Phương hướng và những giải pháp chủ yếu hoàn thiện quy trình kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền trong kiểm toán báo cáo tài chính tại AASC

Luận văn tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân
Phơng hớng và những giải pháp chủ yếu hoàn thiện quy
trình kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền trong
kiểm toán báo cáo tài chính tại AASC
3.1. Sự cần thiết và Phơng hớng hoàn thiện quy trình kiểm
toán chu trình bán hàng và thu tiền
3.1.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền
Nền kinh tế Việt Nam hiện nay đang có những chuyển biến mạnh mẽ, tích
cực đợc bạn bè quốc tế thừa nhận và đánh giá cao. Cùng với sự phát triển đó,
hoạt động kiểm toán đã và đang không ngừng phát triển và đợc công nhận nh là
một nhân tố không thể thiếu trong nền kinh tế năng động này.
Với khoảng thời gian 15 năm hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ t vấn kế
toán, kiểm toán AASC đã tạo đợc uy tín và ngày càng khẳng định hiệu quả hoạt
động của mình. Tuy nhiên, so với bề dày lịch sử ngành nghề kiểm toán trên thế
giới thì hoạt động kiểm toán ở Việt Nam còn rất non trẻ, hoạt động kiểm toán
vẫn còn những hạn chế trên cả góc độ lý luận và thực tế. Đây chính là tất yếu
khách quan đối với các công ty kiểm toán Việt Nam nói chung và AASC nói
riêng trong quá trình hoạt động và phát triển. Hơn nữa, sự xuất hiện của các
công ty kiểm toán Việt Nam cùng quá trình hội nhập quốc tế và khu vực càng
tạo nên sự cạnh tranh, đòi hỏi AASC phải ngày càng nâng cao chất lợng của
dịch vụ và không ngừng hoàn thiện hoạt động kiểm toán của mình.
Thêm vào đó, bớc vào kế hoạch 5 năm 2006 2010, nhiệm vụ đối với các
Công ty kế toán và kiểm toán đặt ra hết sức nặng nề. Để thực hiện thắng lợi
nhiệm vụ kế toán, kiểm toán, tăng động lực thúc đẩy phát triển Công ty bền
vững, đòi hỏi AASC phải nâng cao chất lợng quản lý, chất lợng hoạt động nói
chung và chất lợng của cuộc kiểm toán nói riêng.
Trớc hết, trong bất kỳ một cuộc kiểm toán báo cáo tài chính nào thì chu trình
bán hàng và thu tiền cũng là một phần hành quan trọng đòi hỏi tập trung nhiều
thời gian và chi phí của Công ty kiểm toán. Chu trình bán hàng và thu tiền là giai
Nguyễn Thị Thanh Diệp 1 Kiểm toán 44
ASC Công ty dịch vụ t vấn tài chính kế toán và kiểm toán

Tên khách hàng: Công ty ABC
Niên độ kế toán: 01/01/2005 31/12/2005
Khoản mục: Tiền mặt
Bớc công việc: Đối chiếu số liệu
Tham chiếu: R
Ngời thực hiện: NTD
Ngày thực hiện: 29/02/2006
D đầu kỳ:
Phát sinh trong kỳ:
D cuối kỳ:
Nợ
Luận văn tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân
đoạn cuối của chu kỳ kinh doanh của một doanh nghiệp, phản ánh hiệu quả kinh
doanh của một doanh nghiệp. Bản thân nó chứa đựng những khoản mục quan
trọng đợc phản ánh trên các báo cáo tài chính và đó cũng là những chỉ tiêu quan
trọng nhất thu hút sự quan tâm của những ngời sử dụng thông tin trên báo cáo tài
chính. Cũng chính vì những lí do đó mà chu trình này chứa đựng nhiều rủi ro, đòi
hỏi kiểm toán viên và Công ty kiểm toán phải có kế hoạch, chơng trình kiểm toán
thích hợp. Kết quả kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền có ảnh hởng trực tiếp
tới chất lợng chung của cuộc kiểm toán, do đó đòi hỏi công tác kiểm toán chu
trình bán hàng và thu tiền phải ngày càng hoàn thiện. Căn cứ trên những thông tin
đã thu thập và những bằng chứng phát hiện, kiểm toán viên có thể đa ra kết luận
kiểm toán và những ý kiến t vấn cho doanh nghiệp trên giác độ quản lý, đáp ứng
đợc mong muốn và yêu cầu của doanh nghiệp.
Thêm vào đó, việc thực hiện kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền tại
AASC tuy đợc tuân theo quy trình chuẩn mà Công ty đã quy định, phù hợp với các
Chuẩn mực kiểm toán quốc tế và Việt Nam nhng từng bớc công việc mà kiểm toán
viên tiến hành vẫn cha đầy đủ, trọn vẹn theo quy định.
Với những vai trò quan trọng nh đã nêu trên, hoàn thiện quy trình kiểm toán
chu trình bán hàng và thu tiền là điều cần thiết đối với các Công ty kiểm toán nói

chung và đối với AASC nói riêng.
3.1.2. Những phơng hớng hoàn thiện quy trình kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền
AASC là một trong những Công ty kiểm toán hàng đầu, đợc thành lập sớm
nhất tại Việt Nam do đó trong quá trình hình thành và phát triển, AASC đã xây
dựng riêng cho mình một quy trình kiểm toán và chơng trình kiểm toán mẫu khoa
học, phù hợp với Chuẩn mực kế toán, kiểm toán quốc tế và Việt Nam. Quy trình
kiểm toán tại AASC bao gồm 5 bớc: khảo sát, đánh giá khách hàng, ký hợp đồng
cung cấp dịch vụ, lập kế hoạch kiểm toán và thiết kế chơng trình kiểm toán, thực
hiện kiểm toán, soát xét chất lợng và phát hành báo cáo kiểm toán, đợc xây dựng
dựa trên quy trình kiểm toán theo Chuẩn mực kiểm toán quốc tế và Việt Nam. Tuy
nhiên, để một cuộc kiểm toán thực sự có hiệu quả thì kiểm toán viên khi thực hiện
Nguyễn Thị Thanh Diệp 2 Kiểm toán 44
Luận văn tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân
kiểm toán cần phải tiến hành một cách đồng bộ và tuân theo quy trình quy định
trên.
Chơng trình kiểm toán mẫu đợc xây dựng tại AASC từ năm 2001 và cho đến
năm 2005 vừa qua đã đợc thay đổi và hoàn thiện. Chơng trình kiểm toán mẫu đợc
áp dụng cho các khách hàng và thay đổi tuỳ theo giai đoạn tiếp cận, khảo sát
khách hàng ban đầu. Tuy nhiên, việc xây dựng chơng trình kiểm toán riêng cho
từng khách hàng thờng mất nhiều thời gian do đó kiểm toán viên thờng sử dụng
chơng trình kiểm toán mẫu chung và trong quá trình thực hiện sẽ áp dụng các thủ
tục kiểm toán phù hợp, thực hiện các thủ tục này nhiều và hạn chế các thủ tục
kia
Nh vậy, để ngày càng khẳng định vị trí của mình trên thị trờng kiểm toán
trong nớc và mở rộng sang các nớc trong khu vực, AASC cần phải thờng xuyên
hoàn thiện công tác kiểm toán nói chung và quy trình, chơng trình kiểm toán nói
riêng sao cho có tính khả thi và hiệu quả cao.
Để có đợc điều đó phơng hớng đặt ra đó là:
Thứ nhất các Quyết định và quy định ban hành trong việc thực hiện kiểm
toán tại AASC nói chung và kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền nói riêng

phải phù hợp với các chính sách, yêu cầu quản lý của Nhà nớc, Bộ Tài chính, phù
hợp với các Chuẩn mực kế toán, kiểm toán đã ban hành cũng nh các thông lệ và
chuẩn mực kiểm toán quốc tế
Thứ hai, trong quá trình thực hiện kiểm toán, kiểm toán viên cần linh hoạt và
sáng tạo trong việc áp dụng các quy định kiểm toán tại Công ty, tránh rập khuôn
máy móc. Tuy nhiên, kiểm toán viên lại không thể bỏ qua bất cứ giai đoạn, thủ tục
kiểm toán nào nhằm đạt đợc mục tiêu của cuộc kiểm toán một cách có hiệu quả
nhất.
3.2. Những giải pháp chủ yếu để hoàn thiện quy trình kiểm
toán chu trình bán hàng và thu tiền
Qua quá trình nghiên cứu lý luận và đợc tiếp cận thực tế quy trình kiểm
toán chu trình bán hàng và thu tiền do AASC thực hiện tại các khách hàng, với
Nguyễn Thị Thanh Diệp 3 Kiểm toán 44
Luận văn tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân
vốn kiến thức có hạn, em xin đa ra một số giải pháp chủ yếu để hoàn thiện đối
với quy trình kiểm toán chu trình bán hàng và thu tiền nh sau:
3.2.1. Hoàn thiện giai đoạn tiếp cận khách hàng và kế hoạch tiếp cận khách hàng
Sau sự xuất hiện của Nghị định 105/2004/NĐ - CP ngày 30/3/2004 do Bộ
Tài chính ban hành quy định bắt buộc phải tiến hành kiểm toán đối với một số
loại hình doanh nghiệp, thị trờng kiểm toán thực sự mở rộng. Tuy nhiên, gắn
liền với nó là sự ra đời của hàng loạt các công ty kiểm toán Việt Nam cũng nh
sự thâm nhập của các Công ty kiểm toán quốc tế vào thị trờng Việt Nam. Do đó,
đòi hỏi AASC phải cạnh tranh, nâng cao chất lợng dịch vụ để tạo chỗ đứng cũng
nh ngày càng mở rộng thị phần kiểm toán của mình.
AASC có đội ngũ kiểm toán viên có kinh nghiệm, chuyên môn cao và sự
nhiệt tình trong công việc cho nên trong những năm qua AASC luôn cung cấp
dịch vụ với chất lợng cao và ngày càng có vị thế trên thị trờng. Chính vì vậy mà
khách hàng của Công ty không ngừng tăng trởng trong những năm qua. Công ty
luôn duy trì đợc số lợng khách hàng truyền thống và thu hút đợc những khách
hàng mới.

Tuy nhiên, để ngày càng thu hút đợc nhiều khách hàng hơn nữa và tạo đợc
sự tin cậy từ phía khách hàng thì AASC cần coi trọng hơn nữa công tác tiếp cận
khách hàng.
Việc tiếp cận khách hàng mới của Công ty đợc thực hiện rất tốt và tuân
theo đúng Chuẩn mực kiểm toán số 300 Kế hoạch kiểm toán. Nhng với
những khách hàng cũ thì việc tiếp cận này lại không đợc chú trọng. Do những
thông tin về khách hàng đều đợc lu trong hồ sơ kiểm toán năm trớc và do hạn
chế về quỹ thời gian nên các kiểm toán viên thờng dựa vào những thông tin có
sẵn đó mà không tập trung thu thập những thông tin bổ sung trên báo chí, tin
tức Do đó kiểm toán viên có thể bỏ sót những thông tin quan trọng có ảnh h -
ởng tới kết quả của cuộc kiểm toán.
Do vậy kiểm toán viên cần phải linh hoạt trong việc tiếp cận với những khách
hàng lâu năm để thu thập đợc những thông tin bổ sung, đảm bảo rằng không bỏ
qua những thông tin quan trọng ảnh hởng đến Báo cáo tài chính và kết luận của
Nguyễn Thị Thanh Diệp 4 Kiểm toán 44
Luận văn tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân
mình. Đối với chu trình bán hàng và thu tiền, kiểm toán viên cần phải xem xét xem
trong năm tài chính hiện hành đơn vị có thay đổi gì trong quy chế nội bộ, bộ máy
kế toán, chính sách bán hàng, chính sách giá và nguyên tắc hạch toán...thông qua
phỏng vấn nhân viên kế toán và những ngời phụ trách phần hành này. Nh vậy kiểm
toán viên có thể vừa đảm bảo tiết kiệm đợc chi phí kiểm toán lại vẫn đảm bảo hiệu
quả trong công việc. Còn đối với những khách hàng mới thì việc thu thập những
thông tin về khách hàng là điểm khởi đầu quan trọng nhất và cần thiết để đạt đợc
thành công trong một cuộc kiểm toán.
Tăng cờng thực hiện thủ tục phân tích trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán:
Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 520 Quy trình phân
tích, Quy trình phân tích là việc phân tích các số liệu, thông tin, các tỷ suất
quan trọng qua đó tìm ra những xu hớng, biến động và tìm ra những mối quan
hệ có mâu thuẫn với các thông tin liên quan khác hoặc có sự chênh lệch lớn so
với dự kiến.

Quy trình phân tích bao gồm việc so sánh các thông tin tài chính nh :
- So sánh thông tin tơng ứng trong kỳ này với các kỳ trớc.
- So sánh giữa thực tế với kế hoạch của đơn vị.
- So sánh giữa thực tế với ớc tính của kiểm toán viên.
- So sánh giữa thực tế của đơn vị với các đơn vị trong cùng ngành có quy
mô hoạt động hoặc với số liệu thống kê, định mức cùng ngành.
Theo Chuẩn mực thì các thủ tục phân tích đợc áp dụng trong tất cả các cuộc
kiểm toán và thờng đợc thực hiện trong tất cả các giai đoạn của cuộc kiểm toán.
Tuy nhiên, trên thực tế tại các Công ty kiểm toán Việt Nam nói chung và tại AASC
nói riêng thì thủ tục này không đợc sử dụng nhiều. Kiểm toán viên thờng chỉ thực
hiện thủ tục phân tích đối với những khoản mục quan trọng nh doanh thu, chi phí,
giá vốn... và chỉ đợc sử dụng trong giai đoạn thực hiện kiểm toán.
Nh vậy, để ngày càng tăng chất lợng của dịch vụ kiểm toán cung cấp và
giúp kiểm toán viên dễ dàng phát hiện những sai sót thì AASC nên tăng cờng sử
dụng thủ tục phân tích trong cuộc kiểm toán, thực hiện thủ tục này trong tất cả
các giai đoạn kiểm toán theo nh quy định của Chuẩn mực kiểm toán quốc tế và
Nguyễn Thị Thanh Diệp 5 Kiểm toán 44
Luận văn tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân
Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam về thủ tục phân tích. Kiểm toán viên cũng cần
sử dụng thủ tục phân tích một cách linh hoạt hơn chứ không chỉ dừng ở việc
tiến hành so sánh ngang, đối chiếu giữa kỳ này với các kỳ trớc Kiểm toán
viên có thể sử dụng các tỷ suất để phân tích và sử dụng số liệu thống kê, định
mức của các đơn vị hoạt động cùng ngành để có thể phản ánh một cách đúng
đắn tình hình hoạt động kinh doanh của đơn vị.
Hoàn thiện công tác đánh giá tính trọng yếu và rủi ro kiểm toán:
Theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 320 Tính trọng yếu trong kiểm
toán thì khi lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán viên phải xác định mức trọng yếu
có thể chấp nhận đợc để làm tiêu chuẩn phát hiện những sai sót trọng yếu về mặt
định lợng. Còn Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 400 - Đánh giá rủi ro và kiểm
soát nội bộ thì kiểm toán viên phải sử dụng khả năng xét đoán chuyên môn của

mình để đánh giá rủi ro kiểm toán và xác định các thủ tục kiểm toán nhằm giảm
rủi ro kiểm toán xuống mức có thể chấp nhận đợc. Trọng yếu và rủi ro là những
khái niệm rất quan trọng tuy nhiên trên thực tế lại cha có bất kỳ sự hớng dẫn cụ thể
nào về cách thức xác định trọng yếu và rủi ro từ phía Bộ Tài chính. Do đó mà mỗi
một Công ty kiểm toán lại có cách thức xác định trọng yếu và rủi ro khác nhau.
AASC là một trong hai Công ty kiểm toán nhà nớc thành lập sớm nhất do
đó trong quá trình phát triển của mình, vận dụng các Chuẩn mực kiểm toán
quốc tế cũng nh những Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam, AASC đã xây dựng lên
cách xác định trọng yếu trong kiểm toán Báo cáo tài chính cho Công ty mình.
Điều đó khẳng định tính sáng tạo cũng nh chất lợng của dịch vụ kiểm toán mà
Công ty cung cấp cho khách hàng. Tuy nhiên để dịch vụ kiểm toán cung cấp
ngày càng đảm bảo chất lợng và việc đánh giá trọng yếu và rủi ro phù hợp với
yêu cầu của mỗi cuộc kiểm toán thì AASC nên tham khảo cách thức đánh giá
mức trọng yếu và rủi ro từ các công ty kiểm toán Việt Nam khác nh VACO,
ACPA, tham khảo những căn cứ mà các công ty kiểm toán quốc tế thờng dùng
khi xác định mức trọng yếu nh ở KPMG, PWC...
Tại KPMG, trong phơng pháp kiểm toán của mình, KPMG rất quan tâm đến
việc đánh giá rủi ro và dựa trên mức độ rủi ro để thực hiện kiểm toán. Kiểm toán
Nguyễn Thị Thanh Diệp 6 Kiểm toán 44
Luận văn tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân
viên thực hiện phân tích rủi ro theo hai hớng là rủi ro kinh doanh chiến lợc và rủi ro
các nhóm nghiệp vụ trọng yếu.
Rủi ro kinh doanh chiến lợc liên quan đến các yếu tố bên ngoài nh chính trị, xã
hội và các nhân tố bên ngoài khác ảnh hởng tới hoạt động kinh doanh của khách
hàng và các yếu tố nội lực khác nh các chiến lợc, mục tiêu, các chỉ tiêu đánh giá
hoạt động và các rủi ro cũng nh kiểm soát.
Rủi ro các nhóm nghiệp vụ trọng yếu đợc KPMG xác định qua việc kiểm tra
các quy trình nghiệp vụ chủ yếu của khách hàng, sử dụng để kiểm soát các rủi ro
trọng yếu và đánh giá rủi ro tiềm ẩn trong các quy trình này cũng nh các kiểm soát
hiện có để khắc phục các rủi ro đó.

KPMG sử dụng chơng trình phần mềm kiểm toán để xác định mức trọng yếu.
Chơng trình dựa trên cơ sở Tổng tài sản hoặc tổng doanh thu của đơn vị đợc kiểm
toán để xác định mức sai sót trọng yếu toàn Công ty. Dựa vào kết quả này, kiểm
toán viên có thể đánh giá mức sai phạm phân bổ cho từng khoản mục trên Báo cáo
tài chính và từ đó xác định đợc công việc cần thực hiện. Các khoản có số d nhỏ sẽ
đợc tập hợp trong phần các nhóm nghiệp vụ không trọng yếu để kiểm tra riêng.
Nh vậy, việc sử dụng phần mềm này giúp kiểm toán viên tiết kiệm đợc thời gian
cũng nh giảm bớt đợc khó khăn trong quá trình kiểm toán.
Còn tại VACO, hệ thống phơng pháp kiểm toán AS/2 (Auditing System/2) cho
phép việc đánh giá mức độ trọng yếu đợc thực hiện theo chơng trình. Kiểm toán
viên chỉ tiến hành nhập số liệu và chơng trình sẽ tự động tính toán rồi đa ra kết quả.
Theo chơng trình này thì mức độ trọng yếu cho từng loại hình doanh nghiệp là khác
nhau.
- Đối với các Công ty cổ phần tham gia thị trờng chứng khoán: Kiểm toán viên
sẽ sử dụng chỉ tiêu thu nhập sau thuế trên Báo cáo tài chính để xác định mức độ
trọng yếu. Kiểm toán viên tiến hành ớc tính thu nhập sau thuế vào ngày lập Báo cáo
tài chính và tính 5 10% tổng thu nhập sau thuế đối với mức độ trọng yếu.
- Đối với các Công ty không tham gia thị trờng chứng khoán: Kiểm toán viên
xác định mức độ trọng yếu thông qua:
+ 2% tổng tài sản hoặc vốn chủ sở hữu
+ 10% thu nhập sau thuế
+ 0.5% - 3% doanh thu dựa trên bảng tỷ lệ quy định sau:
Nguyễn Thị Thanh Diệp 7 Kiểm toán 44