Thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay Từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN THỊ PHƢƠNG

THI HµNH ¸N HµNH CHÝNH ë VIÖT NAM HIÖN NAY Tõ THùC TIÔN QUËN HOµNG MAI, THµNH PHè Hµ NéI

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

TRẦN THỊ PHƢƠNG

THI HµNH ¸N HµNH CHÝNH ë VIÖT NAM HIÖN NAY Tõ THùC TIÔN QUËN HOµNG MAI, THµNH PHè Hµ NéI
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp - Luật Hành chính
Mã số: 8380101.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TÔ VĂN HÒA

HÀ NỘI - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong

bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Trần Thị Phƣơng


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được cuốn luận văn với đề tài "Thi hành án hành
chính ở Việt Nam hiện nay – Từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà
Nội", bên cạnh sự nỗ lực của bản thân qua vận dụng những kiến thức tiếp thu
được, tìm tòi học hỏi cũng như thu thập thông tin số liệu liên quan đến đề tài
trong thực tiễn thi hành án hành chính, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ tận tình
của các thầy cô, đồng nghiệp, và bạn bè.
Vì vậy, tôi xin được tỏ lòng biết ơn và gửi lời cám ơn chân thành đến
PGS.TS. Tô Văn Hòa, người trực tiếp hướng dẫn luận văn, đã tận tình chỉ bảo
và hướng dẫn tôi tìm ra hướng nghiên cứu, tiếp cận thực tế, tìm kiếm tài liệu,
xử lý và phân tích số liệu, giải quyết vấn đề về thi hành án hành chính hiện
nay nhờ đó tôi mới có thể hoàn thành luận văn cao học của mình.
Ngoài ra, trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài tôi còn
nhận được nhiều sự quan tâm, góp ý, hỗ trợ quý báu của quý thầy cô, đồng
nghiệp, bạn bè và người thân. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: Gia
đình, Quý thầy cô Khoa Luật và Khoa sau Đại học - Đại học Quốc gia Hà
Nội, các bạn học viên trong lớp và các đồng nghiệp đã hỗ trợ, tạo điều kiện
thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian qua.

Tác giả

Trần Thị Phƣơng


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THI
HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM ...................................... 7
1.1.

Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thi hành án hành chính ............. 7

1.1.1. Khái niệm thi hành án hành chính........................................................ 7
1.1.2. Đặc điểm của thi hành án hành chính ................................................ 10
1.1.3. Vai trò của thi hành án hành chính..................................................... 13
1.2.

Chủ thể và thủ tục Thi hành án hành chính .................................. 15

1.2.1. Chủ thể của hoạt động thi hành án hành chính .................................. 15
1.2.2. Trình tự, thủ tục thi hành án hành chính ............................................ 17
1.3.

Nội dung quản lý nhà nƣớc về thi hành án hành chính và cơ
quan thi hành án hành chính .......................................................... 20

1.3.1. Nội dung quản lý nhà nước về thi hành án hành chính ...................... 20
1.3.2. Cơ quan Thi hành án hành chính ....................................................... 24
1.4.

Các yếu tố bảo đảm hiệu quả hoạt động Thi hành án hành chính .... 28

1.4.1. Bảo đảm về pháp lý ............................................................................ 28
1.4.2. Bảo đảm về chính trị .......................................................................... 29
1.4.3. Bảo đảm về xã hội .............................................................................. 31
1.5.

Khái quát một số nội dung cơ bản của pháp luật thi hành án
hành chính qua các giai đoạn .......................................................... 31

1.5.1. Giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2010 ............................................... 31


1.5.2. Giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2015 ............................................... 32
1.5.3. Giai đoạn từ năm 2015 đến nay ......................................................... 33
Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 35
CHƢƠNG 2: THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM HIỆN
NAY - TỪ THỰC TIỄN QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ
HÀ NỘI ............................................................................................. 36
2.1.

Khái quát thực trạng thi hành án hành chính ở Việt nam hiện nay.... 36

2.1.1.

Kết quả trong công tác quản lý nhà nước về thi hành án hành chính........ 36

2.1.2. Kết quả thi hành án hành chính và theo dõi thi hành án hành
chính ở Việt Nam ............................................................................... 41
2.2.

Đặc điểm về vị trí địa lý, kinh tế xã hội ảnh hƣởng đến thi
hành án hành chính ở Quận Hoàng Mai........................................ 42

2.3.

Kết quả thi hành án hành chính ở quận Hoàng Mai .................... 44

2.4.

Một số tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ......................................... 50

2.4.1. Một số tồn tại, hạn chế ....................................................................... 50
2.4.2. Nguyên nhân....................................................................................... 55
Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 60
CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU
QUẢ HOẠT ĐỘNG THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT
NAM HIỆN NAY ............................................................................. 61
3.1.

Phƣơng hƣớng nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án hành chính ... 61

3.1.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động thi hành án

hành chính .......................................................................................... 61
3.1.2. Đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay....................... 61
3.1.3. Kiện toàn tổ chức lại hệ thống các cơ quan thi hành án theo yêu
cầu cải cách tư pháp ........................................................................... 62
3.2.

Giải pháp ........................................................................................... 63

3.2.1. Giải pháp chung ................................................................................. 63


3.2.2. Giải pháp cụ thể.................................................................................. 68
3.3.

Một số khuyến nghị .......................................................................... 69

3.3.1. Về cơ chế thi hành án hành chính ...................................................... 69
3.3.2.

Về quyền hạn, nhiệm vụ của Tòa án trong thi hành án hành chính .......... 69

3.3.3. Về xét xử và thực hiện hoạt động thi hành án hành chính ................. 70
KẾT LUẬN .................................................................................................... 71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 73


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TAND:

Tòa án nhân dân

THADS:

Thi hành án dân sự

THAHC:

Thi hành án hành chính

TTHC:

Tố tụng hành chính

UBND:

Ủy ban nhân dân


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính là sản phẩm của
quá trình tố tụng hành chính tại Tòa án phải được tôn trọng và nghiêm chỉnh
thi hành theo tinh thần nguyên tắc hiến định mà nhiều bản Hiến pháp ở nước
ta đã quy định. Hoạt động thi hành án là hoạt động đưa các bản án, quyết định
của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật ra thi hành trên thực tế. Việc thi hành Bản
án theo quy định của pháp luật có tác động trực tiếp đến lòng tin của nhân dân
đối với pháp luật.
Trong quá trình hội nhập nền kinh tế quốc tế, nước ta đã và đang xây
dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, với các quan hệ
giao dịch ngày càng tăng dẫn đến các tranh chấp, khiếu kiện ngày càng nhiều

hơn, số lượng công việc mà các cơ quan Tư pháp phải giải quyết vì thế cũng
ngày càng tăng với mức độ phức tạp hơn. Đòi hỏi tất yếu đặt ra là các cơ quan
Tư pháp nói chung và cơ quan thi hành án nói riêng phải hoạt động sao cho
đạt hiệu quả cao nhất nhằm đảm bảo pháp luật được thực thi, xây dựng pháp
chế xã hội chủ nghĩa.
Luật Tố tụng hành chính (TTHC) năm 2010 được Quốc hội thông qua
ngày 24/11/2010 và có hiệu lực thi hành ngày 01/7/2011 là cơ sở pháp lý
quan trọng cho tổ chức và hoạt động thi hành án hành chính. Qua 05 năm thi
hành luật, công tác thi hành án hành chính đã từng bước đi vào nề nếp và có
những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, quá trình thi hành luật cũng cho thấy
nhiều nội dung, quy định của luật không còn phù hợp với thực tiễn và chưa
thực sự đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Vì vậy, Luật TTHC
năm 2015 được Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày 25/11/2015 và có
hiệu lực thi hành ngày 01/7/2016 tiếp tục quy định Chính phủ là cơ quan

1


thống nhất quản lý nhà nước về công tác THAHC trong phạm vi cả nước, Bộ
Tư pháp là cơ quan chịu trách nhiệm tham mưu giúp Chính Phủ về công tác
này, hệ thống các cơ quan thi hành án dân sự (THADS) được giao trách
nhiệm theo dõi thi hành án hành chính (THAHC) – đây là điểm mới của Luật
TTHC năm 2015 so với Luật TTHC năm 2010, là cơ sở pháp lý quan trọng
góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác THAHC ở nước ta hiện nay.
Trên cơ sở pháp lý nêu trên, những năm qua, công tác THAHC nói
chung và theo dõi THAHC nói riêng đã đạt được những chuyển biến tích cực;
song bên cạnh đó, vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần tiếp tục thực hiện
những giải pháp để khắc phục, nâng cao hiệu quả trong công tác này.
Quận Hoàng Mai là một trong mười quận nội thành của thủ đô Hà Nội
có số lượng án hành chính hàng năm không nhiều. Trong những năm qua,

công tác thi hành án hành chính ở quận Hoàng Mai đã đạt được những kết quả
đáng ghi nhận. Kết quả đạt được đã phản ánh sự cố gắng, nỗ lực của toàn
ngành tư pháp, sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các cấp ủy đảng, chính quyền
địa phương; sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ của các ngành hữu quan trong việc
thi hành án hành chính. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, cũng
như nhiều địa phương trên cả nước, thực trạng thi hành án hành chính ở quận
Hoàng Mai vẫn còn bộc lộ nhiều vấn đề tồn tại, yếu kém, chưa đáp ứng được
yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong tình hình mới hiện nay.
Do tính chất phức tạp của công tác thi hành án hành chính; Yêu cầu của
công cuộc cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải nghiên cứu kỹ cả về lý luận và thực tiễn đối
với loại hình thi hành án có nhiều đặc thù như thi hành án hành chính. Vì vậy,
tác giả Luận văn đã lựa chọn đề tài "Thi hành án hành chính ở Việt Nam
hiện nay – Từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội" làm luận văn
thạc sĩ luật học. Bởi lẽ đây là vấn đề đang thu hút được đông đảo các tầng lớp

2


nhân dân quan tâm. Bên cạnh đó, cũng dựa trên kinh nghiệm thực tế công tác
tại cơ quan THADS của bản thân, tác giả hiểu rằng, muốn tiến tới mục tiêu
giảm án hành chính tồn đọng, nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính thì
việc hoàn thiện pháp luật về thi hành án hành chính là một yêu cầu khách
quan và tất yếu.
2. Tình hình nghiên cứu
Qua tìm hiểu thực tế đã có nhiều đề tài, công trình nghiên cứu liên quan
đến lĩnh vực thi hành án hành chính, song chưa có công trình nào nghiên cứu
sâu về "Thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay – Từ thực tiễn quận
Hoàng Mai, thành phố Hà Nội". Tuy nhiên, để hoàn thiện đề tài này, tác giả
tham khảo, kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu của những học giả

trước đây.
3. Mục đích, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
a) Mục đích: Làm sáng tỏ cơ sở lý luận - thực tiễn về thi hành án hành
chính. Đánh giá thực tiễn thi hành án hành chính, nêu ra mặt được, mặt chưa
được của việc thi hành án hành chính. Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu
quả thi hành án hành chính ở Việt Nam nói chung và tại quận Hoàng Mai, Hà
Nội nói riêng.
b) Đối tượng nghiên cứu
- Nghiên cứu về thẩm quyền, trình tự, thủ tục THAHC qua việc theo
dõi THAHC tại các cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền và tại Chi cục
Thi hành án dân sự quận Hoàng Mai.
- Nghiên cứu những vấn đề lý luận về thi hành án hành chính, quan
điểm của Đảng và Nhà nước ta về ý nghĩa và vai trò của việc thi hành án hành
chính trong việc bảo đảm quyền cơ bản của công dân và tính tối thượng của
pháp luật trong nền pháp chế xã hội chủ nghĩa; Những vấn đề thực tiễn qua
hoạt động thi hành án hành chính thời gian qua tại quận Hoàng Mai, Hà Nội.

3


- Trên cơ sở định hướng đổi mới tổ chức bộ máy cơ quan Thi hành án
và cải cách tư pháp, xác định phương hướng hoàn thiện pháp luật nhằm đổi
mới cơ chế thi hành án hành chính ở Việt Nam đáp ứng yêu cầu của tình
hình hiện nay.
c) Phạm vi: Trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ luật học, tác giả tập
trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về thi hành án hành chính trong
các cơ quan hành chính nhà nước và theo dõi thi hành án hành chính trong cơ
quan thi hành án dân sự; đánh giá thực trạng thi hành án hành chính và từ đó
rút ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính trong
điều kiện mới của đất nước.

4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở Nghị quyết của Đảng, Luật TTHC năm
2015, Nghị định 71/2016/NĐ-CP, các văn bản pháp luật của Nhà nước về thi
hành án trong đó có thi hành án hành chính. Cơ sở thực tiễn của các báo cáo
chuyên đề về thi hành án hành chính của UBND quận Hoàng Mai, Tòa án
nhân dân quận Hoàng Mai, Chi cục Thi hành án dân sự quận Hoàng Mai, Bộ
Tư pháp, Toà án nhân dân tối cao...
Cơ sở phương pháp luận là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử. Trong khi thực hiện đề tài, tác giả sử dụng các
phương pháp sau: phương pháp hệ thống, phân tích, tổng hợp, lịch sử,
logic, so sánh, thống kê.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Thời gian qua, hoạt động thi hành án hành chính đã có những chuyển
biến và đạt được những kết quả quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành
tựu đã đạt được thì hiệu quả hoạt động của các cơ quan thi hành án dân sự
chưa thật sự đáp ứng yêu cầu thực tế đặt ra. Vì vậy, việc hoàn thiện các quy
định pháp luật thi hành án hành chính không chỉ nhằm tăng cường tính quyền

4


lực Nhà nước mà còn khuyến khích sự tự nguyện, nâng cao ý thức trách
nhiệm và chủ động thi hành án của đương sự.
Phán quyết của Tòa án nhân danh quyền lực nhà nước sẽ chỉ là quyết
định trên giấy nếu không được tổ chức thi hành hoặc thi hành không đầy đủ
trên thực tế. Hoạt động thi hành án kém hiệu quả sẽ làm vô hiệu hóa toàn bộ
hoạt động của các cơ quan tố tụng ở giai đoạn trước, gây tổn hại đến trật tự,
kỷ cương làm giảm sút lòng tin của nhân dân vào tính nghiêm minh của pháp
luật. Vì vậy, thi hành án nói chung và thi hành án hành chính nói riêng có vai
trò rất lớn trong việc góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa Việt Nam.
6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn
Đây là công trình đầu tiên nghiên cứu về cơ sở lý luận và thực tiễn thi
hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay từ thực tiễn quận Hoàng Mai, Hà
Nội. Có thể xem những nội dung sau đây là những đóng góp mới về khoa học
của luận văn:
- Làm sáng tỏ những vấn đề về lý luận và thực tiễn thi hành án hành
chính ở Việt Nam nói chung và ở quận Hoàng Mai, Hà Nội nói riêng.
- Đánh giá đúng thực trạng pháp luật thi hành án hành chính hiện hành,
trong đó làm rõ những kết quả đạt được, những hạn chế trong việc thi hành án
hành chính.
- Đưa ra một số quan điểm và đề xuất các giải pháp có tính khả thi cao
nhằm hoàn thiện pháp luật thi hành án hành chính trong thời gian tới.
Kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo
cho các hoạt động nghiên cứu, chỉ đạo, tổ chức hoạt động của công tác thi
hành án hành chính nhằm phát huy vai trò của thi hành án nói chung, góp
phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.

5


7. Bố cục của khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận
gồm 3 chương:
- Chương 1: Một số vấn đề lý luận và pháp lý về thi hành án hành chính
ở Việt Nam.
- Chương 2: Thực tiễn thi hành án hành chính trên địa bàn quận Hoàng
Mai, Hà Nội.
- Chương 3: Phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động thi
hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay.

6


CHƢƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THI HÀNH ÁN
HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM
1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thi hành án hành chính
1.1.1. Khái niệm thi hành án hành chính
Trước hết, "thi hành" theo từ điển tiếng Việt có nghĩa là làm cho
thành hiện thực điều đã được chính thức quyết định. Đến nay còn nhiều quan
điểm khác nhau về thi hành án. Quan điểm thứ nhất cho rằng thi hành án là
hoạt động tố tụng. Song, thi hành án là hoạt động tố tụng nào và nằm ở giai
đoạn nào của quá trình tố tụng thì lại có những ý kiến khác nhau. Có ý kiến
cho rằng, thi hành án là một giai đoạn tố tụng và là công đoạn cuối cùng của
hoạt động tố tụng [3, tr.1]. Ý kiến khác cho rằng, thi hành án là một thủ tục
tố tụng đặc biệt mang cả đặc trưng của tố tụng dân sự, tố tụng hình sự và tố
tụng hành chính, thi hành án vừa tôn trọng quyền tự định đoạt của đương sự,
vừa biểu hiện tính cưỡng chế của Nhà nước. Quan điểm thứ hai, coi thi hành
án là hoạt động quản lý hành chính – tư pháp. Thi hành án không phải giai
đoạn tố tụng, bởi lẽ thi hành án có mục đích khác với mục đích tố tụng; tố
tụng là quá trình đi tìm sự thật của các vụ việc theo đúng quy định của pháp
luật, còn thi hành án là quá trình tiến hành các hoạt động nhằm thực hiện các
bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật [11, tr.76]. Quan
điểm thứ ba cho rằng, thi hành án là hoạt động tư pháp nên phải gắn với
khâu hoạt động xét xử để tạo một cơ chế chặt chẽ và có hiệu quả nhằm đưa
ra và đảm bảo thi hành các bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định
khác theo quy định của pháp luật [20, tr.17].
Mỗi quan điểm nêu trên đều có những cơ sở khoa học riêng, tuy nhiên
theo quan điểm của tác giả thì thi hành án là hoạt động hành chính- tư pháp

7


mang tính quyền lực nhà nước, do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thi
hành theo trình tự thủ tục do pháp luật quy định, thông qua đó bản án, quyết
định của cơ quan có thẩm quyền được thi hành trên thực tế.
Bản án là văn bản ghi nhận phán quyết của Tòa án sau khi xét xử một
vụ án. Bản án đánh dấu sự kết thúc toàn bộ quá trình điều tra, truy tố, xét xử,
cho nên nội dung của nó phải phản ánh những kết quả của phiên tòa và ý kiến
phân tích, đánh giá của hội đồng xét xử. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có
nhiệm vụ viết bản án. Do vậy, thi hành án là công đoạn cuối cùng, bảo đảm
cho bản án, quyết định của Tòa án được chấp hành, góp phần quan trọng
trong việc thực hiện nguyên tắc Hiến định: “Bản án, quyết định của Tòa án
nhân dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn
trọng; cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”.
Thi hành án là quá trình diễn ra sau quá trình xét xử của Tòa án. Bản
án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật là cơ sở để tiến hành các
hoạt động thi hành án. Vì vậy, có thể nói không có kết quả của hoạt động xét
xử thì cũng không có hoạt động thi hành án. Mặc dù vậy để tiến hành các
hoạt động thi hành án đòi hỏi những nguyên tắc, thủ tục và cách thức hoạt
động riêng. Ví dụ: Cơ quan thi hành án dân sự chỉ có thể tiến hành các hoạt
động thi hành án khi có quyết định thi hành án, cơ quan thi hành án hình sự
chỉ thi hành án đối với người bị kết án phạt tù khi có quyết định thi hành án
phạt tù của Tòa án...
Từ khái niệm về thi hành án nêu trên có thể thấy, thi hành án hành
chính là một bộ phận quan trọng của thi hành án nên cũng là hoạt động hành
chính- tư pháp. Khoản 1 Điều 3 nghị định 71/2016/NĐ-CP quy định:
Thi hành án hành chính là việc thi hành bản án, quyết định của Tòa
án về vụ án hành chính được thi hành quy định tại Điều 309 Luật Tố

tụng hành chính năm 2015, trừ quyết định về phần tài sản trong bản
án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính [4, Điều 3, Khoản 1].
8


Cũng giống như thi hành án dân sự, thi hành án hình sự, thi hành án
hành chính là quá trình hiện thực hóa các phán quyết của Tòa án trên thực tế
cuộc sống và được điều chỉnh bởi các quy định của pháp luật có liên quan.
Tuy nhiên, khác với thi hành án dân sự và thi hành án hình sự, thi hành án
hành chính là quá trình thi hành các bản án, quyết định của Tòa án về vụ án
hành chính. Ngoài ra, không phải mọi phán quyết trong bản án, quyết định
của Tòa án về vụ án hành chính đều được điều chỉnh hoàn toàn bởi pháp luật
tố tụng hành chính, vì những phán quyết của Tòa án về phần tài sản (án phí,
bồi thường thiệt hại, trả lại tài sản, giao lại đất đai) trong bản án, quyết định
của Tòa án về vụ án hành chính sẽ được điều chỉnh bởi Luật thi hành án dân
sự và được tổ chức thực hiện theo quy trình thi hành án dân sự.
Về cơ chế thi hành án hành chính: Thi hành án dân sự, thi hành án hình
sự, pháp luật quy định cơ chế một chủ thể thứ ba (cơ quan thi hành án dân sự,
cơ quan thi hành án hình sự) được Nhà nước giao trách nhiệm tổ chức thi
hành bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực thi hành. Thi hành án hành
chính được thực hiện theo cơ chế “tự thi hành” của người phải thi hành án.
Theo đó, người phải thi hành án (thường là các cơ quan nhà nước) có trách
nhiệm (tự mình) nghiêm chỉnh chấp hành các nghĩa vụ theo bản án, quyết
định của Tòa; Tòa án tham gia quá trình này với vai trò là cơ quan đã ra phán
quyết về vụ án hành chính có thẩm quyền ra quyết định buộc thi hành án hành
chính trong trường hợp người phải thi hành án vi phạm nghĩa vụ tự nguyện thi
hành án; cơ quan thi hành án dân sự tham gia vào quá trình này với vai trò là
cơ quan theo dõi thi hành án hành chính và Thủ trưởng cấp trên trực tiếp của
người phải thi hành án có trách nhiệm chỉ đạo, đôn đốc người phải thi hành án
chấp hành án và xử lý trách nhiệm đối với tổ chức, cá nhân thuộc thẩm quyền

quản lý có hành vi chậm thi hành án, không chấp hành hoặc chấp hành không
đúng bản án, quyết định của Tòa án.

9


1.1.2. Đặc điểm của thi hành án hành chính
Thứ nhất, Chủ thể của thi hành án hành chính một bên là công dân
hoặc một nhóm công dân, bên còn lại là cơ quan nhà nước hoặc nhân viên
nhà nước.
Xuất phát từ mối quan hệ “quyền lực – phục tùng”. Điều này chính là
điểm khác biệt cơ bản của quan hệ pháp luật hành chính với các loại quan hệ
pháp luật khác. Người bị kiện thường là cơ quan, tổ chức, người đứng đầu
cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyết định hành chính, hành vi hành chính,
quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết
định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách cử tri bị khởi kiện; Người khởi kiện
là cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện vụ án hành chính đối với quyết định
hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết
định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh, danh sách
cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử Đại biểu hội đồng
nhân dân, danh sách cử tri trưng cầu ý dân; Đối tượng bị khiếu kiện hành
chính ở đây là các quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ
luật buộc thôi việc…
Thứ hai, nét đặc trưng của quan hệ quản lý vốn là quan hệ không
bình đẳng.
Yếu tố căn bản trong thi hành án hành chính là tính chất chấp hành,
quản lý và phương pháp mệnh lệnh, bắt buộc. So với các giai đoạn tố tụng
trước đó, hoạt động thi hành án hành chính được bắt đầu bằng việc ban hành
quyết định của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự (đối với việc thi hành
phần tài sản trong bản án, quyết định hành chính) hoặc việc ban hành quyết

định sửa đổi, thay thế quyết định hành chính đã bị tuyên hủy một phần hoặc
toàn bộ, thực hiện một hành vi hành chính mới theo đúng pháp luật của cơ
quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước.

10


Bản thân của việc ban hành quyết định hành chính, thực hiện hành vi
hành chính mới và nội dung của những quyết định mới này đều mang tính bắt
buộc chấp hành đối với tất cả các chủ thể có trách nhiệm và nghĩa vụ liên
quan. Các cơ quan, tổ chức, công dân, trong phạm vi trách nhiệm của mình có
nghĩa vụ chấp hành và phối hợp thực hiện để thi hành án đạt hiệu quả. Tính
chấp hành trong thi hành án hành chính phản ánh một đặc trưng chứng tỏ nó
không đơn thuần là hoạt động tố tụng thuần túy tức là tôn trọng tính bình
đẳng về quyền và nghĩa vụ của các đương sự mà mang tính bất bình đẳng
giữa một bên là người, cơ quan đại diện cho quyền lực nhà nước và bên kia là
cá nhân, tổ chức.
Sự không bình đẳng giữa các bên là cơ quan trong bộ máy nhà nước bắt
nguồn từ quan hệ cấp trên với cấp dưới trong tổ chức của bộ máy nhà nước,
giữa các cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức xã hội, đơn vị kinh tế,
các tổ chức và cá nhân khác. Trong các quan hệ đó, cơ quan hành chính
nhà nước nhân danh nhà nước để thực hiện chức năng chấp hành – điều hành
trong lĩnh vực được phân công phụ trách. Các đối tượng kể trên phải phục
tùng ý chí của nhà nước mà người đại diện là cơ quan hành chính nhà nước.
Do vậy, thi hành án là một hoạt động khó khăn, phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp
đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự, đặc biệt, việc thi hành
bản án, quyết định hành chính của Tòa án lại càng gặp nhiều vấn đề nhạy
cảm, khó khăn hơn khi đối tượng phải thi hành án là các cơ quan nhà nước.
Thứ ba, phán quyết của Toà án hành chính chỉ phán quyết về tính hợp
pháp của quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính của cơ quan nhà

nước hoặc nhân viên nhà nước.
Thi hành án hành chính mang tính chất hành chính vì hoạt động này là
một dạng hoạt động vừa mang tính chấp hành vừa mang tính quản lý, điều

11


hành. Tính chấp hành thể hiện ở Điều 23 của Luật Tố tụng hành chính năm
2015 quy định:
Bản án, quyết định của Toà án về vụ án hành chính đã có hiệu lực
pháp luật phải được thi hành và phải được cá nhân, cơ quan, tổ
chức tôn trọng. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan phải
nghiêm chỉnh chấp hành. Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn
của mình, Toà án, cơ quan, tổ chức được giao nhiệm vụ có liên
quan đến việc thi hành bản án, quyết định của Toà án phải
nghiêm chỉnh thi hành và chịu trách nhiệm trước pháp luật về
việc thực hiện nhiệm vụ đó [19, Điều 23].
Ví dụ: Trường hợp Tòa tuyên bác yêu cầu khởi kiện, người khởi kiện
phải tiếp tục chấp hành quyết định hành chính đã bị kiện. Còn khi Tòa án đã
tuyên bố quyết định hành chính, hành vi hành chính đã thực hiện là trái pháp
luật hoặc buộc cơ quan lập danh sách cử tri sửa đổi, bổ sung danh sách cử tri
thì người có nghĩa vụ thi hành án phải thực hiện bản án, quyết định có hiệu
lực của Tòa ngay khi nhận được hoặc phải thực hiện trong một thời gian được
ấn định trước (10 ngày đối với trường hợp Tòa án tuyên hủy quyết định kỷ
luật buộc thôi việc). Như vậy, Bản án, quyết định của Tòa án trở thành một
"mệnh lệnh cấp trên" phải được chấp hành nghiêm túc đối với tất cả các
đương sự trong vụ án hành chính và các cơ quan, cá nhân có liên quan.
Tính chấp hành của THAHC còn thể hiện ở cơ chế tự thi hành của
người phải thi hành án. Điều 311, Điều 312 Luật tố tụng hành chính năm
2015 quy định:

Người phải thi hành án phải thi hành ngay bản án, quyết định quy
định tại điểm e và điểm g khoản 1 Điều này kể từ ngày nhận được
bản án, quyết định của Tòa án; Người phải thi hành án phải thi hành
bản án, quyết định của Tòa án quy định tại các điểm a, b, c, d và đ

12


khoản 1 Điều này trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được bản
án, quyết định của Tòa án. Cơ quan phải thi hành bản án, quyết định
của Tòa án phải thông báo kết quả thi hành án quy định tại khoản
này bằng văn bản cho Tòa án đã xét xử sơ thẩm và cơ quan thi hành
án dân sự cùng cấp với Tòa án đã xét xử sơ thẩm vụ án đó. Quá thời
hạn quy định tại khoản 2 Điều 311 mà người phải thi hành án
không thi hành thì người được thi hành án có quyền gửi đơn đến
Tòa án đã xét xử sơ thẩm ra quyết định buộc thi hành bản án, quyết
định của Tòa án theo quy định tại khoản 1 Điều 312 của Luật này.
Chính phủ quy định cụ thể về thời hạn, trình tự, thủ tục thi hành án
hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người không thi hành bản
án, quyết định của Tòa án [19, Điều 311 - 312].
Thứ tư, người có thẩm quyền trong theo dõi THAHC không chỉ là
những người có kiến thức pháp lý mà còn phải là những công chức có kiến
thức về quản lý nhà nước và am hiểu các ngành kinh tế - kỹ thuật khác như:
tài chính, thuế, nhà đất, xây dựng… Thực tế, có những bản án, quyết định có
hiệu lực pháp luật, nhưng không thể thi hành được, đòi hỏi cán bộ thi hành án
phải có kỹ năng phát hiện để phối hợp với cơ quan có thẩm quyền kịp thời có
kiến nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm… đảm bảo phần nội dung án
tuyên có thể thi hành đúng và đạt hiệu quả trên thực tế.
1.1.3. Vai trò của thi hành án hành chính
Hoạt động thi hành án có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc giữ

vững kỷ cương phép nước, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, đảm bảo
cho quyền lực tư pháp được thực thi. Trong đó, thi hành án hành chính có vai
trò to lớn thúc đẩy, hiện thực hóa những phán quyết về vụ án hành chính đã
có hiệu lực pháp luật.
Sự ra đời của Tòa án hành chính thuộc Tòa án nhân dân (từ khi Pháp
lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính được ban hành và có hiệu lực
13


ngày 01/7/1996) đánh dấu một mốc quan trọng trong việc hoàn thiện cơ chế
kiểm soát quyền lực nhà nước ở nước ta. Việc thành lập Tòa án hành chính
cùng sự ra đời của Bộ luật tố tụng hành chính là một bước tiến quan trọng góp
phần kiểm soát hoạt động của các cơ quan hành chính. Nó làm thay đổi một
thực tế từ trước đến nay, chỉ có nhà nước phán xử hành vi của công dân, còn
hành vi sai trái của cơ quan nhà nước chưa bị phán xử. Từ đó tạo ra một cơ
chế khách quan để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và công dân
trước sự xâm hại của Nhà nước, tạo lập và duy trì chế độ kỷ cương, pháp chế
nghiêm minh, bảo đảm dân chủ trong hoạt động của các cơ quan nhà nước.
- Thi hành án hành chính là thước đo hiệu quả hoạt động xét xử của
Tòa án và hoạt động tư pháp khác, đảm bảo các nội dung bản án, quyết định
có hiệu lực của Tòa án được thi hành, thể hiện tính nghiêm minh của pháp
luật, đồng thời đảm bảo quyền lợi của công dân, của doanh nghiệp. Kết quả
thi hành án hành chính là thước đo đánh giá tính hiệu quả của bản án, quyết
định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án. Nếu bản án không được thi hành, có
nghĩa pháp luật mà bản án căn cứ vào không có ý nghĩa trên thực tế.
- Thi hành án hành chính góp phần giữ gìn trật tự, kỷ cương an toàn
xã hội, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Với vai trò là một khâu của
quá trình thực thi công lý trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, yêu
cầu, nhiệm vụ nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống thi
hành án hành chính đặt ra rất nặng nề. Văn kiện Đại hội lần thứ XII của

Đảng khẳng định:
Tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp, xây
dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh,
từng bước hiện đại; bảo vệ pháp luật, công lý, quyền con người,
quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà
nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân.

14


Thi hành án hành chính góp phần nâng cao ý thức pháp luật của nhân
dân. Thông qua Quản lý Nhà nước, thi hành án hành chính tác động tới các
đối tượng phải thi hành án để họ tự giác thi hành nghĩa vụ đã được xác định
trong các bản án, quyết định của Tòa án; Giáo dục họ có ý thức tôn trọng
pháp luật, tôn trọng lợi ích của cá nhân, tôn trọng kỷ luật nhà nước thông qua
việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật sâu rộng dưới nhiều hình thức
tới mọi tầng lớp nhân dân, nhất là Luật Tố tụng hành chính và các văn bản
pháp luật có liên quan. Qua đó, nâng cao nhận thức, tranh thủ sự đồng tình,
ủng hộ, phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và nhân dân trong
công tác thi hành án hành chính.
Trên thế giới, bên cạnh xu thế hòa bình, hợp tác cùng phát triển, thì
chiến tranh, xung đột sắc tộc, tôn giáo, tranh chấp về biên giới, lãnh thổ, hoạt
động khủng bố... tiếp tục diễn ra ở nhiều nơi với tính chất, mức độ ngày càng
nguy hiểm, phức tạp. Ở trong nước, sau hơn 30 năm thực hiện đường lối đổi
mới do Ðảng ta khởi xướng và lãnh đạo, đất nước ta đã đạt những thành tựu
to lớn, có ý nghĩa lịch sử, nhưng cũng phải đối mặt với không ít khó khăn,
thách thức. Vì vậy, thi hành án nói chung và thi hành án hành chính nói riêng
thúc đẩy công lý phải được thực thi, phục vụ thắng lợi nhiệm vụ phát triển
kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước.
1.2. Chủ thể và thủ tục Thi hành án hành chính

1.2.1. Chủ thể của hoạt động thi hành án hành chính
Chủ thể của hoạt động thi hành án hành chính bao gồm người được thi
hành án, người phải thi hành án, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Theo quy định tại Khoản 4 Điều 3 Nghị định 71/2016/NĐ-CP thì người
phải thi hành án là cá nhân, cơ quan, tổ chức phải thực hiện nghĩa vụ trong
bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính được thi hành.
Đối tượng bị khởi kiện trong các vụ án hành chính là những quyết định

15


hành chính, hành vi hành chính của cơ quan Nhà nước, người có thẩm quyền.
Do đó, người phải thi hành án trong trường hợp này là các cơ quan Nhà nước,
cán bộ, công chức trong cơ quan Nhà nước. Ngoài ra, cơ quan quản lý cấp
trên trực tiếp của người phải thi hành án hành chính có vai trò quan trọng
trong thi hành án hành chính.
Để đấu tranh chống hành vi vi phạm của cơ quan nhà nước, của cán
bộ, công chức hành chính nhà nước, trong luật pháp hành chính của nước ta
đã có những chế định quy định rằng cấp trên phải luôn kiểm tra, giám sát
công việc của cấp dưới. Tuy nhiên, sự kiểm soát đó chỉ có ý nghĩa khi thủ
trưởng cấp trên là những người thực sự công tâm, không nể nang e dè.
Ngược lại, khi trong các hành vi vi phạm có mối liên quan nhân quả giữa
cấp trên với cấp dưới sẽ xảy ra các hiện tượng ô dù, bao che. Việc thi hành
án hành chính của cơ quan và cán bộ, nhân viên nhà nước trong các trường
hợp này thật sự khó khăn, phức tạp. Mặt khác, các quyết định hành chính sai
trái bị hủy bỏ, quyền hay lợi ích của người khởi kiện có được khôi phục hay
không lại hoàn toàn phụ thuộc vào cơ quan hành chính. Vì vậy, các phán
quyết của Tòa án chưa được thực thi nghiêm túc là thách thức đối với hoạt
động thi hành án hành chính.
Chủ thể tham gia vào quá trình thi hành án hành chính là các cơ quan

THADS. Theo quy định của pháp luật thì cơ quan THADS gồm có: Cơ quan
THADS tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Cơ quan THADS huyện,
quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; Cơ quan thi hành án quân khu và tương
đương. Các cơ quan THADS tham gia vào hoạt động thi hành án hành chính
với vai trò chủ động ra Quyết định thi hành án đối với phần tài sản theo Luật
thi hành án dân sự; mở sổ, lập hồ sơ theo dõi việc thi hành án hành chính đối
với các phần quyết định khác của Tòa án theo Luật tố tụng hành chính năm
2015. (Trước đây là đôn đốc thi hành án hành chính theo Luật tố tụng hành
chính năm 2010)
16


1.2.2. Trình tự, thủ tục thi hành án hành chính
Thời hạn, trình tự, thủ tục THAHC theo Luật Tố tụng hành chính 2015
và Nghị định số 71/2016 ngày 1/7/2016 của Chính phủ quy định như sau:
Bước 1. Tự nguyện thi hành án
Khoản 2 Điều 311 Luật tố tụng hành chính 2015; Điều 10 Nghị định
số 71/2016 ngày 1/7/2016 quy định:
Người phải thi hành án có trách nhiệm thi hành bản án, quyết định
của Tòa án trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được bản án,
quyết định của Tòa án. Đối với bản án, quyết định thuộc trường
hợp phải thi hành ngay theo quy định tại điểm e, g khoản 1 Điều
311 Luật tố tụng hành chính năm 2015 (Bản án, quyết định của
Tòa án buộc cơ quan lập danh sách cử tri sửa đổi, bổ sung danh
sách cử tri và quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời của
Tòa án), người phải thi hành án phải tổ chức thi hành ngay.
Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày hết thời hạn tự nguyện thi
hành án, cơ quan phải thi hành án phải thông báo bằng văn bản tình hình, kết
quả thi hành án cho Tòa án đã xét xử sơ thẩm, Viện kiểm sát và cơ quan thi
hành án dân sự cùng cấp với Tòa án đã xét xử sơ thẩm, đồng thời báo cáo cơ

quan cấp trên trực tiếp (Khoản 2 Điều 311 Luật tố tụng hành chính 2015 và
khoản 2 Điều 10 Nghị định số 71/2016 ngày 1/7/2016). Đây là nguồn thông
tin để cập nhật tình hình thi hành các bản án, quyết định hành chính của Tòa
án theo chức năng theo dõi thi hành án hành chính của các cơ quan thi hành
án dân sự.
Bước 2. Yêu cầu ra quyết định buộc thi hành án hành chính
Điều 312 Luật tố tụng hành chính 2015; Điều 11 Nghị định số 71/2016
ngày 1/7/2016 quy định:
Khi hết thời hạn tự nguyện thi hành án mà người phải thi hành án

17