Đề cương chi tiết học phần: Biện pháp sinh học trong xử lý môi trường

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
KHOA MÔI TRƢỜNG
--------------------

HÀ ĐÌNH NGHIÊM

ĐỀ CƢƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN
Học phần: Biện pháp sinh học trong xử lý môi trường
Số tín chỉ: 02
Mã số: BET 321

Thái Nguyên, năm 2017

1


ĐỀ CƢƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN
1. Tên học phần: Biện pháp sinh học trong xử lý môi trƣờng
- Mã số học phần: BET 321
- Số tín chỉ: 02
- Tính chất: Tự chọn 1
- Trình độ: cho sinh viên năm thứ 2.
- Học phần thay thế, tương đương: Không
- Ngành (chuyên ngành) đào tạo: Khoa học môi trường
2. Phân bổ thời gian trong học kỳ:
- Số tiết học lý thuyết trên lớp:

24 tiết

- Số tiết làm bài tập, thảo luận trên lớp:

06 tiết

- Số tiết thí nghiệm, thực hành:

0 tiết

- Số tiết sinh viên tự học:

60 tiết

3. Đánh giá
- Điểm thứ 1: 20% (0,2) điểm chuyên cần
- Điểm thứ 2: 30% (0,3) điểm kiểm tra giữa kỳ
- Điểm thứ 3: 50% (0,5) điểm thi kết thúc học phần
4. Điều kiện học
- Học phần học trước: Cơ sở khoa học môi trường, Hóa môi trường, Ô nhiễm môi
trường
- Học phần song hành: Công nghệ môi trường.
5. Mục tiêu của học phần:
- Kiến thức: Nhằm trang bị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về sinh vật
chỉ thị môi trường và những biện pháp sinh học trong xử lý ô nhiễm môi trường.
- Kỹ năng: Sử dụng được sinh vật trong đánh giá môi trường và xử lý môi
trường ô nhiễm.
6. Nội dung kiến thức của học phần:

TT

Nội dung
CHƢƠNG 1: BIỆN PHÁP XỬ LÝ MÔI
TRƢỜNG BẰNG THỰC VẬT

1.1

Cơ chế chung xử lý ô nhiễm bằng thực vật

1.1.1

Cơ chế hấp thụ qua rễ

2

Số

Phƣơng pháp

tiết

giảng dạy

9,0
0,5

Thuyết trình và
phát vấn


1.1.2

Cơ chế hấp thụ qua lá

1.2

Các thực vật chỉ thị ô nhiễm

1.2.1

Các thực vật chỉ thị ô nhiễm môi trường nước

1.2.2

Các thực vật chỉ thị ô nhiễm môi trường đất

1.2.3
1.3
1.3.1

0,5

Các thực vật chỉ thị ô nhiễm môi trường không
khí
Biện pháp xử lý nƣớc ô nhiễm bằng thực vật

5,0

Thuyết trình và
phát vấn

Cánh đồng tưới

1.3.1.1 Khái niệm và cấu tạo của cánh đồng tưới

1.3.1.2 Nguyên lý hoạt động của cánh đồng tưới
1.3.1.3 Phạm vi ứng dụng
1.3.2

Bãi lọc ngầm trồng cây

1.3.2.1 Khái niệm và cấu tạo của bãi lọc ngầm trồng cây
1.3.2.2 Nguyên lý hoạt động của bãi lọc ngầm trồng cây
1.3.2.3 Phạm vi ứng dụng
1.3.3

Phao thực vật (thực vật nổi)

1.3.3.1 Khái niệm phao thực vật
1.3.3.2 Nguyên lý hoạt động của phao thực vật
1.3.3.3 Phạm vi ứng dụng
1.4
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.4.3.1
1.4.3.2
1.5
1.5.1

Biện pháp xử lý đất ô nhiễm bằng thực vật

1,5

Thuyết trình và

phát vấn

Nguyên lý sử dụng thực vật trong xử lý đất ô
nhiễm
Lựa chọn các loại cây xử lý môi trường đất ô
nhiễm
Biện pháp thực vật xử lý ô nhiễm môi trường đất
Trồng cây có khả năng hấp thụ kim loại nặng tốt
để xử lý đất ô nhiễm kim loại nặng
Trồng cây có khả năng hấp thụ dinh dưỡng tốt để
hấp thụ chất ô nhiễm ngoài kim loại nặng
Biện pháp xử lý không khí ô nhiễm bằng thực
vật
Nguyên lý sử dụng thực vật xử lý không khí ô
nhiễm (hấp phụ, hấp thụ ở cây xanh)

3

1,5

Thuyết trình và
phát vấn


1.5.2
1.5.3
1.5.3.1
1.5.3.2

Lựa chọn các loại cây xử lý môi trường không

khí
Biện pháp thực vật trong xử lý không khí ô
nhiễm
Tạo vành đai cây xanh phòng tránh và xử lý
không khí ô nhiễm (bụi, nhiệt, khí độc ...)
Trồng những cây có khả năng hấp thụ chọn lọc
khí, hơi độc, phóng xạ để xử lý không khí
CHƢƠNG 2: BIỆN PHÁP XỬ LÝ MÔI
TRƢỜNG NƢỚC BẰNG CÔNG NGHỆ VI

10

SINH
2.1

Khái niệm, cơ chế xử lý và các yếu tố ảnh
hƣởng đến công nghệ vi sinh

2.1.1

Khái niệm về công nghệ vi sinh

2.1.2

Xử lý hiếu khí

Thuyết trình và
phát vấn

1,5

2.1.2.1 Cơ chế xử lý hiếu khí
2.1.2.2
2.1.3

Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xử lý hiếu
khí
Cơ chế xử lý kị khí

2.1.3.1 Cơ chế xử lý kị khí
2.1.3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xử lý kị khí
2.2
2.2.1

Dấu hiệu ô nhiễm môi trƣờng qua vi sinh vật
chỉ thị

0,5

Thuyết trình và
phát vấn

Các vi sinh vật chỉ thị ô nhiễm môi trường nước

2.2.1.1 Tảo chỉ thị ô nhiễm môi trường nước
2.2.1.2

Nguyên sinh động vật chỉ thị ô nhiễm môi
trường nước

2.2.1.3 Vi khuẩn chỉ thị ô nhiễm môi trường nước
2.2.2
2.2.3
2.3
2.3.1

Các vi sinh vật chỉ thị ô nhiễm môi trường đất
Các vi sinh vật chỉ thị ô nhiễm môi trường không
khí
Xử lý môi trƣờng nƣớc bằng công nghệ vi
sinh
Bể phản ứng sinh học hiếu khí (Aeroten)

2.3.1.1 Một số khái niệm liên quan đến bể aeroten

4

8,0
2,0

Thuyết trình và
phát vấn


2.3.1.2

Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bể
aeroten

2.3.1.3 Điều kiện tối ưu để bể aeroten hoạt động tốt

2.3.1.4 Phân loại bể aeroten
2.3.1.5
2.3.2

Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng của bể
aeroten
Bể sinh học hiếu khí hoạt động theo mẻ (SBR)

0,5

2.3.2.1 Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của SBR
2.3.2.2 Ưu nhược điểm và phạm vi ứng dụng của SBR
2.3.3

Mương oxy hóa tuần hoàn (MOT)

0,5

2.3.3.1 Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của MOT
2.3.3.2 Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng của MOT
2.3.4
2.3.4.1
2.3.4.2
2.3.5

Bể phản ứng sinh học hiếu khí Oxyten

0,5

Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của

Oxyten
Ưu nhược điểm và phạm vi ứng dụng của
Oxyten
Bể lọc sinh học (Biophin)

1,0

2.3.5.1 Một số khái niệm liên quan đến bể Biophin
2.3.5.2

Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bể
Biophin

2.3.5.3 Phân loại bể Biophin
2.3.5.4
2.3.6
2.3.6.1

Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng bể
Biophin
Bể phản ứng sinh học với màng vi sinh tầng
chuyển động (MBBR)

0,5

Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của
MBBR

2.3.6.2 Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng bể MBBR
2.3.7.

2.3.7.1
2.3.7.2
2.3.8

Bể xử lý nước thải sinh hoạt JOHKASOU

0,5

Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bể
Johkasou
Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng bể
Johkasou
Bể phản ứng sinh học kị khí (Biogas)

5

1,0


2.3.8.1
2.3.8.2

Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bể
Biogas
Một số điểm cần lưu ý trong quá trình sử dụng
bể Biogas

2.3.8.3 Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng bể Biogas
2.3.9
2.3.9.1

Bể phản ứng sinh học kị khí (UASB)

0,5

Sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động của bể
UASB

2.3.9.2 Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng bể UASB
2.3.10
2.3.10.
1

Biện pháp hồ sinh học

1,0

Khái niệm về hồ sinh học

2.3.10. Hồ hiếu khí (Nguyên lý hoạt động, cấu tạo, ứng
2

dụng)

2.3.10. Hồ kị khí (Nguyên lý hoạt động, cấu tạo, ứng
3

dụng)

2.3.10. Hồ hiếu - kị khí (Nguyên lý hoạt động, cấu tạo,

4

ứng dụng)
CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP XỬ LÝ CHẤT
THẢI HỮU CƠ VÀ KHÍ BẰNG CÔNG

5

NGHỆ VI SINH
3.1
3.1.1
3.1.2
3.2
3.3

Khái niệm, cơ chế xử lý bằng công nghệ vi
sinh trong xử lý chất thải hữu cơ
Khái niệm về công nghệ vi sinh
Cơ chế xử lý chất thải hữu cơ bằng công nghệ vi
sinh
Các yếu tố ảnh hƣởng đến quá trình xử lý
chất thải hữu cơ bằng công nghệ vi sinh
Chế phẩm vi sinh vật sử dụng trong xử lý chất
thải

3.3.1

Khái niệm về chế phẩm vi sinh vật

3.3.2

Một số chế phẩm sử dụng trong xử lý môi trường

3.4
3.4.1

0,5

Biện pháp ủ hiếu khí trong xử lý chất thải
hữu cơ
Điều kiện áp dụng, quá trình phân hủy của chất

6

0,5
1,0

1,0

Thuyết trình và
phát vấn


hữu cơ
3.4.2

Mục đích của quá trình xử lý

3.4.3

Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng

3.5
3.5.1

Biệp pháp chôn, ủ yếm khí trong xử lý chất
thải

1,0

Điều kiện áp dụng, quá trình phân hủy của chất
hữu cơ

3.5.2

Mục đích của quá trình xử lý

3.5.3

Ưu nhược, điểm và phạm vi ứng dụng

3.6

Xử lý khí thải bằng công nghệ vi sinh

3.6.1

Cơ chế xử lý

3.6.2

Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xử lý

3.6.2

Biện pháp xử lý

1,0

3.6.2.1 Biện pháp lọc sinh học
3.6.2.1 Biện pháp rửa sinh học
Thảo luận

6

Chủ đề 1. Biện pháp xử lý môi trường không khí
1

ô nhiễm bằng thực vật (ô nhiễm khí đôc, bụi,

2

Thảo luận nhóm

2

Thảo luận nhóm

2

Thảo luận nhóm

nhiệt, ...)
Chủ đề 2. Biện pháp xử lý môi trường nước ô
2

nhiễm bằng thực vật (phao thực vật, thực vật
nổi)

3

Chủ đề 3. Biện pháp xử lý môi trường chăn nuôi
bằng chế phẩm vi sinh vật

7. Tài liệu học tập:
1. Dư Ngọc Thành, Hà Đình Nghiêm (2017). Giáo trình Biện pháp sinh học
trong xử lý môi trường. Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên
8. Tài liệu tham khảo:
1. Tuyển tập công trình nghiên cứu các biện pháp sinh học trong bảo vệ thực
vật = Selected Scientific Reports on Biological Control in Plant Protection / Phạm Thị
Thùy, Nguyễn Ngọc Tiến, Hoàng Thị Việt, Nguyễn Tài Tường,...[et al.].. - Hà Nội :
Nông nghiệp, 2007. - 179 tr. : bảng ; 27 cm.
2. Công nghệ xử lí nước thải bằng biện pháp sinh học/ Lương Đức Phẩm. - Tái
bản lần thứ 4.-Hà Nội: Giáo dục, 2012.-339 tr.: hình vẽ, bảng; 27 cm.
Phụ lục: tr. 318-338. - Thư mục: tr. 339

7


3. Giáo trình sinh học ứng dụng trong xử lý môi trường : Tài liệu đào tạo sau

Đại học lưu hành nội bộ/Dư Ngọc Thành.- Hà Nội: Nông nghiệp, 2016. - 71 tr. ; 27cm.
4. Vi sinh vật học/Nguyễn Lân Dũng, Nguyễn Đình Quyến, Phạm Văn Ty. - Tái
bản lần thứ 6. - Hà Nội : Giáo Dục, 2007. - 519 tr.
5. Vi sinh vật nước và nước thải/Lâm Minh Triết, Lê Hồng Việt. - Hà Nội : Xây
dựng, 2009. - 339 tr.
9. Cán bộ giảng dạy:
STT

Họ và tên giảng viên

Thuộc đơn vị quản lý

Học vị, học hàm

1

Dư Ngọc Thành

Khoa Môi trường

TS

2

Hà Đình Nghiêm

Khoa Môi trường

Ths

Thái Nguyên, ngày…..tháng ….năm 2017
Trƣởng khoa

Trƣởng Bộ môn

Giảng viên

PGS.TS. Đỗ Thị Lan

TS. Dƣ Ngọc Thành

ThS. Hà Đình Nghiêm

8