Chính sách thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của malaysia trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế thực trạng, kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào việt nam

1

L i cam ñoan
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u ñ c l p c a
riêng tôi. Các s" li#u, k&t qu( nêu trong lu n án này là trung th)c, có
ngu+n g"c rõ ràng.

Tác gi( lu n án

Nguy n Ti n Cơi


2

L i c(m ơn
Trong qúa trình th)c hi#n lu n án ti&n s/ kinh t& tôi ñư1c s) quan tâm
giúp ñ2 c a PGS.TS Ph6m th7 Quý, T.S Chu Th7 Lan giáo viên hư;ng d=n,
Ban Giám hi#u, Vi#n ðào t6o Sau ñ6i hAc, Khoa Kinh t& hAc, B môn L7ch sC
Kinh t&, các thDy giáo, cô giáo Trư ng ð6i hAc Kinh t& Qu"c dân, T p ñoàn
B(o Vi#t, TEng Công ty B(o hiFm B(o Vi#t, tGnh BHc Giang, huy#n Hi#p Hòa
và b6n bè ñ+ng nghi#p ñã quan tâm t6o ñiNu ki#n, ñ ng viên tôi hoàn thành
lu n án này.
Tôi xin trân tr ng cám ơn!

Tác gi( lu n án

Nguy n Ti n Cơi


3

M cl c
Trang ph bìa

Trang
i

L i cam ñoan

ii

L i c m ơn

iii

M cl c

iv

Danh m c các ký hi u, các ch vi t t"t

v

Danh m c các b ng, hình v#

1

L i m$ ñ%u

Chương I

M)t s+ v,n ñ- lý lu.n v- chính sách thu hút FDI

1.1

FDI và vai trò c a FDI ñ"i v;i các nư;c ñang phát triFn

1.2

M t s" vVn ñN vN chính sách thu hút FDI

Chương II

vii

Chính sách thu hút FDI c2a Malaixia trong qúa trình h)i nh.p
kinh t qu+c t (1971 9 2005)

6
6
26
58

2.1

Chính sách thu hút FDI th i kỳ 1971 ] 1996

58

2.2

Chính sách thu hút FDI th i kỳ 1996 ] 2005

77

2.3

M t s" bài hAc kinh nghi#m vN chính sách thu hút FDI c a Malaixia

Chương III

kh năng v.n d ng m)t s+ Kinh nghi m v- chính sách thu hút FDI
c2a Malaixia vào Vi t Nam

103
116

3.1

Khái quát chính sách thu hút FDI c a Vi#t Nam

116

3.2

M t s" ñiFm tương ñ+ng và khác bi#t c a Vi#t Nam và Malaixia có
(nh hưang ñ&n chính sách thu hút FDI

144

Kh( năng v n ddng m t s" kinh nghi#m vN chính sách thu hút FDI

c a Malaixia vào Vi#t Nam

152

3.3
3.4

ðiNu ki#n cDn thi&t ñF th)c hi#n t"t hơn nheng bài hAc kinh
nghi#m vN thu hút FDI c a Malaixia ñ"i v;i Vi#t Nam

168

K t lu.n

177

Danh m c công trình khoa hEc c2a tác gi

179

Tài li u tham kh o

180

Ph%n Ph l c

186


4

Danh m c các ký hi u, các ch vi t t"t
Vi t t"t

Vi t ñ%y ñ2 ti ng Anh
Vi t ñ%y ñ2 ti ng Vi t

AFTA

: ASEAN Free Trade Area
: Khu v)c m u d7ch t) do ASEAN

APEC

: Asia]Pacific Economic Co]operation
: Dikn ñàn h1p tác kinh t& Châu á ] Thái Bình Dương

ASEAN

: Association of South]East Asian Nations
: Hi#p h i các qu"c gia ðông Nam á

CEPT

: Scheme on Common Effective Preferential Tariffs
: Chương trình Thu& quan ưu ñãi có hi#u l)c chung

CNC

: Công ngh# cao

CNH

: Công nghi#p hóa

ðPT

: ðang phát triFn

EU

: European Union
: Liên minh châu Âu

FDI

: Foreign Direct Investment
: ðDu tư tr)c ti&p nư;c ngoài

GDP

: TEng s(n phnm n i ñ7a

HðH

: Hi#n ñ6i hóa

HVXK

: Hư;ng vào xuVt khnu

IMF

: International Monetary Fund
: Qu/ tiNn t# qu"c t&

IMP

: Industrial Master Plan
: K& ho6ch tEng thF các ngành công nghi#p

JETRO

: Japanese External Trade Organisation
: TE ch c xúc ti&n thương m6i Nh t B(n

KCN

: Khu công nghi#p

KTQT

: Kinh t& qu"c t&


5
MIDA

: Malaysian Intrustrial Development Authority
: Cdc phát triFn công nghi#p Malaixia

MITI

: Ministry of International Trade and Industry Malaysia
: B công nghi#p và thương m6i qu"c t& Malaixia

M&A

: Merger and Acquisition
: Mua l6i và sáp nh p

NEP

: New Economic Policy
: Chính sách kinh t& m;i

NICs

: Newly Industrialized Countres
: Các nư;c công nghi#p m;i

ODA

: Official Development Assistance
Vi#n tr1 phát triFn chính th c

OECD

: Organization for Economic Cooperation and Development
TE ch c h1p tác và phát triFn kinh t&

RM

: Ringit Malaysia
: ð+ng ring gít Malaixia

R&D

: Research and Development
: Nghiên c u và phát triFn

TMTD

: Thương m6i t) do

TNCs

: Transnational Corporations
: Công ty xuyên qu"c gia

TTNK

: Thay th& nh p khnu

UNCTA
C

: United Nations Conference on Trade and Development

USD

: United States Dollar

: TE ch c liên h1p qu"c vN thương m6i và phát triFn
: ðô la M/

WB

: World Bank
: Ngân hàng th& gi;i

WTO

: World Trade Organization
: TE ch c thương m6i th& gi;i

XHCN

: Xã h i ch nghĩa


6

Danh m c các b ng, hình v#

B ng

N)i dung

Trang

B(ng 1.1. Dòng v"n FDI trên th& gi;i, th i kỳ 2000 ] 2005

37

B(ng 1.2. ðiNu chGnh quy ch& FDI c a các nư;c, 1991 ] 2004

38

B(ng 2.1. M t s" nhà ñDu tư l;n vào Malaixia th i kỳ 1993 ] 1997

73

B(ng 2.2. Cơ cVu FDI vào các ngành kinh t& Malaixia tx 1971] 1987

74

B(ng 2.3. FDI vào Malaixia phân theo các bang, 1990 ] 1997

76

B(ng 2.4. Ty trAng v"n FDI trong ngành ch& t6o a Malaixia, 2002 ] 2005

99

B(ng 3.1. So sánh chi phí kinh doanh trong các doanh nghi#p FDI c a Vi#t
Nam và m t s" nư;c châu á năm 2004

137

B(ng 3.2. ðánh giá năng l)c c6nh tranh theo các nhân t" tác ñ ng ñ&n FDI

138

B(ng 3.3. So sánh m t s" chính sách thu hút FDI giea Vi#t Nam và Malaixia

140

Hình v#

N)i dung

Trang

Hình 1.1. Dòng v"n FDI trên th& gi;i giai ño6n 1993 ] 2005

35

Hình 2.1. Dòng FDI vào Malaixia, 1975 ] 1996

71

Hình 2.2. FDI vào ASEAN theo nư;c ch nhà, 1995 ] 2004

98

Hình 2.3. FDI vào ngành công nghi#p ch& t6o Malaixia,1996 ] 10/2001

100

Hình 3.1. Tình hình thu hút v"n FDI t6i Vi#t Nam, 1998 ] 2005

125

Hình 3.2. Cơ cVu FDI ñăng ký vào Vi#t Nam theo ngành, 1988 ] 2005

127

Hình 3.3. Cơ cVu ngu+n FDI vào Vi#t Nam, 1988 ] 2005

128


7

M$ ñ%u

I. Tính c p thi t c a ñ tài
Hi#n nay, h i nh p kinh t& qu"c t& (KTQT) ñang ñ}t ra nhiNu th i cơ và thách
th c ñ"i v;i các nư;c ñang phát triFn (ðPT), trong ñó có vVn ñN c6nh tranh thu hút
ngu+n v"n ñDu tư tr)c ti&p nư;c ngoài (FDI). Ngu+n v"n FDI có ý nghĩa quan
trAng, cDn thi&t ñ"i v;i các nư;c ðPT, nó ch~ng nheng bE sung cho ngu+n v"n ñDu
tư phát triFn, góp phDn ñny nhanh t"c ñ tăng trưang kinh t&, khai thác và nâng cao
hi#u qu( sC ddng các ngu+n l)c trong nư;c, mà còn ti&p nh n ñư1c công ngh#, kinh
nghi#m qu(n lý, ma r ng th7 trư ng... VVn ñN thu hút FDI trong h i nh p KTQT
phd thu c nhiNu y&u t", trong ñó có vai trò c a chính sách nh•m t6o l p môi trư ng
ñDu tư mang tính c6nh tranh ñF thu hút FDI.
Th i gian qua, Malaixia là m t trong nheng nư;c ñã khá thành công trong
vi#c ñưa ra nheng chính sách thu hút FDI. ðã t6o thêm ngu+n l)c ñny nhanh công
nghi#p hóa (CNH) theo chi&n lư1c hư;ng ngo6i (hư;ng vào xuVt khnu ] HVXK)

trong quá trình h i nh p KTQT. Qua mVy th p ky phát triFn, Malaixia chunn b7 gia
nh p hàng ngũ các nư;c công nghi#p m;i (NICs).
Vi#t Nam th)c hi#n công cu c ñEi m;i kinh t& (1986 ] nay), v;i ñư ng l"i "ða
d6ng hóa, ña phương hóa kinh t& ñ"i ngo6i" ch trương ma cCa nNn kinh t& b•ng
nheng chính sách tích c)c, ñã ñ6t ñư1c nheng k&t qu( nhVt ñ7nh trong thu hút FDI
góp phDn thúc ñny CNH, hi#n ñ6i hóa (HðH) ñVt nư;c. Tuy nhiên, trong chính sách
thu hút FDI v=n b c l không ít nheng h6n ch&, (nh hưang ñ&n t"c ñ , quy mô và
hi#u qu( trong thu hút FDI. Do v y, vi#c tìm hiFu kinh nghi#m tx Malaixia là nư;c ñi
trư;c và ñã có nheng thành công trong thu hút FDI có ý nghĩa thi&t th)c vN lý lu n và
th)c tikn ñ"i v;i Vi#t Nam nh•m huy ñ ng các ngu+n v"n nư;c ngoài cho ñDu tư
phát triFn, ñF th)c hi#n mdc tiêu ñ&n năm 2020 nư;c ta cơ b(n tra thành nư;c công
nghi#p. Vì v y, NCS chAn vVn ñN: "Chính sách thu hút ñ%u tư tr'c ti p nư(c ngoài


8

c a Malaixia trong quá trình h.i nh/p kinh t qu1c t 2 th'c tr3ng, kinh nghi5m
và kh7 năng v/n d:ng vào Vi5t Nam" làm ñN tài nghiên c u c a lu n án.
2. T=ng quan các công trình nghiên c?u có liên quan ñ n lu/n án
VN vVn ñN chính sách thu hút FDI c a Malaixia cũng ñã có m t s" công
trình nghiên c u c a các hAc gi( trong và ngoài nư;c.
a nư;c ngoài, công trình nghiên c u “Malaixia ] TEng quan vN khung pháp
lý trong ñDu tư tr)c ti&p nư;c ngoài” c a tác gi( Arumugam Rajenthran trên
Kinh t& và tài chính s" 5/2002 do Vi#n Nghiên c u ðông Nam á Xingapo xuVt
b(n tháng 10/2002. T6i ñây, tác gi( ñã nghiên c u và phân tích các khía c6nh
pháp lý liên quan ñ&n FDI a Malaixia vN l p pháp, ñVt ñai, lao ñ ng, môi trư ng;
m t s" chính sách khuy&n khích vN thu& và phi tài chính; các quyNn sa heu trí
tu#; qu(n lý và gi(i quy&t các tranh chVp... Công trình nghiên c u này, tác gi(
ch y&u phân tích trên góc ñ vĩ mô, gHn v;i b"i c(nh cd thF ñF phân tích c i
ngu+n xuVt phát c a nheng ch trương, chính sách cũng như mdc tiêu c a nheng

quy ñ7nh trong chính sách thu hút FDI c a Malaixia. ð+ng th i, công trình
nghiên c u cũng nêu lên m t s" thách th c c a Malaixia trong vVn ñN xC lý các
m"i quan h# v;i các nư;c láng giNng AESEAN; liên quan ñ&n b(n th†a thu n vN
thương m6i liên quan ñ&n các khía c6nh ñDu tư (TRIM); vN b(n th†a thu n vN các
vVn ñN thương m6i trong quyNn sa heu trí tu# (TRIP). Tuy nhiên, công trình
nghiên c u này cũng chưa nghiên c u ñDy ñ n i dung các chính sách thu hút
FDI mà Malaixia ñã áp ddng và m t s" n i dung công trình ñư1c nghiên c u
cũng m;i ñN c p ñ&n th i ñiFm năm 1999.
Trong khuôn khE công trình nghiên c u "ðDu tư tr)c ti&p nư;c ngoài và công
nghi#p hóa a Malaixia, Xingapo, ðài Loan và Thái Lan" c a OECD, các tác gi(
Linda Y. C. Lim và Pang E. Fong (1991) ñã khái quát m t s" xu hư;ng FDI trên th&
gi;i, ñ+ng th i t p trung phân tích th)c tr6ng thu hút FDI ñF phdc vd CNH và cũng
ñã ñN c p m t s" chính sách thu hút FDI c a Malaixia, Xingapo, ðài Loan và Thái
Lan, và cũng chG dxng l6i ñ&n năm 2000. Tác gi( Yumiko Okamoto (1994) cũng ñã
có bài nghiên c u "Tác ñ ng c a chính sách t) do hóa thương m6i và ñDu tư ñ&n


9
nNn kinh t& Malaixia" trong cu"n "Các nNn kinh t& phát triFn XXXII ] 4" xuVt b(n
tháng 12/1994; tác gi( Rajah Rasiah (1995) v;i ñN tài "Tư b(n nư;c ngoài và CNH
a Malaixia" cũng ñã ñN c p ñ&n m t s" chính sách vN chuyFn giao công ngh#, liên
k&t các ngành kinh t&... c a Malaixia ñư1c ph(n ánh ñ&n năm 1995, vv...
a Vi#t Nam, cũng ñã có m t s" công trình nghiên c u vN chính sách thu hút
FDI c a Malaixia. Công trình nghiên c u “ðDu tư tr)c ti&p nư;c ngoài phdc vd
công nghi#p hóa a Malaixia ] kinh nghi#m ñ"i v;i Vi#t Nam” c a Ti&n sĩ Phùng
Xuân Nh6, ñư1c Nhà xuVt b(n Th& gi;i phát hành năm 2000 t6i Hà N i. ðây là
công trình nghiên c u ñDu tiên có h# th"ng vN FDI a Malaixia. Tác gi( nghiên
c u khá sâu vN th)c tr6ng k&t qu( cũng như ñánh giá tác ñ ng c a FDI ñ"i v;i
CNH c a Malaixia, ñ+ng th i cũng ñã ñN c p m t s" chính sách thu hút FDI c a
Malaixia. Tuy v y, vVn ñN chính sách thu hút FDI c a Malaixia chưa ñư1c

nghiên c u và ñánh giá th t ñDy ñ và vN th i gian cũng m;i c p nh t ñ&n giea
nheng năm 1990. Công trình nghiên c u c a ðào Lê Minh và TrDn Lan Hương
trong “Kinh t& Malaixia” ñư1c Nhà xuVt b(n Khoa hAc xã h i Vn hành năm 2001
t6i Hà N i. T6i công trình nghiên c u này, các tác gi( cũng ñã ñN c p rVt khái
quát m t s" chính sách cũng như k&t qu( thu hút FDI c a Malaixia ñ&n năm 2000
nhưng cũng chG gi;i thi#u mang tính chVt khái quát.
M t s" nghiên c u khác có liên quan ñ&n chính sách thu hút FDI c a Malaixia
như: Hoàng Th7 Thanh Nhàn (2003) trong "ðiNu chGnh cơ cVu kinh t& a Hàn Qu"c,
Malaixia và Thái Lan"; Phan Xuân Dũng (2004) trong "ChuyFn giao công ngh# a
Vi#t Nam ] th)c tr6ng và gi(i pháp"; Nguykn Bích ð6t (2006) trong "Khu v)c kinh
t& có v"n ñDu tư nư;c ngoài trong nNn kinh t& th7 trư ng ñ7nh hư;ng xã h i ch
nghĩa a Vi#t Nam". Ngoài ra, có m t s" bài ñăng trên các t6p chí chuyên ngành có
ñN c p liên quan ñ&n chính sách, k&t qu( thu hút FDI vào Malaixia a nheng th i
ñiFm nhVt ñ7nh.
Nhìn chung, ñ&n nay chưa có công trình nào ñi sâu nghiên c u m t cách có h#
th"ng và toàn di#n các chính sách thu hút FDI c a Malaixia trong quá trình h i nh p
KTQT t;i th i ñiFm năm 2005. Vì v y, nhi#m vd c a lu n án là nghiên c u ti&p n"i


10
vN vVn ñN này nh•m rút ra m t s" bài hAc kinh nghi#m tx chính sách thu hút FDI
c a Malaixia v;i Vi#t Nam hi#n nay.
3. M:c tiêu nghiên c?u c a lu/n án
Tx nghiên c u chính sách thu hút FDI c a Malaixia, lu n án rút ra m t s" bài
hAc kinh nghi#m vN vi#c t6o l p môi trư ng mang tính c6nh tranh vN thu hút FDI
trong h i nh p KTQT có ý nghĩa tham kh(o ñ"i v;i Vi#t Nam.
4. ð1i tưDng và ph3m vi nghiên c?u c a lu/n án
] ð"i tư1ng nghiên c u c a lu n án là chính sách thu hút FDI c a Malaixia
trong quá trình h i nh p KTQT.
] Ph6m vi nghiên c u: Nheng vVn ñN chính sách mà Malaixia ñã áp ddng ñF

t6o môi trư ng mang tính c6nh tranh ñF thu hút FDI trong h i nh p KTQT. Th i
gian nghiên c u tx năm 1971 ñ&n năm 2005. Tuy nhiên, ñF làm rõ thêm n i dung
nghiên c u, lu n án ñã ñN c p ñ&n nheng vVn ñN vN chính sách thu hút FDI ñã ñư1c
th)c thi a Malaixia sau năm 2005.
Chính sách thu hút FDI có n i dung rVt r ng, bao g+m h# th"ng các chính
sách, lu t pháp tương ñ"i ñ+ng b trong thu hút FDI gHn v;i nhu cDu phát triFn và
tình hình phát triFn c a các ngành, các lĩnh v)c kinh t&. a ñây ph6m vi n i dung
nghiên c u c a lu n án chG t p trung nghiên c u m t s" chính sách ch y&u như:
Chính sách tài chính ] tiNn t#; chính sách giá; chính sách vN cơ sa h6 tDng; chính
sách phát triFn ngu+n nhân l)c; chính sách chuyFn giao công ngh#; chính sách xúc
ti&n ñDu tư; qu(n lý nhà nư;c v;i FDI ñã ñư1c th)c thi trong thu hút FDI a
Malaixia. Tuy nhiên trong nghiên c u, m t s" chính sách phát triFn kinh t& ] xã h i
có liên quan ñ&n ho6t ñ ng thu hút FDI cũng ñư1c ñN c p v;i mdc ñích ñF làm rõ
thêm chính sách thu hút FDI a Malaixia trong th i gian qua. ð+ng th i trong quá
trình nghiên c u, nheng k&t qu( và h6n ch& trong thu hút FDI cũng ñư1c sC ddng ñF
làm rõ nheng thành công và chưa thành công c a chính sách thu hút FDI. ðó là cơ
sa ñF nghiên c u sinh rút ra nheng bài hAc kinh nghi#m tx ho6ch ñ7nh và th)c thi
chính sách trong thu hút FDI cho phát triFn kinh t& a Malaixia.
5. Phương pháp nghiên c?u


11
Lu n án sC ddng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi#n ch ng và duy
v t l7ch sC, ñã k&t h1p các phương pháp trong nghiên c u như: Phương pháp l7ch sC
và phương pháp logic, phương pháp phân tích kinh t&, phương pháp th"ng kê,
phương pháp so sánh ñF nghiên c u và ñánh giá các chính sách ñã ñư1c th)c thi a
Malaixia trong thu hút FDI.
6. NhHng ñóng góp c a lu/n án
] Làm rõ cơ sa lý lu n vN chính sách thu hút FDI trong h i nh p KTQT.
] Làm rõ th)c tr6ng chính sách thu hút FDI và nheng ñánh giá vN vai trò c a

chính sách (tích c)c và h6n ch&) trong t6o l p môi trư ng mang tính c6nh tranh ñF
thu hút FDI. Tx ñó rút ra m t s" bài hAc kinh nghi#m có ý nghĩa tham kh(o v;i Vi#t
Nam trong ho6ch ñ7nh và hoàn thi#n chính sách thu hút FDI.
] Lu n gi(i kh( năng v n ddng m t s" kinh nghi#m vN chính sách thu hút FDI
c a Malaixia trong h i nh p KTQT vào ñiNu ki#n nư;c ta hi#n nay, ñ+ng th i ñưa
ra m t s" ki&n ngh7 ñF tăng thêm tính kh( thi trong v n ddng nheng kinh nghi#m
này.
7. K t c u c a lu/n án
Ngoài l i ma ñDu, k&t lu n, lu n án ñư1c chia thành ba chương:
Chương 1: M t s" vVn ñN lý lu n vN chính sách thu hút FDI.
Chương 2: Chính sách thu hút FDI c a Malaixia trong quá trình h i nh p kinh
t& qu"c t& (1971 ] 2005).
Chương 3: Kh( năng v n ddng m t s" kinh nghi#m vN chính sách thu hút FDI c a
Malaixia vào Vi#t Nam.


12

Chương I
m)t s+ v,n ñ- lý lu.n v- chính sách thu hút FDI

1.1. FDI và vai trò c a FDI ñ"i v;i các nư;c ñang phát TriFn
1.1.1. Khái ni m v- FDI
1.1.1.1. Khái ni5m
Xét trong ph6m vi m t qu"c gia, ñDu tư bao g+m hai lo6i: ðDu tư trong nư;c
và ñDu tư ra nư;c ngoài. ðDu tư ra nư;c ngoài là m t cách hiFu c a ñDu tư qu"c t&.
Phân lo6i theo dòng ch(y c a v"n ñDu tư qu"c t&, m t qu"c gia có thF là nư;c ñDu
tư ho}c là nư;c nh n ñDu tư. ðDu tư qu"c t& là m t trong nheng hình th c cơ b(n
c a ho6t ñ ng KTQT và ngày càng chi&m ty trAng cao trong tEng ñDu tư do xu th&
toàn cDu hóa, h i nh p KTQT ngày càng m6nh mŠ.

ðDu tư qu"c t& là m t trong nheng hình th c cơ b(n c a ho6t ñ ng KTQT và
ngày càng chi&m ty trAng cao trong tEng ñDu tư do xu th& toàn cDu hóa, h i nh p
KTQT ngày càng m6nh mŠ.
Xét vN phương th c qu(n lý v"n ñDu tư, ñDu tư qu"c t& bao g+m các hình th c
sau ñây: ðDu tư gián ti&p nư;c ngoài; tín ddng thương m6i qu"c t& ; ñDu tư tr)c ti&p
nư;c ngoài...
ð u tư tr c ti p nư c ngoài (Foreign Direct Invesment FDI): Là hình th c ñDu
tư mà nhà ñDu tư nư;c ngoài tr)c ti&p ñưa v"n ñ l;n và k/ thu t vào nư;c nh n ñDu tư,
tr)c ti&p tham gia vào vi#c qu(n lý, ñiNu hành quá trình s(n xuVt kinh doanh. Khác v;i
ñDu tư gián ti&p, trong ñDu tư tr)c ti&p ch sa heu v"n ñ+ng th i là ngư i tr)c ti&p qu(n


13
lý và ñiNu hành ho6t ñ ng sC ddng v"n. FDI ñư1c xem là bi#n pháp heu hi#u ñF gi(i
quy&t vVn ñN v"n ñDu tư phát triFn c a các nư;c ðPT, khi mà các kho(n vi#n tr1 và các
kho(n vay qu"c t& (kF c( ngu+n v"n ODA) ngày càng có xu hư;ng gi(m. ð&n nay ñã có
khá nhiNu cách hiFu khác nhau vN FDI, ch~ng h6n:
Qu ti n t Qu!c t (IMF) ñưa ra khái ni#m FDI là m t tác vd ñDu tư bao hàm m t
quan h# dài h6n, ph(n ánh m t l1i ích lâu bNn c a m t th)c thF cư ngd t6i m t nư;c g"c
(nhà ñDu tư tr)c ti&p) ñ"i v;i m t th)c thF cư ngd t6i m t nư;c khác (doanh nghi#p ti&p
nh n ñDu tư). Khái ni#m này ñã nêu ñư1c mdc ñích c a FDI là nh•m thu vN nheng l1i
ích lâu dài cho nhà ñDu tư, ñ+ng th i chG ra dòng v"n do các nhà ñDu tư nư;c ngoài ñưa
vào nư;c ti&p nh n ñDu tư.
Theo Ngân hàng Pháp qu!c: M t ho6t ñ ng ñDu tư ñư1c xem là FDI khi: (a) Thi&t
l p ñư1c m t pháp nhân ho}c m t chi nhánh a nư;c ngoài; (b) nHm gie ñư1c m t ty l#
có ý nghĩa vN v"n cho phép nhà ñDu tư nư;c ngoài có quyNn kiFm soát vi#c qu(n lý
doanh nghi#p t6i nư;c ti&p nh n ñDu tư; (c) các kho(n cho vay ho}c ng trư;c ngHn h6n
c a ch ñDu tư cho công ty ti&p nh n ñDu tư m t khi ñã thi&t l p giea hai bên m"i quan
h# công ty m‹ và chi nhánh.
Khái ni#m này ñã nêu ñư1c vN m}t qu(n lý, nhà ñDu tư có quyNn kiFm soát doanh

nghi#p ti&p nh n ñDu tư cũng như chG ra m t s" hình th c FDI.
Các nhà kinh t Trung Qu!c cho r•ng, ñDu tư nư;c ngoài là ngư i sa heu tư b(n
t6i nư;c nh n ñDu tư b•ng cách mua ho}c kiFm soát m t th)c thF kinh t& (t c là doanh
nghi#p) c a nư;c ñó. Kho(n ñDu tư này ph(i tương ng v;i ty l# cE phDn ñ l;n ñF t6o
ra (nh hưang quy&t ñ7nh, chi ph"i ñ"i v;i th)c thF kinh t& ñó.
T+ ch,c H.p tác và Phát tri/n Kinh t (Organization for Economic Cooperation
and Development ] OECD) ñưa ra khái ni#m: FDI ph(n ánh nheng l1i ích khách quan
lâu dài mà m t th)c thF kinh t& t6i m t nư;c (nhà ñDu tư) ñ6t ñư1c thông qua m t cơ sa
kinh t& t6i m t nNn kinh t& khác v;i nNn kinh t& thu c ñVt nư;c c a nhà ñDu tư (doanh
nghi#p ñDu tư tr)c ti&p). L1i ích lâu dài bao g+m s) t+n t6i các m"i quan h# giea nhà ñDu
tư và doanh nghi#p ñDu tư, trong ñó nhà ñDu tư giành ñư1c (nh hưang quan trAng và có
hi#u qu( trong vi#c qu(n lý doanh nghi#p. ðDu tư tr)c ti&p bao hàm s) giao d7ch ngay tx


14
ñDu và tVt c( nheng giao d7ch v"n ti&p sau giea hai th)c thF ñư1c liên k&t m t cách ch}t
chŠ.
Khái ni#m này ñã nêu khá ñDy ñ vN xuVt x c a ngu+n v"n ñDu tư, ñ ng cơ ch
y&u c a FDI là phDn v"n sC ddng a nư;c ngoài gHn liNn v;i vi#c kiFm soát ho}c (nh
hưang nhVt ñ7nh t;i ho6t ñ ng sC ddng v"n c a doanh nghi#p ti&p nh n ñDu tư.
Tuy n i dung cd thF các khái ni#m trên có khác nhau, nhưng ñNu th"ng nhVt a
m t s" ñiFm: FDI là hình th c ñDu tư qu"c t&, cho phép các nhà ñDu tư tham gia ñiNu
hành ho6t ñ ng ñDu tư a nư;c ti&p nh n ñDu tư tuỳ theo ty l# v"n góp; quyNn sa heu
gHn liNn v;i quyNn sC ddng tài s(n ñDu tư, nhà ñDu tư có thF có l1i hơn n&u kinh
doanh có hi#u qu( và ngư1c l6i ph(i gánh ch7u r i ro khi kinh doanh thua lŒ.
Tx nheng khái ni#m trên, có thF hiFu khái quát: FDI là m t hình th c kinh doanh
v"n mà quyNn sC ddng gHn liNn v;i quyNn sa heu tài s(n ñDu tư, t6o ra m t doanh
nghi#p có ngu+n v"n t6o l p tx nư;c ngoài ñ l;n ho6t ñ ng theo quy ñ7nh pháp
lu t c a nư;c nh n ñDu tư, nh•m khai thác các l1i th&, các ngu+n l)c t6i chŒ, ñ(m
b(o l1i ích lâu dài c a nhà ñDu tư nư;c ngoài và nư;c nh n ñDu tư.

1.1.1.2. Các hình th?c FDI
Có nhiNu hình th c tE ch c FDI khác nhau, tùy thu c ñiNu ki#n và quy ñ7nh
pháp lu t c a mŒi qu"c gia, nhưng thư ng áp ddng các hình th c ch y&u sau:
a) Doanh nghi#p 100% v"n nư;c ngoài (100% Foreign Capital Enterprise)
Là doanh nghi#p thu c quyNn sa heu c a nhà ñDu tư nư;c ngoài (do m t hay
nhiNu tE ch c ho}c cá nhân) b† v"n ñDu tư, thành l p doanh nghi#p, t) qu(n lý ñiNu
hành và t) ch7u trách nhi#m toàn b vN k&t qu( s(n xuVt kinh doanh. Lo6i hình doanh
nghi#p này ñư1c thành l p t6i nư;c nh n ñDu tư dư;i hình th c công ty trách nhi#m
heu h6n m t thành viên ho}c cE phDn, là pháp nhân c a nư;c sa t6i tuân theo lu t
pháp c a nư;c sa t6i. Doanh nghi#p 100% v"n nư;c ngoài ñã ñư1c thành l p có thF
h1p tác v;i các nhà ñDu tư nư;c ngoài khác ñF thành l p doanh nghi#p 100% v"n ñDu
tư nư;c ngoài m;i.
Hình th c ñDu tư này ngày càng ñư1c các nhà ñDu tư nư;c ngoài l)a chAn vì
hA ñư1c toàn quyNn qu(n lý và hưang l1i nhu n sau khi ñã th)c hi#n nghĩa vd tài


15
chính v;i nư;c ch nhà; hơn nea, nư;c ch nhà không ph(i lúc nào cũng có thF
tham gia góp v"n thành l p doanh nghi#p liên doanh.
b) Doanh nghi#p liên doanh (Joint Venture Enterprise)
Là hình th c ñDu tư mà m t doanh nghi#p m;i ñư1c thành l p do hai bên
(ho}c nhiNu bên) nư;c ngoài và nư;c nh n ñDu tư cùng góp v"n, cùng kinh doanh,
cùng hưang l1i nhu n, cùng chia sŽ r i ro theo ty l# v"n góp. Doanh nghi#p liên
doanh ñư1c thành l p dư;i hình th c công ty trách nhi#m heu h6n ho}c công ty cE
phDn, có tư cách pháp nhân ho6t ñ ng theo pháp lu t c a nư;c nh n ñDu tư.
Ty l# góp v"n c a mŒi bên do các bên tham gia liên doanh th†a thu n. Tuy
nhiên, có nheng nư;c quy ñ7nh m c kh"ng ch& vN ty l# v"n góp ñ"i v;i bên nư;c
ngoài, nhưng ngày nay xu hư;ng chung là ti&n t;i t) do hóa ñDu tư.
Hình th c ñDu tư này, các nhà ñDu tư nư;c ngoài khi m;i thâm nh p th7 trư ng
a m t nư;c nào ñó thư ng chAn ñF chi&m lĩnh th7 trư ng m t cách nhanh nhVt, chi

phí triFn khai d) án nhanh, thu n l1i nhVt do tranh th s) thông hiFu lu t pháp, t p
quán cũng như s) hŒ tr1 c a nư;c sa t6i tx phía ñ"i tác trong nư;c sa t6i. VN phía
nư;c ch nhà, tham gia vào các liên doanh sŠ có cơ h i hAc t p kinh nghi#m qu(n
lý, ti&p c n công ngh# m;i, thâm nh p th7 trư ng qu"c t&. Tuy nhiên, ñF ñ6t mdc
tiêu mong mu"n, phía ñ"i tác nư;c ch nhà ph(i có kh( năng góp v"n, có cán b
ñ năng l)c ñF tham gia qu(n lý doanh nghi#p liên doanh.
c) H1p ñ+ng h1p tác kinh doanh (Business Contractual Cooperation)
Là hình th c liên k&t kinh doanh giea hai ho}c nhiNu bên g+m nhà ñDu tư
trong nư;c và nhà ñDu tư nư;c ngoài th†a thu n ký k&t h1p ñ+ng ñF ti&n hành m t
ho}c nhiNu ho6t ñ ng s(n xuVt kinh doanh t6i nư;c nh n ñDu tư trên cơ sa th"ng
nhVt vN ñ"i tư1ng, n i dung kinh doanh, nghĩa vd, trách nhi#m và phân chia k&t qu(
kinh doanh cho mŒi bên.
ð}c trưng c a hình th c ñDu tư này là không cDn ph(i thành l p m t pháp nhân
m;i. H1p ñ+ng h1p tác kinh doanh khác v;i h1p ñ+ng thương m6i thông thư ng vN
tính chVt, n i dung c a ñ"i tư1ng kinh doanh. N&u như h1p ñ+ng thương m6i thông
thư ng mdc tiêu chính là trao ñEi, mua bán s(n phnm, thì trong h1p ñ+ng h1p tác


16
kinh doanh mdc tiêu c a các bên tham gia là th)c hi#n ho6t ñ ng kinh doanh t6i
nư;c nh n ñDu tư. ð7a v7 pháp lý c a bên nư;c ngoài trong h1p ñ+ng h1p tác kinh
doanh r ng hơn, ñDy ñ hơn, ñ+ng th i bên nư;c ngoài ph(i ñáp ng vN th tdc h1p
ñ+ng và nghĩa vd tài chính ñ"i v;i nu;c sa t6i cao hơn so v;i h1p ñ+ng thương m6i
thông thư ng.
Do tính chVt h1p ñ+ng h1p tác kinh doanh không ñòi h†i v"n l;n, th i h6n h1p
ñ+ng thư ng không dài nên ch y&u ñư1c áp ddng cho nheng d) án có quy mô nh†,
th i gian h1p ñ+ng ngHn.
Bên c6nh hình th c h1p ñ+ng h1p tác kinh doanh còn có m t s" hình th c
FDI ñ}c bi#t sau:
(i) H1p ñ+ng xây d)ng ] kinh doanh ] chuyFn giao (Building Operate Transfer ] BOT)

BOT thư ng ñư1c th)c hi#n b•ng 100% v"n nư;c ngoài, nhưng cũng có thF có
m t phDn v"n góp c a chính ph ho}c tE ch c, cá nhân trong nư;c. Các nhà ñDu tư
ch7u trách nhi#m ti&n hành xây d)ng, kinh doanh công trình trong m t th i gian
ñ ñF thu h+i v"n ñDu tư và có l1i nhu n h1p lý, sau ñó có nghĩa vd chuyFn giao
công trình cho nư;c ch nhà mà không ñư1c b+i hoàn bVt kỳ kho(n tiNn nào.
(ii) H1p ñ+ng xây d)ng ] chuyFn giao ] kinh doanh (Building Transfer
Operate ] BTO)
Hình th c BTO, nhà ñDu tư nư;c ngoài b† v"n ñDu tư xây d)ng, sau khi xây
d)ng xong, nhà ñDu tư chuyFn giao công trình cho nư;c ch nhà, nư;c ch nhà
dành cho nhà ñDu tư quyNn kinh doanh công trình ñó trong m t th i gian nhVt ñ7nh
ñ ñF thu h+i v"n và có l1i nhu n h1p lý. Như v y, BTO cơ b(n gi"ng BOT, chG
khác a chŒ ñ"i v;i BOT sau khi xây d)ng xong nhà ñDu tư nư;c ngoài ñư1c khai
thác sC ddng r+i m;i chuyFn giao cho nư;c ch nhà, còn BTO thì sau khi xây d)ng
xong nhà ñDu tư chuyFn như1ng cho nư;c ch nhà, sau ñó m;i khai thác sC ddng.
(iii) H1p ñ+ng xây d)ng ] chuyFn giao (Building Transfer ] BT)
Hình th c ñDu tư BT, sau khi xây d)ng xong, nhà ñDu tư chuyFn giao công
trình cho nư;c ch nhà, nư;c ch nhà sŠ t6o ñiNu ki#n cho nhà ñDu tư th)c hi#n
d) án khác ñF thu h+i v"n ñDu tư và có l1i nhu n h1p lý.


17
Tùy ñiNu ki#n c a mŒi nư;c mà các hình th c FDI trên ñây ñư1c áp ddng khác
nhau. MŒi hình th c ñDu tư ñNu có nheng m}t m6nh và m}t h6n ch& c a nó, nên cDn
ph(i nghiên c u v n ddng, ña d6ng hoá các hình th c ñDu tư nh•m ñem l6i hi#u qu(
cao, ñáp ng mdc tiêu phát triFn ñVt nư;c.
1.1.2. M)t s+ lý thuy t v- FDI
Dòng v"n FDI trên th& gi;i trong nhiNu th p ky qua không ngxng tăng lên
m6nh mŠ, tra thành hi#n tư1ng nEi b t trong ho6t ñ ng KTQT nên ñã thu hút nhiNu
nhà nghiên c u vN lý thuy&t FDI. Lu n án chG ti&p c n m t s" lý thuy&t sau:
2 Nhóm lý thuy t kinh t vĩ mô

Các lý thuy&t kinh t& vĩ mô d)a trên mô hình cE ñiFn 2 X 2 (hai nư;c, hai hàng
hóa, hai y&u t" s(n xuVt) ñF so sánh hi#u qu( c a v"n ñDu tư ho}c ty suVt l1i nhu n, tx
ñó gi(i thích và d) ñoán hi#n tư1ng ñDu tư nư;c ngoài d)a trên nguyên tHc l1i th& so
sánh c a các y&u t" ñDu tư (v"n, lao ñ ng, công ngh#) giea nư;c ñDu tư và nư;c nh n
ñDu tư [28, tr 16].
Lý thuy t thương m5i qu!c t c6a Heckcher Ohlin Samuelson (hay còn gAi là
mô hình HOS): Lý thuy&t này ñư1c xây d)ng d)a trên các gi( ñ7nh: (1) Hai nư;c
tham gia trao ñEi hàng hóa ho}c ñDu tư (nư;c I và nư;c II), hai y&u t" s(n xuVt (lao
ñ ng ] L và v"n ] K), s(n xuVt ra hai hàng hoá (X và Y); (2) trình ñ k/ thu t s(n
xuVt, th7 hi&u, hi#u qu( kinh t& theo qui mô a hai nư;c như nhau; th7 trư ng t6i hai
nu;c c6nh tranh hoàn h(o, không có chi phí v n t(i, không có s) can thi#p c a chính
sách, không h6n ch& ñDu tư, v"n ñư1c v n chuyFn t) do. Tx gi( ñ7nh này, mô hình
HOS phân tích ty l# chi phí c a các y&u t" s(n xuVt (L và K) a hai nư;c và chG ra r•ng
s(n lư1ng c a hai nư;c sŠ tăng lên n&u mŒi nư;c t p trung s(n xuVt ñF xuVt khnu
nheng hàng hoá sC ddng nhiNu y&u t" s(n xuVt dư thxa và ti&t ki#m y&u t" khan hi&m;
ngư1c l6i sŠ nh p khnu nheng hàng hóa có ch a ít hàm lư1ng y&u t" dư thxa mà dùng
nhiNu y&u t" khan hi&m. Mô hình này còn ñư1c gAi là lý thuy&t các y&u t" s(n xuVt
(Dominick Salvantore, 1993).
M t cách ti&p c n khác, Richard S.EcKaus d)a trên cơ sa mô hình HOS nhưng
ông ñã lo6i b† gi( ñ7nh không có s) di chuyFn các y&u t" s(n xuVt giea các nư;c


18
trong mô hình HOS và ma r ng phân tích ñF xây d)ng lý lu n vN s) chênh l#ch hi#u
qu( ñDu tư, tx ñó gi(i thích nguyên nhân hình thành ñDu tư nư;c ngoài. Tác gi( cho
r•ng, nư;c ñDu tư thư ng có hi#u qu( sC ddng v"n thVp (thxa v"n), trong khi nư;c
nh n ñDu tư l6i có hi#u qu( sC ddng v"n cao (thi&u v"n). Tx ñó k&t lu n, chênh l#ch
vN hi#u qu( sC ddng v"n giea các nư;c là nguyên nhân t6o ra dòng lưu chuyFn v"n
ñDu tư qu"c t& tx nơi thxa v"n ñ&n nơi thi&u v"n nh•m ñ6t mdc tiêu t"i ña hóa l1i
nhu n trên ph6m vi toàn cDu c a ch ñDu tư.

Cũng d)a trên nguyên tHc l1i th& so sánh c a mô hình HOS, K.Kojima ñưa ra
quan ñiFm nguyên nhân hình thành ñDu tư nư;c ngoài là do có s) chênh l#ch vN ty
suVt l1i nhu n giea các nư;c và s) chênh l#ch này ñư1c bHt ngu+n tx s) khác bi#t
vN l1i th& so sánh trong phân công lao ñ ng qu"c t&.
Lý thuy t c6a Macdougall Kemp (hay còn gAi là mô hình Macdougall]Kemp).
Mô hình này cũng có quan ñiFm như mô hình HOS, ñ+ng th i gi( ñ7nh c6nh tranh giea
hai nư;c là hoàn h(o, lu t năng suVt c n biên c a v"n gi(m dDn và giá c( sC ddng v"n
ñư1c quy&t ñ7nh bai lu t này. Theo tác gi(, do nheng nư;c phát triFn dư thxa v"n ñDu
tư nên có năng suVt c n biên c a v"n thVp hơn năng suVt c n biên c a v"n a nheng
nư;c ðPT. Chênh l#ch vN năng suVt c n biên c a v"n ñDu tư giea các nư;c là nguyên
nhân d=n ñ&n lưu chuyFn dòng v"n qu"c t&. Do v y, cDn gi(i thích hi#n tư1ng ñDu tư
qu"c t& tx phân tích so sánh giea chi phí và l1i ích c a di chuyFn v"n ra nư;c ngoài
[50, tr 17].
M t s" lý thuy&t khác thu c nhóm này cũng ñã gi(i thích nguyên nhân c a
FDI tx các chính sách vĩ mô c a các nư;c tham gia ñDu tư như ty giá h"i ñoái, thu&
quan b(o h ... Ch~ng h6n Sibert cho r•ng thu& cao không khuy&n khích ñư1c FDI, vì
th& các y&u t" ñDu tư trong nư;c không khai thác ñư1c l1i th& so sánh [26, tr 21].
Qua m t s" lý thuy&t kinh t& vĩ mô vN FDI trên ñây cho thVy:
Các lý thuy&t ñã chG ra nguyên nhân xuVt hi#n ñDu tư nư;c ngoài là do có s)
chênh l#ch vN hi#u qu( sC ddng v"n ñDu tư giea các nư;c. Các lý thuy&t ñNu d)a
trên cơ sa lý thuy&t phân công lao ñ ng qu"c t&, phù h1p v;i nguyên tHc chung c a
lý thuy&t thương m6i và di chuyFn các ngu+n l)c s(n xuVt qu"c t& nhưng là s) phát


19
triFn lý thuy&t thương m6i qu"c t& trong ñiNu ki#n có s) di chuyFn v"n ñDu tư, bai
vì lý thuy&t thương m6i d)a trên nguyên tHc ty l# chi phí trong khi các lý thuy&t trên
căn c vào chênh l#ch ty suVt l1i nhu n.
M}c dù ñã gi(i thích ñư1c nguyên nhân và (nh hưang c a FDI ñ"i v;i nNn
kinh t& các nư;c tham gia ñDu tư, nhưng vì các lý thuy&t d)a trên nheng gi( ñ7nh

ñơn gi(n hóa và phân tích a tr6ng thái tĩnh nên chưa ph(n (nh h&t th)c t& c a nNn
kinh t&. ðF so sánh ñư1c ty suVt l1i nhu n giea các nư;c còn ph(i xét ñ&n nhiNu y&u
t" khác nea vN môi trư ng ñDu tư, chính sách phát triFn kinh t& c a các nư;c, vai trò
c a các công ty xuyên qu"c gia (TNCs), xu hư;ng t) do hoá thương m6i và ñDu tư,
nhVt là trong ñiNu ki#n toàn cDu hoá, h i nh p KTQT ngày càng sâu r ng hi#n nay...
Ví dd, M/ là nơi cung cVp FDI ra nư;c ngoài rVt l;n nhưng ñ+ng th i cũng là nư;c
hVp thd v"n FDI l;n nhVt th& gi;i. Hơn nea, FDI không ph(i chG là s) di chuyFn v"n
ñDu tư giea các nư;c mà kèm theo FDI là s) chuyFn giao công ngh#, k/ năng qu(n
lý... Vì th&, nư;c nh n ñDu tư, nhVt là các nư;c ðPT ñã và ñang có nheng chính
sách c(i thi#n môi trư ng ñDu tư hVp d=n và tăng cư ng c6nh tranh thu hút FDI.
2 Nhóm lý thuy t kinh t vi mô
Cùng v;i s) phát triFn c a các lý thuy&t kinh t& vĩ mô, nhiNu quan ñiFm lý
thuy&t kinh t& vi mô cũng ñã nghiên c u vN FDI.
Các lý thuy t t+ ch,c công nghi p (Industrial organisation theories) ra ñ i vào
ñDu nheng năm 1960 ñã gi(i thích s) phát triFn m6nh c a các công ty l;n ñ c quyNn
a M/ là nguyên nhân quan trAng t6o ra dòng FDI. Stephen Hymer cho r•ng, do k&t
cVu c a th7 trư ng ñ c quyNn ñã thúc ñny các công ty c a M/ ma r ng chi nhánh ra
nư;c ngoài ñF khai thác các l1i th& vN v"n, công ngh#, k/ thu t qu(n lý, m6ng lư;i th7
trư ng mà các công ty trong cùng ngành a nư;c nh n ñDu tư không có ñư1c. ðó là
nguyên nhân hình thành các TNCs và vi#c thành l p các chi nhánh a nư;c ngoài.
Robert Z.Aliber gi(i thích hi#n tư1ng FDI tx (nh hưang c a y&u t" thu& và quy mô
th7 trư ng tác ñ ng ñ&n các công ty ñ c quyNn. Theo Z.Aliber, thu& ñã làm tăng giá
nh p khnu nên các công ty ph(i di chuyFn s(n xuVt ra nư;c ngoài ñF vư1t qua hàng
rào thu& quan b(o h ñF gi(m chi phí, h6 giá thành, tăng l1i nhu n. M}t khác, hi#u


20
qu( kinh t& còn phd thu c vào qui mô th7 trư ng nên các công ty ñ c quyNn ñã ma
r ng th7 trư ng b•ng cách thành l p chi nhánh a nư;c ngoài. Richard E.Caver lý
gi(i, nheng s(n phnm ñư1c ch& t6o bai k/ thu t m;i thư ng có xu hư;ng ñ c quyNn

do có giá thành h6 nên ñã tích c)c ma r ng ph6m vi s(n xuVt ra nư;c ngoài ñF khai
thác l1i th& ñ c quyNn k/ thu t nh•m t"i ña hóa l1i nhu n, tx ñó hình thành FDI.
Lý thuy t chu kỳ sFn phGm c6a Vernon ñưa ra năm 1966 ñã lý gi(i hi#n tư1ng
FDI trên cơ sa phân tích các giai ño6n phát triFn c a s(n phnm. Theo Vernon, bVt kỳ
s(n phnm nào ñNu tr(i qua ba giai ño6n: Giai ño6n phát minh và thC nghi#m ] ñEi m;i;
giai ño6n phát triFn quy trình chín mu+i ] tăng trưang, s(n xuVt hàng lo6t; giai ño6n tiêu
chunn hóa s(n xuVt ] bão hòa, bư;c vào suy thoái. a giai ño6n ñEi m;i s(n phnm chG
dikn ra a các nư;c phát triFn (M/), bai vì: a ñó có thu nh p cao tác ñ ng ñ&n nhu cDu
và kh( năng tiêu thd s(n phnm m;i; có ñiNu ki#n ñF nghiên c u và phát triFn (R&D);
chG a các nư;c phát triFn thì k/ thu t s(n xuVt tiên ti&n v;i ñ}c trưng sC ddng nhiNu v"n
m;i phát huy ñư1c hi#u qu( cao. K&t qu(, do s(n xuVt quy mô l;n, năng suVt lao ñ ng
cao, giá thành s(n phnm gi(m ñã làm cho s(n xuVt s(n phnm ñ6t t;i m c bão hòa. Khi
ñó, ñF tránh lâm vào kh ng ho(ng và ti&p tdc phát triFn s(n xuVt theo qui mô ñã ñ6t
ñư1c bu c các công ty ph(i ma r ng th7 trư ng tiêu thd ra nư;c ngoài. Nhưng vi#c tiêu
thd s(n phnm ra th7 trư ng nư;c ngoài l6i vVp ph(i nheng rào c(n l;n như chi phí v n
chuyFn, chi phí thu& quan do chính sách b(o h c a nư;c sa t6i. Nên ñF vư1t qua
nheng rào c(n này cũng như tranh th l1i th& vN chi phí nhân công và nguyên li#u ñDu
vào rŽ a các nư;c ðPT, các công ty l)a chAn phương án di chuyFn s(n xuVt ra nư;c
ngoài b•ng cách thành l p các chi nhánh m;i, tx ñó t6o ra dòng v"n FDI.
Tx lý thuy&t chu kỳ s(n phnm, Akamatsu (1969) ñã xây d ng lý thuy t chu kỳ
sFn phGm ñu+i kOp. Akamatsu ñi tìm nguyên nhân t6o ra dòng FDI tx vi#c nghiên
c u, phân tích quá trình phát triFn liên tdc ngành công nghi#p c a nư;c nh n ñDu tư,
tx khi nh p khnu ñ&n s(n xuVt và tiêu dùng n i ñ7a r+i chuyFn sang xuVt khnu. Theo
Akamatsu, s(n phnm m;i ñư1c phát minh và s(n xuVt a trong nư;c (nư;c ñDu tư)
sau ñó ñư1c xuVt khnu ra nư;c ngoài. T6i nư;c nh p khnu (nư;c nh n ñDu tư) do ưu
ñiFm c a s(n phnm m;i xâm nh p làm cho nhu cDu th7 trư ng n i ñ7a tăng lên, khi


21
ñó nư;c này chuyFn hư;ng s(n xuVt s(n phnm thay th& nh p khnu d)a vào v"n,

công ngh# c a nư;c ngoài. S(n xuVt ñ&n m t m c nào ñó, nhu cDu tiêu thd s(n
phnm t6i th7 trư ng trong nư;c l6i ñ6t m c bão hòa, khi Vy nhu cDu xuVt khnu l6i
xuVt hi#n và các chu kỳ này c ti&p dikn d=n ñ&n hình thành dòng FDI.
Oberender ma r ng lý thuy&t chu kỳ s(n phnm thông qua mô hình ñ7nh hư;ng
phát triFn th7 trư ng ñF gi(i thích ñ ng cơ th)c hi#n FDI. Theo Oberender, công ty
ñi tiên phong trong vi#c ñEi m;i s(n phnm sŠ g}t hái ñư1c thành công trong vi#c
chi&m lĩnh th7 trư ng, nhưng ñ&n m t th i ñiFm nào ñó sŠ có nguy cơ b7 mVt dDn l1i
th& ñ c quyNn do năng l)c s(n xuVt c a công ty b7 kìm hãm bai th7 trư ng n i ñ7a ñã
tra nên quá ch t h‹p, khi Vy s c ép c6nh tranh bu c công ty ph(i tìm ki&m th7
trư ng a nư;c ngoài b•ng nhiNu cách: (1) XuVt khnu hàng hóa sang các nư;c mà a
ñó chưa thF s(n xuVt nheng s(n phnm có trình ñ công ngh# cao; (2) thông qua ho6t
ñ ng FDI ñF s(n xuVt s(n phnm ngay t6i th7 trư ng ngoài nư;c. Trư;c tình hình
hàng rào b(o h m u d7ch và chi phí v n chuyFn cao, các công ty thiên vN vi#c chAn
cách ñ}t cơ sa s(n xuVt t6i nư;c ngoài, ñó là nguyên nhân d=n ñ&n FDI.
Lý thuy t l.i th ñPc quy n v FDI: Lý thuy&t này hình thành trên cơ sa lý
thuy&t c6nh tranh ñ c quyNn, tính không hoàn h(o c a th7 trư ng. Theo lý thuy&t
này, các công ty TNCs nHm gie nheng l1i th& ñ c quyNn nên cho phép ñiNu hành
các chi nhánh a nư;c ngoài ho6t ñ ng có hi#u qu( hơn so v;i các công ty b(n ñ7a.
Nheng l1i th& ñ c quyNn vN công ngh#, k/ năng qu(n lý, th7 trư ng tiêu thd... ñã t6o
cho các TNCs có nheng quyNn l)c vô hình trong c6nh tranh mà các công ty a b(n
ñ7a không có ñư1c. Tuy nhiên, ñây m;i là ñiNu ki#n cDn, còn ñiNu ki#n nea là l1i
nhu n thu ñư1c tx vi#c ma chi nhánh ñF s(n xuVt kinh doanh a nư;c ngoài ph(i cao
hơn so v;i s(n xuVt a trong nư;c sau ñó xuVt khnu ra nư;c ngoài tiêu thd, ñó cũng
là nguyên nhân d=n ñ&n th)c hi#n FDI theo chiNu ngang.
Lý thuy t qu!c t hóa sFn xuRt (Rugman và Buckley) ñư1c xây d)ng d)a trên
các gi( ñ7nh: TNCs t"i ña hóa l1i nhu n trong ñiNu ki#n c6nh tranh không hoàn h(o;
tính không hoàn h(o c a th7 trư ng bán thành phnm; TNCs t6o ra qu"c t& hoá th7
trư ng. Tx nheng gi( ñ7nh này, lý thuy&t ñã phân tích nguyên nhân ñDu tiên hình

22
thành và phát triFn các TNCs là do tác ñ ng c a th7 trư ng không hoàn h(o. TNCs
còn ñư1c xem như m t gi(i pháp t"t nh•m khHc phdc nheng vVn ñN c a th7 trư ng
thông qua vi#c ma r ng quy mô ra bên ngoài ñF ma r ng s(n xuVt và phân ph"i s(n
phnm. Reuber cho r•ng, TNCs ñã có vai trò ñ"i v;i các nư;c ðPT, quá trình qu"c t&
hóa c a TNCs ñã mang l6i nhiNu l1i ích vN v"n, k/ thu t, công ngh#, vi#c làm cho
các nư;c ðPT. Tuy nhiên, cũng có nheng tác gi( như Singer, Lall, Vaitsos... ñã có
nheng ñánh giá vN tác ñ ng tiêu c)c không nh† c a TNCs ñ"i v;i các nư;c ðPT.
Nhìn chung, các lý thuy&t kinh t& vi mô vN FDI trên ñây ñã gi(i thích nguyên
nhân hình thành và (nh hưang c a FDI ñ"i v;i nNn kinh t& th& gi;i và mŒi qu"c gia
tham gia ñDu tư, nhVt là các nư;c ðPT. Các lý thuy&t nghiên c u tx vi#c phân tích
m t công ty, m t hàng hóa cd thF như là k&t qu( t) nhiên c a quá trình khai thác các
l1i th& ñ c quyNn a nư;c ngoài ñF t"i ña hóa l1i nhu n trên ph6m vi toàn cDu cũng
như gi(i thích s) hình thành TNCs và t6i sao các công ty l6i ñDu tư ra nư;c ngoài,
tác ñ ng c a TNCs ñ"i v;i nư;c nh n ñDu tư, ch y&u là các nư;c ðPT. Vì th& nó
mang tính khái quát cao, ch}t chŠ và gDn th)c tikn hơn. Song, lý thuy&t kinh t& vi
mô vN FDI cũng chưa ph(n (nh h&t nheng nguyên nhân th)c t& khác góp phDn vào
vi#c hình thành FDI như s) phát triFn c a khoa hAc công ngh#, chính sách phát triFn
kinh t&, môi trư ng ñDu tư...
2 H c thuy t kinh t Mác 2 Lênin
Theo quan ñiFm lý thuy&t xuVt khnu tư b(n, Lênin cho r•ng vi#c xuVt khnu giá
tr7 nh•m thu ñư1c giá tr7 th}ng dư a ngoài biên gi;i qu"c gia ñã tra thành m t ñ}c
trưng kinh t& c a ch nghĩa tư b(n (CNTB) khi bư;c sang giai ño6n ñ c quyNn ] ch
nghĩa ñ& qu"c (CNðQ). Ngư i chG rõ, ñiFm ñiFn hình c a CNTB cũ, trong ñó có s)
t) do c6nh tranh hoàn toàn th"ng tr7, là vi#c xuVt khnu hàng hoá; ñiFm ñiFn hình c a
CNTB m;i, trong ñó các tE ch c ñ c quyNn th"ng tr7 là vi#c xuVt khnu tư b(n. Khi
ñ6t ñ&n trình ñ phát triFn cao c a tư b(n tài chính, lúc này xuVt hi#n "tư b(n thxa",
ñF thu ñư1c l1i nhu n cao trong ñiNu ki#n ty suVt l1i nhu n n&u ñDu tư a trong nư;c
thVp, các nư;c tư b(n sŠ chuyFn ngu+n v"n ñDu tư ra nư;c ngoài ñF có ty suVt l1i
nhu n cao hơn. Lênin cho r•ng, sa dĩ cDn ph(i xuVt khnu tư b(n vì trong m t s"

23
nư;c tư b(n ñã quá chín, và tư b(n thi&u ñ7a bàn ñDu tư có l1i. Trong khi ñó, a nhiNu
nư;c thu c ñ7a, nNn kinh t& còn l6c h u cDn tư b(n ñF phát triFn, ñEi m;i k/ thu t,
hAc t p kinh nghi#m qu(n lý và ma r ng th7 trư ng, do ñó có s) g}p nhau giea nư;c
xuVt khnu tư b(n và nư;c ti&p nh n tư b(n [50, tr 13].
Phát triFn quan ñiFm lý thuy&t trên, các nhà kinh t& mácxit cho r•ng các công ty
tư b(n ñ c quyNn (ngành ch& t6o) ñDu tư sang các nư;c ðPT ñF khai thác ngu+n lao
ñ ng rŽ và tài nguyên thiên nhiên phong phú. ðó là nguyên nhân hình thành FDI.
Như v y, hAc thuy&t kinh t& Mác ] Lênin vN xuVt khnu tư b(n cung cVp nheng cơ sa
khoa hAc ñF hiFu rõ vN b(n chVt c a ñDu tư nư;c ngoài.
1.1.3. Vai trò c2a FDI ñ+i vNi các nưNc ðPT
HDu h&t các nư;c ðPT có trình ñ kinh t&, văn hoá, khoa hAc k/ thu t l6c h u
ho}c m;i có s) phát triFn, năng suVt lao ñ ng và m c s"ng dân cư còn thVp, ty l#
thVt nghi#p và t"c ñ tăng dân s" cao, kinh t& còn b7 phd thu c tương ñ"i vào các
nư;c phát triFn. Khi th)c hi#n CNH, các nư;c ðPT ñã vVp ph(i nheng thách th c,
mâu thu=n gay gHt giea yêu cDu tăng trưang kinh t& v;i s) h6n h‹p vN ngu+n n i
l)c; mâu thu=n giea yêu cDu phát triFn bNn veng v;i tình tr6ng ñói nghèo, bVt bình
ñ~ng và suy thoái môi trư ng; mâu thu=n giea nhu cDu En ñ7nh ñF phát triFn v;i tình
hình ph c t6p vN an ninh, chính tr7 và xung ñ t; mâu thu=n giea nhu cDu giao lưu,
ti&p thu nNn văn minh th& gi;i v;i b(o v# giá tr7 văn hóa truyNn th"ng...
Do v y, ñF th)c hi#n mdc tiêu phát triFn ñVt nư;c, h i nh p KTQT, bên c6nh
vi#c phát huy mAi tiNm năng n i l)c, các nư;c ðPT còn ph(i tranh th t"i ña các
ngu+n l)c tx bên ngoài, trong ñó ngu+n v"n FDI có nheng ưu th& hơn so v;i các
ngu+n v"n nư;c ngoài khác. Xét trên giác ñ là nư;c nh n ñDu tư, FDI có nheng tác
ñ ng t;i các nư;c ðPT như sau:
1.1.3.1. Tác ñ.ng tích c'c
Th? nh t: FDI b+ sung nguTn v!n ñ u tư phát tri/n, tăng thu ngân sách, cFi
thi n cán cân thanh toán

BVt kỳ qu"c gia nào mu"n phát triFn ñNu ph(i tăng cư ng v"n ñDu tư, nhVt là
quá trình th)c hi#n CNH. V"n ñDu tư có thF huy ñ ng tx hai ngu+n ch y&u tx trong


24
nư;c và ngoài nư;c. Các nư;c ðPT do xuVt phát ñiFm và quy mô nNn kinh t& còn
thVp nên vi#c huy ñ ng v"n tx trong nư;c rVt h6n ch&. Ngu+n v"n huy ñ ng bên
ngoài có thF thông qua vi#n tr1, vay thương m6i, ñDu tư gián ti&p, ñDu tư tr)c ti&p.
Nhưng trong ñiNu ki#n ngày nay, ngu+n v"n vi#n tr1 có rVt nhiNu h6n ch&, vay
thương m6i thì sŠ d=n ñ&n gánh n}ng n1 nDn ñ+ng th i làm cho nNn kinh t& phát
triFn không En ñ7nh và luôn tiNm nn nguy cơ kh ng ho(ng, l6m phát, chưa kF b7
thua thi#t bai tình tr6ng bVt bình ñ~ng và các ñiNu ki#n áp ñ}t tx bên ngoài. Do ñó,
thu hút FDI là gi(i pháp heu hi#u ñF bE sung ngu+n v"n cho ñDu tư phát triFn ñVt
nư;c.
Trong nheng th p ky qua, dòng v"n FDI vào các nư;c ðPT không ngxng
ñư1c tăng lên. N&u trư;c nheng năm 1985, tEng dòng FDI vào các nư;c ðPT chG ñ6t
bình quân 6,5 ty USD/năm (tăng bình quân 1,7%/năm), thì năm 1985 ñ6t 15 ty USD
[26, tr 51]; năm 1995 ñ6t 100 ty USD; năm 2000 ñ6t 274 ty USD (chi&m 19,5% tEng
FDI th& gi;i); các năm 2001, 2002, 2003 b7 gi(m sút cùng v;i tình tr6ng chung c a
dòng FDI th& gi;i v;i s" v"n tương ng là 232 ty USD, 193 ty USD, 187 ty USD; tx
năm 2004 ñã phdc h+i và bHt ñDu tăng nhanh, ñ6t 230 ty USD năm 2004 (tăng 22,8%,
chi&m 30% tEng dòng FDI th& gi;i) và năm 2005 ñ6t 255 ty USD [57, tr 35]. Ngu+n
v"n FDI chi&m ty trAng ñáng kF trong tEng v"n ñDu tư xã h i cũng như GDP, góp phDn
thúc ñny chuyFn d7ch cơ cVu, tăng trưang kinh t& c a các nư;c ðPT ñ6t 5,6% năm
2000, ti&p theo các năm tx 2001 ] 2003 lDn lư1t là 2,4%, 3,6%, 4,9%, năm 2004 ñã
tăng trưang cao tra l6i v;i m c 6,6,% [58, tr 21].
Ngu+n v"n FDI ñư1c ñDu tư vào nhiNu ngành, nhiNu lĩnh v)c kinh t&, không chG
v"n b•ng tiNn mà phDn l;n biFu hi#n dư;i d6ng tài s(n c" ñ7nh, th i gian ñDu tư dài nên
ñây là ngu+n v"n khá En ñ7nh, các nhà ñDu tư không dk gì rút v"n nhanh ñư1c. Do ñó,
các nư;c ti&p nh n ngu+n v"n này không s1 tình tr6ng v"n "ào ñ&n, ào ñi" như m t s"

hình th c ñDu tư khác, chưa kF trong quá trình ho6t ñ ng nhiNu d) án FDI còn tăng
v"n, tái ñDu tư tx l1i nhu n ñF ma r ng s(n xuVt... Ti&p nh n v"n thông qua FDI, nư;c
nh n ñDu tư tránh ñư1c kho(n n1 nư;c ngoài, ñ+ng th i cùng v;i vi#c ti&p nh n v"n
làm tăng lư1ng tiNn và tài s(n cho nNn kinh t&, dư;i s) tác ñ ng c a FDI ngu+n v"n ñDu


25
tư trong nư;c cũng ñư1c huy ñ ng m t cách có hi#u qu( t6o nên tEng ngu+n v"n l;n
thúc ñny tăng GDP, c(i thi#n cán cân thanh toán qu"c t&, t6o ngu+n thu cho ngân sách,
t6o cơ sa kinh t& ñF c ng c" s c m6nh c a ñ+ng b(n t#.
Th? hai: Tăng năng l c sFn xuRt, tăng trưWng kinh t , ñGy m5nh xuRt khGu và
mW rPng thO trưXng
V;i mdc tiêu ñDu tư tìm ki&m l1i nhu n cao hơn, các nhà ñDu tư nư;c ngoài sC
ddng tiNm l)c vN v"n, công ngh#, phương th c qu(n lý hi#n ñ6i ñF s(n xuVt ra s(n
phnm có tính c6nh tranh cao vN chVt lư1ng, giá thành, s) khác bi#t c a s(n phnm, có
nghĩa là s(n xuVt ra nheng s(n phnm mà các doanh nghi#p trong nư;c không s(n
xuVt ñư1c ho}c có s(n xuVt ñư1c nhưng chVt lư1ng, công ddng s(n phnm thVp hơn,
giá thành cao hơn. Như v y, FDI góp phDn làm cho năng l)c s(n xuVt c a nư;c
nh n ñDu tư ñư1c nâng lên c( lư1ng và chVt. S) có m}t c a doanh nghi#p FDI còn
tác ñ ng thúc ñny các doanh nghi#p trong nư;c vươn lên ñF t+n t6i, c6nh tranh và
phát triFn, càng làm tăng thêm năng l)c s(n xuVt c a c( nNn kinh t&. Do ñư1c áp
ddng nheng công ngh# tiên ti&n, công ngh# s6ch, các doanh nghi#p FDI tr)c ti&p và
gián ti&p tác ñ ng ñ&n doanh nghi#p trong nư;c làm cho môi trư ng ñư1c ñ(m b(o,
tài nguyên thiên nhiên ñư1c b(o v# và khai thác có hi#u qu( làm cho tăng trưang
kinh t& bNn veng hơn. T6i Trung Qu"c, năm 2004, nNn kinh t& tăng trưang 9,5%,
FDI thu hút ñư1c 60,6 ty USD, khu v)c FDI chi&m ty trAng 8,2% tài s(n c" ñ7nh
và ñóng góp vào ty l# tăng trưang GDP là 14,9%. Vai trò c a FDI là m t trong
nheng ñDu tDu c a s) tăng trưang kinh t&, nên khi dòng FDI b7 sdt gi(m ñã kéo
theo gi(m t"c ñ tăng trưang. ðây là m t th)c t& mà nhiNu nư;c ðPT ñã ph(i
gánh ch7u khi x(y ra các cu c kh ng ho(ng kinh t&. ðiFn hình là cu c kh ng

ho(ng tài chính ] tiNn t# khu v)c châu á năm 1997, ñã làm cho hàng lo6t các nNn
kinh t& như Thái Lan, Inñônêxia, Malaixia, Hàn Qu"c... tx chŒ tăng trưang GDP
7]8% ñã gi(m xu"ng chG còn 5]6%, th m chí có năm b7 tăng trưang âm. Theo
UNCTAD, năm 2004, dòng v"n FDI trên toàn th& gi;i ñóng góp 21,7% vào GDP
và 7,5% vào tài s(n c" ñ7nh c a th& gi;i; trong ñó, Xingapo thu hút FDI ñư1c
16,05 ty USD và ñóng góp c a FDI là 62,7% vào tài s(n c" ñ7nh và 5,2% vào