MỘT SỐ Ý KIẾN NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ KIỂM TOÁN DOANH THU TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN KẾ TOÁN KIỂM TOÁN TƯ VẤN VIỆT NAM

Bản thảo chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nguyễn Thị Lê Trang
MỘT SỐ Ý KIẾN NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ KIỂM TOÁN DOANH THU TRONG KIỂM TOÁN BÁO
CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN KẾ TOÁN
KIỂM TOÁN TƯ VẤN VIỆT NAM
3.1 Tính tất yếu cần hoàn thiện
Kiểm toán BCTC là một trong các hoạt động chính của kiểm toán độc lập.
Hiện nay, công việc này được thực hiện bởi các KTV có trình độ và kinh
nghiệm trong nghề. Việc tiến hành kiểm toán được thực hiện theo chương trình
kiểm toán đã lập trước. Tuy nhiên, không phải bất cứ một khách hàng nào cũng
phù hợp với chương trình kiểm toán chung đó. Việc áp dụng chung kế hoạch
kiểm toán cho tất cả các khách thể kiểm toán sẽ gây nên sự cứng nhắc trong hoạt
động của công ty kiểm toán. Chính điều đó cho thấy việc kiểm toán còn có
nhiều tồn tại. Trong hoạt động kiểm toán doanh thu, KTV và công ty kiểm toán
đã áp dụng các chính sách và thủ tục thích hợp song vẫn còn có tồn tại trong
công việc cụ thể như việc kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng
chưa thực sự đạt được hiệu quả cao. Để có thể đánh giá được hệ thống kiểm soát
nội bộ của khách hàng, công ty kiểm toán thường có những bảng câu hỏi để xem
xét hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng hoạt động có hiệu quả hay không.
Tuy nhiên bảng hỏi thường được lập chung nên việc đánh giá hệ thống kiểm
soát nội bộ của khách hàng chưa thực sự được chính xác. Ngoài ra, việc đánh
giá rủi ro trong kiểm toán khoản mục doanh thu chỉ được các công ty kiểm toán
thực hiện thông qua việc phân tích các khoản mục trên BCTC mà chưa đưa ra
được mô hình để đánh giá rủi ro tổng quát.
Hiện nay, quá trình hội nhập về kế toán kiểm toán của Việt Nam đang trên
con đường thực hiện nên việc đảm bảo chất lượng của công việc kiểm toán sẽ là
mục tiêu hàng đầu cho các công ty kiểm toán. Việc nâng cao chất lượng kiểm
toán có nhiều bước công việc thực hiện trong đó nâng cao chất lượng trong việc
thực hiện kiểm toán là quan trọng nhất. Do vậy, kiểm toán các chu trình hay
khoản mục có chất lượng sẽ giúp cho ý kiến của KTV đưa ra là hợp lý. Đây là
1

Lớp Kiểm toán 44 1
Bản thảo chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nguyễn Thị Lê Trang
mục tiêu chung của kiểm toán tất cả các khoản mục chứ không riêng gì kiểm
toán khoản mục doanh thu. Việc hội nhập kế toán kiểm toán của Việt Nam đã
được Phó Thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm nêu ra. Theo Phó Thủ tướng đến năm
2005 chúng ta sẽ hội nhập hoàn toàn về chuẩn mực và trong tương lai đến năm
2020 chúng ta sẽ hội nhập về dịch vụ kế toán, kiểm toán cung cấp. Việc hội
nhập này vừa là thách thức vừa là cơ hội cho Việt Nam trên con đường gia nhập
Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Việc gia nhập này là thách thức bởi khi gia
nhập WTO chúng ta phải chấp nhận một thị trường cạnh tranh công bằng đối với
tất cả các quốc gia, xoá bỏ mọi chính sách ưu đãi đã áp dụng từ trước đến nay.
Tuy nhiên đây cũng là cơ hội cho Việt Nam học hỏi được nhiều kinh nghiệm
trong việc giao thương liên kết với thị trường kinh tế toàn cầu.
Trước tình hình đó, các công ty luôn tự đưa ra các chiến lược phát triển cho
mình trong thời gian tới. AACC hiện nay đang có kế hoạch chiến lược phát triển
quy mô trên toàn quốc, kết hợp với việc mở rộng quy mô này là việc nâng cao
chất lượng cho các dịch vụ cung cấp mà trọng tâm là chất lượng dịch vụ kiểm
toán. Từ nay cho đến năm 2010, AACC đạt ra mục tiêu trước mắt là mở rộng
quy mô hoạt động của công ty trên khắp cả nước. AACC hiện nay đang có kế
hoạch thiết lập thêm một văn phòng kiểm toán tại khu vực miền Bắc đặt trụ sở
tại Hải Phòng và một trụ sở tại Đồng Nai để trợ giúp cho chi nhánh miền Nam.
Từ năm 2010 đến năm 2020, AACC có chính sách nâng cao đội ngũ nhân viên
chuyên nghiệp sẵn có và cùng chung với xu thế hội nhập của đất nước. Mặc dù
hiện nay AACC là một công ty trẻ trong lĩnh vực kiểm toán song chất lượng
kiểm toán luôn được chú trọng. Việc mở rộng quy mô hoạt động kèm theo là
việc nâng cao chất lượng dịch vụ.
3.2 Định hướng các yêu cầu cần hoàn thiện
Việc hoàn thiện chất lượng các dịch vụ cung cấp luôn được các công ty chú
trọng đăc biệt là trong điều kiện hoàn cảnh của Việt Nam hiện nay. Là một thị
trường kiểm toán đang hứa hẹn sự phát triển nhanh chóng trong tương lai, Việt

Nam luôn là điểm đến của rất nhiều các nhà đầu tư nước ngoài. Nắm bắt được
2
Lớp Kiểm toán 44 2
Bản thảo chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nguyễn Thị Lê Trang
tình hình đó, Việt Nam luôn tạo cơ hội cho các doanh nghiệp nước ngoài phát
triển. Ví dụ Bộ Tài chính có thông tư số 37/2000/TT-BTC ngày 05.05.2000
hướng dẫn việc thực hiện hiệp định tránh đánh thuế hai lần hay thông tư số
07/2004/TT-BTM của Bộ Thương mại về việc miễn thuế nhập khẩu trong vòng
5 năm đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Các hoạt động này
tạo ra cơ chế thông thoáng giúp cho các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài có
nhiều cơ hội tham gia vào thị trường Việt Nam. Đây chính là các khách hàng
quan trọng của thị trường kiểm toán đang lớn mạnh tại Việt Nam. Mặt khác, yêu
cầu của các doanh nghiệp nước ngoài luôn cao đối với bất cứ dịch vụ cung cấp
nào. Bên cạnh đó thị trường trong nước cũng đòi hỏi chất lượng dịch vụ kiểm
toán được nâng cao, nhu cầu kiểm toán của các doanh nghiệp tiến hành cổ phần
hoá và các doanh nghiệp đang có nhu cầu tham gia vào thị trường chứng khoán.
Việc đáp ứng nhu cầu hội nhập và phát triển là công việc thiết yếu mà Việt Nam
đang tiến hành. Tuy nhiên, đáp ứng tốt nhu cầu hội nhập không có nghĩa là hoàn
toàn thực hiện theo những xu thế của mọi quốc gia. Việt Nam phải tự điều chỉnh
để phù hợp với tình hình và hoàn cảnh đất nước. Việc cụ thể hoá các công việc
thực hiện trong các giai đoạn sẽ giúp cho công việc hội nhập của chúng ta có
hiệu quả hơn.
Kiểm toán doanh thu cần phải được hoàn thiện trong kiểm toán BCTC để trở
một chương trình kiểm toán với các bước công việc đầy đủ, chính xác với các
thủ tục kiểm toán thích hợp nhằm giúp KTV và công ty kiểm toán đưa ra ý kiến
chính xác về việc trình bày khoản mục này của công ty khách hàng. Việc thiết
kế một quy trình kiểm toán chi tiết sẽ đảm bảo cho công việc kiểm toán doanh
thu được thực hiện đầy đủ và có chất lượng.
3.3 Một số ý kiến nhận xét và kiến nghị nhằm hoàn thiện kiểm toán doanh
thu trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty Trách nhiệm hữu hạn Kế

toán Kiểm toán Tư vấn Việt Nam thực hiện
3
Lớp Kiểm toán 44 3
Bản thảo chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nguyễn Thị Lê Trang
3.3.1 Nhận xét về kiểm toán doanh thu do Công ty Trách nhiệm hữu hạn Kế
toán Kiểm toán Tư vấn Việt Nam thực hiện
Kiểm toán BCTC là một trong những nhiệm vụ chính của các Công ty Kiểm
toán độc lập nhằm đánh giá tính trung thực và hợp lý trong việc trình bày khoản
mục trên BCTC. Thực hiện kiểm toán dựa trên cơ sở là các Chuẩn mực Kế toán,
Kiểm toán Quốc tế và Việt Nam. Ngoài ra, được sự trợ giúp của Công ty Kiểm
toán Việt Nam, AACC cũng đã áp dụng một phần của Hệ thống kiểm toán AS/2.
Kết hợp với đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp của AACC việc thực hiện kiểm
toán được tiến hành nhanh chóng và có hiệu quả cao.
Kiểm toán doanh thu trong kiểm toán BCTC do AACC thực hiện được thiết
kế phù hợp với đặc điểm của hạch toán kế toán doanh thu. Thông qua việc phân
tích hoạt động kiểm toán doanh thu trong kiểm toán BCTC do AACC thực hiện,
em xin đưa ra một số nhận xét sau:
Giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán: Đây là giai đoạn bước đầu KTV cần thực
hiện để đưa ra nhận xét tổng quan về tình hình hoạt động của khách hàng. Trong
giai đoạn này, AACC đã thực hiện kiểm tra tổng quan tình hình hoạt động sản
xuất kinh doanh của khách hàng và đưa ra định hướng kiểm toán chung. Kết hợp
với việc kiểm tra hồ sơ kiểm toán của KTV tiền nhiệm đã giúp ích nhiều cho
việc nắm bắt tình hình hoạt động của khách hàng. Tuy nhiên, khách hàng của
AACC chủ yếu tập trung vào các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh và cung cấp
dịch vụ. Một số khách hàng có hệ thống quản lý và tổ chức khá phức tạp, trong
khi đó đội ngũ KTV chưa thực sự đông đảo nên việc nắm bắt cách thức quản lý
chưa được chú trọng. Mặc dù, trình độ nhân viên của AACC là khá cao nhưng
thiếu nhân lực là một nhân tố hạn chế công việc kiểm toán được thực hiện chi
tiết. Khi đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng về công tác hạch
toán kế toán doanh thu, KTV nhận thấy rằng việc áp dụng theo đúng nội dung

của Chuẩn mực Kế toán Việt Nam chưa được thực hiện đầy đủ. Có rất nhiều
doanh nghiệp không tổ chức quản lý chặt chẽ việc phát hành hoá đơn bán hàng
và cung cấp dịch vụ nên việc mất, thiếu hoá đơn thường xuyên xảy ra. KTV đã
4
Lớp Kiểm toán 44 4
Bản thảo chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nguyễn Thị Lê Trang
lưu ý đến vấn đề này và có nhiều các thức kiểm tra xem kế toán có thực hiện lưu
giữ và quản lý hoá đơn theo quy định hay không. Nên ngoài việc đánh giá hệ
thống kiểm soát nội bộ, KTV của AACC còn phỏng vấn trực tiếp những cá nhân
có liên quan đến các nghiệp vụ doanh thu hoặc xem xét trực tiếp việc lưu chứng
từ kế toán. Sau khi đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng, KTV
tiến hành đánh giá rủi ro trong khi thực hiện kiểm toán. Rủi ro kiểm toán là rủi
ro mà KTV có thể kiểm soát được nên việc giảm rủi ro là mục tiêu hàng đầu của
KTV. Việc đánh giá rủi ro luôn được thực hiện theo đúng Chuẩn mực Kiểm toán
Việt Nam số 400 – Đánh giá rủi ro và kiểm soát nội bộ. Với tính thận trọng nghề
nghiệp cao trong công việc nên nhân viên của AACC có được sự tín nhiệm của
khách hàng. Ví dụ: Công ty ABC là một doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực sản
xuất thép đã chọn AACC kiểm toán cho mình. Công ty đã là khách hàng của
AACC được 3 năm nay và trong tương lai sẽ là khách hàng thường xuyên. Chất
lượng đội ngũ KTV có vai trò quan trọng bởi sau khi ký kết hợp đồng kiểm toán
AACC phải lựa chọn đội ngũ nhân viên thực hiện kiểm toán có trình độ và năng
lực nhằm đưa chất lượng cuộc kiểm toán đạt cao nhất.
Giai đoạn thực hiện kiểm toán: Việc thực hiện kiểm toán là quy trình sử
dụng các thử nghiệm nhằm đánh giá được việc trình bày khoản mục cụ thể. Khi
tiến hành kiểm toán doanh thu, KTV đã thực hiện đầy đủ các thủ tục cần thiết để
đánh giá chất lượng của công tác kế toán. Khi tiến hành thủ tục kiểm soát, KTV
đã tập trung sâu vào hoạt động của hệ thống kiểm soát nội bộ. Lưu ý đến mục
tiêu có thể bị vi phạm trong hạch toán doanh thu trong đó việc ghi nhận tính
đúng kỳ thường là sai sót dễ xảy ra nhất vào cuối niên độ kế toán. Khi tiến hành
kiểm toán tại Công ty XYZ, KTV đã thực hiện kiểm tra các dịch vụ Công ty

cung cấp vào tháng 12 năm trước và tháng 1 năm nay. Nên việc kiểm tra tính
đúng kỳ của doanh thu luôn được thực hiện đạt kết quả chính xác. Đối với thủ
tục phân tích, KTV đánh giá các thông tin tài chính có được để xác định khả
năng hoạt động của doanh nghiệp. KTV đã lưu ý đối với khách hàng mới thì
ngoài việc phân tích tỷ suất tài chính của doanh nghiệp còn cần thêm việc so
5
Lớp Kiểm toán 44 5
Bản thảo chuyên đề thực tập tốt nghiệp Nguyễn Thị Lê Trang
sánh với các doanh nghiệp trong cùng ngành. KTV đã thực hiện thủ tục này đối
với Công ty XYZ là khách hàng năm đầu tiên nên đánh giá về Công ty XYZ sẽ
có tính khách quan cao hơn. Các thủ tục kiểm tra chi tiết thường mất khá nhiều
thời gian nhưng không bỏ qua thủ tục này được. Thủ tục này có thể được giảm
bớt nếu như hệ thống kiểm soát nội bộ được đánh giá là hoạt động có hiệu quả.
Ví dụ: Trong trường hợp của Công ty ABC, việc áp dụng thủ tục kiểm soát và
thủ tục phân tích không thể phát hiện ra được doanh nghiệp đã bỏ qua mất một
nghiệp vụ doanh thu bán hàng nội bộ. Nên việc kết hợp ba loại thủ tục trên là hết
sức cần thiết nhưng cần xác định tập trung vào thủ tục nào có thể mang lại kết
quả cao hơn cho công việc kiểm toán.
Giai đoạn kết thúc kiểm toán: Khi hoàn thành các thủ tục áp dụng, KTV cần
đánh giá lại kết quả đã hoàn tất và đưa ra ý kiến về việc hạch toán khoản mục
doanh thu. Công việc trong giai đoạn này nhằm đưa ra kết luận cuối cùng về
doanh thu. Kết quả này sẽ được thể hiện trên báo cáo kiểm toán. Hiện nay, đối
với nhiều Công ty kiểm toán việc đưa ra ý kiến về BCTC là hoàn tất nhiệm vụ
nhưng các khách hàng kiểm toán luôn muốn cho doanh nghiệp mình thông qua
kiểm toán có thể biết được khả năng kinh doanh của doanh nghiệp. Điều này
thường không thể hiện trên báo cáo kiểm toán mà được đề cập trong thư quản lý.
Tại AACC việc đưa ra ý kiến đóng góp cho khách hàng luôn được thực hiện sau
mỗi cuộc kiểm toán nhằmgiúp doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả cao hơn.
Đồng thời thể hiện trách nhiệm của Công ty Kiểm toán trong vai trò là người
định hướng cho hoạt động tài chính của khách hàng. Sau khi hoàn thành kiểm

toán, AACC luôn tìm hiểu ý kiến khách hàng về chất lượng dịch vụ cung cấp
thông qua hệ thống bảng hỏi đánh giá sự hài lòng. Việc đánh giá này nhằm giúp
cho AACC tự hoàn thiện mình để đảm bảo chất lượng dịch vụ cung cấp.
3.3.2 Kiến nghị nhằm hoàn thiện kiểm toán doanh thu trong kiểm toán báo
cáo tài chính tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn Kế toán Kiểm toán Tư vấn Việt
Nam.
6
Lớp Kiểm toán 44 6