Có nên quy định việc lập tài khoản xử phạt chủ xe ô tô vị phạm luật giao thông

THÛÅC TIÏỴN PHẤP LÅT

CỐ NÏN QUY ÀÕNH VIÏÅC LÊÅP TÂI KHOẪN XÛÃ PHẨT CH XE Ư TƯ
VI PHẨM LÅT GIAO THƯNG?
Phan Thơng Anh*
Võ Phúc Anh*
* TS, LS. Trưởng Khoa Luật học - Trường Đại học Bình Dương.
* GV, Khoa Luật học - Trường Đại học Bình Dương.

Thơng tin bài viết:
Từ khố: tài khoản phạt
nguội; mở tài khoản xử phạt.
Lịch sử bài viết:
Nhận bài:
07/02/2017
Biên tập:
16/03/2017
Duyệt bài: 09/03/2017
Article Infomation:
Keywords: account for fines;
account establishment for
fine payments.
Article History:
Received:
07 Feb. 2017
Edited:
16 Mar. 2017
Approved: 09 Mar. 2017

V

Tóm tắt:
Biện pháp sử dụng camera để hỗ trợ “phạt nguội” các hành vi vi phạm luật
giao thơng đã được nhiều nước áp dụng. Khi thực hiện “phạt nguội”, thường
là các chủ sở hữu xe vi phạm luật giao thơng phải có tài khoản khi đăng ký
xe và tài khoản có số dư cố định. Điều này tạo thuận tiện cho cơng tác quản
lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhưng khơng hẳn là sự thuận tiện
cho người dân nộp phạt. Và việc bắt buộc phải duy trì số dư trong tài khoản
sẽ hạn chế quyền sở hữu thu nhập hợp pháp của cơng dân và là một hành
động can thiệp sâu của cơ quan nhà nước vào các giao dịch dân sự.
Abstract:
The measure to use the camera to support the "fine" of traffic offences have
been adopted by several countries. Once it comes to "fine fines," it is common
for car the owners of traffic offences have accounts declared when their
vehicles registered, with an particular balance. This is to facilitate the
management of the competent authority but not necessarily the convenience
for those to pay the fines. That the citizens being forced to maintain a balance
in the account may limit the ownership of legal income of citizens and also
may cause an excessive intervention of government in civil transactions.

ới vai trò là huyết mạch giao lưu
hàng hóa, là cơ sở hạ tầng để phát
triển kinh tế - xã hội, giao thơng
đường bộ là hoạt động ln được cả xã hội
chú trọng, quan tâm. Hiện nay, một số tỉnh
thành lớn ở nước ta có mật độ xe đơng, các
cơ quan chức năng đã và đang sử dụng hệ
thống cơng cụ hỗ trợ thơng minh, trong đó
có camera giao thơng để phục vụ cơng tác
điều khiển, điều tiết, xử phạt giao thơng, góp
phần nâng cao ý thức người tham gia giao

thơng, tránh tình trạng tiêu cực trong cơng

tác xử phạt hay tệ nạn “chia đơi mức phạt”
của một số cơng an giao thơng.
Nhưng trên thực tế, biện pháp “phạt
nguội” đang gặp khó khăn khi tiến hành, đặc
biệt là trong việc xác định chủ phương tiện,
việc người dân chậm nộp phạt, bị động khi
cưỡng chế xử phạt trong khi khơng giữ bằng
lái và lập biên bản có chữ ký người vi phạm
để bảo đảm thi hành, khơng có thơng tin tài
khoản chủ sở hữu phương tiện, khơng có địa
chỉ để gửi quyết định xử phạt đến người vi
phạm…
NGHIÏN CÛÁU

Sưë 06(334) T3/2017

LÊÅP PHẤP

37


THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT
Để tháo gỡ khó khăn này, ngày
24/4/2012, tại Phiên giải trình trước Ủy ban
Pháp luật của Quốc hội về “Vi phạm hành
chính (VPHC) trong lĩnh vực giao thông vận
tải đường bộ - thực trạng và giải pháp”, lần
đầu tiên, Bộ Giao thông vận tải đã có kiến

nghị về việc quy định chủ xe ô tô phải mở
và duy trì tài khoản tại ngân hàng, coi đây
là điều kiện bắt buộc để phương tiện tham
gia giao thông, tạo điều kiện cho công tác
xử phạt VPHC về lĩnh vực giao thông đường
bộ. Song đề xuất này hiện chỉ dừng lại như
một ý kiến của Bộ chứ chưa đưa được căn
cứ pháp lý hay nêu ra các phương pháp thực
hiện thuyết phục.
Ngày 15/9/2014, Đoàn đại biểu Quốc
hội TP. Hà Nội tổ chức Hội nghị tiếp xúc cử
tri chuyên đề “Thực hiện chính sách pháp
luật về quản lý người, phương tiện tham gia
giao thông và đảm bảo an toàn giao thông
trên địa bàn thành phố”. Tại Hội nghị này,
lãnh đạo công an TP. Hà Nội đưa ra đề xuất:
yêu cầu chủ phương tiện khi đăng ký xe ô
tô phải mở tài khoản tại ngân hàng để xử
phạt. Theo đó, để việc “phạt nguội” được
khả thi, Công an TP. Hà Nội kiến nghị với
Bộ Công an chỉ đạo Cục Pháp chế, Cục
Cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt và
các đơn vị liên quan xây dựng báo cáo trình
cấp có thẩm quyền ban hành quy định về
điều kiện khi đăng ký xe ô tô phải có tài
khoản được mở tại ngân hàng, trong tài
khoản phải có số tiền nhất định và giấy phép
lái xe phải phù hợp với loại xe đăng ký, để
các cơ quan chức năng khấu trừ khi chủ tài
khoản vi phạm luật giao thông và bị phạt

nguội1.
Tháng 01/2017, tại Hội nghị tổng kết
công tác năm 2016 của Phòng Cảnh sát giao

1
2

38

thông Công an TP. Hà Nội, đại tá Đào Thanh
Hải - Phó Giám đốc Công an TP. Hà Nội một lần nữa đề xuất quy định buộc các chủ
sở hữu ô tô phải mở tài khoản ngân hàng
nhằm phục vụ cho việc xử phạt vi phạm luật
giao thông2.
Nhưng tất cả vẫn đang là đề xuất. Việc
bắt buộc người đăng ký xe ô tô phải mở một
tài khoản nhằm phục vụ cho việc xử phạt
VPHC về lĩnh vực giao thông đường bộ từ
năm 2012 đến nay vẫn chưa thể nâng lên
thành một chủ trương, chính sách hay được
ban hành trong một văn bản pháp luật được
do còn nhiều vấn đề đang tranh luận, chưa
được làm rõ như: tài khoản thuộc dạng bất
động hay có thể giao dịch; mức bắt buộc duy
trì trong tài khoản là bao nhiêu; lãi suất được
xử lý ra sao; áp dụng khu vực hay toàn quốc;
áp dụng một tài khoản cho nhiều xe hay
từng xe phải mở một tài khoản; áp dụng quy
định riêng đối với xe taxi hay không; quy
trình và thẩm quyền thi hành xử phạt;

chuyển quyền sở hữu xe ô tô…
1. Cách hiểu về tài khoản xử phạt
Đề xuất trên được hiểu chung là cá
nhân, tổ chức đã và đang đăng ký sở hữu xe
ô tô phải tạo lập tài khoản ngân hàng và giữ
một số dư nhất định, dự phòng khi vi phạm
các quy định về điều khiển phương tiện giao
thông đường bộ, cơ quan có thẩm quyền sẽ
trích tiền từ tài khoản này để nộp vào ngân
sách nhà nước, coi như một biện pháp thi
hành quyết định xử phạt VPHC, việc khiếu
nại sẽ được giải quyết sau.
Ý tưởng đề xuất còn khá chung
chung, không xác định được thời điểm trích
tiền từ tài khoản xử phạt là lúc nào: ngay khi
có hành vi vi phạm, hệ thống camera, hệ

Xem: “Đề xuất chủ ô tô mở tài khoản để nộp phạt”, trên truy cập ngày 16/01/2017.
Xem: “Đề xuất buộc chủ ôtô mở tài khoản để xử phạt”, trên truy cập ngày 17/01/2017.

NGHIÏN CÛÁU

LÊÅP PHAÁP

Söë 06(334) T3/2017


THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT

thống xử phạt sẽ tự động trừ tiền trong tài

khoản hay khi cơ quan công an đã ra quyết
định xử phạt gửi tới người vi phạm và tiền
được trừ trong thời gian 10 ngày kể từ ngày
người vi phạm nhận được quyết định hoặc
sau thời gian 10 ngày kể từ ngày người vi
phạm nhận được quyết định xử phạt?
Khoản 2 Điều 54 Luật Giao thông
đường bộ năm 2008 quy định: “Bộ trưởng
Bộ Công an quy định và tổ chức cấp, thu hồi
đăng ký, biển số các loại xe cơ giới”. Căn
cứ quy định trên, Bộ trưởng Bộ Công an ban
hành Thông tư số 15/2014/TT-BCA ngày
4/4/2014 quy định về đăng ký xe. Tại Điều
7 Thông tư số 15/2014/TT-BCA quy định hồ
sơ đăng ký xe gồm: Giấy khai đăng ký xe,
giấy tờ của chủ xe, giấy tờ của xe. Như vậy,
việc quy định bổ sung yêu cầu, thủ tục lập
tài khoản nhằm phục vụ cho việc xử phạt
thuộc thẩm quyền của Bộ trưởng Bộ Công
an và văn bản pháp quy được ban hành với
hình thức thông tư.
Theo chúng tôi, nếu có quy định này,
thực chất tài khoản này không thể gọi là tài
khoản xử phạt xe ô tô VPHC về lĩnh vực
giao thông đường bộ theo quy định tại Điều
73 Luật Xử lý VPHC năm 2012, mà phải là
tài khoản cưỡng chế thi hành quyết định xử
lý vi phạm theo điểm a khoản 2, Điều 86
Luật Xử lý VPHC năm 2012.
Thứ nhất, việc trích tiền từ tài khoản

này do cơ quan có thẩm quyền ra quyết định
yêu cầu bên thứ ba (ngân hàng quản lý tài
khoản) thực hiện mà không được người vi
phạm chủ động, tự nguyện thi hành. Chủ
phương tiện không tự chuyển tiền từ tài
khoản nhằm phục vụ cho việc nộp phạt vào
tài khoản thụ hưởng đã ghi trong quyết định
xử phạt.
Thứ hai, nếu Thông tư quy định việc
xử phạt qua tài khoản này sẽ được áp dụng
trong thời gian 10 ngày chứ không phải sau
10 ngày kể từ ngày người vi phạm nhận
được quyết định xử phạt, thì Thông tư sẽ

mâu thuẫn với các Điều 76, Điều 77 và Điều
79 Luật Xử lý VPHC năm 2012.
2. Vấn đề pháp lý
Như trên đã phân tích, đây là biện
pháp dự phòng để cưỡng chế thi hành quyết
định xử phạt chứ không phải là dự phòng để
xử phạt vi phạm. Quy định dự phòng này
mặc định một cách hiểu là người điều khiển
xe ô tô là đối tượng thường xuyên không
tuân thủ pháp luật, không chủ động chấp
hành quy định của pháp luật và cần phải sử
dụng biện pháp cưỡng chế để phòng ngừa.
Có thể nói, đây là sự đánh giá, hành xử thiếu
khách quan, đánh đồng các công dân có ý
thức tuân thủ pháp luật và chấp hành quyết
định xử phạt với một số cá nhân không tự

giác thi hành quyết định xử phạt. Nếu đánh
giá một cách toàn diện thì có thể nói, đây là
một quy định vi hiến, vì:
Thứ nhất, xâm phạm đến quyền sở
hữu tài sản của công dân
Người dân buộc phải duy trì một số dư
nhất định trong tài khoản dự phòng cưỡng
chế thi hành quyết định xử phạt khi có yêu
cầu. Số tiền trong tài khoản cưỡng chế thi
hành quyết định xử phạt dù phát sinh lãi
nhưng người dân, chủ sở hữu ô tô không sử
dụng thì việc buộc phải duy trì một số dư
không khác gì việc bị chiếm dụng vốn. Điều
này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền sở hữu
công dân, đây là một trong những quyền con
người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công
dân được quy định tại Điều 32 Hiến pháp
năm 2013 “mọi người có quyền sở hữu thu
nhập hợp pháp”. Việc những thu nhập hợp
pháp không được lưu thông bình thường là
sự can thiệp sâu của cơ quan quản lý hành
chính, xâm phạm quyền sử dụng, định đoạt
và hạn chế quyền chiếm hữu (tài sản không
được cất nơi mà chủ sở hữu mong muốn mà
phải cất giữ trong một tài khoản cưỡng chế
do Thông tư quy định) trong quyền sở hữu
thu nhập hợp pháp.
Thứ hai, thẩm quyền khấu trừ tài sản
NGHIÏN CÛÁU

Söë 06(334) T3/2017

LÊÅP PHAÁP

39


THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT
công dân là thẩm quyền của Tòa án, không
thuộc cơ quan quản lý hành chính nhà nước
Việc trích xuất khấu trừ tài sản của
công dân thông thường phải được thực hiện
thông qua “trát lệnh” của Tòa án, cơ quan
hành chính nhà nước không có quyền này
nên cơ quan công an không thể thực hiện
quyền năng trừ tài khoản của công dân khi
họ vi phạm luật giao thông, và cũng không
phù hợp với thông lệ trên thế giới.
3. Thi hành hình thức phạt nguội ở một
số nước
Ở Úc, việc nộp phạt cho các vi phạm
về giao thông được thực hiện bằng hai hình
thức: người vi phạm sau khi nhận giấy báo
chứa thông tin cơ bản (thông báo do cảnh
sát giao thông hoặc do hệ thống camera ghi
nhận) về hành vi vi phạm, mức phạt, tài
khoản nộp phạt, thời gian và nơi xảy ra hành
vi vi phạm, thời hạn nộp phạt… sẽ phải chọn
nộp phạt trực tiếp hoặc chủ động chuyển
tiền vào tài khoản được ghi trong thông báo

vi phạm. Sau khi nhận giấy báo lần thứ nhất,
nếu người vi phạm không nộp tiền phạt thì
cơ quan chức năng sẽ đến trao đổi. Sau khi
nhận giấy báo lần thứ hai cũng vậy. Tuy
nhiên, đến lần thứ ba, nếu không nộp phạt
thì cơ quan chức năng sẽ khóa xe, đưa vào
“danh sách đen” để không thể có hành vi vi
phạm khác; sau đó sẽ bị khởi kiện ra tòa3.
Ở Pháp, người vi phạm cũng được
phép chọn nhiều hình thức nộp phạt như:
nộp trực tiếp, nộp phạt qua tài khoản và nộp
phạt qua team phạt vi cảnh. Đối với trường
hợp người vi phạm không thực hiện nộp
phạt thì cơ quan có thẩm quyền gửi tiếp lần

3
4
5
6

40

thứ hai và lần thứ ba bản thông báo việc vi
phạm đến người vi phạm theo địa chỉ chủ sở
hữu xe đã cung cấp, với mức phạt lần lượt
cao hơn. Đến lần thứ tư thì hành vi vi phạm
sẽ được chuyển qua Tòa án để xem xét qua
thủ tục tư pháp4.
Ở Hàn Quốc, việc phát hiện và xử
phạt qua hệ thống camera tương tự như ở

Pháp. Thông báo về lỗi vi phạm, ở đâu, khi
nào, mức phạt, tài khoản nộp phạt và thời
gian nộp phạt được chuyển đến chủ sở hữu
xe hoàn toàn tự động5. Tương tự, Singapore
cho phép người vi phạm có thể sử dụng đa
dạng các hình thức nộp phạt qua tài khoản
ngân hàng, internet banking, sec hoặc nộp
trực tiếp. Trường hợp quá hạn nộp phạt sẽ
bị phạt nặng hơn hoặc được chuyển qua cơ
quan tư pháp6.
So với thế giới, Việt Nam có nhiều nét
tương đồng, Điều 73 và Điều 78 Luật Xử lý
VPHC năm 2012 quy định người vi phạm
có nghĩa vụ thực hiện nộp phạt sau 10 ngày
kể từ khi nhận được quyết định xử phạt và
được phép lựa chọn nộp trực tiếp tại kho bạc
hoặc nộp qua tài khoản được ghi trong quyết
định xử phạt. Trong trường hợp chậm nộp
thì mỗi một ngày chậm nộp sẽ cộng thêm
0,05% tổng số tiền chưa nộp.
Tuy nhiên, nếu người vi phạm không
chủ động nộp phạt theo quy định tại Điều 78
Luật Xử lý VPHC năm 2012 thì cơ quan
hành chính có thẩm quyền xem xét thủ tục
cưỡng chế thi hành theo Điều 86 Luật Xử lý
VPHC năm 2012 thay vì việc chuyển sang
cơ quan tư pháp như các nước khác, đồng
thời người vi phạm có quyền khiếu nại hoặc

Ngọc Minh, “Kinh nghiệm xử phạt của cảnh sát giao thông Australia: Minh bạch và nhân văn”, trên

/>Nguyễn Tuyên, “Kinh nghiệm xử lý vi phạm giao thông tại Pháp”, trên />Xem “Hàn Quốc vận hành hệ thống giao thông thông minh như thế nào?”, trên />Đăng Quang, “Kinh nghiệm phạt nguội của cảnh sát giao thông Singapore”, trên />
NGHIÏN CÛÁU

LÊÅP PHAÁP

Söë 06(334) T3/2017


THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT
khởi kiện hành vi hành chính. Đây là điểm
khác của Việt Nam so với một số nước trên
thế giới.
4. Một số đề xuất
Yêu cầu chủ phương tiện cung cấp
thông tin về tài khoản
Khi đăng ký, đăng kiểm xe ô tô lần
gần nhất, cơ quan có thẩm quyền sẽ đề nghị,
khuyến khích chủ phương tiện cung cấp
thông tin về tài khoản cá nhân (tài khoản
không quy định số dư cố định để nộp phạt).
Trường hợp sau 10 ngày kể từ ngày người
vi phạm nhận được quyết định xử phạt mà
chưa chủ động nộp phạt, cơ quan nhà nước
có thẩm quyền sẽ tiến hành cưỡng chế thi
hành quyết định phạt theo Điều 86 Luật Xử
lý VPHC năm 2012. Việc cung cấp thông tin
tài khoản sẽ có lợi cho chủ sở hữu có
phương tiện vi phạm nên cho phép chủ sở
hữu xe ô tô có quyền lựa chọn việc cung cấp
hay không cung cấp thông tin về tài khoản,

có quyền bảo lưu số dư nhất định hoặc
không có số dư.
Xử lý vi phạm khi đến kỳ đăng kiểm
Đối với trường hợp sau 10 ngày kể từ
ngày người vi phạm nhận được quyết định
xử phạt mà vẫn không chủ động nộp phạt,
không cung cấp tài khoản xử phạt hoặc tài
khoản xử phạt có số dư ít hơn mức phạt để
cơ quan có thẩm quyền cưỡng chế thi hành
theo Điều 86 Luật Xử lý VPHC năm 2012,
đồng thời xem xét áp dụng quy định tại
khoản 1 Điều 78 Luật Xử lý VPHC năm
2012 về phạt chậm nộp phạt, đưa thông tin
phương tiện vào danh sách những xe không
đủ điều kiện lưu thông và lỗi vi phạm có thể
lưu lại cho cơ quan đăng kiểm. Đến kỳ đăng
kiểm sẽ xử lý thu tiền phạt cộng với tiền
phạt trả chậm theo lãi suất ngân hàng cho
đến khi chứng minh đã hoàn tất nghĩa vụ về
nộp phạt.
Chuyển tòa án xử lý khi không chấp
hành việc nộp phạt
Việt Nam hiện chưa quy định về việc

người vi phạm chậm nộp phạt VPHC có thể
được chuyển đến tòa án để xem xét giải
quyết theo thủ tục tư pháp. Tuy nhiên, vấn
đề này cũng cần được nghiên cứu áp dụng
theo thời gian, lộ trình thích hợp để đảm bảo
tính răn đe.

Tăng cường quản lý thông tin người
vi phạm luật giao thông đường bộ
Việc gửi quyết định xử phạt đến người
vi phạm có thể thực hiện hiệu quả hơn bằng
nhiều cách khác nhau: yêu cầu người đăng
ký xe ô tô cung cấp, chịu trách nhiệm về tính
chính xác địa chỉ nhận quyết định xử phạt;
bổ sung thêm phương thức truyền thông tin
quyết định xử phạt chính thức khác đến
người vi phạm: sử dụng email, số điện thoại;
xây dựng, giới thiệu trang web chuyên về
theo dõi thi hành quyết định xử phạt các
phương tiện giao thông đường bộ để cập
nhật hành vi vi phạm và thi hành theo quy
định tại Điều 72 Luật Xử lý VPHC năm
2012 và Điều 8 Nghị định số 81/2013/NĐCP ngày 19/7/2013 của Chính phủ quy định
hướng dẫn một số điều và biện pháp thi
hành Luật Xử lý VPHC năm 2012.
Tóm lại, việc áp dụng công nghệ
hiện đại, sử dụng camera trong xử phạt
VPHC trong lĩnh vực giao thông đường bộ
cần được khuyến khích, nhưng về phương
pháp thực hiện như thế nào thì phải nghiên
cứu thêm để đảm bảo tính hợp hiến, hợp lý
và khả thi, tạo thuận tiện khi áp dụng; chứ
không thể chỉ tính đến việc tiện lợi cho công
tác quản lý của các cơ quan quản lý hành
chính nhà nước, mà cần đảm bảo sự hài hòa
trên cơ sở bảo đảm cả các quyền, lợi ích hợp
pháp của công dân.

Hình thức nộp phạt qua tài khoản, qua
thẻ ATM, internet banking... là sự tiến bộ,
nên khuyến khích. Tuy nhiên, việc buộc chủ
phương tiện phải lập tài khoản dự phòng để
cưỡng chế nộp phạt là một quy định vi phạm
đến các quyền tự do cá nhân của công dân,
chưa hợp hiến ■
NGHIÏN CÛÁU

Söë 06(334) T3/2017

LÊÅP PHAÁP

41