thông tư liên quan đến đầu tư,
kinh doanh, và quan trọng là chế độ về kế toán và thuế. Việc Việt Nam gia
nhập WTO cuối năm 2006 là một bước tiến to lớn đối với nền kinh tế nước ta,
và trong năm này Bộ Tài Chính cũng đã ban hành hai chế độ kế toán mới là
quyết định 15 dành cho doanh nghiệp có quy mô lớn và quyết định 48 dành
cho doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa để phù hợp với quá trình hội nhập
quốc tế. Tuy nhiên những quy định mà nhà nước ban hành hiện nay phần lớn
tập trung vào doanh nghiệp có quy mô lớn, còn chế độ kế toán dành cho doanh
nghiệp nhỏ và vừa lại chưa được chú ý nhiều trong khi số lượng doanh nghiệp
loại này chiếm tỷ lệ rất lớn trong nền kinh tế nước ta. Chính vì vậy mà việc
hoàn thiện chế độ kế toán mà trong đó trọng tâm là việc hoàn thiện hệ thống
báo cáo tài chính là cấp thiết.
Ngày 9/6/2009 vừa qua IASB-ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế đã ban
hành chuẩn mực BCTC dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa bởi vì số lượng
2
doanh nghiệp này chiếm đại đa số ở hầu hết các quốc gia và nó cũng cần được
sự quan tâm như các doanh nghiệp có quy mô lớn. Một số quốc gia châu Á
như Trung Quốc, Malaysia, Singapore,… cũng đã và đang cập nhật để hoàn
thiện chuẩn mực dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa để hội tụ với kế toán quốc
tế. Đứng trước xu thế hội nhập như vậy thì đòi hỏi chế độ kế toán nói chung,
hệ thống báo cáo tài chính nói riêng phải rõ ràng, minh bạch, dễ hiểu để thông
tin trên báo cáo tài chính được “quốc tế hóa” khi tham gia đầu tư tại bất cứ thị
trường nào mà không cần phải điều chỉnh theo chuẩn mực kế toán tại quốc gia
đó.
Thực tế thì hệ thống báo cáo tài chính dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa
trong thời gian qua có nhiều biến đổi đáng kể nhưng vẫn còn nhiều hạn chế và
vướng mắc chưa được giải quyết; cộng với sự hợp tác kinh doanh đa phương
diện và hội nhập nền kinh tế thế giới tác giả mạnh dạn đưa ra đề tài nghiên cứu
“ Hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính dành cho doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam trong quá trình hội nhập” với mong muốn
đưa ra một vài giải pháp để nâng cao chất lượng của báo cáo tài chính của
doanh nghiệp nhỏ và vừa trong thời gian tới.
2.
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu về hệ thống báo cáo tài chính dành cho doanh
nghiệp Việt Nam theo chế độ kế toán và những nghị định, thông tư liên quan
và nghiên cứu về thực trạng áp dụng chế độ, chuẩn mực để lập báo cáo tài
chính để tìm hiểu về thông tin do báo cáo tài chính cung cấp đã đáp ứng được
yêu cầu của người sử dụng hay chưa và có tương thích với chuẩn mực kế toán
quốc tế hay chưa. Từ đó đưa ra một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện
hệ thống báo cáo tài chính dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong quá trình
hội nhập kế toán quốc tế.
3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu về phần kế toán tài chính và tập trung đi vào tìm hiểu về
hệ thống báo cáo tài chính dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay theo
chế độ kế toán và chuẩn mực kế toán Việt Nam. Từ đó đưa ra một số phương
hướng hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính dành cho doanh nghiệp nhỏ và
vừa trong quá trình hội nhập.
Đề tài này chỉ tập trung tìm hiểu về thực trạng báo cáo tài chính của các
doanh nghiệp nhỏ và vừa ngoài khu vực công và các doanh nghiệp chưa
niêm yết và không bao gồm hợp tác xã.
Đề tài này giới hạn nghiên cứu tìm hiểu thực trạng lập báo cáo tài chính
của một số doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
tính đến thời điểm tháng 6/2011.
4.
Phương pháp nghiên cứu
-
Dùng thống kê, mô tả
-
Phương pháp biện chứng duy vật, phương pháp tổng hợp, phân tích, so
sánh,… để đạt mục tiêu đề ra.
5. Kết cấu của luận văn
Luận văn có kết cấu như sau:
-
Lời mở đầu
-
Chương 1: Tổng quan về hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp
nhỏ và vừa.
-
Chương 2: Thực trạng hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ
và vừa tại Việt Nam.
4
-
Chương 3: Một số ý kiến nhằm hoàn thiện hệ thống báo cáo tài chính
của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam trong quá trình hội nhập.
-
Kết luận
-
Tài liệu tham khảo
-
Phụ lục
5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HỆ THỐNG BÁO
CÁO TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ
VÀ VỪA
Theo số liệu thống kê của Bộ kế hoạch đầu tư tính đến thời điểm đầu năm
2011 cả nước ta có trên 500 ngàn doanh nghiệp nhỏ và vừa, tăng nhiều so với
số lượng gần 380 ngàn doanh nghiệp năm 2008 và khoảng 460 ngàn doanh
nghiệp của năm 2009. Tuy nhiên theo ông Cao Sỹ Kiêm, chủ tịch hiệp hội
DNNVV Việt Nam, các doanh nghiệp nhỏ và vừa bùng lớn nhiều về số lượng
nhưng tính hiệu quả còn nhiều vấn đề, “lớn nhưng không mạnh” theo như lời
của ông. Đặc biệt từ khi nhà nước ban hành luật Doanh nghiệp vào năm 2000,
số lượng các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển nhanh đáng kể, chiếm số
lượng lớn trong nền kinh tế và đóng góp gần 50% GDP. Trong thời gian những
năm trở lại đây nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách thông thoáng để hỗ
trợ loại hình doanh nghiệp này như NĐ56/2009 về việc trợ giúp phát triển
doanh nghiệp nhỏ và vừa; cũng như một số cải cách về thuế, chính sách hỗ trợ
lãi suất, môi trường kinh doanh thông thoáng,… tạo điều kiện cho các
DNNVV vượt qua giai đoạn khó khăn và tiếp tục phát triển trong giai đoạn
cạnh tranh hiện nay. Dưới đây chúng ta sẽ tìm hiểu về đặc điểm của DNNVV
tại Việt Nam và so sánh với các nước trong khu vực và trên thế giới.
1.1
Một số vấn đề chung về doanh nghiệp nhỏ và vừa
1.1.1 Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa
1.1.1.1
Theo Việt Nam
6
Theo Luật Doanh nghiệp Việt Nam được ban hành vào năm 2005 thì doanh
nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được
đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các
hoạt động kinh doanh.
Như vậy hiện nay các loại hình doanh nghiệp trong nền kinh tế nước ta rất
đa dạng và hoạt động trên nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên đối với mỗi quốc gia tùy
thuộc vào nền văn hóa và điều kiện phát triển kinh tế mà mỗi nước phân chia
các doanh nghiệp theo quy mô lớn, nhỏ và vừa khác nhau.
Ở Việt Nam theo công văn số 681/CP-KTN ra đời ngày 20/6/1998 của
chính phủ quy định về doanh nghiệp vừa là doanh nghiệp có số lao động từ
50 đến 200 người và dưới 50 người là doanh nghiệp nhỏ. Đến năm 2001 theo
nghị định NĐ 90/2001 về trợ giúp phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, định
nghĩa DNNVV như sau: “Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở sản xuất, kinh
doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có vốn đăng
ký không quá 10 tỷ đồng hoặc số lao động trung bình hàng năm không quá
300 người”. Từ năm 2001 đến nay nền kinh tế của nước ta đã trải qua nhiều
biến động lớn và thay đổi rất nhiều như thị trường chứng khoán ra đời, ký hiệp
định thương mại Việt Mỹ cũng như gia nhập WTO,…những điều này khiến
cho luật pháp của nước ta cũng thay đổi để phù hợp với quá trình hội nhập
hơn, đồng thời cũng khuyến khích cho nhiều doanh nghiệp được thành lập
trong những năm gần đây với quy mô đa dạng và phong phú.
Chính vì vậy để phân chia lại loại hình doanh nghiệp lớn, nhỏ và vừa, ngày
30/6/2009 chính phủ ban hành nghị định 56/2009/NĐ-CP về trợ giúp phát
triển doanh nghiệp vừa nhỏ quy định như sau:
7
“ Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo
quy định của pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ và vừa theo quy
mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được
xác định trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình
quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên), cụ thể như sau:
Quy mô
Khu vực
I.Nông,
nghiệp
và
sản
II.Công
và xây dựng
III.Thương
và dịch vụ
Bảng 1.1: Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa
Như vậy qua hai định nghĩa chúng ta có thể thấy sự thay đổi trong định nghĩa
về DNNVV từ việc phân biệt doanh nghiệp vừa và doanh nghiệp nhỏ dựa trên
số lượng lao động (năm 1998) đến việc phân biệt doanh nghiệp siêu
8
nhỏ, doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp vừa dựa vào số lao động và tổng số vốn
trên ba lĩnh vực hoạt động : nông lâm nghiệp và thủy sản, công nghiệp và xây
dựng, thương mại và dịch vụ. Điều này cho thấy nhà nước ta đã nghiên cứu
tình hình biến động của nền kinh tế trong nước và sự ảnh hưởng của nước
ngoài để có sự điều chỉnh thích hợp trong thời đại mới.
1.1.1.2 Theo Quốc tế
Theo bài báo cáo của OECD ban hành vào tháng 6 năm 2000 (Organization
for Economics Cooperation and Development) – Tổ chức hợp tác phát triển
kinh tế với tiêu đề: “ Small and Medium-sized Enterprises: Local strength and
global reach” thì hiện nay chưa có một định nghĩa chính thức hoặc phổ biến
được chấp nhận về doanh nghiệp nhỏ và vừa. Khái niệm về doanh nghiệp nhỏ
và vừa khác nhau tùy theo mỗi quốc gia, nhưng chúng thường dựa trên số lao
động để phân loại, và nó có thể khác nhau giữa doanh nghiệp sản xuất và
doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ. Tuy vậy sau khi xem xét và thống kê ở
nhiều quốc gia, OECD tạm chia doanh nghiệp nhỏ và vừa thành những hình
thức sau:
-
Siêu nhỏ: từ 1 đến 4 nhân viên
-
Rất nhỏ: từ 5 đến 19 nhân viên
-
Nhỏ: từ 20 đến 99 nhân viên
-
Trung bình: từ 100 đến 500 nhân viên
Đến năm 2005, trong hội nghị bàn về “DNNVV và triển vọng kinh doanh”
tại Pari, OECD đưa ra định nghĩa mới về DNNVV một cách chung chung
bằng cách tìm hiểu về cách định nghĩa của Mỹ, các quốc gia khác và Liên
minh châu Âu. Tại Mỹ, DNNVV có số lượng nhân viên ít hơn 500 người, tại
một số nước khác số lượng nhân công ít hơn 200 người, còn tại
9
Liên minh châu Âu con số là 250 lao động; mặt khác trong một định nghĩa
mới (theo khuyến nghị 2003/361/EC ban hành ngày 6/5/2003 ) DNNVV được
phân loại theo tình hình tài chính:
+ Doanh thu của doanh nghiệp vừa (tương ứng có từ 50-249 nhân công): nhỏ
hơn 50 triệu EUR; hoặc tài sản không quá 43 triệu EUR.
+ Doanh thu của doanh nghiệp nhỏ (tương ứng từ 10-49 nhân công): nhỏ hơn
10 triệu EUR; hoặc tài sản không quá 10 triệu EUR.
+ Doanh thu của doanh nghiệp siêu nhỏ (ít hơn 10 nhân công): nhỏ hơn 2
triệu EUR; hoặc tài sản không quá 2 triệu EUR.
Chính vì vậy mà OECD không đưa ra một định nghĩa chính xác mà đúc kết
dựa trên sự tham khảo của một số nước đưa ra quan điểm như sau:
-
DNNVV không phải là công ty con mà là các doanh nghiệp độc lập có
số lượng lao động nhất định. Con số này tùy thuộc vào mỗi nước mà
phân biệt ra doanh nghiệp vừa, doanh nghiệp nhỏ (thường ít hơn 50
người) và doanh nghiệp siêu nhỏ (thường tối đa là 10 người, hoặc 5
người-trong vài trường hợp).
-
DNNVV cũng được phân loại dựa vào tình hình tài chính của doanh
nghiệp.
Dưới đây là một số hình thức phân chia doanh nghiệp nhỏ và vừa của một
số quốc gia trên thế giới theo thống kê mới nhất:
Đông Nam Á
Singapore: theo định nghĩa gần nhất của Spring Singapore ( cơ quan chịu
trách nhiệm giúp đỡ các doanh nghiệp Singapore phát triển): việc xác định
doanh nghiệp nhỏ và vừa dựa vào khoản đầu tư ròng vào tài sản cố định
10
ròng và số lượng lao động – doanh nghiệp sản xuất với khoản đầu tư tài sản
cố định ròng là 15 triệu USD trở xuống; các doanh nghiệp không sản xuất có
số lượng từ 200 nhân viên trở xuống.
Hiện nay 99% doanh nghiệp tại Singapore là doanh nghiệp nhỏ và vừa với
tổng trị giá đóng góp khoảng 50% cho GDP quốc gia. (Nguồn:
)
Thái Lan: Ngày 11/9/2002 Bộ Công Nghiệp Thái Lan đã đưa ra định nghĩa
về DNNVV dựa trên số lượng lao động hưởng lương và vốn cố định: nhân
công ít hơn 200 người và vốn cố định không quá 200 triệu baht, không kể đất
và tài sản. DNNVV ở Thái Lan được phân loại thành ba khu vực: sản xuất,
dịch vụ và thương mại.
(Phân loại DNNVV ở Thái Lan được trình bày tại Phụ lục 1A).
Hiện nay số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Thái Lan chiếm 99,5% số
lượng doanh nghiệp và đóng góp gần 50% GDP quốc gia. (Nguồn:
)
Châu Á:
Trung Quốc: theo luật xúc tiến DNNVV có hiệu lực từ ngày 1/1/2003,
DNNVV được phân loại dựa vào số lượng nhân công, doanh thu hàng năm
và tổng tài sản: số lượng dưới 3.000 người, doanh thu dưới 300 triệu đồng
nhân dân tệ, tổng tài sản dưới 400 triệu đồng nhân dân tệ.
Sự phân loại này chia làm các khu vực: công nghiệp, xây dựng, bán buôn, bán
lẻ, vận chuyển, viễn thông, nhà hàng, khách sạn được trình bày ở phụ lục 1B.
Hiện nay số lượng DNNVV tại Trung Quốc chiếm 99% số lượng các
doanh nghiệp, nộp thuế khoảng 50% tổng kim ngạch thu thuế của nhà nước,
thực hiện 65% bằng độc quyền sáng chế, trên 75% công nghệ sáng tạo đổi
mới, và trên 80% sản phẩm mới. (theo tin Tân hoa xã, ngày 26/9/2010)
11
Hàn Quốc: theo hiệp hội DNNVV của Hàn Quốc (SBC – tổ chức phi lợi
nhuận do chính phủ tài trợ để thực hiện các chính sách hỗ trợ phát triển
DNNVV), định nghĩa về DNNVV như sau: doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ
phân loại dựa trên nhân công dưới 50 người; doanh nghiệp nhỏ và vừa phân
loại dựa vào nhân công dưới 300 người và vốn và doanh thu dưới 30 triệu
USD.
(Số liệu lấy từ cơ quan Doanh nghiệp nhỏ và vừa được trình bày ở phụ lục
1C).
Hiện nay tại Hàn Quốc số lượng DNNVV chiếm đến 99,9%, 88,4% lao động
và đóng góp 48,8% giá trị sản xuất. (Nguồn:
www.sbc.or.kr/sbc/eng/main.jsp)
Nhật Bản: theo số liệu của Tập đoàn tài chính Nhật Bản năm 2005 chia
doanh nghiệp nhỏ và vừa theo từng ngành:
-
Ngành xây dựng, sản xuất, vận chuyển: ít hơn 300 nhân viên, vốn ít hơn
300 triệu yên (2,7 triệu đô)
-
Ngành bán buôn: ít hơn 100 nhân viên, vốn ít hơn 100 triệu yên (0,9
triệu đô)
-
Ngành thương mại bán lẻ: ít hơn 50 nhân viên, vốn ít hơn 50 triệu yên
(0,45 triệu đô)
-
Ngành dịch vụ: ít hơn 100 nhân viên, vốn ít hơn 50 triệu yên (0,45
triệu đô)
Theo một cuộc điều tra gần đây (tháng 10/2010) của trường đại học thương
mại Chiba, Nhật Bản thì số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay chiếm
99,7% tổng số doanh nghiệp, số lượng nhân công làm trong các doanh
nghiệp này là 80% và đóng góp 52% vào GDP quốc gia hàng năm.
Âu:
Châu
12
Anh: theo điều 382&465 luật công ty 2006 định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và
vừa theo mục đích của kế toán:
-
Doanh nghiệp nhỏ: số lượng nhân viên dưới 50 người, doanh thu hàng
năm không quá 6,5 triệu bảng và tổng tài sản không quá 3,26 triệu bảng.
-
Doanh nghiệp vừa: số lượng nhân viên không quá 250 người, doanh thu
không quá 25,9 triệu bảng, tổng tài sản không quá 12,9 triệu bảng.
Tuy nhiên định nghĩa này cũng chưa được chấp nhận phổ biến ở Anh.
Theo điều tra của Small Business Service số lượng doanh nghiệp ở Anh hiện
nay xấp xỉ 5 triệu doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp nhỏ chiếm 99,3% và
doanh nghiệp vừa chiếm 0,6% với số lượng nhân công chiếm khoảng 50% và
đóng góp khoảng 40% doanh thu.
Đức: theo một báo cáo về sự tăng trưởng các DNNVV của Đức do Bettina
Führmann trình bày năm 2002, có nêu ra sự phân loại DNNVV như sau:
+ Doanh nghiệp nhỏ: doanh thu hàng năm đến 1 triệu DM và số lượng nhân
công đến 10 người.
+ Doanh nghiệp vừa: doanh thu hàng năm từ 1-100 triệu DM và nhân công từ
10-499 người.
Tuy nhiên tác giả cũng đề cập rằng chưa có một định nghĩa chuẩn cho doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại Đức.
Mỹ: định nghĩa về doanh nghiệp nhỏ được đặt ra bởi văn phòng chính phủ
được gọi là Small Business Administration (SBA) Size Standards Office
vào năm 2002. Mỹ phân chia doanh nghiệp nhỏ và vừa dựa vào chuẩn kích
cỡ cho ngành công nghiệp, chuẩn chung nhất là:
- 500 nhân viên cho công nghiệp khai mỏ và sản xuất
13
-
100 nhân viên cho ngành công nghiệp thương mại bán sỉ
-
7 triệu đô doanh thu hàng năm đối với ngành bán lẻ và dịch vụ
-
33,5 triệu đô doanh thu hàng năm đối với ngành xây dựng
-
14 triệu đô doanh thu đối với nhà thầu thương mại đặc biệt
-
0,75 triệu đô doanh thu đối với ngành nông nghiệp
Tại Mỹ hiện có khoảng 27 triệu DNNVV, chiếm 99,7% tổng số doanh
nghiệp, 53% lực lượng lao động, hằng năm tạo ra gần 20 triệu việc làm,
đóng góp gần 50% GDP và 55% các sáng tạo kỹ thuật.
(Nguồn: www.lib.strath.ac.uk/busweb/guides/smedefine.htm)
Châu Úc:
Tại Úc theo số liệu từ Sở thống kê Úc, năm 2005, đưa ra định nghĩa về
doanh nghiệp như sau:
+ Doanh nghiệp siêu nhỏ: số lượng nhân công dưới 5 người
+ Doanh nghiệp nhỏ: số lượng nhân công từ 5-19 người
+ Doanh nghiệp vừa: số lượng nhân công từ 20-200 người
+ Doanh nghiệp lớn: số lượng nhân công trên 200 người
Theo Sở thống kê Úc, hiện nay cả nước có trên 1,2 triệu doanh nghiệp nhỏ và
vừa, chiếm 96% tổng số lượng doanh nghiệp và đóng góp 33% vào GDP;
trong số doanh nghiệp nhỏ và vừa thì số lượng doanh nghiệp nhỏ (thuê số
lượng nhân công từ 5-19 người) chiếm khoảng 93,5%.
1.1.1.3 Theo ý kiến cá nhân
Như vậy qua những định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam và
các quốc gia trên thế giới, chúng ta thấy hầu hết các quốc gia đều dựa vào số
14
lượng lao động, hoặc tổng tài sản hoặc vốn để phân biệt doanh nghiệp siêu
nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp vừa. Một số quốc gia châu Á như
Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản,…phân chia các doanh nghiệp nhỏ và vừa
trên nhiều lĩnh vực như thương mại, công nghiệp và xây dựng, bán buôn và
bán lẻ,…vì mỗi ngành có quy mô lớn, nhỏ khác nhau, và đặc biệt như Hàn
Quốc phân chia rất cụ thể các ngành, nghề. Hoặc như Mỹ dựa vào cả số lượng
lao động và doanh thu cho từng lĩnh vực cụ thể, cho nên việc phân chia
DNNVV rất đa dạng, tùy theo cách phân loại riêng của mỗi nước nhưng nó
đều có một số đặc điểm chung như sau:
-
Phân loại DNNVV thành doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ,
doanh nghiệp vừa
-
Phân loại quy mô doanh nghiệp dựa vào một trong 3 yếu tố hoặc cả ba
yếu tố là: số lượng lao động, doanh thu hàng năm, vốn đầu tư (tổng tài
sản hàng năm).
-
Phân loại quy mô theo từng ngành.
Đối với Việt Nam đến năm 2009 theo NĐ 56/2009 Việt Nam đã phân
loại DNNVV theo ba hình thức giống một số quốc gia dựa trên yếu tố lao
động và vốn đầu tư là chủ yếu, trong đó qua quá trình xem xét thì thấy rằng
số lượng nhân công được phân chia cho doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa
giống với các nước trong khu vực châu Á, còn về vốn dùng để phân loại
dường như lớn hơn so với các nước trong khu vực (Nhật Bản, Thái Lan,
…). Ở đây người viết chỉ xin bàn về vấn đề đó là số lao động, theo nghị
định 56/2009 chưa nói rõ số lao động được xem xét ở đây là số lao động
của doanh nghiệp tại thời điểm đăng ký hàng năm, hay là xét luôn cả số lao
động thời vụ, lao động thử việc trong năm,… hay chỉ xét lao động làm
công ăn lương giống như Thái Lan. Chính vì thế việc phân
15
loại như trên có thể chấp nhận được nhưng cần làm rõ hơn về cách xác
định số lượng lao động cho mỗi loại doanh nghiệp.
1.1.2 Đối tượng sử dụng thông tin kế toán và đặc điểm thông tin kế toán
của doanh nghiệp nhỏ và vừa
1.1.2.1 Đối tượng sử dụng thông tin kế toán:
Hiện nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về kế toán, ví dụ như theo Luca
Pacioli (1447-1517) – nhà toán học vĩ đại người Ý có nhiều đóng góp cho
ngành kế toán thế giới, đã đưa ra cuốn “Chú giải về tài khoản và các bút
toán” mà theo đó, “có 3 điều kiện cần thiết cho bất cứ ai muốn kinh doanh:
thứ nhất, là phải có tiền; thứ hai, người chủ doanh nghiệp phải có khả năng
tính toán nhanh và đồng thời biết lập sổ sách kế toán; và điều kiện sau cùng là
phải có khả năng tổ chức công việc một cách khoa học, linh động nhằm đảm
bảo tiến độ hoạt động kinh doanh.” Hoặc theo định nghĩa của Ủy ban thuật
ngữ của học viện kế toán viên công chứng của Mỹ (AICPA) đã định nghĩa:
“Kế toán là một nghệ thuật dùng để ghi chép, phân loại và tổng hợp theo một
phương pháp riêng có dưới hình thức tiền tệ về các nghiệp vụ, các sự kiện
kinh tế và trình bày kết quả của nó cho người sử dụng ra quyết định.” Một
định nghĩa khác theo quan điểm của Liên đoàn kế toán quốc tế (IFAC) cho
rằng: “Kế toán là nghệ thuật ghi chép, phân loại tổng hợp theo một cách riêng
có bằng những khoản tiền các nghiệp vụ và các sự kiện mà chúng có ít nhất
một phần tính chất tài chính và trình bày kết quả của nó”. Mặc dù có nhiều
định nghĩa về kế toán nhưng chung quy lại vẫn có một số đặc điểm chung
sau: “Kế toán là một hệ thống của những khái niệm và phương pháp, hướng
dẫn chúng ta thu thập, đo lường, xử lý và truyền đạt những thông tin cần thiết
cho việc ra những quyết định tài chính hợp lý” (theo bài viết của tác giả Lê
Mạnh Hùng đăng trên trang web
16
www.taichinh247.com ngày 23/1/2010 với tên bài: Nghiên cứu bản chất kế
toán qua các khái niệm kế toán phần 1).
Theo luật kế toán Việt Nam ban hành vào năm 2003 cũng đưa ra định nghĩa
về kế toán như sau: “Kế toán là quá trình thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích
và cung cấp thông tin kinh tế - tài chính dưới các hình thức giá trị, hiện vật và
thời gian lao động”.
Thông tin kế toán cung cấp phần lớn các thông tin quan trọng cho nhà quản
lý trong quá trình quản lý và điều hành doanh nghiệp, và cung cấp cho các
đối tượng có nhu cầu sử dụng thông tin kế toán để đầu tư cũng như thiết lập
các mối quan hệ lâu dài với doanh nghiệp thông qua các báo cáo do kế toán
cung cấp. Chính vì vậy đối tượng sử dụng thông tin do kế toán cung cấp rất
đa dạng. Đối với các DNNVV mặc dù về quy mô lao động và vốn không lớn
nhưng nó vẫn có những đối tượng quan tâm như các doanh nghiệp lớn.
Chẳng hạn như trong cuốn Accounting – Concepts and Applications (tạm
dịch là Kế toán-Những khái niệm và ứng dụng) tái bản lần thứ 10, bởi các tác
giả Albrecht, Stice, Stice and Swain, đã đưa ra các đối tượng sử dụng thông
tin kế toán như sau:
Chủ nợ (ngân hàng,…) đòi hỏi thông tin kế toán để đánh giá tình
hình tài chính của công ty và ra quyết định cho vay.
Nhà đầu tư: ra quyết định đầu tư dựa vào thông tin kế toán
Ban quản trị: dựa trên số liệu kế toán để ra quyết định phát triển công
ty và thực hiện các dự án đầu tư phát triển công ty.
Nhà cung cấp và khách hàng: thông tin kế toán giúp cho nhà cung
cấp và khách hàng đánh giá tương lai của công ty.
Nhân viên: quan tâm đến thông tin kế toán vì nhiều lý do. Cụ thể là
giúp cho nhân viên xác định khoản tiền thưởng, đánh giá khả năng
