Quản lý dạy học môn tiếng anh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố hồ chí minh theo hướng phát triển năng lực học sinh

B QUC PHềNG

HC VIN CHNH TR

PHM TH QUNH NH

QUảN Lý DạY HọC MÔN TIếNG ANH ở CáC
TRƯờNG
TIểU HọC TRÊN ĐịA BàN THàNH PHố Hồ CHí
MINH
THEO HƯớNG PHáT TRIểN NĂNG LựC HọC SINH

LUN N TIN S QUN Lí GIO DC


H NI 2020
B QUC PHềNG

HC VIN CHNH TR

PHM TH QUNH NH

QUảN Lý DạY HọC MÔN TIếNG ANH ở CáC
TRƯờNG
TIểU HọC TRÊN ĐịA BàN THàNH PHố Hồ CHí
MINH
THEO HƯớNG PHáT TRIểN NĂNG LựC HọC SINH

Chuyờn ngnh: Qun lý giỏo dc
Mó s
: 914 01 14

LUN N TIN S QUN Lí GIO DC

NGI HNG DN KHOA HC:
1. TS Nguyn Xuõn Sinh
2. PGS.TS Trng Thnh Trung


HÀ NỘI – 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tác giả. Các tài liệu, số liệu trích dẫn trong
luận án đều trung thực và có xuất xứ rõ ràng, không
trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố.
Tác giả luận án

Phạm Thị Quỳnh Như


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1
Những công trình nghiên cứu về dạy học và dạy học
môn Tiếng Anh theo hướng phát triển năng lực học sinh
1.2
Những công trình nghiên cứu về quản lý dạy học và

quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh
ở trường tiểu học
1.3
Khái quát kết quả chủ yếu của các công trình đã công bố
và những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết
Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN
TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THEO
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
2.1
Những vấn đề lý luận về dạy học môn Tiếng Anh ở các
trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực học sinh
2.2
Những vấn đề lý luận về quản lý dạy học môn Tiếng
Anh ở các trường tiểu học theo hướng phát triển năng
lực học sinh
2.3
Những yếu tố tác động đến quản lý dạy học môn Tiếng
Anh ở các trường tiểu học theo hướng phát triển năng
lực học sinh
Chương 3 CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ DẠY HỌC
MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
3.1
Khái quát về giáo dục tiểu học trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh
3.2
Tổ chức điều tra, khảo sát thực trạng dạy học và quản lý
dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh
3.3

Thực trạng dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu
học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
3.4
Thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các
trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
3.5
Thực trạng ảnh hưởng của những yếu tố tác động đến
quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
3.6
Đánh giá khái quát về ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân
trong quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu
học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Chương 4 BIỆN PHÁP VÀ KIỂM CHỨNG CÁC BIỆN PHÁP

Trang
5
15
15
24
32
37
37
49
65
72
72
74
76
85

102
107
114


QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH Ở CÁC
TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH
PHỐ HỒ CHÍ MINH THEO HƯỚNG PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
4.1
Biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường
tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh theo
hướng phát triển năng lực học sinh
4.2
Khảo nghiệm các biện pháp đã đề xuất
4.3
Thử nghiệm biện pháp đã đề xuất
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG
BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

114
147
154
163
166
167
178

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ
Dạy học ngoại ngữ
Đảm bảo chất lượng
Đội ngũ giáo viên
Giáo dục và Đào tạo
Hoạt động dạy học
Mục tiêu dạy học
Nhà xuất bản
Nội dung dạy học
Phát triển năng lực
Phương pháp dạy học
Quá trình dạy học

Quản lý dạy học
Quản lý giáo dục

CHỮ VIẾT TẮT
DHNN
ĐBCL
ĐNGV
GD&ĐT
HĐDH
MTDH
Nxb
NDDH
PTNL
PPDH
QTDH
QLDH
QLGD


DANH MỤC CÁC BẢNG
TT
1

2

3

4

5

6

7
8

9

Tên bảng
Bảng 3.1

Bảng 3.2

Bảng 3.3

Bảng 3.4

Bảng 3.5

Bảng 3.6

Bảng 3.7
Bảng 4.1

Bảng 4.2

Nội dung
Kết quả điều tra thực trạng xây dựng và tổ chức thực
hiện mục tiêu, kế hoạch dạy học môn Tiếng Anh theo
hướng PTNL học sinh

Kết quả điều tra thực trạng chỉ đạo đổi mới nội dung,
phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Tiếng Anh
theo hướng PTNL học sinh
Kết quả điều tra thực trạng tổ chức xây dựng động
cơ, thái độ của giáo viên và học sinh đối với hoạt
động dạy và hoạt động học môn Tiếng Anh theo
hướng PTNL học sinh
Kết quả điều tra thực trạng chỉ đạo tiến hành hoạt
động dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học
sinh trong QTDH môn Tiếng Anh
Kết quả điều tra thực trạng tổ chức bồi dưỡng chuyên
môn nghiệp vụ cho giáo viên, đáp ứng yêu cầu dạy
học môn Tiếng Anh theo hướng PTNL học sinh
Kết quả điều tra thực trạng đảm bảo về cơ sở vật chất
– kỹ thuật dạy học và môi trường thực hành tiếng
Anh cho học sinh
Kết quả điều tra thực trạng tổ chức kiểm tra, đánh giá
HĐDH môn Tiếng Anh theo hướngPTNL học sinh
Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của
các biện pháp QLDH môn Tiếng Anh ở trường tiểu
học theo hướng PTNL học sinh
Kết quả kiểm định sự khác biệt giữa giá trị trung bình
trong đánh giá học lực của học sinh ở lớp 5/2 (lớp thử
nghiệm) trước và sau thử nghiệm

Trang

86

88

90

93

95

98
100

149

158


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
TT

Tên

Nội dung

1

biểu đồ
Biểu đồ 4.1 So sánh giữa tính cần thiết, tính khả thi của các biện

2

pháp mà luận án đề xuất

Biểu đồ 4.2 So sánh học lực môn Tiếng Anh của học sinh lớp

Trang

154

5/2, Trường tiểu học Lê Đình Chinh, quận 10, thành
phố Hồ Chí Minh trước và sau thử nghiệm

159


5
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã đề ra chủ trương
“Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận
gắn với thực tiễn” [23; tr.114]. Chủ trương này phải được cụ thể hóa trong dạy
học ở tất cả bậc học, môn học, trong đó có dạy học môn Tiếng Anh ở cấp tiểu
học. Điều đó dẫn đến sự cần thiết phải đổi mới mục tiêu, chương trình, nội
dung, phương pháp, phương tiện dạy học môn học này, đồng thời nâng cao
trình độ mọi mặt của giáo viên môn Tiếng Anh và mở rộng môi trường thực
hành tiếng Anh cho học sinh… Trong bối cảnh đó, bộ máy quản lý giáo dục
các cấp, trực tiếp là ban giám hiệu các trường tiểu học phải có những biện
pháp quản lý một cách khoa học, nhằm thúc đẩy quá trình đổi mới dạy học
môn Tiếng Anh. Vì vậy, làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn của quản lý dạy học
môn Tiếng Anh ở trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực học sinh trở
nên hết sức cần thiết.
Trong quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, chúng ta đã và

đang tích cực xúc tiến mạnh mẽ đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo
dục phổ thông, trong đó có môn Tiếng Anh. Đây là môn học tự chọn đối với
lớp 1, lớp 2 và là môn học bắt buộc từ lớp 3 đến lớp 12. Việc triển khai dạy
học theo chương trình giáo dục phổ thông mới được thực hiện thống nhất toàn
quốc, nhưng từng trường được chọn sách giáo khoa trong số những sách giáo
khoa đã được Bộ GD&ĐT quyết định ấn hành. Đây là điều khá mới mẻ đối
với việc quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh. Bởi vì, những năm qua, các trường tiểu học tại đây
thường áp dụng những chương trình dạy học khác nhau như: Chương trình
Tiếng Anh tăng cường; Chương trình Tiếng Anh tích hợp; Chương trình Tiếng


6
Anh đề án; Chương trình Tiếng Anh tự chọn. Trước tình hình đó, để thống
nhất hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học về các phương
diện như: mục tiêu, chương trình, phương pháp dạy học; đồng thời tổ chức
chọn, bồi dưỡng về sách giáo khoa; bảo đảm số lượng, chất lượng đội ngũ
giáo viên tiếng Anh; đổi mới phương thức tổ chức dạy học…trong thời gian
tới, nhất thiết ngành giáo dục thành phố Hồ Chí Minh phải tăng cường quản
lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học.
Chương trình môn Tiếng Anh ở cấp tiểu học được xây dựng theo quan
điểm lấy năng lực giao tiếp là mục tiêu của quá trình dạy học; kiến thức ngôn
ngữ là phương tiện để hình thành và phát triển các kỹ năng giao tiếp thông
qua nghe, nói, đọc, viết, ưu tiên phát triển hai kỹ năng nghe và nói. Để thực
hiện có kết quả chương trình này, tất yếu, dạy học môn Tiếng Anh ở trường
tiểu học phải chuyển đổi từ dạy học theo định hướng nội dung sang định
hướng PTNL. Với định hướng mới này, bộ máy quản lý giáo dục phải có
những tác động nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của giáo viên
và học sinh, khắc phục thói quen truyền thụ một chiều trong dạy học. Vì vậy,
rất cần có những nghiên cứu sâu về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng

Anh ở trường tiểu học theo hướng PTNL học sinh.
Thành phố Hồ Chí Minh là nơi tập trung nhiều cơ sở kinh tế, văn hóa,
giáo dục quan trọng, có nhiều hoạt động giao lưu, trao đổi với nước ngoài. Vì
vậy thời gian qua, môi trường xã hội ở đây vừa đòi hỏi, vừa tạo điều kiện cho
việc đẩy mạnh hoạt động dạy học Tiếng Anh cả trong và ngoài nhà trường. Thực
tế những năm gần đây, Đề án “Phổ cập và nâng cao năng lực sử dụng tiếng Anh
cho học sinh phổ thông và chuyên nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn
2011 - 2020” đã góp phần thiết thực đưa hoạt động dạy học môn Tiếng Anh của
các cấp học, bậc học, trong đó cấp tiểu học đi dần vào nề nếp nhưng cũng còn
bộc lộ những bất cập như: thiếu thống nhất về nội dung và cách thức tổ chức dạy


7
học; trình độ của giáo viên không đồng đều, nhiều học sinh có kết quả học tập
môn Tiếng Anh chưa cao ... Những hạn chế đó do nhiều nguyên nhân khác
nhau, trong đó có nguyên nhân quản lý dạy học môn Tiếng Anh chưa thực sự
khoa học. Vì vậy cần phải tìm cách khắc phục nguyên nhân này.
Ở Việt Nam đã có khá nhiều công trình khoa học đề cập đến các vấn đề
như: bản chất của dạy học định hướng PTNL học sinh; mục tiêu, nội dung, hình
thức phương pháp dạy học Tiếng Anh; đặc điểm tâm lý, tính cách, phong tục, tập
quán, thói quen của người Việt cần được tính đến trong dạy học và quản lý dạy
học Tiếng Anh. Đồng thời, một số công trình khoa học đã luận giải được yêu cầu
khách quan phải đẩy mạnh và nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, nhưng
chưa có nghiên cứu nào đi sâu vào biện pháp QLDH tiếng Anh theo hướng
PTNL của học sinh các trường tiểu học ở thành phố Hồ Chí Minh.
Xuất phát từ những lý do trên, nghiên cứu sinh chọn vấn đề: “Quản lý
dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh theo hướng phát triển năng lực học sinh” làm đề tài luận án tiến sĩ
quản lý giáo dục.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu
Nêu ra cơ sở lý luận và thực tiễn để đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn
Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh theo hướng
PTNL học sinh nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn học này trong quá trình
đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng
PTNL học sinh ở trường tiểu học.
Điều tra, khảo sát và đánh giá thực trạng, nguyên nhân của thực trạng
quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh.


8
Đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu
học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh theo hướng PTNL học sinh.
Tổ chức khảo nghiệm và thử nghiệm để khẳng định tính đúng đắn, khả
thi, hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất.
3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu
Quản lý dạy học ngoại ngữ cho học sinh tiểu học.
Đối tượng nghiên cứu
Quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh theo hướng PTNL học sinh.
Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Giới hạn phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu vấn đề quản lý
dạy học môn Tiếng Anh theo hướng PTNL học sinh ở các trường tiểu học đang
thực hiện các chương trình dạy học sau: Chương trình Tiếng Anh tiểu học của
Bộ GD-ĐT; Chương trình Tiếng Anh tăng cường; Chương trình Tiếng Anh đề
án; Chương trình Tiếng Anh tự chọn, Chương trình Tiếng Anh Tích hợp.

Giới hạn phạm vi về khách thể khảo sát: Việc điều tra, khảo sát dạy học
và quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học được thực hiện tại 8
quận nội thành và 3 huyện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Giới hạn phạm vi về thời gian: Các số liệu, tài liệu thực tế về quản lý
dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh được thu thập trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2019.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý dạy học thực chất là điều khiển, điều chỉnh các thành tố của
quá trình dạy học theo những mục tiêu, yêu cầu nhất định. Nếu bộ máy
quản lý giáo dục tác động một cách có tổ chức đến mục tiêu, kế hoạch, nội
dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Tiếng Anh; xây dựng
động cơ, thái độ tích cực của giáo viên và học sinh trong dạy học; phát


9
triển chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên; đảm bảo tốt cơ sở vật chất – kỹ
thuật và môi trường thực hành tiếng Anh; thực hiện kiểm tra, đánh giá kết
quả dạy học dựa trên chuẩn năng lực tiếng Anh đối với học sinh tiểu học
thì sẽ quản lý có hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học
trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh theo hướng PTNL học sinh.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam về giáo dục và quản lý giáo dục; đồng thời vận dụng linh hoạt các
quan điểm tiếp cận trong nghiên cứu khoa học. Vì vậy, việc xem xét và giải
quyết vấn đề quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh theo hướng PTNL học sinh cần được thực hiện
theo những quan điểm tiếp cận chủ yếu sau đây:
Tiếp cận đối tượng:

Tiếp cận đối tượng được hiểu là căn cứ vào đặc điểm, cấu trúc, mối quan
hệ cơ bản của đối tượng nghiên cứu và đối tượng quản lý để tổ chức hoạt động
nghiên cứu khoa học. Theo đó, việc nghiên cứu vấn đề quản lý dạy học môn
Tiếng Anh quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng PTNL học sinh ở trường
tiểu học, trước hết, cần hướng vào làm rõ quá trình quản lý dạy học và mối quan
hệ của nó với các yếu tố cấu thành quá trình dạy học môn Tiếng Anh. Sở dĩ phải
tiếp cận đối tượng trong nghiên cứu đề tài này là do yêu cầu làm bộc lộ được
mối quan hệ bản chất của các yếu tố cấu thành của quá trình quản lý dạy học
môn Tiếng Anh theo hướng PTNL học sinh ở trường tiểu học, đồng thời xem xét
nó trong trạng thái vận động, biến đổi của quá trình dạy học. Điều đó cho phép
những tác động quản lý sẽ điều khiển, điều chỉnh có kết quả quá trình dạy học
môn Tiếng Anh theo hướng PTNL học sinh ở trường tiểu học.


10
Tiếp cận hệ thống:
Nghiên cứu về quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng PTNL học
sinh ở trường tiểu học dựa trên quan điểm tiếp cận hệ thống là xem xét một
cách toàn diện, nhiều mặt trong mối quan hệ, liên hệ thống nhất giữa những
yếu tố tác động đến sự tăng tiến về năng lực tiếng Anh của học sinh. Vì vậy,
luận án sẽ phân tích hệ thống các thành tố của quá trình dạy học môn Tiếng
Anh theo hướng PTNL học sinh ở trường tiểu học, bao gồm: mục tiêu, nội
dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, người dạy, người học và cơ sở
vật chất - kỹ thuật của nhà trường, trên cơ sở đó tìm ra nội dung, biện pháp
quản lý nhằm thúc đẩy sự tiến bộ về trình độ tiếng Anh của học sinh theo
chuẩn năng lực tiếng Anh được quy định trong chương trình dạy học. Ý nghĩa
của quan điểm tiếp cận hệ thống là ở chỗ dựa vào mối quan hệ mối quan hệ
có tính hệ thống giữa quản lý dạy học môn Tiếng Anh với quá trình dạy học
môn học này và sự PTNL tiếng Anh của học sinh để giải quyết các nhiệm vụ
nghiên cứu của đề tài luận án.

Tiếp cận phát triển năng lực:
Quan điểm tiếp cận phát triển năng lực trong nghiên cứu về quản lý
dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học theo hướng PTNL học sinh
là tính đến các yếu tố cấu thành, cơ chế, quy luật hình thành và phát triển
năng lực tiếng Anh ở học sinh để xác định nội dung, biện pháp quản lý
thích hợp . Theo đó, quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở trường
tiểu học theo hướng PTNL học sinh phải thúc đẩy sự tăng tiến liên tục về
trình độ lĩnh hội và sử dụng hệ thống kiến thức (knowledge), kỹ năng
(skills) và thái độ (attitude) của học sinh đối với tiếng Anh, để đáp ứng
yêu cầu đạt chuẩn năng lực tiếng Anh ở cấp tiểu học. Theo quy luật, năng
lực tiếng Anh của học sinh hình thành và phát triển trong hoạt động và
giao tiếp. Vì vậy, dựa trên quan điểm tiếp cận phát triển năng lực, các chủ


11
thể quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học theo hướng
PTNL học sinh phải có sự quan tâm thích đáng đến tích cực hóa hoạt động
của giáo viên và học sinh, đồng thời mở rộng môi trường và cơ hội cho
học sinh giao tiếp bằng tiếng Anh.
Tiếp cận thực tiễn:
Quan điểm tiếp cận thực tiễn trong nghiên cứu vấn đề quản lý dạy học
môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học của thành phố Hồ Chí Minh theo hướng
PTNL học sinh là lấy thực tiễn tổ chức dạy học môn học này trên địa bàn vừa
nêu làm căn cứ cho những phát hiện, đề xuất trong luận án. Theo đó, hoạt
động nghiên cứu khoa học ở đây phải hướng vào phân tích thực trạng dạy học
và quản lý dạy học môn Tiếng Anh, từ đó khái quát ưu điểm, nhược điểm,
nguyên nhân trong quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng PTNL học
sinh ở trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Đây chính là cơ
sở thực tiễn của việc xác định những biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng
Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh theo hướng

PTNL học sinh. Ý nghĩa của quan điểm tiếp cận thực tiễn chính là đảm bảo
tính khách quan của quá trình nghiên cứu theo đề tài luận án.
Các phương pháp nghiên cứu
Sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học chuyên
ngành, bao gồm các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau:
Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Phân tích, tổng hợp, khái quát hoá các văn bản QLGD và các công trình
khoa học về dạy học tiếng Anh, quản lý dạy học và PTNL người học.
Để đạt được mục đích nghiên cứu và thực hiện các nhiệm vụ của đề tài,
tác giả luận án tập trung nghiên cứu các văn kiện, chỉ thị, nghị quyết,... của
Đảng, Nhà nước, của Bộ GD&ĐT về các nội dung có liên quan đến quản lý
dạy học nói chung, quản lý dạy học tiếng Anh tiểu học nói riêng.


12
Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi.
Sử dụng các mẫu phiếu điều tra về tình hình dạy học tiếng Anh tiểu học
và thực trạng, nguyên nhân trong quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo hướng
PTNL của học sinh các trường tiểu học ở thành phố Hồ Chí Minh.
Số lượng khách thể điều tra: 1460 người, gồm 1219 giáo viên môn
Tiếng Anh, 241 cán bộ quản lý tại 173 trường tiểu học, thuộc 11 quận, huyện
(8 quận, 3 huyện), thành phố Hồ Chí Minh. Thời gian điều tra, khảo sát: Từ
tháng 3 năm 2019 đến tháng 9 năm 2019.
Phương pháp tọa đàm, trao đổi.
Tọa đàm, trao đổi với cán bộ các cơ quan quản lý giáo dục thuộc Sở,
Phòng GD&ĐT, cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh các trường tiểu học về
quản lý dạy học tiếng Anh theo hướng PTNL của học sinh các trường tiểu học
ở thành phố Hồ Chí Minh.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm.

Nghiên cứu các tài liệu hướng dẫn dạy và học; các báo cáo tổng kết của
Sở, Phòng GD&ĐT về dạy học tiếng Anh tiểu học; các hồ sơ, kế hoạch dạy
học, giáo án của giáo viên tiếng Anh.
Phương pháp quan sát sư phạm.
Tiến hành quan sát hoạt động chỉ đạo, điều hành, kiểm tra dạy học tiếng
Anh của hiệu trưởng các trường tiểu học, các sinh hoạt chuyên môn của tổ bộ
môn tiếng Anh và hoạt động dạy học tiếng Anh tại các lớp.
Phương pháp phân tích nhận định độc lập.
Phân tích, tổng hợp các nhận định từ nhiều nguồn tài liệu có liên quan
đến đổi mới dạy học tiếng Anh theo hướng PTNL của học sinh tiểu học.
Phương pháp chuyên gia
Tiến hành thu thập ý kiến chuyên gia của các nhà quản lý, nhà giáo nhằm
xác định tính khả thi của các biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh theo hướng
PTNL của học sinh các trường tiểu học ở thành phố Hồ Chí Minh.


13
Phương pháp thử nghiệm
Tổ chức thử nghiệm về một biện pháp mà luận án đề xuất tại 1 trường
tiểu học thuộc quận 10, thành phố Hồ Chí Minh
Nhóm các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả luận án sử dụng các phương pháp
thống kê toán học để xử lý số liệu làm minh chứng cho những nhận định,
đánh giá của đề tài và khảo nghiệm, thử nghiệm các biện pháp được đề xuất.
6. Những đóng góp mới của luận án
-Dựa trên quan điểm tiếp cận đối tượng trong nghiên cứu khoa học,
luận án đã làm rõ các vấn đề lý luận dạy học môn Tiếng Anh theo hướng
PTNL học sinh ở trường tiểu học, xác định được khái niệm, nội dung quản lý
dạy học tiếng Anh theo hướng PTNL học sinh ở trường tiểu học và phân tích
về các yếu tố tác động đến quá trình quản lý đó. Đây là khung lý luận định

hướng cho việc nghiên cứu theo đề tài án, đồng thời góp phần phát triển lý
luận quản lý dạy học tiểu học.
Căn cứ vào kết quả điều tra, khảo sát thực tế ở 173 trường thuộc 11
quận, huyện trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, luận án đã trình bày rõ thực
trạng dạy học và quản lý dạy học môn Tiếng Anh, đồng thời phân tích thực
trạng ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của các yếu tố tác động đến quá trình quản
lý dạy học tiếng Anh ở trường tiểu học. Từ đó, luận án đã phát hiện những ưu
điểm, hạn chế và nguyên nhân của nó trong quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở
các trường tiểu học thuộc thành phố Hồ Chí Minh.
Luận án đề xuất và kiểm chứng 7 biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng
Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh theo hướng
PTNL của học sinh. Từng biện pháp thể hiện nét riêng biệt về phương pháp,
cách thức tác động đến giáo viên, học sinh và môi trường giáo dục trong dạy học
môn Tiếng Anh, nhưng có quan hệ mật thiết với các biện pháp khác, chi phối,


14
tạo điều kiện cho những biện pháp khác tiến hành được thuận lợi. Kết quả khảo
nghiệm đã khẳng định tính cần thiết và tính khả thi cao của các biện pháp quản
lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh theo hướng PTNL học sinh mà luận án đã đề xuất.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án góp phần làm sáng tỏ vấn đề lý luận về quản lý dạy học môn
Tiếng Anh ở các trường tiểu học theo hướng PTNL của học sinh.
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp những luận cứ khoa
học cho lãnh đạo Sở, Phòng GD&ĐT và hiệu trưởng các trường tiểu học trên
địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh quản lý có kết quả dạy học môn Tiếng Anh
theo hướng PTNL của học sinh.
Kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo
trong dạy học, quản lý dạy học môn Tiếng Anh ở các trường tiểu học.

8. Kết cấu của luận án
Luận án gồm: Phần mở đầu, 4 chương (15 tiết), kết luận và kiến nghị,
danh mục công trình đã công bố, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục.


15
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. Những công trình nghiên cứu về dạy học và dạy học môn Tiếng
Anh theo hướng phát triển năng lực học sinh
Ở nước ngoài, có khá nhiều tác giả đã bàn tới dạy học ngôn ngữ thứ hai
(DHNN), dạy học tiếng Anh theo hướng PTNL học sinh, trong đó có thể kể
đến một số nhà khoa học sau:
Tác giả Mrowicki L. (1986) Project work English competency - based
curriculum [102] khi bàn về Chương trình giảng dạy dựa trên năng lực tiếng
Anh đã chỉ rõ năng lực không chỉ là kiến thức và hiểu biết mà phải bao gồm
cả kiến thức, kỹ năng, thái độ của con người, để họ thực hiện hiệu quả nhiệm
vụ hoặc hoạt động cụ thể trong một lĩnh vực cụ thể nào đó của đời sống thực.
Như vậy ta hiểu rằng năng lực được cấu thành bởi tổng hòa kiến thức, kỹ
năng, thái độ của cá nhân và được biểu hiện ra ở kết quả của hoạt động trong
một lĩnh vực nhất định.
David Vale và Anne Feunteun (1995) đã viết sách “Teaching Children
English” (Dạy Tiếng Anh cho trẻ em) [90] để đáp ứng yêu cầu đào tạo và phát
triển giáo viên của Cambridge. Trong cuốn sách này tác giả đã nêu rõ mục
tiêu quan trọng của việc dạy tiếng Anh cho trẻ em là trang bị những kiến thức
về từ vựng, ngữ pháp, đồng thời hình thành các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết,
qua đó giúp các em tự tin sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp và học tập. Thực
chất của MTDH vừa nêu chính là PTNL tiếng Anh của học sinh. Để đạt được
điều đó, theo David Vale, giáo viên phải nắm vững nhu cầu học tập tiếng Anh,

đồng thời có những tác động để trẻ em ham thích, say mê học tập và sử dụng
tiếng Anh. Việc này đòi hỏi giáo viên phải xây dựng kế hoạch giảng dạy và
giáo án một cách khoa học, tổ chức hoạt động của lớp học theo hướng tăng


16
cường tương tác giữa giáo viên với học sinh, học sinh với học sinh và điều
quan trọng là vận dụng các PPDH nhằm tích cực hóa hoạt động sử dụng ngôn
ngữ tiếng Anh trong từng buổi học.
Jacob và Farrell (2001) Understanding and implementing change in
second language education [94] bàn về những thay đổi trong dạy học ngôn
ngữ thứ hai (DHNN) trong thời đại ngày nay đã chỉ ra rằng, một trong những
thay đổi cần được tính đến trong DHNN đó là sự tích hợp hoặc lồng ghép nội
dung khoa học, xã hội, chính trị, kinh tế, triết học,…vào chương trình DHNN.
Theo đó, giáo viên ngoại ngữ không chỉ có kiến thức, kỹ năng liên quan đến
lĩnh vực ngoại ngữ mà còn phải hiểu biết về các lĩnh vực được tích hợp, lồng
ghép trong NDDH. Đến lượt mình, học sinh phải biết sử dụng ngoại ngữ để
học tập những vấn đề đã được tích hợp đó.
Scott Thornbury liên tục trong nhiều năm dành sự quan tâm đến cách
DHNN sao cho hiệu quả. Tác giả đã bàn về các nội dung, PPDH tiếng Anh
khác nhau: (2000) Dạy ngữ pháp [108], (2002) Dạy từ vựng [109], (2005)
Dạy nói [110], (2008) Dạy nghe [111]. Điểm chung trong các bài viết của
Scott Thornbury về phương pháp DHNN là chú trọng tạo một lớp học sinh
động và thực hiện một số thủ thuật để khuyến khích, lôi cuốn học sinh học
ngôn ngữ thứ hai.
Tác giả Jeremy Harmer (2001) “The practice of English language
teaching” [95] cho rằng, để PTNL học sinh trong dạy học tiếng Anh, giáo viên
phải tổ chức tốt thực hành sử dụng tiếng Anh trong giao tiếp và đọc, viết…Để
việc thực hành tiếng Anh diễn ra sinh động, tạo sự mạnh dạn, tự tin cho học
sinh, giáo viên phải tổ chức hoạt động của lớp học sao cho học sinh có thể

giao tiếp với nhau bằng tiếng Anh, ngoài ra còn phải tạo nên những tình
huống để học sinh thuyết trình, tranh luận bằng tiếng Anh theo những chủ đề
phù hợp với lứa tuổi của các em.


17
Tác giả Catherine Cheehy Skeflington (2005) “Làm thế nào để giúp học
sinh sử dụng tiếng Anh trong lớp học” [16] đã nêu ra tầm quan trọng của việc
giúp học sinh nói tiếng Anh. Tác giả đã chỉ ra rằng, sở dĩ học sinh không sử dụng
tiếng Anh trong lớp là do các buổi học chưa thực sự diễn ra trong môi trường
giao tiếp bằng ngôn ngữ thứ hai thuận lợi, học sinh học tập một cách thụ động,
thiếu tự tin. Từ đó tác giả nêu ra những biện pháp cụ thể để giáo viên giúp học
sinh phát huy khả năng nói tiếng Anh thường xuyên và tự tin hơn. Chỉ có như
vậy năng lực tiếng Anh của học sinh mới hình thành và phát triển có kết quả.
Các tác giả P.L.Harde, S.H.Huang, C.T.Chiang, F.L.Jen, L.Warden
(2006) [97] bàn về các yếu tố ảnh hưởng đến động lực học tập của học sinh
tại Đài Loan cho rằng, giáo viên dạy ngoại ngữ phải biết tạo ra được môi
trường học tập thoải mái, vui vẻ nhưng nghiêm túc trong lớp học, biết thiết kế
và điều chỉnh các hoạt động trên lớp phù hợp với trình độ, hứng thú và sở
thích của người học, biết động viên họ theo đuổi sự say mê của mình. Có thể
nói các tác giả vừa được dẫn ra ở trên rất coi trọng vai trò của giáo viên trong
tạo động lực và môi trường thuận lợi cho hoạt động học tập ngoại ngữ. Đây
cũng là vấn đề cần được lưu ý trong quản lý DHNN ở bậc giáo dục tiểu học.
Cũng đề cập tới các yếu tố động lực trong việc học ngôn ngữ, tác giả
Ebata M. (2008) Motivation Factor in Language Learning [92] cho rằng,
trong DHNN giáo viên phải biết cách làm việc với học sinh, không áp đặt ý
kiến cá nhân của mình mà phải thực sự tôn trọng người học, vui vẻ, hòa đồng,
quan tâm và chăm sóc học sinh, hiểu được những mong muốn của học sinh,
qua đó tích cực hóa hoạt động học tập và sử dụng ngôn ngữ tại lớp học.
Ngoài những tác giả, công trình nêu trên còn có các bài viết của Alan

Maley, Alan Duff (2005) Dramma techniques [86], Daid Paul (2003) Teaching
English to Children in Asia [91], Jill Hadfield (2007) The practice of English
language teaching [96], Mary Slattery, Jane Willis (2001) English for Primary


18
teachers [99], Carol A.Chapelle (2001) Computer applications in teaching
second language Acquisition [88]. Những bài viết này đề cập tới phương
pháp, phương tiện dạy học tiếng Anh bằng kịch, bằng trò chơi giao tiếp, bằng
sử dụng máy tính… Đó cũng là những con đường cần được tính đến trong dạy
học tiếng Anh ở trường tiểu học theo định hướng PTNL học sinh.
Ở Việt Nam, trong những năm gần đây cũng có khá nhiều tác giả và
công trình nghiên cứu đề cập tới dạy học tiếp cận năng lực hoặc dạy học theo
định hướng PTNL học sinh. Ở đây có thể kể đến một số tác giả sau:
Tác giả Phan Văn Nhân (2011) trong công trình “Giáo dục nghề nghiệp Tiếp cận đào tạo theo năng lực” [56, tr.454-460] đã cho rằng, năng lực là khả năng
hoạt động có kết quả những nhiệm vụ, công việc trong một nghề nhất định của con
người. Năng lực nghề nghiệp thường được phân thành hai dạng chính: Năng lực
tâm vận động (Psymotogical Competency) và năng lực trí tuệ (Intelligence
Competency). Tùy theo tính chất của lao động của mỗi nghề, việc giáo dục nghề
nghiệp hướng sự ưu tiên vào một dạng năng lực nhất định, tuy nhiên hai dạng năng
lực trên luôn tác động hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình thực hành nghề nghiệp. Như
vậy, quan niệm của Phan Văn Nhân về năng lực chủ yếu phù hợp với thực tiễn đào
tạo nghề, khó vận dụng vào nghiên cứu về định hướng PTNL học sinh phổ thông.
Đề cập vấn đề chương trình dạy học theo định hướng PTNL học sinh,
tác giả Lương Việt Thái (2011) trong bài viết “Phát triển chương trình theo
định hướng phát triển năng lực” [63, tr.11-16] cho rằng chương trình dạy học
truyền thống được thiết kế theo định hướng nội dung, lấy kiến thức làm trọng
tâm, chương trình đó không thích hợp với dạy học định hướng PTNL người
học. Theo tác giả, chương trình dạy học định hướng PTNL người học phải
nhằm vào khả năng giải quyết các nhiệm vụ bởi “sản phẩm cuối cùng” của

QTDH. Điều đó có nghĩa là, chương trình dạy học định hướng PTNL phải thể
hiện được việc mô tả mục tiêu theo hệ thống năng lực mà học sinh phải đạt tới


19
và chương trình đó phải hướng dẫn được việc lựa chọn nội dung, phương
pháp, hình thức tổ chức dạy học sao cho hình thành có kết quả năng lực của
học sinh. Theo tác giả, năng lực cấu thành bởi: Tri thức về lĩnh vực hoạt động
hay quan hệ nào đó; kỹ năng tiến hành hoạt động hay xúc tiến, ứng xử trong
quan hệ nào đó; những điều kiện tâm lý để tổ chức và thực hiện tri thức, kỹ
năng đó trong một cơ cấu thống nhất và theo định hướng rõ ràng. Như vậy có
thể nói rằng, tác giả Lương Việt Thái đã quan niệm năng lực luôn hình thành
và biểu hiện trong cả hoạt động và giao tiếp. Do đó dạy học định hướng
PTNL học sinh phải chú trọng tổ chức hoạt động và quan hệ xã hội của học
sinh. Đây là một ý tưởng cần được kế thừa trong nghiên cứu về QLDH tiếng
Anh theo định hướng PTNL học sinh.
Tác giả Trần Quốc Toản (2012) với quyển sách “Phát triển giáo dục
trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế” [71] cho rằng, tiếp cận
năng lực sẽ làm thay đổi một cách căn bản cả trong nhận thức quản lý, trong
thiết kế, trong quá trình thực hiện chương trình giáo dục mới. Đặng Thành
Hưng (2012), “Năng lực và giáo dục theo tiếp cận năng lực” [43, tr. 18-26] đã
xác định mục tiêu, nội dung, PPDH trong xây dựng chương trình giáo dục tiếp
cận năng lực, nhất thiết phải tính đến yêu cầu về năng lực của “sản phẩm đầu
ra” của quá trình giáo dục. Những quan niệm trên về tiếp cận năng lực có ý
nghĩa tiền đề cho việc luận giải về dạy học theo định hướng PTNL người học.
Tác giả Nguyễn Công Khanh (2013) Kiểm tra, đánh giá trong giáo dục
[46] chú ý đến khía cạnh đánh giá kết quả dạy học trong dạy học định hướng
phát PTNL học sinh. Theo tác giả, đánh giá kết quả dạy học theo định hướng
PTNL học sinh là đánh giá theo chuẩn đầu ra của QTDH, việc đánh giá đó
không chỉ là những kiến thức, kỹ năng mà học sinh có, mà chủ yếu là khả

năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ để giải quyết các nhiệm vụ, các
công việc phù hợp với chuẩn năng lực học sinh phải đạt tới.


20
Về vấn đề tổ chức HĐDH theo định hướng PTNL học sinh, Đặng Quốc
Bảo và Nguyễn Sỹ Thư (2014) với bài viết “Tổ chức dạy học phát triển toàn
diện năng lực cho thế hệ trẻ” [3] đã cho rằng, nhà trường phải giúp học sinh
thấu hiểu “học để làm gì”, “học cái gì” để có được năng lực, đồng thời cần bồi
dưỡng học sinh cách học hiệu quả để năng lực của mình trở nên bền vững.
Theo các tác giả, PTNL học sinh phải hướng tập trung vào hình thành ở họ
các năng lực tư duy: Tư duy nguyên tắc, tư duy tổng hợp; tư duy sáng tạo, tư
duy tôn trọng (nhận biết và thấu hiểu sự khác biệt giữa các dòng tư tưởng), tư
duy đạo đức (hoàn thành trách nhiệm của người lao động). Qua đây ta hiểu
rằng, PTNL học sinh không dừng lại ở việc tăng thêm kiến thức, kỹ năng, thái
độ của các em mà phải tạo điều kiện để mỗi người biết suy nghĩ và hành động
một cách độc lập, sáng tạo. Đó là điều có thể tiếp thu và vận dụng vào dạy
học tiếng Anh tiểu học theo định hướng PTNL người học.
Đào Việt Hà (2014) trong luận án tiến sĩ “Quản lý đào tạo theo năng
lực thực hiện nghề kỹ thuật xây dựng ở các trường cao đẳng xây dựng” [29]
đã định nghĩa: Năng lực thực hiện là tổ hợp của ba thành tố kiến thức, kỹ
năng và thái độ nghề nghiệp mà mỗi cá nhân cần có để hoàn thành được
những nhiệm vụ và công việc của một nghề đạt chuẩn quy định trong những
điều kiện nhất định. Tác giả cũng đã chỉ ra trình độ của từng yếu tố cấu thành
năng lực: (1) Kiến thức bao gồm các trình độ: biết, hiểu, vận dụng, phân tích,
tổng hợp, đánh giá và sáng tạo; (2) Kỹ năng bao gồm các trình độ: bắt chước
được, làm được, làm được chính xác, làm được thuần thục, biến hóa được; (3)
Thái độ bao gồm các trình độ: chấp nhận, có phản ứng, có ý kiến đánh giá,
cam kết thực hiện, thành thói quen. [29, tr. 23, 34] Những quan niệm của Đào
Việt Hà về năng lực và các trình độ của các yếu tố cấu thành năng lực thực

hiện có thể vận dụng được vào nghiên cứu vấn đề dạy học theo định hướng
PTNL học sinh.