Nâng cao chất lượng tăng trưởng ngành thủy sản việt nam

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN

NGUY N KIM PHÚC

NÂNG CAO CH T LƯ NG TĂNG TRƯ NG
NGÀNH THU" S$N VI&T NAM

Chuyên ngành: Kinh t, phát tri0n
Mã s
: 62.31.05.01

LU8N ÁN TI N SĨ KINH T

NGƯ I HƯ;NG D1. PGS.TS Ph=m Văn V@n
2. PGS.TS Phan ThB NhiCm

Hà NEi F 2011


1

L I CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c$u c&a
riêng tôi. Các k*t qu, nêu trong lu-n án là trung th.c. Các tài
li/u tham kh,o có ngu1n trích d4n rõ ràng.

Tác giI lu@n án

Nguy n Kim Phúc


2

MLC LLC
Trang
TRANG PH BÌA
L>I CAM ðOAN....................................................................................................... 1
M C L C .................................................................................................................. 2
DANH M C CÁC KÝ HIBU, CHE VIFT TGT ...................................................... 5
DANH M C CÁC BING, BIJU ðK....................................................................... 7
MM ðNU .................................................................................................................... 9
Chương 1 CƠ SM LÝ LUTN VU CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG NGÀNH
THZY SIN .............................................................................................................. 21
1.1. CÁC QUAN ðIJM VU CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG KINH TF ....... 21
1.1. 1. Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* gan vci ngu1n l.c ñdu vào ................... 22
1.1.2. Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* là cơ c]u và chuyen dfch cơ c]u kinh t* 25
1.1.3. Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* theo quan ni/m hi/u qu, ....................... 25
1.1.4. Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* là năng l.c cjnh tranh c&a nkn kinh t*,
c&a ngành kinh t*, c&a doanh nghi/p và hàng hóa s,n xu]t trong nưcc ........... 26
1.1.5. Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* là nâng cao phúc l^i và công bqng xã hsi
........................................................................................................................... 29
1.1.6. Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* gan vci b,o v/ môi trưtng .................... 30
1.1.7. Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* song hành vci ñvi mci thi*t ch* dân ch&
........................................................................................................................... 32
1.1.8. Quan ñiem c&a tác gi, vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* ....................... 33
1.2. TĂNG TRƯMNG VÀ CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG NGÀNH THZY SIN
............................................................................................................................... 33
1.2.1. Tăng trư`ng ngành th&y s,n .................................................................... 33

1.2.2. Các tiêu chí ñánh giá tăng trư`ng ngành th&y s,n vk sx lư^ng............... 35
1.2.3. Ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n .................................................. 36
1.3. HB THyNG TIÊU CHÍ ðÁNH GIÁ CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG
NGÀNH THZY SIN ........................................................................................... 38
1.3.1. Nhóm tiêu chí ph,n ánh cơ c]u ngành th&y s,n ...................................... 39


3

1.3.2. Nhóm tiêu chí ph,n ánh hi/u qu, kinh t* ngành th&y s,n....................... 40
1.3.3. Nhóm tiêu chí ph,n ánh kh, năng cjnh tranh c&a ngành th&y s,n.......... 44
1.4. ð|C ðIJM NGÀNH THZY SIN VÀ CÁC YFU Ty INH HƯMNG T}I
CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG ...................................................................... 45
1.4.1. ð~c ñiem ngành th&y s,n......................................................................... 46
1.4.2. Các y*u tx ñdu vào c&a s,n xu]t th&y s,n ............................................... 49
1.4.3. Y*u tx cdu vk s,n ph•m th&y s,n ............................................................ 53
1.5. KINH NGHIBM CZA TRUNG QUyC TRONG VIBC DUY TRÌ TyC ð
TĂNG TRƯMNG THZY SIN CAO SUyT 20 NĂM QUA .............................. 54
1.5.1. Thành công c&a Trung Quxc trong vi/c duy trì txc ñs tăng trư`ng ngành
th&y s,n cao ....................................................................................................... 55
1.5.2. Tăng trư`ng th&y s,n c&a Trung Quxc thti gian qua ñã bs ls các v]n ñk
làm ,nh hưcng ñ*n tính bkn v€ng ..................................................................... 56
1.5.3. Nh€ng bài h•c kinh nghi/m vk tăng trư`ng ngành th&y s,n Trung Quxc
rút ra cho Vi/t Nam ........................................................................................... 57
1.6. TÓM TGT CHƯƠNG 1................................................................................. 59
Chương 2 THƒC TR NG CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG NGÀNH THZY
SIN VIBT NAM...................................................................................................... 60
2.1. TIUM NĂNG PHÁT TRIJN THZY SIN.................................................... 60
2.1.1. H/ sinh thái bien Vi/t Nam ..................................................................... 60
2.1.2. Ngu1n l^i th&y s,n................................................................................... 62

2.1.3. Ngu1n nhân l.c........................................................................................ 64
2.2. KHÁI QUÁT THƒC TR NG TĂNG TRƯMNG NGÀNH THZY SIN.... 65
2.2.1. ðóng góp c&a ngành th&y s,n ñxi vci nkn kinh t* .................................. 65
2.2.2. Txc ñs tăng trư`ng tvng s,n lư^ng th&y s,n ........................................... 67
2.2.3. Txc ñs tăng trư`ng giá trf s,n xu]t th&y s,n ........................................... 70
2.2.4. Txc ñs tăng trư`ng giá trf s,n ph•m th&y s,n tăng thêm ........................ 71
2.2.5. Txc ñs tăng trư`ng giá trf xu]t kh•u th&y s,n......................................... 71
2.2.6. Txc ñs tăng trư`ng tàu thuykn khai thác th&y s,n................................... 74
2.2.7. Txc ñs tăng trư`ng nuôi tr1ng th&y s,n .................................................. 75
2.3. PHÂN TÍCH CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG NGÀNH THZY SIN.... 76


4

2.3.1. Cơ c]u kinh t* ngành th&y s,n................................................................. 76
2.3.2. Cơ c]u s,n xu]t ngành th&y s,n .............................................................. 77
2.3.3. ðánh giá hi/u qu, kinh t* ngành th&y s,n............................................. 102
2.3.4. ðánh giá năng l.c cjnh tranh c&a ngành th&y s,n ................................ 111
2.4. ðÁNH GIÁ CHUNG VU CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG NGÀNH
THZY SIN VIBT NAM TH>I GIAN QUA..................................................... 114
2.4.1. Thành t.u và nguyên nhân .................................................................... 114
2.4.2. Nh€ng t1n tji, hjn ch* và nguyên nhân ................................................ 118
2.5. TÓM TGT CHƯƠNG 2............................................................................... 122
Chương 3 GIII PHÁP NÂNG CAO CHVT LƯXNG TĂNG TRƯMNG NGÀNH
THZY SIN VIBT NAM ðFN NĂM 2020........................................................... 124
3.1. QUAN ðIJM, PHƯƠNG HƯ}NG VÀ M C TIÊU NÂNG CAO CHVT
LƯXNG TĂNG TRƯMNG NGÀNH THZY SIN ðFN NĂM 2020 ............... 124
3.1.1. Căn c$ xác ñfnh quan ñiem, phương hưcng và m…c tiêu nâng cao ch]t
lư^ng tăng trư`ng ............................................................................................ 124
3.1.2. Quan ñiem nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n ............... 134

3.1.3. ðfnh hưcng nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n ............ 135
3.1.4. M…c tiêu nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n ................. 137
3.2. CÁC GIII PHÁP CHZ YFU NÂNG CAO CHVT LƯXNG TĂNG
TRƯMNG NGÀNH THZY SIN VIBT NAM................................................... 139
3.2.1. Nhóm gi,i pháp chuyen dfch cơ c]u ngành th&y s,n h^p lý, hi/u qu, . 140
3.2.2. Nhóm gi,i pháp tăng cưtng các y*u tx ñ,m b,o tăng trư`ng ngành th&y
s,n chiku sâu .................................................................................................... 146
3.2.3. Nhóm gi,i pháp nâng cao năng l.c cjnh tranh ngành th&y s,n ............ 157
3.2.4. Nhóm gi,i pháp nâng cao hi/u qu, qu,n lý vĩ mô vk th&y s,n ............. 163
3.3. TÓM TGT CHƯƠNG 3............................................................................... 170
KFT LUTN VÀ KIFN NGHˆ................................................................................ 172
DANH M C CÔNG TRÌNH CZA TÁC GII ...................................................... 177
TÀI LIBU THAM KHIO ...................................................................................... 179
PH L C ............................................................................................................... 185


5

DANH MLC CÁC KÝ HI&U, CHO VI T TPT
Vi,t tQt

Vi,t ñSy ñU ti,ng ViCt

Vi,t ñSy ñU ti,ng Anh

APEC

Di‹n ñàn h^p tác kinh t* châu Á
Œ Thái Bình Dương

Asia ΠPacific Economic
Cooperation

ASEAN

Hi/p hsi các quxc gia ðông
Nam Á

Association of Southeast Asian
Nations

ASEM

Di‹n ñàn H^p tác Á Œ Âu

Asia Europe Meeting

Bs NN &
PTNT

Bs Nông nghi/p và Phát trien
nông thôn

Ministry of Agriculture and
Rural Development

CoC

Quy tac $ng x• trong nuôi tr1ng
thu• s,n có trách nhi/m

Code of Conduct for
Responsible Aquaculture

EU

Liên minh châu Âu

European Union

FAO

Tv ch$c Nông lương Liên Hi/p
Quxc

Food and Agricaltural
Organisation

FDI

ðdu tư tr.c ti*p nưcc ngoài

Foreign Direct Investment

GAP

Mô hình th.c hành nuôi txt

Good aquaculture practice

GCI

Ch’ sx cjnh tranh tăng trư`ng

Growth Competitiveness Index

GDP

Tvng s,n ph•m quxc nsi

Gross Domestic Product

GO

Giá trf s,n xu]t th&y s,n

Output value of fishing

HACCP

H/ thxng phân tích mxi nguy và
các ñiem kiem soát tr•ng y*u

Hazard Analysis critical Control
Points

KHCN

Khoa h•c công ngh/

Science and technology

IC

Chi phí trung gian

Intermediate Cost

ICOR

H/ sx hi/u qu, c&a ñdu tư

Incremental capitalŒoutput ratio

NACA

Mjng lưci các Trung tâm nuôi
tr1ng th&y s,n châu Á

Network of Aquaculture Centres
in AsiaŒPacific

NNTS

Nuôi tr1ng th&y s,n

Aquaculture

ODA

Vi/n tr^ Phát trien Chính th$c

Official Development Assistance

OXFAM

U• ban Oxford vk c$u ñói

Oxford Committee for Famine
Relief

RCA

M$c l^i th* so sánh

Revealed Comparative
Advantage


6

Vi,t tQt

Vi,t ñSy ñU ti,ng ViCt

Vi,t ñSy ñU ti,ng Anh

SEAFDEC

Trung tâm Phát trien nghk cá

ðông Nam Á

Southeast Asian Fisheries
Development Center

TFP

Năng su]t nhân tx tvng h^p

Total Factor Productivities

UNDP

Chương trình phát trien Liên
hi/p quxc

United Nations Development
Program

USD

ð1ng ðô la M–

United States Dollar

VA

Giá trf s,n ph•m th&y s,n tăng
thêm

Value fish products increased

VND

ð1ng Vi/t Nam

Vietnam dong

WB

Ngân hàng Th* gici

World Bank

WEF

Di‹n ñàn Kinh t* Th* gici

World Economic Forum

WTO

Tv ch$c thương mji th* gici

World Trade Organization


7

DANH MLC CÁC B$NG, BIWU ðX

BIng
B,ng 2.1: ðóng góp vào tăng trư`ng GDP theo ngành, 1990Œ2008 ........................ 66
B,ng 2.2: Tăng trư`ng tvng s,n lư^ng th&y s,n, 1986Œ2008................................... 67
B,ng 2.3: Tăng trư`ng s,n lư^ng khai thác th&y s,n theo vùng lãnh thv................ 69
B,ng 2.4: Tăng trư`ng s,n lư^ng nuôi tr1ng th&y s,n theo vùng lãnh thv.............. 69
B,ng 2.5: Txc ñs tăng trư`ng giá trf s,n xu]t th&y s,n, 1990Œ2008 ........................ 70
B,ng 2.6: Giá trf tăng thêm NôngŒLâmŒTh&y s,n, 1990Œ2008 ................................ 71
B,ng 2.7: Tăng trư`ng tàu thuykn khai thác th&y s,n, 1990Œ2008 .......................... 74
B,ng 2.8: Tình hình tăng trư`ng nuôi tr1ng thu• s,n, 1980Œ2008........................... 75
B,ng 2.9: Cơ c]u tàu thuykn khai thác th&y s,n, 1992Œ2008 ................................... 78
B,ng 2.10: Cơ c]u nghk nghi/p khai thác th&y s,n, 1992Œ2008 .............................. 78
B,ng 2.11: H1i quy s,n lư^ng khai thác th&y s,n theo tvng sx tàu thuykn và tvng sx
công su]t tàu ............................................................................................................. 81
B,ng 2.12: S,n lư^ng nuôi tr1ng th&y s,n ............................................................... 83
B,ng 2.13: Cơ c]u di/n tích nuôi tr1ng th&y s,n theo vùng lãnh thv, 1995Œ2008... 83
B,ng 2.14: H1i quy lôgarít s,n lư^ng nuôi tr1ng th&y s,n theo năng su]t nuôi tr1ng
th&y s,n..................................................................................................................... 88
B,ng 2.15: Cơ c]u m~t hàng thu• s,n xu]t kh•u, 1997Œ2008.................................. 90
B,ng 2.16: Cơ c]u thf trưtng xu]t kh•u thu• s,n, 1987Œ2008................................. 95
B,ng 2.17: H1i quy lôgarít giá trf s,n ph•m th&y s,n tăng thêm theo kim ngjch xu]t
kh•u th&y s,n .......................................................................................................... 101
B,ng 2.18: H/ sx ICOR c&a nkn kinh t*, khxi Nông, Lâm và Th&y s,n ............... 102
B,ng 2.19: Năng su]t lao ñsng c&a nkn kinh t* và khxi NôngŒLâmŒTh&y s,n ..... 104
B,ng 2.20: H1i qui lôgarít giá trf s,n ph•m th&y s,n tăng thêm theo vxn và lao
ñsng, 1990Œ2008..................................................................................................... 106
B,ng 2.21: ðóng góp c&a các y*u tx ñdu vào ñxi vci tăng trư`ng giá trf s,n ph•m
th&y s,n tăng thêm, 1990Œ2008 .............................................................................. 107
B,ng 2.22: Giá trf s,n xu]t th&y s,n, giá trf s,n ph•m th&y s,n tăng thêm ........... 110

8

B,ng 2.23: T• l/ xu]t kh•u trong giá trf s,n xu]t .................................................. 111
B,ng 2.24: H/ sx cjnh tranh c&a s,n ph•m thu• s,n, 2000Œ2007.......................... 113
B,ng 3.1: Mst sx ch’ tiêu k* hojch vk ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n,
2010Œ2020............................................................................................................... 138
Bi0u ñY
Bieu ñ1 2.1: T• tr•ng GDP th.c t* phân theo ngành, 1990Œ2008............................ 67
Bieu ñ1 2.2: Tăng trư`ng s,n lư^ng th&y s,n ñánh bat và nuôi tr1ng ..................... 68
Bieu ñ1 2.3: Txc ñs tăng trư`ng giá trf xu]t kh•u th&y s,n, 1986Œ2008 ................. 72
Bieu ñ1 2.4: Kim ngjch xu]t kh•u th&y s,n, 1986Œ2008 ......................................... 73
Bieu ñ1 2.5: Giá bình quân hàng th&y s,n xu]t kh•u USD/Kg, 1997Œ2008 ............ 73
Bieu ñ1 2.6: Năng su]t khai thác th&y s,n, 1990Œ2008............................................ 80
Bieu ñ1 2.7: Năng su]t nuôi tr1ng th&y s,n, 1990Œ2008.......................................... 87
Bieu ñ1 2.8: Khxi lư^ng và giá trf xu]t kh•u cá traŒbasa, 1997Œ2008 ..................... 92
Bieu ñ1 2.9: H/ sx ICOR c&a c, nưcc và ngành Nông, Lâm, Th&y s,n................ 103
Bieu ñ1 2.10: Năng su]t lao ñsng c&a ngành th&y s,n .......................................... 105
Bieu ñ1 2.11: T• l/ xu]t kh•u, theo giá th.c t*...................................................... 112
Bieu ñ1 2.12: Thf phdn hàng th&y s,n xu]t kh•u, 2000Œ2007................................ 114


9

M

ðZU

1. Tính c\p thi,t cUa ñ] tài
T› năm 1986 ñ*n nay, ngành Thu• s,n Vi/t Nam ñã ñjt ñư^c nh€ng thành
t.u to lcn trên t]t c, các lĩnh v.c: khai thác, nuôi tr1ng, ch* bi*n thương mji và

xu]t kh•u. T• l/ ñóng góp c&a ngành Thu• s,n trong GDP c&a nkn kinh t* chi*m
3,95%. Txc ñs tăng trư`ng bình quân ñjt 8,03%/năm vk tvng s,n lư^ng thu• s,n,
18,59%/năm vk giá trf xu]t kh•u thu• s,n. Vi/t Nam ñã vào danh sách 10 nưcc
ñ$ng ñdu th* gici vk giá trf xu]t kh•u thu• s,n [40].
Thu• s,n là mst trong nh€ng ngành hàng xu]t kh•u chi*m t• tr•ng lcn c&a
kinh t* Vi/t Nam (ñ$ng vf trí th$ tư vk kim ngjch xu]t kh•u, sau ddu thô, da gidy
và d/t may); góp phdn chuyen dfch cơ c]u kinh t* nông nghi/p, b,o ñ,m an sinh xã
hsi, tham gia tích c.c vào chương trình xoá ñói, gi,m nghèo ` nông thôn. Ngành
Thu• s,n có ñóng góp ñáng ke vào s. nghi/p phát trien kinh t* xã hsi c&a ñ]t nưcc
và quá trình công nghi/p hoá, hi/n ñji hoá.
S,n ph•m thu• s,n xu]t kh•u c&a Vi/t Nam ñã ñáp $ng ñư^c các nhu cdu ña
djng c&a ngưti tiêu dùng th* gici, ñ~c bi/t là các nưcc có thf trưtng lcn và yêu cdu
cao vk ch]t lư^ng v/ sinh an toàn th.c ph•m như M–, EU, Nh-t B,n, Hàn Quxc...
Tăng trư`ng xu]t kh•u thu• s,n ñã ñjt ñư^c txc ñs cao, ñem lji ngu1n thu ngoji t/
không nh£ cho quxc gia [40].
Tuy nhiên, nhìn nh-n mst cách th.c t*, ñxi tư^ng nuôi tr1ng thu• s,n v4n
chưa ña djng, ch& y*u là nuôi tôm sú và cá tra (chi*m t• tr•ng kho,ng 60Œ65%
trong tvng s,n lư^ng nuôi tr1ng thu• s,n). Di/n tích nuôi tr1ng th&y s,n qu,ng canh
và qu,ng canh c,i ti*n chi*m t• l/ lcn là 93% trong tvng di/n tích m~t nưcc nuôi
[10]. T• tr•ng vk s,n lư^ng c&a s,n ph•m giá trf gia tăng ch’ chi*m kho,ng 35%
trong tvng s,n lư^ng th&y s,n xu]t kh•u. Tvng sx phương ti/n khai thác th&y s,n có
công su]t trên 90 CV tăng bình quân là 13%/năm (giai ñojn 2001Œ2008) nhưng
năng su]t ñánh bat bình quân trên mst ñơn vf công su]t khai thác lji có xu hưcng
gi,m [40]. Th.c t* cho th]y ngu1n l^i th&y s,n ñang ngày càng cjn ki/t. Dfch b/nh


10

và tình trjng ô nhi‹m môi trưtng nuôi x,y ra thưtng xuyên. ðti sxng c&a ngư dân
v4n còn nhiku khó khăn. Cơ c]u nghk nghi/p trong ngành th&y s,n chưa h^p lý; …

Nh€ng v]n ñk trên cho th]y ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n chưa cao, thi*u
bkn v€ng.
Bxi c,nh trong nưcc và quxc t* ñang ñ~t ra cho ngành Thu• s,n nh€ng cơ
hsi và thách th$c mci. ðe có the ti*p t…c phát trien ñòi h£i ngành Thu• s,n ph,i
nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng. Do ñó, tác gi, ch•n v]n ñk nghiên c$u: "Nâng
cao ch t lư ng tăng trư ng ngành Th"y s#n Vi%t Nam" làm ñk tài lu-n án ti*n sĩ
kinh t*.
2. M^c ñích và nEi dung nghiên cbu
2.1. M c ñích:
H/ thxng hoá và v-n d…ng lý lu-n vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* ñe làm
sáng t£ ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n và các tiêu chí ñánh giá; trên cơ s`
ñó, phân tích, ñánh giá th.c trjng ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n t› ñó ch’
ra ñư^c các cơ hsi và thách th$c ñxi vci tăng trư`ng ngành th&y s,n khi Vi/t Nam
hsi nh-p sâu và rsng vào nkn kinh t* th* gici; ñk xu]t mst sx gi,i pháp ch& y*u
nhqm nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n Vi/t Nam ñ*n năm 2020.
2.2. N i dung:
Œ Nghiên c$u tvng quan lý lu-n vk ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n
trên cơ s` lý lu-n và th.c ti‹n vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t*.
Œ Phân tích th.c trjng ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n giai ñojn
1990Œ2008, t› ñó ch’ ra các cơ hsi và thách th$c tác ñsng ñ*n ch]t lư^ng tăng
trư`ng ngành Th&y s,n trong bxi c,nh Vi/t Nam hsi nh-p kinh t* th* gici.
Œ ðfnh lư^ng s. ñóng góp c&a các y*u tx ñdu vào là vxn (K), lao ñsng (L) và
năng su]t nhân tx tvng h^p (TFP), tác ñsng tci tăng trư`ng ngành Th&y s,n Vi/t
Nam.
Œ ðk xu]t nh€ng gi,i pháp ch& y*u nhqm nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng
ngành Thu• s,n Vi/t Nam.
3. ðci tưeng và ph=m vi nghiên cbu


11

Œ ðxi tư^ng nghiên c$u c&a lu-n án là lý lu-n và th.c ti‹n vk ch]t lư^ng tăng
trư`ng ngành th&y s,n Vi/t Nam.
Œ Phjm vi nghiên c$u c&a lu-n án là t-p trung nghiên c$u ch]t lư^ng tăng
trư`ng ngành th&y s,n. Ngành th&y s,n bao g1m các hojt ñsng ñánh bat, nuôi
tr1ng, ch* bi*n và dfch v… h-u cdn nghk cá. Tuy nhiên, theo h/ thxng thxng kê quxc
gia c&a Vi/t Nam hi/n nay thì các sx li/u vk ngành th&y s,n (tvng s,n lư^ng th&y
s,n, giá trf s,n xu]t th&y s,n, giá trf s,n ph•m th&y s,n tăng thêm, vxn ñdu tư, lao
ñsng,...) ch’ bao g1m hai lĩnh v.c hojt ñsng chính là khai thác th&y s,n và nuôi
tr1ng th&y s,n nên ñã phdn nào làm hjn ch* phjm vi phân tích c&a lu-n án. Thti
gian nghiên c$u ch& y*u t› năm 1990Œ2008.
4. Cách ti,p c@n phân tích chính
Cách ti*p c-n c&a tác gi, nhqm ñjt ñư^c m…c tiêu ñk ra là tìm ki*m, tra c$u
nhiku tài li/u có liên quan ñ*n lĩnh v.c nghiên c$u t› các ngu1n khác nhau như
Internet, thư vi/n, các hsi nghf, hsi th,o khoa h•c,... Th.c hi/n s. trao ñvi, th,o
lu-n, tham v]n vci các chuyên gia, các nhà khoa h•c, các nhà qu,n lý, các nhà hojch
ñfnh chính sách chuyên ngành thu• s,n, am hieu vk lĩnh v.c nghiên c$u trong nưcc
và ngoài nưcc ñe hoàn thành lu-n án vci ch]t lư^ng txt nh]t. C… the là cách ti*p c-n
sau:
Œ Nghiên c$u các công trình khoa h•c ñã công bx liên quan ñ*n ch& ñk tăng
trư`ng và ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n trên th* gici và trong nưcc.
Œ L]y ý ki*n c&a các chuyên gia nhqm xác ñfnh ñúng hưcng nghiên c$u và
phương pháp ti*p c-n v]n ñk.
Œ L-p ñk cương chi ti*t vk ch& ñk s§ nghiên c$u và xây d.ng k* hojch ti*n ñs
d. ki*n c&a quá trình th.c hi/n lu-n án.
Œ ð~c bi/t, tác gi, nh-n ñư^c s. trao ñvi, chia s¨ kinh nghi/m, ñóng góp
nhi/t tình và có trách nhi/m c&a Thdy, Cô giáo hưcng d4n khoa h•c; các Thdy, Cô
giáo khoa/bs môn chuyên ngành kinh t* phát trien; các Thdy, Cô giáo trong Hsi
ñ1ng tư v]n khoa h•c nhà Trưtng.

12

5. Phương pháp nghiên cbu
Phương pháp lu-n xuyên suxt quá trình nghiên c$u là phép duy v-t bi/n
ch$ng và phương pháp duy v-t lfch s•. Hai phương pháp này là các phương pháp cơ
b,n giúp tác gi, quan sát, nh-n ñfnh, nghi v]n, phân tích các v]n ñk kinh t*, xã hsi
và th* gici th.c xung quanh mst cách khách quan, khoa h•c, có lu-n gi,i, minh
ch$ng thuy*t ph…c t› ñó tr›u tư^ng hóa ñe khái quát ñư^c các v]n ñk ` m$c tvng
the, không phi*n di/n, tránh siêu hình và duy tâm. Ngoài ra, lu-n án s• d…ng các
phương pháp nghiên c$u h/ thxng, tư duy tr›u tư^ng và phân tích tvng h^p, thxng
kê, so sánh, quy njp. C… the:
Œ Phương pháp lfch s• là th›a k* các tư li/u ñã có liên quan ñ*n ch& ñk
nghiên c$u, thu th-p và tvng h^p các sx li/u thxng kê trong quá kh$ vk ngành th&y
s,n t› ñó làm cơ s` cho các phân tích, ñánh giá và nh-n xét vk th.c trjng ch]t
lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n Vi/t Nam. K* th›a các k*t qu, nghiên c$u, ñiku
tra, thxng kê ñã có t› trưcc tci nay c&a các cơ quan trong và ngoài ngành th&y s,n,
c&a các ñk tài khoa h•c, các d. án nghiên c$u ñe ñánh giá vk ñiku ki/n t. nhiên,
tikm năng ngu1n l^i, môi trưtng, năng l.c ch* bi*n s,n ph•m th&y s,n,...
Œ Tác gi, s• d…ng phương pháp chuyên gia ñe trao ñvi, tham v]n vci các nhà
khoa h•c, các nhà qu,n lý, các nhà hojch ñfnh chính sách vk các v]n ñk liên quan
ñ*n ñk tài c&a lu-n án. Phương pháp chuyên gia cung c]p ngu1n thông tin th$ c]p,
giúp tác gi, có ñư^c cái nhìn tvng quan ban ñdu vk tình hình nghiên c$u trong và
ngoài nưcc vk v]n ñk nghiên c$u.
Œ Phương pháp x• lý và phân tích sx li/u trong lu-n án g1m: (i) X• lý sx li/u
bqng phdn mkm máy tính như Excel, Eviews. (ii) Phân tích h1i quy ñe xác ñfnh m$c
ñs tác ñsng c&a các y*u tx ñdu vào tci tăng trư`ng ngành th&y s,n. (iii) Thxng kê
mô t, b`i các tham sx ñ~c trưng như sx tương ñxi, sx tuy/t ñxi, sx trung bình, mxt,
trung vf, ñs l/ch chu•n, txi ña, txi thieu ñe phân tích, ñánh giá.
Œ Hơn n€a, lu-n án có s. k*t h^p gi€a k*t qu, nghiên c$u cơ b,n, v-n d…ng

toán h•c vào kinh t* và kinh t* h•c th.c ch$ng trong ñiku ki/n không gian và thti


13

gian c… the ñe ñfnh lư^ng s. ñóng góp c&a y*u tx ñdu vào tác ñsng tci tăng trư`ng
ngành th&y s,n Vi/t Nam.
6. Ting quan tình hình nghiên cbu cUa ñ] tài
* Trên th gi i: Vi/c nghiên c$u tăng trư`ng kinh t* ngày càng có h/ thxng
và hoàn thi/n hơn. Các nhà khoa h•c ñku thxng nh]t cho rqng: tăng trư`ng kinh t*
là s. gia tăng thu nh-p hay s,n lư^ng ñư^c tính cho toàn bs nkn kinh t* trong mst
kho,ng thti gian nh]t ñfnh (thưtng là mst năm). Tăng trư`ng kinh t* có the bieu thf
bqng sx tuy/t ñxi (quy mô tăng trư`ng) ho~c sx tương ñxi (t• l/ tăng trư`ng). Quy
mô tăng trư`ng ph,n ánh s. gia tăng nhiku hay ít, còn txc ñs tăng trư`ng ñư^c s•
d…ng vci ý nghĩa so sánh tương ñxi và ph,n ánh s. gia tăng nhanh hay ch-m gi€a
các thti kỳ.
Theo ñó, mô hình c&a Hagen ñã nh]n mjnh vào các y*u tx phi kinh t* là cơ
s` gây ra nh€ng bi*n ñvi và tăng trư`ng trong nhiku ngành lĩnh v.c, mô hình c&a
Harrod Dorma thì nh]n mjnh ñ*n y*u tx vxn, Parker nh]n mjnh ñ*n ngu1n l.c,
Schumpeter và Solow lji nh]n mjnh ñ*n y*u tx công ngh/, Rosentein và Rodan thì
cho rqng v]n ñk quy mô là quan tr•ng, còn Solrltz thì lji chú y ñ*n vi/c ñdu tư cho
ngu1n nhân l.c. Mô hình c&a Rostow cũng giúp cho chúng ta phân tích rõ nét hơn
vk các giai ñojn tăng trư`ng [43]. M¬i mô hình tăng trư`ng ñku có nh€ng cách ti*p
c-n và lu-n gi,i có cơ s` khoa h•c c&a mình. ðiku này ch$ng t£ v]n ñk tăng trư`ng
và ch]t lư^ng tăng trư`ng ñang là v]n ñk r]t ph$c tjp.
Bên cjnh nh€ng mô hình lý thuy*t còn có nh€ng mô hình th.c nghi/m mà
nhiku nưcc ñang phát trien ñã áp d…ng thành công trong nh€ng th-p k• qua. Ngưti
ta chia các chi*n lư^c tăng trư`ng c&a ngành theo nhiku loji khác nhau. Các chi*n
lư^c tăng trư`ng khép kín và các chi*n lư^c tăng trư`ng m`. Các chi*n lư^c tăng
trư`ng khép kín ñku có xu th* l]y thf trưtng trong nưcc và các ngu1n l.c trong

nưcc làm cơ s` thúc ñ•y s. tăng trư`ng. Các chi*n lư^c tăng trư`ng m` nhqm
hưcng hojt ñsng s,n xu]t kinh doanh ra thf trưtng quxc t* và khuy*n khích ñdu tư
nưcc ngoài. M¬i loji ñku có thu-n l^i và nh€ng c,n tr` nh]t ñfnh trong quá trình
tăng trư`ng. Ngày nay, hdu h*t các nưcc ñang phát trien và ke c, các nưcc phát


14

trien ñku áp d…ng k*t h^p ho~c chuyen ti*p và h¬ tr^ c, hai cách ti*p c-n vk ch]t
lư^ng tăng trư`ng.
Xu]t phát t› yêu cdu khách quan c&a phát trien kinh t* xã hsi, các nghiên
c$u vk ch]t lư^ng tăng trư`ng bat ñdu xu]t hi/n cuxi nh€ng năm 90, trên cơ s` k*
th›a các nghiên c$u vk tăng trư`ng ñã có. Thomas, Dailami và Dhareshwar (2004)
cho rqng: ch]t lư^ng tăng trư`ng ñư^c the hi/n trên hai khía cjnh: txc ñs tăng
trư`ng cao cdn ñư^c duy trì trong dài hjn và tăng trư`ng cdn ph,i ñóng góp tr.c
ti*p vào c,i thi/n mst cách bkn v€ng và xoá ñói gi,m nghèo [69].
Theo Lucas (1993), Sen (1999), Stiglitz (2000), ch]t lư^ng tăng trư`ng bieu
hi/n t-p trung ` các tiêu chu•n chính sau: (I) y*u tx năng su]t nhân tx tvng h^p
(TFP) cao, ñ,m b,o cho vi/c duy trì txc ñs tăng trư`ng dài hjn và tránh ñư^c nh€ng
bi*n ñsng bên ngoài; (II) tăng trư`ng ph,i ñ,m b,o nâng cao hi/u qu, kinh t* và
nâng cao năng l.c cjnh tranh c&a nkn kinh t*; (III) tăng trư`ng ñi kèm vci phát trien
môi trưtng bkn v€ng; (IV) tăng trư`ng h¬ tr^ cho the ch* dân ch& luôn ñvi mci, ñ*n
lư^t nó thúc ñ•y tăng trư`ng ` t• l/ cao hơn; (V) tăng trư`ng ph,i ñjt ñư^c m…c
tiêu c,i thi/n phúc l^i xã hsi và xoá ñói gi,m nghèo [68].
*

Vi t Nam: Trong nh€ng năm gdn ñây, phjm trù ch]t lư^ng tăng trư`ng

kinh t* ` nưcc ta ñư^c ð,ng, Nhà nưcc và nhiku nhà nghiên c$u quan tâm. V]n ñk
ñ~t ra là trong hơn 20 năm ñvi mci, nkn kinh t* nưcc ta ñjt ñư^c s. tăng trư`ng

tương ñxi cao, liên t…c qua các năm. Ch’ tr› mst sx năm do chfu ,nh hư`ng c&a
kh&ng ho,ng kinh t*, tài chínhŒtikn t/ ` các nưcc trong khu v.c và th* gici, tăng
trư`ng kinh t* ` nưcc ta có gi,m sút nhưng nhìn c, giai ñojn dài, tăng trư`ng kinh
t* nưcc ta luôn ñjt ` m$c cao, thưtng ñư^c Ngân hàng th* gici và các tv ch$c kinh
t* Œ tài chính th* gici ñánh giá là nưcc có txc ñs tăng trư`ng cao th$ nhì khu v.c
(sau Trung Quxc). Tăng trư`ng kinh t* cao ñã góp phdn gi,i quy*t nhiku v]n ñk c]p
bách vk kinh t*Œxã hsi ` nưcc ta. Nhưng nhiku câu h£i ñ~t ra t› th.c trjng vk tăng
trư`ng kinh t* ñó cdn ñư^c trao ñvi, bàn cách gi,i quy*t. Sau ñây là nh€ng v]n ñk
ch& y*u: Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* c&a nưcc ta thti gian qua là cao hay th]p?
Xu hưcng ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* di‹n ra như th* nào? Nh€ng nhân tx nào


15

tác ñsng ñ*n tăng trư`ng kinh t* nưcc ta trong thti gian v›a qua? Li/u tăng trư`ng
kinh t* như v-y txt hay không txt n*u xét vk hi/u qu, s• d…ng các ngu1n l.c và hi/u
qu, kinh t* xã hsi? Nh€ng nhóm xã hsi nào tham gia vào quá trình tăng trư`ng kinh
t* ñó? M$c ñs hư`ng l^i t› thành qu, tăng trư`ng ñư^c phân chia như th* nào cho
các nhóm dân cư? Mxi quan h/ gi€a tăng trư`ng kinh t* vci v]n ñk phúc l^i xã hsi
và tài nguyên môi trưtng ñư^c gi,i quy*t ra sao? .v.v.
ð*n nay, ñã có nhiku nhà nghiên c$u ñk c-p ñ*n phjm trù ch]t lư^ng tăng
trư`ng kinh t*. C… the:
Œ Tác gi, Phan Ng•c Trung, khi nghiên c$u vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t*
ñã cho rqng ch]t lư^ng tăng trư`ng ñư^c the hi/n ` 3 nsi dung [54]:
+ S. tăng trư`ng có năng su]t nhân tx tvng h^p (TFP) cao, b,o ñ,m cho tăng
trư`ng ñư^c duy trì trong dài hjn, tránh nh€ng s. bi*n ñsng t› bên ngoài.
+ S. tăng trư`ng gan likn vci b,o v/, duy trì và phát trien môi trưtng sinh
thái.
+ S. tăng trư`ng kinh t* nhqm m…c tiêu c,i thi/n phúc l^i xã hsi, k*t h^p
gi€a tăng trư`ng kinh t* vci ti*n bs và công bqng xã hsi.

Trên cơ s` quan ni/m ñó, tác gi, Phan Ng•c Trung ñã ñánh giá th.c trjng
tăng trư`ng kinh t* ` nưcc ta trong thti gian qua thông qua các ch’ tiêu, các bieu
hi/n c… the.
Œ Nhà nghiên c$u Trdn ðào thusc Tvng c…c Thxng kê tuy không nêu tr.c
di/n quan ni/m vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* và nsi dung c&a nó nhưng khi
ñánh giá ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* ` nưcc ta, tác gi, ñã ñưa ra các nsi dung:
phân tích ñdu vào c&a quá trình tăng trư`ng; ñánh giá cơ c]u kinh t* như là nsi l.c
c&a quá trình tăng trư`ng; ñánh giá m$c ñs xu]t nh-p kh•u; hi/u qu, chung c&a nkn
kinh t*; tác ñsng c&a tăng trư`ng kinh t* ñ*n môi trưtng sinh thái [24].
Như v-y, tác gi, Trdn ðào quan ni/m ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* ñư^c
ñánh giá trưcc h*t thông qua vi/c s• d…ng các ngu1n l.c, ti*p theo là quá trình
chuyen dfch cơ c]u kinh t*, c,i thi/n cán cân thương mji và nâng cao hi/u qu, kinh
t*Œ môi trưtng.


16

Œ Theo Nguy‹n Thf Tu/ Anh và Lê Xuân Bá, ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t*
the hi/n nh]t quán và liên t…c trong suxt quá trình tái s,n xu]t xã hsi. Ch]t lư^ng
tăng trư`ng the hi/n c, ` y*u tx ñdu vào như vi/c qu,n lý và phân bv các ngu1n l.c
trong quá trình tái s,n xu]t, ñ1ng thti c, ` k*t qu, ñdu ra c&a quá trình s,n xu]t vci
ch]t lư^ng cusc sxng ñư^c c,i thi/n, phân phxi s,n ph•m ñdu ra ñ,m b,o tính công
bqng và góp phdn b,o v/ môi trưtng sinh thái. Ch]t lư^ng tăng trư`ng the hi/n s.
bkn v€ng c&a tăng trư`ng và m…c tiêu tăng trư`ng dài hjn, m~c dù txc ñs tăng
trư`ng cao trong ngan hjn là nh€ng ñiku ki/n r]t cdn thi*t [1].
Œ Trong bài nghiên c$u: “Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* và các tiêu chí ñánh
giá”, tác gi, Lê Huy ð$c ñã trình bày khá chi ti*t quan ni/m vk ch]t lư^ng tăng
trư`ng kinh t*, các tiêu chí ñe ph,n ánh ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* và ñánh giá
khái quát vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* c&a nưcc ta trong thti gian v›a qua.
Theo quan ni/m c&a tác gi, Lê Huy ð$c, phjm trù ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t*

v›a bao g1m tính vn ñfnh và trjng thái bên trong vxn có c&a quá trình tăng trư`ng
kinh t* v›a ph,n ánh nh€ng thusc tính cơ b,n hay ñ~c trưng tjo thành b,n ch]t c&a
tăng trư`ng kinh t*. ð1ng thti, thông qua các ch’ tiêu ph,n ánh ch]t lư^ng tăng
trư`ng kinh t*, tác gi, Lê Huy ð$c cho rqng ph,n ánh ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh
t* cdn ph,i xem xét nh€ng khía cjnh ch& y*u sau ñây: hi/u qu, c&a tăng trư`ng;
tính hi/n ñji trong tăng trư`ng; tính vn ñfnh và bkn v€ng; tính cân ñxi trong tăng
trư`ng. Như v-y, theo tác gi,, ch]t lư^ng tăng trư`ng ch’ bao g1m nh€ng khía cjnh
ch& y*u c&a b,n thân quá trình kinh t* còn tác ñsng môi trưtng, phân phxi thu nh-p
không thusc nsi dung c&a phjm trù ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* [27].
Trong bài vi*t “Nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng c&a ngành công nghi/p
Vi/t Nam trong quá trình công nghi/p hoá, hi/n ñji hoá” trên Tjp chí Công nghi/p
sx 4/2004, tác gi, Lê Huy ð$c cho rqng: Ch]t lư^ng tăng trư`ng là mst khái ni/m
mang tính ch]t ñfnh tính. Nó ph,n ánh nsi dung bên trong c&a quá trình tăng
trư`ng, bieu hi/n ` phương ti/n, phương th$c, m…c tiêu và hi/u $ng ñxi vci môi
trưtng ch$a ñ.ng quá trình tăng trư`ng ]y. Khác vci ch]t lư^ng tăng trư`ng, txc ñs
tăng trư`ng ph,n ánh m~t ngoài c&a quá trình tăng trư`ng, the hi/n ` m$c ñs sx


17

lư^ng lcn nh£, nhanh hay ch-m c&a vi/c m` rsng qui mô. Txc ñs tăng trư`ng và
ch]t lư^ng tăng trư`ng là hai m~t c&a mst v]n ñk, có quan h/ ràng busc nhau.
Trong phát trien kinh t*, ñ•y nhanh txc ñs tăng trư`ng, ñ1ng thti ph,i không ng›ng
nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng, có như th* mci ñ,m b,o tăng trư`ng cao, vn ñfnh,
hi/u qu, và bkn v€ng.
Mst cách khái quát nh]t, nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng ñư^c ñ~c trưng `
nh€ng yêu cdu ch& y*u sau ñây:
+ Phát huy ñư^c l^i th* so sánh nhqm tăng trư`ng nhanh và ñjt hi/u qu,
kinh t* cao, các s,n ph•m ph…c v… cho nhu cdu tăng trư`ng và ñ•y mjnh xu]t kh•u.
+ Không ng›ng nâng cao s$c cjnh tranh c&a s,n ph•m trên thf trưtng trong

nưcc và thf trưtng ngoài nưcc.
+ Tăng nhanh ñư^c năng l.c nsi sinh vk khoa h•c và công ngh/, áp d…ng có
hi/u qu, các công ngh/ tiên ti*n trên th* gici nhqm ñ•y nhanh quá trình hi/n ñji
hóa.
+ Tăng trư`ng kinh t* gan vci b,o v/ và c,i thi/n môi trưtng, ñ,m b,o s.
phát trien hài hòa gi€a môi trưtng nhân tjo và môi trưtng thiên nhiên.
Œ Trong công trình nghiên c$u “Ch]t lư^ng tăng trư`ng, mst sx ñánh giá ban
ñdu cho Vi/t Nam” c&a Vi/n Nghiên c$u Qu,n lý Kinh t* Trung ương ñã trình bày
khái ni/m vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* (có tham kh,o quan ni/m c&a mst sx
nhà kinh t* h•c trên th* gici). Theo quan ni/m c&a các tác gi,, ch]t lư^ng tăng
trư`ng kinh t* không ch’ thudn túy là tăng thu nh-p theo ñdu ngưti mà còn ph,i duy
trì txc ñs tăng trư`ng cao trong dài hjn và tăng thu nh-p gan vci ch]t lư^ng cusc
sxng hay tăng phúc l^i và xóa ñói gi,m nghèo. T› ñó có the quan ni/m rqng không
nh]t thi*t ph,i ñjt ñư^c txc ñs tăng trư`ng kinh t* quá cao mà ch’ cdn ñjt ` m$c ñs
cao h^p lý nhưng bkn v€ng, ñ1ng thti tăng thu nh-p mst cách bkn v€ng và gi,i
quy*t nh€ng v]n ñk phúc l^i xã hsi.
Œ Theo Nguy‹n Văn Nam và Trdn Th• ðjt, ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t*
cao là s. phát trien nhanh, hi/u qu, và bkn v€ng c&a nkn kinh t*, the hi/n qua
năng su]t nhân tx tvng h^p và năng su]t lao ñsng xã hsi tăng và vn ñfnh, m$c


18

sxng c&a ngưti dân ñư^c nâng cao không ng›ng, cơ c]u kinh t* chuyen dfch phù
h^p vci t›ng thti kỳ phát trien c&a ñ]t nưcc, s,n xu]t có tính cjnh tranh cao, tăng
trư`ng kinh t* ñi ñôi vci ti*n bs, công bqng xã hsi và b,o v/ môi trưtng, qu,n lý
kinh t* nhà nưcc có hi/u qu, [34].
Như v-y, t› các quan ni/m nêu trên vk ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* c&a
các công trình nghiên c$u ñã ñư^c công bx ` trong nưcc thưtng ñk c-p ñ*n nh€ng
nsi dung ch& y*u sau ñây:

+ Nkn kinh t* ph,i ñjt ñư^c mst m$c tăng trư`ng nào ñó trong dài hjn;
+ Nkn kinh t* ph,i ñư^c c]u thành b`i mst nsi l.c có kh, năng tăng trư`ng
cao, bkn v€ng như cơ c]u kinh t*, s. vn ñfnh xã hsi, qu,n lý kinh t* c&a nhà nưcc
có hi/u qu,;
+ Các nhân tx tác ñsng ñ*n tăng trư`ng như là vxn, lao ñsng, tài nguyên
thiên nhiên, năng su]t nhân tx tvng h^p.
+ M…c tiêu tăng trư`ng kinh t* ch’ là m…c tiêu trung gian. Cái quan tr•ng
cuxi cùng là ai ñư^c th… hư`ng k*t qu, c&a tăng trư`ng kinh t*; vi/c phân phxi
thành qu, tăng trư`ng kinh t* có công bqng không? và ch]t lư^ng cusc sxng, môi
trưtng ñư^c x• lý ra sao?
Ngoài ra, ` Vi/t Nam còn có nhiku công trình nghiên c$u vk kinh t* Œ xã hsi
ph…c v… phát trien ngành Thu• s,n theo nhiku cách ti*p c-n khác nhau, ñư^c nhiku
nhà khoa h•c th.c hi/n. Các công trình khoa h•c ñư^c công bx ñã gi,i quy*t hàng
lojt các v]n ñk vk quan ñiem, chính sách, cơ ch*, các bi/n pháp kinh t*, k– thu-t và
xã hsi ` tdm vĩ mô và vi mô nhqm thúc ñ•y phát trien ngành Th&y s,n thti gian
qua. M~c dù, ch& ñk vk ch]t lư^ng tăng trư`ng c&a ngành Th&y s,n luôn ñư^c ñông
ñ,o các nhà qu,n lý, kinh t*, nghiên c$u khoa h•c, ngưti dân trong nưcc và quxc t*
quan tâm bàn lu-n nhưng ñ*n nay v4n chưa có nghiên c$u nào vk ch t lư ng tăng
trư ng ngành th"y s#n Vi%t Nam.
7. Câu hmi nghiên cbu
Ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* là gì? Ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n
là gì? Các tiêu chí ñánh giá ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n? Các nhân tx ,nh


19

hư`ng ñ*n ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n? Vai trò và s. ñóng góp c&a các
y*u tx ñdu vào cho tăng trư`ng ngành Th&y s,n Vi/t Nam như th* nào? K*t qu, c&a
quá trình tăng trư`ng ngành Th&y s,n thti gian qua có hi/u qu, không? Cơ c]u c&a
ngành th&y s,n thti gian qua ñã hi/u qu,, h^p lý chưa? S,n xu]t th&y s,n có tính

cjnh tranh không? Làm th* nào ñe nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Th&y s,n
Vi/t Nam trong thti gian tci?
8. Nhong ñóng góp cUa lu@n án
Lu-n án ñã k* th›a, ti*p thu nhiku tài li/u nghiên c$u liên quan ñ*n ñk tài,
trên cơ s` ñó có bv sung, phát trien phù h^p vci yêu cdu c&a ñxi tư^ng nghiên c$u.
Lu-n án có mst sx ñóng góp chính như sau:
Œ Góp phdn làm rõ nh€ng v]n ñk ch& y*u vk lý lu-n và th.c ti‹n liên quan
ñ*n ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n; xây d.ng các nhóm tiêu chí ñánh giá
ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n.
Œ ðánh giá th.c trjng ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Thu• s,n Vi/t Nam thti
gian qua. T› ñó, nêu lên mst sx v]n ñk cdn quan tâm gi,i quy*t trong quá trình tăng
trư`ng ngành Thu• s,n ñ*n năm 2020.
Œ Lư^ng hóa s. ñóng góp c&a các y*u tx ñdu vào tác ñsng tci tăng trư`ng
ngành Th&y s,n trên cơ s` ñó ki*n nghf các chính sách c,i thi/n ch]t lư^ng tăng
trư`ng ngành Th&y s,n Vi/t Nam trong tương lai.
Œ Ch’ ra nh€ng cơ hsi và thách th$c tác ñsng ñ*n ch]t lư^ng tăng trư`ng
ngành Thu• s,n khi Vi/t Nam ngày càng hsi nh-p sâu và rsng vào nkn kinh t* th*
gici.
Œ ðk xu]t mst sx quan ñiem, ñfnh hưcng, m…c tiêu và gi,i pháp nâng cao
ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành Thu• s,n trong quá trình công nghi/p hoá, hi/n ñji
hoá ñ]t nưcc và bxi c,nh hsi nh-p kinh t* quxc t* c&a Vi/t Nam.
9. K,t c\u cUa lu@n án
Ngoài phdn m` ñdu, k*t lu-n, các ph… l…c và danh m…c tài li/u tham kh,o,
lu-n án có k*t c]u g1m 3 chương:
Chương 1: Cơ s` lý lu-n vk ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n


20

Chương 2: Th.c trjng ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n Vi/t Nam

Chương 3: Gi,i pháp nâng cao ch]t lư^ng tăng trư`ng ngành th&y s,n
Vi/t Nam ñ*n năm 2020


21

Chương 1
CƠ S

LÝ LU8N Vs CH T LƯ NG TĂNG TRƯ NG NGÀNH THtY S$N

1.1. CÁC QUAN ðIWM Vs CH T LƯ NG TĂNG TRƯ NG KINH T
Trong th* k• XX, t› sau chi*n tranh th* gici ldn th$ 2 ñ*n n•a ñdu nh€ng
năm 1970, bxi c,nh kinh t* c&a các nưcc Âu Œ M– tăng trư`ng nhanh và liên t…c, lý
thuy*t tăng trư`ng kinh t* bat ñdu ñư^c ñk c-p, nghiên c$u và phát trien. Tăng
trư`ng kinh t* ñư^c coi là m…c tiêu hàng ñdu cho t]t c, các quxc gia trong quá trình
phát trien. Suxt mst thti gian dài, hdu h*t các nưcc ñku t-p trung m•i ngu1n l.c
ph…c v… tăng trư`ng kinh t* thông qua tăng tích lũy tài s,n, vxn v-t ch]t, thu hút
vxn ñdu tư tr.c ti*p t› nưcc ngoài, khai thác tài nguyên thiên nhiên.
Tuy nhiên, th.c ti‹n tăng trư`ng nhanh lji không ñjt ñư^c nh€ng m…c tiêu
mà các quxc gia này kỳ v•ng. Tăng trư`ng không luôn ñi ñôi vci xóa ñói nghèo,
cũng không ñ,m b,o các nưcc nghèo có the ñuvi kfp các nưcc giàu. Tăng trư`ng
kinh t* cao trong ngan hjn không ñ,m b,o duy trì trong dài hjn. Kinh nghi/m tji
các nưcc châu M– Latinh vào ñdu th-p niên 1980 và s. s…p ñv ñst ngst c&a các
nưcc châu Phi minh ch$ng cho ñiku này. K*t qu, là các nưcc này ngày càng th…t lùi
vk kinh t*, txc ñs tăng trư`ng âm và tình trjng ñói nghèo ti*p di‹n. Trong khi ñó tji
châu Á, các nưcc công nghi/p mci nvi (Hàn Quxc, Singapore,…) luôn ñjt txc ñs
tăng trư`ng cao, có xu hưcng bat kfp vci các nưcc phát trien phương Tây và tăng
trư`ng gan vci gi,m ñói nghèo, nâng cao phúc l^i, ñ,m b,o công bqng xã hsi.
T› th.c t* ñó, ñ~t ra yêu cdu cho các nhà nghiên c$u kinh t* xem xét lji các

m~t c&a tăng trư`ng, hoàn thi/n lý thuy*t tăng trư`ng và phát trien lý thuy*t mci
làm cơ s` lý lu-n cho th.c ti‹n phát trien. T› cuxi th-p niên 1990, khi nghiên c$u
tính bkn v€ng c&a tăng trư`ng kinh t*, v]n ñk ch]t lư^ng tăng trư`ng bat ñdu ñư^c
ñk c-p nhiku hơn theo quan ñiem tăng trư`ng ph,i gan vci ch]t lư^ng. Song cho
ñ*n nay, các nhà kinh t* h•c v4n chưa thxng nh]t ñư^c mst ñfnh nghĩa chính th$c
vk ch]t lư^ng tăng trư`ng, mà mci ch’ xem xét phjm trù này bqng cách ti*p c-n các


22

khái ni/m kinh t* ñã có trưcc ñó như: tăng trư`ng kinh t*, phát trien, phát trien bkn
v€ng.
Có quan ñiem cho rqng, ch]t lư^ng tăng trư`ng kinh t* ñánh giá ` ñdu ra,
the hi/n bqng k*t qu, ñjt ñư^c qua tăng trư`ng kinh t* như ch]t lư^ng cusc
sxng ñư^c c,i thi/n, s. bình ñ±ng trong phân phxi thu nh-p, bình ñ±ng vk gici
trong phát trien, b,o v/ môi trưtng sinh thái… Quan ñiem khác lji nh]n mjnh
ñ*n khía cjnh ñdu vào c&a quá trình s,n xu]t như vi/c s• d…ng có hi/u qu, các
ngu1n l.c, nam bat và tjo cơ hsi bình ñ±ng cho các ñxi tư^ng tham gia ñdu tư,
qu,n lý hi/u qu, các ngu1n l.c ñdu tư.
T› mst góc ñs khác, theo cách hieu rsng, ch]t lư^ng tăng trư`ng có the
ti*n tci nsi hàm vk phát trien bkn v€ng, chú tr•ng tci t]t c, ba thành tx: kinh t*,
xã hsi và môi trưtng. Theo cách hieu h²p, ch]t lư^ng tăng trư`ng có the ch’ ñư^c
gici hjn ` mst khía cjnh nào ñó, ví d… như ch]t lư^ng ñdu tư, ch]t lư^ng giáo
d…c, ch]t lư^ng dfch v… công,…
Như v-y, hi/n nay có nhiku quan ñiem lý lu-n vk ch]t lư^ng tăng trư`ng
kinh t*, sau ñây là mst sx quan ñiem ch& y*u:
1.1. 1. Ch\t lưeng tăng trưung kinh t, gQn vwi nguYn lxc ñSu vào
Ngu1n gxc c&a tăng trư`ng kinh t* do nhiku y*u tx h^p thành, ph… thusc vào
hoàn c,nh và thti kỳ phát trien c&a m¬i nưcc. ðxi vci nh€ng nưcc nghèo, vxn v-t
ch]t có vai trò quan tr•ng. Ngư^c lji, ñxi vci các nưcc công nghi/p thì vai trò c&a

y*u tx năng su]t nhân tx tvng h^p là quan tr•ng hơn. Tuy v-y n*u xét vk ch]t lư^ng
tăng trư`ng kinh t*, mst câu h£i ñư^c ñ~t ra: y*u tx nào ñóng vai trò quy*t ñfnh
trong vi/c duy trì tăng trư`ng kinh t* trong dài hjn? Nhiku nhà nghiên c$u kinh t*
ñã ñưa ra câu tr, lti thxng nh]t, ñó là y*u tx năng su]t nhân tx tvng h^p (TFP).
Năng su]t nhân tx tvng h^p ñư^c tjo nên b`i y*u tx khoa h•c, công ngh/ và cơ ch*
v-n hành y*u tx này, các hojt ñsng s,n xu]t xã hsi, trong ñiku ki/n nkn kinh t* m`
c•a.
a. Quan ñi)m c"a Solow
Trong mô hình tăng trư`ng ngoji sinh (năm 1956), Solow ñã phân tích hjn


23

ch* c&a y*u tx vxn tác ñsng ñ*n tăng trư`ng kinh t* trong dài hjn. Ông ñ1ng ý vci
quan ñiem c&a mst sx nhà kinh t* trưcc ñó cho rqng: tăng trư`ng kinh t* ñư^c quy*t
ñfnh b`i m$c vxn s,n xu]t gia tăng và ñiku ñó ch’ th.c hi/n ñư^c khi nkn kinh t*
chưa ñjt ñư^c trjng thái vn ñfnh. Khi nkn kinh t* ñã ñjt ñư^c trjng thái vn ñfnh, khi
ñó m$c ñdu tư bqng kh]u hao, m$c vxn s,n xu]t gia tăng bqng không và s§ không
có s. tăng trư`ng kinh t*. Ông k*t lu-n rqng: n*u nkn kinh t* duy trì mst t• l/ ti*t
ki/m cao nh]t ñfnh, nó s§ duy trì ñư^c m$c s,n lư^ng cao nhưng không duy trì
ñư^c txc ñs tăng trư`ng cao. T› ñó Solow kh±ng ñfnh vai trò quy*t ñfnh c&a y*u tx
công ngh/, k– thu-t trong tăng trư`ng kinh t* dài hjn. Nht y*u tx này, nkn kinh t*
v4n ti*p t…c duy trì ñư^c mst txc ñs tăng trư`ng cao, ke c, khi ñjt ñư^c ` trjng thái
vn ñfnh. Lúc này, txc ñs tăng trư`ng ñjt ñư^c bqng vci txc ñs tăng c&a hi/u qu, lao
ñsng do ti*n bs công ngh/ ñem lji. Ông cho rqng: nkn kinh t* nào có s. thay ñvi
công ngh/ liên t…c thì tăng trư`ng GDP bình quân trên ñdu ngưti s§ tăng cao hơn
và bkn v€ng hơn.
b. Quan ñi)m c"a Kuznets
Trong mô hình tăng trư`ng hi/n ñji (năm 1971), ông ñã cho rqng "ch]t
lư^ng tăng trư`ng the hi/n ` s. gia tăng lâu dài vk kh, năng cung c]p ngày càng

tăng các m~t hàng kinh t* ña djng cho sx dân c&a mình. Kh, năng ngày càng tăng
này d.a trên công ngh/ tiên ti*n và nh€ng ñiku ch’nh vk the ch* và h/ tư tư`ng mà
nó ñòi h£i". Kuznets ñã ñưa ra 5 ñ~c ñiem có liên quan ñ*n ch]t lư^ng tăng trư`ng
kinh t*, ñó là: txc ñs tăng trư`ng nhanh c&a m$c thu nh-p bình quân ñdu ngưti; txc
ñs tăng nhanh vk năng su]t lao ñsng do ,nh hư`ng c&a ti*n bs công ngh/ k– thu-t;
txc ñs chuyen ñvi cơ c]u kinh t* nhanh theo hưcng hi/n ñji; s. vươn ra th* gici vk
m~t kinh t*; txc ñs chuyen bi*n nhanh vk h/ tư tư`ng và xã hsi. Kuznets cũng
kh±ng ñfnh rqng nhân tx công ngh/ là s^i ch’ ñ£ xuyên suxt quá trình tăng trư`ng
kinh t* bkn v€ng và nxi các y*u tx khác lji.
c. Quan ñi)m c"a Hayami
Theo kinh nghi/m tăng trư`ng c&a các nưcc công nghi/p phát trien (năm
1998), Hayami cho rqng mô hình tăng trư`ng kinh t* ch& y*u d.a vào tích lũy vxn


24

v-t ch]t (ông g•i mô hình tăng trư`ng ñdu tiên là “tăng trư`ng kieu Marx”) r]t phv
bi*n trong giai ñojn ñdu c&a quá trình công nghi/p hóa. Tuy nhiên, khi nkn kinh t*
chuyen sang các giai ñojn ti*p theo, thì mô hình ñó bf thay th* b`i mô hình tăng
trư`ng kinh t* hi/n ñji (ông g•i mô hình tăng trư`ng th$ hai là “tăng trư`ng kieu
Kuznets”), ch& y*u d.a trên c,i ti*n công ngh/ và phát trien vxn con ngưti. N*u
mst quxc gia không the chuyen ñvi gi€a hai mô hình này, thì quxc gia ñó s§ rơi vào
cái b4y “tăng trư`ng kieu Marx”, như trưtng h^p kieu Liên bang Xô Vi*t trưcc
ñây. Có the coi nkn kinh t* k* hojch hóa c&a Liên bang Xô Vi*t là ví d… ñien hình
cho vi/c thúc ñ•y tăng trư`ng kinh t* bqng cách txi ña hóa tích lũy vxn. Tuy nhiên,
txc ñs tăng năng su]t nhân tx tvng h^p (TFP) ` nkn kinh t* này ñã gi,m sút ñáng ke
trong nh€ng năm 1970 và 1980, ñiku ñó ch$ng t£ Liên Xô ñã th]t bji trong vi/c
chuyen ñvi t› tăng trư`ng kieu Marx sang tăng trư`ng kieu Kuznets. Dưtng như
nkn kinh t* Liên Xô ñã “mac b4y” quy lu-t l^i su]t c&a vxn gi,m ddn, khi mà khxi
lư^ng vxn v-t ch]t ñư^c tích lũy nhanh chóng lji bf ñv d1n vào mst quá trình s,n

xu]t hdu như không có s. ti*n bs vk công ngh/ và s. nâng cao vxn con ngưti.
Chi*n lư^c txi ña hóa tích lũy vxn v-t ch]t theo ñfnh hưcng c&a chính ph& ñã d4n
tci tình trjng phdn lcn vxn v-t ch]t bf s• d…ng mst cách không hi/u qu,. Câu h£i
“làm cách nào tránh ñư^c cái b4y này” ñã tr` thành mxi quan tâm ngày càng lcn tji
các nkn kinh t* ñã hay sap vư^t qua giai ñojn ñdu c&a quá trình công nghi/p hóa `
ðông Á.
d. Quan ñi)m c"a G. Becker, P. Romer và R. Lucass
Mst lojt các nghiên c$u c&a các nhà kinh t* h•c trên vào th-p niên 80 c&a
th* k• 20 ñã nh]n mjnh vai trò lan to, c&a tri th$c công ngh/ ñxi vci tăng trư`ng
dài hjn và coi công ngh/ là y*u tx nsi sinh. H• cho rqng: ñsng l.c tăng trư`ng c&a
các nkn kinh t* hi/n nay là d.a vào s. tích lu– c&a ngu1n vxn nhân l.c. Tích lu–
vxn nhân l.c, thông qua nhiku hình th$c khác nhau: ñào tjo trong trưtng ñji h•c,
h•c qua làm vi/c, ñã tjo ra nh€ng l^i ích kinh t* Œ xã hsi lcn hơn và là cơ s` c&a
tăng trư`ng dài hjn. Các nhà kinh t* thusc trưtng phái tăng trư`ng mci này còn
kh±ng ñfnh mxi quan h/ c&a ngu1n vxn nhân l.c vci s. thay ñvi công ngh/. H• cho