Pháp Luật Về Hoạt Động Huy Động Vốn Của Ngân Hàng Thương Mại - Thực Trạng Tại Ngân Hàng Đông Á

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT KINH DOANH – THƯƠNG MẠI

 

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
Khóa 33 (2007 – 2011)
Đề tài:

PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG
VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI –
THỰC TRẠNG TẠI NGÂN HÀNG ĐÔNG Á,
CHI NHÁNH KIÊN GIANG

Giảng viên hướng dẫn:
Thạc Sĩ: Lê Huỳnh Phương Chinh
Bộ môn: Luật Kinh doanh - Thương Mại

Sinh viên thực hiện:
Võ Thị Bảo Trâm
MSSV: 5075073
Lớp: Luật Thương Mại 1-K33

Cần Thơ, tháng 4 năm 2011


Luận văn tốt nghiệp

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
 ............................................................................................................

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
 ............................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

NHTW :

Ngân hàng trung ương

NHNN :
TCTD :
NHTM :

Ngân hàng Nhà nước
Tổ chức tín dụng
Ngân hàng thương mại

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................1
1. Lý do nghiên cứu ...........................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .....................................................................................2
3. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu ..............................................................................2
5. Bố cục đề tài...................................................................................................2
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ...............................................................3
1.1. Khái niệm về hoạt động huy động vốn của NHTM...................................3
1.1.1. Giới thiệu về các hoạt động của NHTM................................................3
1.1.1.1 Hoạt động huy động vốn và tín dụng................................................5
1.1.1.2. Hoạt động dịch vụ thanh toán và ngân quỹ ......................................7
1.1.1.3. Các hoạt động khác .........................................................................8
1.1.2. Khái niệm hoạt động huy động vốn của NHTM ...................................9
1.2. Vai trò của hoạt động huy động vốn của NHTM ....................................11
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động huy động vốn của NHTM ..........14
1.3.1. Các nhân tố chủ quan .........................................................................14
1.3.2. Các nhân tố khách quan .....................................................................16
1.4. Sự cần thiết điều chỉnh của pháp luật về hoạt động huy động vốn của
NHTM ..............................................................................................................18
CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG
VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI....................................................20
2.1. Quy định của pháp luật về hoạt động huy động vốn bằng hình thức
nhận tiền gửi ....................................................................................................20
2.1.1. Khái niệm tiền gửi...............................................................................20
2.1.2. Quy định của pháp luật về các loại tiền gửi........................................21
2.1.3. Ý nghĩa việc phân chia các loại tiền gửi .............................................22
2.1.4. Hợp đồng tiền gửi................................................................................23
2.1.4.1. Định nghĩa hợp đồng tiền gửi ........................................................23
2.1.4.2. Quy định pháp luật về chủ thể tham gia hoạt động tiền gửi...........24
2.1.4.3. Thủ tục trong hoạt động huy động vốn thông qua hình thức nhận
tiền gửi.......................................................................................................35

2.2. Quy định của pháp luật về hoạt động huy động vốn bằng hình thức phát
hành giấy tờ có giá...........................................................................................38
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

2.2.1. Quy định của pháp luật về các loại giấy tờ có giá...............................38
2.2.2. Chủ thể của hoạt động huy động vốn thông qua hình thức phát hành
giấy tờ có giá của NHTM..............................................................................40
2.2.3. Hình thức và bản chất của giao dịch phát hành giấy tờ có giá...........41
2.2.4. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch phát hành giấy tờ có
giá .................................................................................................................41
2.2.5. Điều kiện và thủ tục phát hành giấy tờ có giá.....................................43
2.2.5.1. Điều kiện phát hành giấy tờ có giá.................................................43
2.2.5.2. Thủ tục phát hành giấy tờ có giá....................................................45
2.3. Quy định của pháp luật về hoạt động huy động vốn bằng hình thức vay
vốn Ngân hàng Nhà nước................................................................................47
2.3.1. Quy định của pháp luật về hoạt động cho vay có bảo đảm bằng cầm
cố giấy tờ có giá của NHNN đối với các ngân hàng ....................................48
2.3.1.1. Khái niệm và nguyên tắc cho vay cầm cố .....................................48
2.3.1.2. Điều kiện cho vay cầm cố và thực hiện cho vay cầm cố .................49
2.3.2. Quy định của pháp luật về hoạt động chiết khấu giấy tờ có giá của
NHNN đối với các ngân hàng ......................................................................51
2.3.2.1. Khái niệm, hình thức và điều kiện chiết khấu ...............................51
2.3.2.2. Quy trình thủ tục thực hiện chiết khấu giấy tờ có giá.....................52
2.3. Quy định của pháp luật về hoạt động huy động vốn bằng hình thức vay
vốn tổ chức tín dụng, tổ chức tài chính...........................................................54

2.3.1. Quy định pháp luật về nguyên tắc cho và đi vay .................................55
2.3.2. Hợp đồng cho vay................................................................................56
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN TẠI
NGÂN HÀNG ĐÔNG Á- CHI NHÁNH KIÊN GIANG VÀ MỘT SỐ KIẾN
NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN HỆ THỐNG PHÁP LUẬT ...........................59
3.1. Thực trạng huy động vốn tại Ngân hàng Đông Á – Chi nhánh Kiên
Giang từ năm 2008 - 2010 ...............................................................................59
3.2. Thực trạng áp dụng pháp luật về hoạt động huy động vốn của Ngân
hàng Đông Á – Chi nhánh Kiên Giang và một số ý kiến nhằm hoàn thiện
pháp luật về hoạt động huy động vốn của NHTM .........................................63
3.2.1. Việc huy động vốn thông qua hình thức nhận tiền gửi ......................63
3.2.2. Việc huy động vốn thông qua hình thức phát hành giấy tờ có giá .....66
3.2.3. Việc huy động vốn thông qua hình thức vay vốn của NHNN; của các
TCTD; tổ chức tài chính khác ......................................................................68

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

3.3. Một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả trong hoạt động huy động vốn
và mục tiêu phát triển của các NHTM ...........................................................69
KẾT LUẬN......................................................................................................72

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm

Luận văn tốt nghiệp

DANH MỤC BIỂU BẢNG

Bảng 3.1: Tình hình huy động vốn tại Chi nhánh Ngân hàng Đông Á – Kiên
Giang (2008- 2010) .........................................................................................60
Đồ thị 3.1: Cơ cấu nguồn vốn huy động tại Chi nhánh Ngân hàng Đông Á – Kiên
Giang (2008- 2010) .........................................................................................61

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu
Sau hơn 20 năm từ Đại hội Đảng lần thứ VI (tháng 12 năm 1986), Nhà
nước ta đã quyết định thực hiện chính sách đổi mới, chuyển từ cơ chế kinh tế kế
hoạch hóa tập trung, bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước
theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện đa phương hóa và đa dạng hóa quan
hệ kinh tế đối ngoại. Chính sự thay đổi kịp thời này đã mang đến cho nền kinh tế
nước ta nhiều cơ hội, nhưng song song đó là những thách thức cho cả nền kinh tế
nước nhà.
Bởi lẽ, muốn tăng trưởng nền kinh tế thì một trong những yếu tố quan trọng
cần phải có là vốn. Nguồn vốn sẽ giúp các doanh nghiệp trang bị máy móc công
nghệ hiện đại, đào tạo nguồn nhân lực và ứng dụng các thành tựu công nghệ
mới…Vốn giúp cho cá nhân, hộ gia đình làm kinh tế, nâng cao đời sống của họ.

Có thể nói nguồn vốn để đầu tư phát triển theo chiều rộng lẫn chiều sâu nhằm tạo
ra nhiều của cải vật chất. Chính vì thế, nhu cầu về vốn là nhu cầu rất cần thiết và
cấp bách hiện nay. Song, nhu cầu này của từng doanh nghiệp, cá nhân là khác
nhau. Có doanh nghiệp, cá nhân cần nguồn vốn nhưng ngược lại cũng có các
doanh nghiệp, cá nhân có nguồn vốn nhàn rỗi. Do đó, với một trong những chức
năng là trung gia tín dụng, ngân hàng thương mại thật sự là cầu nối giữa người
thừa vốn và người có nhu cầu về vốn. Và có thể nói nghiệp vụ huy động vốn
chính là một trong những hoạt động hết sức đặc thù của ngân hàng thương mại
(NHTM), là tiêu chí để phân biệt giữa ngân hàng và các doanh nghiệp khác. Vì
tầm quan trọng cũng như sự cần thiết của hoạt động này, Nhà nước cần xây dựng
một hành lang pháp lý an toàn và thông thoáng, tạo điều kiện cho các NHTM
thực hiện chức năng, vai trò của mình một cách dễ dàng và hiệu quả. Chính vậy,
người viết đã quyết định chọn đề tài “PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG HUY
ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI – THỰC TRẠNG TẠI
NGÂN HÀNG ĐÔNG Á, CHI NHÁNH KIÊN GIANG”. Thông qua nghiên
cứu, tìm hiểu vai trò và các quy định pháp luật về hoạt động huy động vốn, người
viết đã nêu lên thực trạng áp dụng pháp luật tại địa phương và những ý kiến
nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài “Pháp luật về hoạt động huy động vốn của ngân hàng thương mại –
Thực trạng tại Ngân hàng Đông Á, chi nhánh Kiên Giang” trên cơ sở hệ thống
lý luận cơ bản và thông qua việc phân tích đánh giá thực trạng các quy định của
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 1

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

pháp luật, thực tiễn áp dụng các quy định đó của ngân hàng để chỉ ra những
thành tựu đạt được cũng như những tồn tại hạn chế cần phải khắc phục trong quá
trình huy động vốn và nguyên nhân của thực trạng; từ đó đưa ra một số ý kiến
nhằm hoàn thiện pháp luật về huy động vốn của các NHTM ở Việt Nam.
3. Phạm vi nghiên cứu
Thời gian nghiên cứu: thời gian thực hiện đề tài bắt đầu từ tháng 1 năm
2011 đến tháng 4 năm 2011.
Không gian nghiên cứu: thực trạng áp dụng pháp luật tại Ngân hàng Đông
Á, chi nhánh Kiên Giang.
Đối tượng nghiên cứu: đây là một lĩnh vực cần có kiến thức chuyên môn về
kinh tế, nghiệp vụ… Vì thế, đối với đề tài này do hạn chế về thời gian cũng như
kiến thức chuyên ngành, người viết tập trung nghiên cứu khái quát chung về hoạt
động của NHTM; phân tích, đánh giá khái quát các quy định của pháp luật về
huy động vốn của các NHTM. Đồng thời, người viết còn tìm hiểu thực trạng áp
dụng pháp luật tại địa phương. Từ đó đưa ra ý kiến đóng góp nhằm hoàn thiện hệ
thống pháp luật.
4. Phương pháp nghiên cứu
Người viết đã áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
Nhóm phương pháp lý luận: người viết nghiên cứu lý theo phương pháp
phân tích luật viết; phương pháp phân tích, tổng hợp.
Ngoài ra, người viết còn sử dụng phương pháp sưu tầm số liệu thực tế;
phương pháp phân tích, đánh giá, lưu trữ số liệu thực tế.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo đề tài được
chia thành ba chương với bố cục như sau:
Chương 1: Khái quát chung về hoạt động huy động vốn của NHTM.
Chương 2: Quy định pháp luật về hoạt động huy động vốn của NHTM.
Chương 3: Thực trạng về hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng Đông Á –
Chi nhánh Kiên Giang và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Đây là một đề tài có liên quan đến nhiều vấn đề nên người viết không tránh
khỏi những khiếm khuyết. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của quý thần cô
và các bạn để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Trong quá trình thực hiện đề tài người viết xin chân thành cảm cơn Th.S Lê
Huỳnh Phương Chinh đã tận tình hướng dẫn, cảm ơn Ban giám đốc Ngân hàng
Đông Á – Chi nhánh Kiên Giang đã tạo điều kiện cho người viết thực hiện đề tài
này.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 2

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Trong chương này, người viết sẽ đề cập sơ lược đến hoạt động của NHTM
và đưa ra khái niệm về huy động vốn. Đồng thời, sẽ nêu rõ vai trò cũng như các
nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động này. Từ đó, cho thấy sự cần thiết điều chỉnh
của pháp luật về hoạt động huy động vốn của NHTM.
1.1. Khái niệm về hoạt động huy động vốn của NHTM
1.1.1. Giới thiệu về các hoạt động của NHTM
Lịch sử hình thành và phát triển của ngân hàng gắn liền với quá trình hình
thành và phát triển của tiền tệ. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy nghề ngân
hàng xuất hiện đầu tiên ở miền bắc Italia vào thời kỳ trung cổ. Người Italia gọi
nghề kinh doanh này là “Banco”1.
Có thể thấy rằng, bắt đầu từ việc vật ngang giá chung xuất hiện trong mua

bán, trao đổi hàng hóa, các quan hệ và hoạt động kinh doanh dịch vụ trao đổi liên
quan trực tiếp đến vật ngang giá chung đã được hình thành. Khi vật ngang giá
chung được cố định bằng những vật liệu có giá trị nội tại cao và có nhiều thuộc
tính tự nhiên thuận tiện cho việc bảo quản, chia nhỏ cũng như lưu hành, khi đó
vật ngang giá chung chính thức được xem là tiền tệ. Cùng với nó là sự xuất hiện
của những thương gia chuyên kinh doanh những dịch vụ này mang tính chất của
của hoạt động ngân hàng và những ngân hàng ở giai đoạn sơ khai. Chính sự ra
đời của ngân hàng và hoạt động kinh doanh tiền tệ là kết quả phân công lao động
trong xã hội và thực hiện chức năng của tiền tệ2.
Thật vậy, sự phát triển của ngân hàng cũng như hoạt động ngân hàng gắn
liền với sự phát triển của xã hội. Đó là cả một quá trình phát triển lâu dài, không
dễ có thể định nghĩa chính xác. Với bản chất là một hoạt động kinh doanh, nhưng
hoạt động ngân hàng có những đặc trưng nhất định mà các lĩnh vực sản xuất kinh
doanh thông thường không có. Tìm hiểu về những đặc trưng này là cần thiết, vì
chúng ảnh hưởng khá rõ nét đến hệ thống các quy định của pháp luật ngân hàng.
Một là, hoạt động ngân hàng có bản chất dịch vụ kinh doanh liên quan trực
tiếp đến tiền tệ.
Hai là, hoạt động ngân hàng ẩn nhiền nguy cơ rủi ro cao.
1

Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật Ngân hàng, NXB Công an nhân dân, 2006, tr.8
Đại học Quốc gia Hà Nội, Khoa Luật, Giáo trình Luật Ngân hàng, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội,
2005, tr.10
2

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 3

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm

Luận văn tốt nghiệp

Ba là, hoạt động ngân hàng có tình chuyên môn nghiệp vụ cao.
Bốn là, hoạt động ngân hàng có tình hợp tác và tình quốc tế sâu sắc3.
Theo khoản 7 Điều 20 Luật Các Tổ chức tín dụng 1997 (sửa đổi bổ sung
năm 2004) quy định “Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và
dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền
này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán” . Quy định này đã được
Luật Các tổ chức tín dụng 2010 đã sửa đổi tại khoản 12 Điều 4 quy định như sau
“Hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung ứng thường xuyên một hoặc một
số các nghiệp vụ sau đây:
a) Nhận tiền gửi;
b) Cấp tín dụng;
c) Cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản”.
d) Nhận tiền gửi;
e) Cấp tín dụng;
f) Cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản”.
Vậy theo Luật Các TCTD trước đây, chỉ có các TCTD mới được phép thực
hiện các hoạt động ngân hàng và nhất thiết phải thực hiện tất cả các hoạt động
đó. Việc thay đổi nội hàm của khái niệm "hoạt động ngân hàng" (bao gồm một
trong ba hoạt động nhận tiền gửi, cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán thay
cho việc phải đồng thời thực hiện cả ba hoạt động trên) nhằm thay đổi tiêu chí
xác định một tổ chức là TCTD. Đây là một thay đổi căn bản so với Luật cũ.
Song song đó, hoạt động của ngân hàng thương mại được liệt kê chi tiết cụ
thể tại Mục 2 Chương IV Luật Các TCTD 2010. So với trước kia tại Chương III
Luật các TCTD 1997 (đã được sửa đổi bổ sung năm 2004) đã phân các hoạt động
của TCTD nói chung và NHTM nói riêng thành các hoạt động cơ bản bao gồm:
- Hoạt động huy động vốn.

- Hoạt động tín dụng.
- Hoạt động dịch vụ thanh toán.
- Hoạt động ngân quỹ.
- Các hoạt động khác.
Người viết xin dùng cách phân chia này để dễ hình dung được các hoạt
động của ngân hàng.

3

ThS. Trần Vũ Hải, Giáo trình Luật ngân hàng Việt Nam, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2010, tr.9

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 4

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

1.1.1.1 Hoạt động huy động vốn và tín dụng

Hoạt động huy động vốn: (hoạt động này sẽ được tìm hiểu chi tiết
tại
chương II của Luận văn).

Hoạt động tín dụng:
Tín dụng là một quan hệ kinh tế thể hiện dưới hình thức vay mượn và có
hoàn trả. Tín dụng ra đời từ rất sớm gắn liền với sự ra đời và phát triển của sản
xuất hàng hóa. Có thể hiểu một cách ngắn gọn và đơn giản nhất đây là hoạt động

cho vay và đi vay và quan hệ này được ràng buộc trên cơ sở pháp luật hiện hành.
Ngày nay, tín dụng được hiểu theo những định nghĩa sau4:
- Định nghĩa 1: tín dụng là quan hệ kinh tế được biểu hiện dưới hình thái
tiền tệ hay hiện vật, trong đó người đi vay phải trả cho người vay cả gốc và lãi
sau một thời gian nhất định.
- Định nghĩa 2: tín dụng là phạm trù kinh tế, phản ánh quan hệ sử dụng vốn
lẫn nhau giữa các pháp nhân và thể nhân trong nền kinh tế hàng hóa.
- Định nghĩa 3: tín dụng là một giao dịch giữa hai bên, trong đó có một bên
(trái chủ - người cho vay) cấp tiền, hàng hóa, dịch vụ, chứng khoán…dựa vào lời
hứa thanh toán lại của bên kia (thụ trái - người cho vay).
Như vậy, “tín dụng” được diễn đạt bằng nhiều lời lẽ khác nhau, nhưng đều
thấy được ba mặt cơ bản sau:
- Thứ nhất, có sự chuyển giao quyền sử dụng một lượng giá trị từ người này
sang người khác.
- Thứ hai, sự chuyển giao mang tính chất tạm thời.
- Thứ ba, lượng giá trị khi hoàn trả gồm lượng giá trị ban đầu kèm theo
lượng giá trị dôi thêm (lợi tức).
Theo Luật Các TCTD 2010, NHTM được cấp tín dụng cho tổ chức, cá nhân
dưới các hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá khác,
bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định của Ngân hàng
Nhà nước.
Trước hết, hoạt động cấp tín dụng cho vay là một trong những hoạt động
quan trọng. Theo đó, khách hàng sẽ được giao một khoản tiền để sử dụng vào
mục đích và thời hạn nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc
và lãi. Theo Luật Các TCTD 1997 (được sửa đổi bổ sung 2004) và được cụ thể
hóa tại Điều 5 Nghị định Số 49/2000/NĐ-CP thì ngân hàng thương mại được cho
các tổ chức, cá nhân vay vốn dưới các hình thức:

4

Thái Văn Đại, Giáo trình Nghiệp vụ kinh doanh NHTM, ĐH Cần Thơ, 2010, tr.42

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 5

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

1) Cho vay ngắn hạn nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất, kinh doanh,
dịch vụ, đời sống.
2) Cho vay trung hạn, dài hạn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản
xuất, kinh doanh, dịch vụ, đời sống.
Trên thực tế hoạt động cho vay của NHTM rất đa dạng và phong phú với
nhiều hình thức khác nhau. Luật Các TCTD 2010 không quy định chi tiết về thời
gian cho từng loại hình thức cho vay. Nhưng điều này đã được hướng dẫn thông
qua phần Phụ Lục của Thông tư 12/2010/TT-NHNN (ngày 14 tháng 4 năm
2010). Trong đó, TCTD sẽ cho vay ngắn, trung và dài hạn cho các nhu cầu vốn
cho sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và đầu tư phát triển. Cho vay ngắn, trung và
dài hạn cho các nhu cầu vốn để phục vụ đời sống, cho vay thông qua nghiệp vụ
phát hành và sử dụng thẻ tín dụng.
Đối với hoạt động cấp tín dụng thông qua hình thức bảo lãnh ngân hàng:
theo khoản 1 Điều 2 Chương 1 Quyết định Số 26/2006/QĐ-NHNN về việc ban
hành quy chế bảo lãnh ngân hàng, bảo lãnh ngân hàng là cam kết bằng văn bản
của tổ chức tín dụng (bên bảo lãnh) với bên có quyền (bên nhận bảo lãnh) về việc
thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho khách hàng (bên được bảo lãnh) khi khách
hàng không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ đã cam kết với bên
nhận bảo lãnh. Khách hàng phải nhận nợ và hoàn trả cho tổ chức tín dụng số tiền

đã được trả thay.
Mục đích của việc bảo lãnh là ngăn ngừa và hạn chế rủi ro phát sinh trong
các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể trong nền kinh tế. Mặt khác, khi có thiệt hại
xảy ra thì việc bảo lãnh cũng phần nào bù đắp, đền bù những thiệt hại về tài
chính cho người thụ hưởng bảo lãnh. Ngoài ra, NHTM được bảo lãnh vay, bảo
lãnh thanh toán, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh đấu thầu và các hình thức
bảo lãnh ngân hàng khác bắng uy tính và bằng khả năng tài chính của mình đối
với người nhận bảo lãnh. Mức bảo lãnh đối với một khác hàng và tổng mức bảo
lãnh của một NHTM không vượt quá tỷ lệ so với vốn chủ sở hữu NHTM.
Đối với hoạt động cấp tín dụng dưới hình thức hiết khấu, tái chiết khấu
công cụ chuyển nhượng và giấy tờ có giá khác: điều này được quy định tại điểm
b khoản 3 Điều 98 Luật Các TCTD 2010, nếu như trước đây Luật quy định
NHTM được chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác đối
với tổ chức, cá nhân và có thể tái chiết khấu các thương phiếu và các giấy tờ có
giá ngắn hạn khác đối với các NHTM khác thì quy định mới này mang tính khái
quát hơn, không còn quy định vào chi tiết các đối tượng nữa. Mặc dù đây là một
hoạt động mua bán nhưng giao dịch chiết khấu các giấy tờ có giá được điều
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 6

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

chỉnh bằng các đạo luật về ngân hàng và quy chế do Ngân hàng Nhà nước ban
hành (các giao dịch mua bán tài sản thông thường khác sẽ chịu sự điều chỉnh trực
tiếp của Bộ Luật Dân sự).
Đối với hoạt động cấp tính dụng thông qua hình thức cho thuê tài chính:

hoạt động này được quy định tại điểm b khoản 2 Điều 103 Luật Các TCTD 2010,
đây là một nghiệp vụ tín dụng trung - dài hạn mà trong đó, công ty cho thuê mua
tài sản mua tài sản theo yêu cầu của người đi thuê, cho người đi thuê sử dụng
trong một thời gian nhất định kèm theo một quyền lựa chọn của người đi thuê khi
kết thúc hợp đồng. NHTM phải thành lập hoặc mua lại công ty con, công ty liên
kết để thực hiện hoạt động kinh doanh này. Việc thành lập, tổ chức và hoạt động
của công ty cho thuê tài chính thực hiện theo Nghị định của Chính phủ về tổ
chức hoạt động của công ty cho thuê tài chính.
1.1.1.2. Hoạt động dịch vụ thanh toán và ngân quỹ

Hoạt động dịch vụ thanh toán:
NHTM không những có chức năng là “giữ” tiền, hay là một kênh đầu tư
sinh lợi cho khách hàng mà còn cung cấp cho khác hàng nhiều dịch vụ tiện lợi
khác. Thanh toán qua ngân hàng là thanh toán không dung tiền mặt. Thanh toán
qua ngân hàng là cách thanh toán phổ biến hiện nay ở các quốc gia vì nó đảm bảo
an toàn, nhanh chóng, chính xác, tiết kiệm chi phí. Một dịch vụ mới, quan trọng
được phát triển đó là tài khoản tiền gửi giao địch cho phép người gửi tiền viết
Séc thanh toán cho việc mua hàng hóa, dịch vụ. Cùng với sự phát triển của công
nghệ thông tin nhiều thể thức thanh toán được phát triển như ủy nhiệm chi, nhờ
thu, thẻ...
Muốn hoạt động dịch vụ thanh toán theo khoản 1 Điều 101 Luật Các TCTD
2010 thì NHTM phải mở tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng Nhà nước và duy trì
trên tài khoản tiền gửi này số dư bình quân không thấp hơn mức dự trữ bắt buộc.
Hoạt động dịch vụ thanh toán bao gồm các phương thức sau:
- Bao thanh toán trong nước; bao thanh toán quốc tế đối với các ngân hàng
được phép thực hiện thanh toán quốc tế; các hình thức cấp tín dụng khác sau khi
được Ngân hàng Nhà nước chấp thuận5.
Bên cạnh, theo các khoản 4; 5; 6 Điều 103 Luật Các tổ chức tín dụng 2010
còn quy định các hoạt động khác như:
- Mở tài khoản thanh toán cho khách hàng;

- Cung ứng các phương tiện thanh toán;

5

Điểm đ Khoản 2 Điều 103 Luật các TCTD 2010

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 7

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

- Cung ứng các dịch vụ thanh toán sau đây:
+ Thực hiện dịch vụ thanh toán trong nước bao gồm séc, lệnh chi, ủy
nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thư tín dụng, thẻ ngân hàng, dịch vụ thu hộ và
chi hộ;
+ Thực hiện dịch vụ thanh toán quốc tế và các dịch vụ thanh toán khác
sau khi được Ngân hàng Nhà nước chấp thuận.

Nghiệp vụ ngân quỹ:
Ngân hàng có kinh nghiệm trong việc quản lý ngân quỹ và khả năng trong
việc thu ngân nên nhiều ngân hàng đã cung cấp cho khách hàng dịch vụ quản lý
ngân quỹ. Theo Điều 67 Luật các TCTD 1997 được sửa đổi bổ sung năm 2004
thì nghiệp ngân quỹ là nghiệp vụ thu và phát hành tiền mặt cho khách hàng của
NHTM. Luật Các TCTD 2010 không định nghĩa về nghiệp vụ này, nhưng tại
khoản 1 Điều 107 Các hoạt động khinh doanh khác của NHTM thì trong đó có
dịch vụ quản lý tiền mặt, tài chính các dịch vụ quản lý… Đây chính là hình thức

của nghiệp vụ ngân quỹ.
1.1.1.3. Các hoạt động khác
Ngoài các nghiệp vụ chính trên, NHTM còn thực hiện một số các hoạt động
khác như:
- Góp vốn mua cổ phần: theo Điều 103 Luật Các TCTD 2010, NHTM được
dùng vốn điều lệ và quỹ dự trữ để góp vốn mua cổ phần của các doanh nghiệp và
TCTD khác theo quy định của pháp luật. Như vậy, NHTM chỉ được dung nguồn
vốn của mình để tiến hành các hoạt động đầu tư, mà không được sử dụng nguồn
vốn huy động thông qua việc nhận tiền gửi, phát hành giấy tờ có giá nhận nợ và
các hình thức vay vốn khác.
- Tham gia thị trường tiền tệ: ngân hàng thương mại được tham gia đấu thầu
tín phiếu Kho bạc, mua, bán công cụ chuyển nhượng, trái phiếu Chính phủ, tín
phiếu Kho bạc, tín phiếu Ngân hàng Nhà nước và các giấy tờ có giá khác trên thị
trường tiền tệ theo như quy định tại Điều 104 Luật Các TCTD 2010. Thông qua
hình thức chủ yếu là cho vay ngắn hạn, thị trường nội tệ, liên ngân hàng và các
thị trường hối đoái…
- Kinh doanh ngoại hối - vàng: theo khoản 3; 4 Điều 103 Luật Các Tổ chức
tín dụng 2010, Ngân hàng thương mại được thành lập, mua lại công ty con, công
ty liên kết hoạt động hoặc Ngân hàng thương mại được góp vốn, mua cổ phần
của doanh nghiệp hoạt động này. Tùy thuộc vào từng hành vi kinh doanh ( mua,
bán, nhập khẩu…) mà các NHTM phải đáp ứng đủ điều kiện kinh doanh vàng do
pháp luật quy định.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 8

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

- Ủy thác và nhận ủy thác: ngân hàng thương mại được quyền ủy thác, nhận
ủy thác, đại lý trong lĩnh vực liên quan đến hoạt động ngân hàng, kinh doanh bảo
hiểm, quản lý tài sản theo quy định của Ngân hàng Nhà nước vấn đề này được có
cơ sở pháp lý tại Điều 106 Luật Các TCTD 2010. Ngày nay các ngân hàng còn
đóng vai trò là người ủy thác trong di chúc, quản lý tài sản cho khách hàng đã
qua đời bằng cách công bố tài sản…
- Ngoài ra, NHTM còn có nhiều các hoạt động kinh doanh khác như: kinh
doanh, cung ứng các địch vụ ngoại hối; cung cấp các dịch vụ bảo hiểm; tư vấn tài
chính; kinh doanh bất động sản…
Cùng với các nghiệp vụ truyền thống như: nghiệp vụ huy động vốn bằng
tiền mặt, cho vay bằng tiền mặt và trả tiền gửi cũng bằng tiền mặt, thì ngày nay
NHTM còn có các nghiệp vụ hiện đại như: nghiệp vụ thẻ thanh toán, thuê mua,
thu nợ, nghiệp vụ trao đổi lãi suất và tỷ giá hối đoái…Từ chỗ chỉ cho vay tiền
mặt, cho vay ngắn hạn NHTM đã tiến tới những dịch vụ cho vay để đầu tư trung
và dài hạn, cho vay tiêu dung, cho thuê tài chính…Hơn nữa, việc thanh toán việc
thanh toán trở nên nhanh gọn, thuận tiện và an toàn hơn thông qua thanh toán
bằng điện tử.
1.1.2. Khái niệm hoạt động huy động vốn của NHTM
Theo Luật Các tổ chức tín dụng 2010, các tổ chức tín dụng nói chung được
huy động vốn dưới các hình thức như: nhận tiền gửi; phát hành giấy tờ có giá để
huy động vốn của cá nhân trong nước và nước ngoài khi được Ngân hàng Nhà
nước chấp thuận; vay vốn của Ngân hàng Nhà nước, của các TCTD và tổ chức
tài chính khác. Đối với loại hình ngân hàng thương mại, theo Mục 2 Chương IV
Luật Các tổ chức tín dụng 2010 về hoạt động của Ngân hàng thương mại, trong
đó NHTM được phép huy động vốn dưới các hình thức sau:
+ Nhận tiền gửi của các tổ chức, cá nhân và các tổ chức tín dụng khác dưới
các hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn và các loại tiền gửi khác.
Đây là nghiệp vụ phổ biến nhất, NHTM huy động được nhờ vào khoản tiền gửi
của các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình để thanh toán hay với mục đích là bảo quản

tài sản hoặc hưởng lãi trên số tiền gửi.
+ Phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và giấy tờ có giá khác để huy
động vốn của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước. Nghiệp vụ này giúp
các ngân hàng giảm thiểu được rủi ro và tăng cường tính ổn định về vốn. Giúp
các ngân hàng thu hút được các nguồn vốn huy động dài hạn, từ đó ngân hàng có
thể đảm bảo khả năng đầu tư, khả năng cung cấp các khoản tín dụng trung và dài
hạn.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 9

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

+ Vay vốn của Ngân hàng Nhà nước: ngân hàng thương mại được vay
vốn của Ngân hàng Nhà nước dưới hình thức tái cấp vốn theo quy định của Luật
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Các khoản vay này chủ yếu nhằm tạo sự cân đối
trong điều hành vốn của ngân hàng khi mà các ngân hàng không thể tự cân đối
nguồn vốn trên cơ sở khai thác tại chỗ.
+ Vay vốn của tổ chức tín dụng, tổ chức tài chính: ngân hàng thương
mại được vay vốn của tổ chức tín dụng, tổ chức tài chính trong nước và nước
ngoài theo quy định của pháp luật. Các ngân hàng thường xuyên tạo nguồn vốn
kinh doanh cho mình bằng việc vay vốn giữa các TCTD, tổ chức tài chính khác.
Nhờ có nghiệp vụ này mà các ngân hàng đang có dự trữ vượt yêu cầu do có kết
dư gia tăng bất ngờ về các khoản tiền huy động hoặc giảm cho vay sẽ có thể sẵn
lòng cho các ngân hàng khác vay để tìm kiếm lãi suất cao hơn. Ngược lại, các
ngân hàng đang thiếu hụt dự trữ có nhu cầu vay mượn tức thời để đảm bảo thanh
khoản. Như vậy, nguồn vay mượn từ các ngân hàng khác là để đáp ứng nhu cầu

dự trữ và chi trả cấp bách và trong nhiều trường hợp nó bổ sung hoặc thay thế
cho nguồn vay mượn từ Ngân hàng Nhà nước.
Tóm lại, so với các TCTD khác thì hoạt động huy động vốn của NHTM
phong phú và đa dạng hơn rất nhiều như: các TCTD phi ngân hàng không được
phép nhận tiền gửi của dân cư (cá nhân), không được cung ứng dịch vụ thanh
toán qua tài khoản của khách hàng.
Pháp luật Việt Nam hiện hành không đưa ra một khái niệm cụ thể, nhưng
thông qua những quy định của pháp luật ta có thể hình dung được nội hàm của
khái niệm này. Hình thức liệt kê của luật tương đối tiện dụng và không gây ra
tranh cãi. Tuy nhiên, việc liệt kê các hành vi không nói lên được bản chất của
hành hoạt động đó. Hơn thế nữa, hoạt động huy động vốn của các NHTM ngày
càng phát triển và da dạng nên việc liệt kê dễ dẫn đến lạc hậu, thiếu xót.
Song song đó, có định nghĩa cho rằng “Hoạt động huy động vốn của TCTD
(trong đó có NHTM) được hiểu là việc TCTD sử dụng các nghiệp vụ nhận tiền
gửi, phát hành giấy tờ có giá, thanh toán và các nghiệp vụ ngân hàng khác của
mình để huy động những nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế”6.
Nhưng người viết đồng ý với khái niệm “Hoạt động huy động vốn của
NHTM là hoạt động của NHTM bằng những nghiệp vụ được pháp luật cho phép
của mình tìm ra những nguồn vốn khác nhau để có thể đảm bảo cho sự hoạt
động bình thường và hiệu quả của ngân hàng”7.
6
7

ThS. Trần Vũ Hải, Giáo trình Luật ngân hàng Việt Nam, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2010, tr.73
Vn.360.plus.yahoo.com/hoada13 [ngày 10-3-2011]

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 10

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

Bởi lẽ, thứ nhất nhằm tránh sự liệt kê, thứ hai là cần bổ sung về mục đích
huy động vốn của ngân hàng thương mại nói riêng và các TCTD nói chung. Mục
đích của hoạt động này nhìn từ góc độ quản lý pháp luật thì không những có mục
đích là tìm kiếm lợi nhuận mà còn giúp ngân hàng trong những lúc cần thiết.
Chẳng hạn, họat động vay vốn của NHTM; vay vốn của TCTD, tổ chức tài chính.
1.2. Vai trò của hoạt động huy động vốn của NHTM
Các NHTM kinh doanh tiền tệ với chức năng chủ yếu là huy động để cho
vay, đây là nghiệp vụ mang lại phần lớn lợi nhuận cho các NHTM. Vì vậy, với
nguồn vốn dồi dào, ổn định, các ngân hàng sẽ dễ dàng hơn trong việc đa dạng
hoá các loại hình dịch vụ của mình, chủ động hơn trong việc đầu tư và cho vay.
Hoạt động này không những có vai trò quan trọng đối với ngân hàng mà còn
mang lại những lợi ích đến với khách hàng. Nhìn từ góc độ kinh tế - xã hội, có
thể khái quát hóa các vai trò của hoạt động huy động vốn của ngân hàng thương
mại dưới một vài các khía cạnh sau:
a) Đối với ngân hàng:
Huy động vốn là cơ sở để ngân hàng tổ chức mọi hoạt động kinh doanh.
Nguồn vốn phản ánh tiềm năng và sức mạnh của ngân hàng. Đối với những ngân
hàng lớn, việc tham gia tài trợ cho những dự án lớn luôn dễ dàng hơn các ngân
hàng nhỏ. Vốn không chỉ là phương tiện kinh doanh mà còn là đối tượng kinh
doanh chủ yếu của ngân hàng thương mại. Như đã trình bày ở trên, nghiệp vụ
huy động vốn mang lại nguồn vốn cho ngân hàng thực hiện các nghiệp vụ kinh
doanh khác: tín dụng, đa dạng hoá các sản phẩm, dịch vụ, phát triển khoa học
công nghệ ngân hàng. Phần lớn vốn huy động bắt nguồn từ các hoạt động huy
động nguồn tiền tạm thời nhàn rỗi của các doanh nghiệp, cá nhân cũng như từ
việc vay mượn các nhà đầu tư trên thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Nếu

không có nghiệp vụ này thì ngân hàng thương mại sẽ không đủ nguồn vốn cho
hoạt động của mình bởi vì khi một NHTM được cấp giấy phép thành lập phải có
vốn điều lệ theo quy định, nhưng vốn điều lệ chỉ đủ tài trợ cho tài sản cố định
như trụ sở, văn phòng, máy móc thiết bị cần thiết cho hoạt động chứ chưa đủ vốn
để ngân hàng có thể thực hiện các hoạt động kinh doanh của mình. Chính nguồn
vốn này, chứ không phải nguồn vốn sở hữu đã tạo nguồn lực tài chính chủ yếu
cho các hoạt động.
Bên cạnh, huy động vốn quyết định qui mô tài sản có, qui mô hoạt động tín
dụng và các hoạt động đầu tư trung và dài hạn. Từ đó mang lại lợi nhuận cao cho
ngân hàng, quyết định khả năng thanh toán và năng lực cạnh tranh của ngân
hàng.
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 11

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

Thật vậy, vốn của NHTM quyết định đến quy mô và khả năng mở rộng hoạt
động kinh doanh của NHTM bởi quy mô của NHTM thể hiện ở tổng tài sản (tiền,
chứng khoán, quy mô cho vay, tài sản cố định,…). Do đó khi có một nguồn vốn
lớn thì ngân hàng có thể mở rộng chi nhánh hoạt động tại các địa phương, có khả
năng cung cấp nhiều loại hình dịch vụ và đa dạng hóa các sản phẩm của mình.
Mặt khác, vốn của NHTM ảnh hưởng đến các hoạt động đầu tư trung và dài
hạn. Vì thông thường những dự án thường ở dạng trung hoặc dài hạn, có được
nguồn vốn lớn ngân hàng sẽ có thể thực hiện được các kế hoạch kinh doanh của
mình. Bên cạnh, nguồn vốn là nhân tố quyết định khả năng thanh toán của
NHTM đó:


Nếu nguồn vốn lớn tạo điều kiện cho NHTM có thể tập trung vốn,
ứng phó với các trường hợp khách hàng rút tiền nhiều hơn so với dự kiến ban
đầu.

Nếu nguồn vốn lớn, NHTM sẽ có uy tín cao trên thị trường, do đó
khi NHTM thiếu hụt trong thanh toán thì có điều kiện thuận lợi trong việc vay
mượn và bù đắp kịp thời thiếu hụt trong thanh khoản, …

Nếu nguồn vốn lớn, NHTM thường được sự trợ giúp từ phía Chính
phủ vì nếu những NHTM lớn mà sụp đổ thì sẽ ảnh hưởng nặng nề tới hệ thống
tiền tệ quốc gia và nền kinh tế.

Vốn của NHTM quyết định tới khả năng cạnh tranh của NHTM.
Nếu có nguồn vốn lớn thì NHTM sẽ có ưu thế hơn trong cạnh tranh, điều này thể
hiện như sau: nguồn vốn lớn giúp NHTM tạo dựng được lợi thế nhờ quy mô, tạo
điều kiện giao dịch với khách hàng lớn đồng nghĩa với giá trị giao dịch lớn. Từ
đó chi phí bình quân cho một hợp đồng thấp sẽ dẫn đến chi phí bình quân giảm,
giúp ngân hàng cạnh tranh được về giá. Hơn nữa, nguồn vốn lớn giúp NHTM có
điều kiện để đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, ứng dụng những công nghệ mới.
Ngoài ra, thông qua nghiệp vụ huy động vốn NHTM có thể đo lường được
sự tín nhiệm, uy tín của khách hàng đối với ngân hàng qua đó có những giải pháp
không ngừng đẩy mạnh hoạt động huy động vốn để giữ vững và mở rộng quan hệ
với khách hàng. Chính nghiệp vụ huy động vốn góp phần giải quyết đầu vào của
ngân hàng.
Không có vốn thì ngân hàng không thể thực hiện được các nghiệp vụ kinh
doanh của mình. Với việc huy động vốn, chi phí cho việc huy động vốn sẽ thấp
hơn so với việc phát hành cổ phiếu, là cơ sở cho việc tăng lợi nhuận của ngân
hàng. Huy động vốn tạo ra sự ổn định cho hoạt động của ngân hàng, giúp ngân
hàng tránh khỏi rủi ro về thanh khoản. Như vậy, đối với các NHTM, vốn có vai

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 12

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

trò nền tảng quyết định hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
b) Đối với khách hàng:
Hoạt động huy động vốn của ngân hàng đã đáp ứng được các yêu cầu của
khách hàng khi gửi tiền vào ngân hàng như:
Thứ nhất, tiết kiệm, tích lũy: tiền gửi, nhất là tiền gửi tiết kiệm, sẽ giúp
khách hàng để dành được một khoản thu nhập của mình nhằm sử dụng vào
những lúc cần thiết.
Thứ hai, an toàn: thay vì giữ cất giữ tiền tại nhà, nhờ gửi tiền vào ngân
hàng, khách hàng sẽ hạn chế được những tổn thất xảy ra không đáng có như hỏa
hoạn, cháy nổ, mất cắp…
Thứ ba, sinh lời: khi gửi tiền vào ngân hàng, không những khách hàng có
thể an tâm rằng tiền của mình sẽ không bị mất đi mà ngược lại, số tiền ấy còn
tăng lên theo thời gian, tùy thuộc vào khối lượng, kỳ hạn và loại tiền đem gửi.
Đặc biệt, dịch vụ thanh toán qua ngân hàng, dịch vụ tín dụng khi họ cần
vốn cho sản xuất hoặc cho tiêu dùng và dịch vụ ủy thác thu hộ, chi hộ giúp họ
tiết kiệm thời gian, chi phí vận chuyển, nhân lực và vật lực.
c) Đối với nền kinh tế:
Đối với nền kinh tế, vốn có vai trò to lớn đối với quá trình tăng trưởng và
phát triển kinh tế, là nhân tố đóng vai trò quyết định cho sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước. Hoạt động huy động vốn giúp cho các NHTM thực
hiện được các chức năng và vai trò của mình. Vì vậy, với việc huy động một

cách hiệu quả sẽ giúp:
Trước hết, việc huy động vốn của ngân hàng sẽ đáp ứng được nhu cầu vay
vốn của các doanh nghiệp sản xuất, giúp các doanh nghiệp này mở rộng qui mô
hoạt động, cải tiến và trang bị công nghệ hiện đại, mua thêm nguyên vật liệu, tạo
ra nhiều sản phẩm có chất lượng cao, phục vụ cho đời sống của người dân.
Bên cạnh, giúp các doanh nghiệp thương mại và dịch vụ có vốn để thu mua
sản phẩm do các doanh nghiệp sản xuất làm ra, nhờ đó, các doanh nghiệp sản
xuất lại tiếp tục có vốn để tái đầu tư.
Ngoài ra, các ngân hàng huy động vốn không chỉ cho vay các doanh nghiệp
mà còn cho cá nhân vay, qua đó giúp đáp ứng các nhu cầu về ăn, mặc, ở, đi lại,
học tập và làm việc… của người dân.
Mặt khác, từ hoạt động này có thể đánh giá được trình độ nội lực của mỗi
quốc gia, khai thác tiềm năng mọi nguồi vốn đang còn tìm ẩn, từ đó kích thích
tăng năng suất xã hội. Song song đó, thông qua hoạt động huy động vốn NHTM
có thể thực hiện vai trò làm cầu nối giữa NHTW với nền kinh tế để thực hiện các
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 13

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

chính sách tiền tệ. NHTW sử dụng các công cụ lãi suất, tỷ lệ dự trữ bắt buộc, các
nghiệp vụ thị trường mở để thực hiện các chính sách tiền tệ, và chính NHTM
chịu sự tác động trực tiếp của những công cụ này.
Tóm lại, huy động vốn là một nghiệp vụ có vai trò quan trọng, mang lại lợi
ích không chỉ cho bản thân ngân hàng mà còn giúp cho hoạt động sản xuất và lưu
thông hàng hóa được thông suốt, góp phần làm tăng GDP của cả nước, thúc đẩy

nền kinh tế phát triển, nâng cao đời sống xã hội.
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động huy động vốn của NHTM
1.3.1. Các nhân tố chủ quan
Với những chính sách và chiến lược trong hoạt động kinh doanh NHTM đã
tạo nên một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động huy động vốn của mình.
- Lãi suất: tiền gửi đặc biệt là tiền gửi ngắn hạn, thường nhạy cảm với các
biến động về lãi suất. Lãi suất cao là một nhân tố kích thích các doanh nghiệp,
dân cư gửi và cho vay. Trong điều kiện có lạm phát, người gửi quan tâm tới lãi
suất thực, điều đó có nghĩa lãi suất thực dương mới thực sự hấp dẫn các nguồn
tiết kiệm. Do đó việc ấn định lãi suất để thu hút, duy trì sự ổn định lượng tiền gửi
của khách hàng đồng thời cạnh tranh với các trung gian tài chính khác là việc vô
cùng khó khăn đối với nhà quản trị bởi vì nếu đưa ra lãi suất thấp thì không huy
động được (tâm lý người gửi sẽ chọn nơi có lãi suất cao để gửi), còn nếu trả mức
lãi suất cao thì làm gia tăng chi phí huy động vốn, qua đó làm giảm thu nhập tiềm
năng của ngân hàng. Cho nên xây dựng lãi suất cạnh tranh trở nên cần thiết đối
với các NHTM nhằm bảo đảm cho khoản thu đủ bù đắp các khoản chi và có lãi.
- Chất lượng dịch vụ ảnh hưởng đến quy mô và cấu trúc của nguồn tiền.
Khi đánh giá chất lượng dịch vụ của ngân hàng, khách hàng xem xét vào các yếu
tố sau:
+ Sự đa dạng của các dịch vụ: ngân hàng nào có nhiều sản phẩm dịch vụ
hơn sẽ có lợi thế hơn các ngân hàng có số lượng dịch vụ giới hạn do ngân hàng
có khả năng đáp ứng được các nhu cầu của khách hàng, tạo cho khách hàng có sự
lựa chọn cao hơn.
+ Đội ngũ nhân sự của ngân hàng: không chỉ riêng ngân hàng mà trong
bất cứ hoạt động nào, ngành nghề nào, yếu tố con người cũng phải được đặt lên
hàng đầu. Các cán bộ nhân viên ngân hàng có năng lực sẽ phán đoán, xử lý chính
xác các tình huống sẽ làm cho các hoạt động huy động vốn được thực hiện một
cách tốt đẹp. Trình độ của cán bộ ngân hàng cao sẽ làm cho các thao tác nghiệp
vụ được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả. Thái độ tiếp xúc của nhân viên với
khách hàng cũng rất quan trọng, nó có thể lôi kéo khách hàng làm tăng nguồn

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 14

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

vốn huy động và ngược lại, cũng có thể làm khách hàng rời bỏ ngân hàng, gây ra
những hậu quả vô cùng nghiêm trọng trong hoạt động của ngân hàng. Các nhân
viên ngân hàng là những người mang hình ảnh cho cả ngân hàng. Do đó, để tăng
cường huy động vốn thì một điều cực kỳ quan trọng là các nhân viên ngân hàng
phải có đủ những tiêu chí của một nhân viên ngân hàng chuyên nghiệp: hiểu biết
khách hàng, hiểu biết nghiệp vụ, hiểu biết quy trình, hoàn thiện phong cách phục
vụ. Với đội ngũ nhân viên được đào tạo chuyên nghiệp, các khách hàng sẽ cảm
thấy yên tâm hơn khi nhận được những lời khuyên nhủ và sự hướng dẫn của họ,
và vì thế hình ảnh của ngân hàng sẽ có sức sống lâu dài hơn trong lòng khách
hàng.
+ Cơ sở vật chất với một trụ sở kiên cố, các phòng gửi tiền an toàn tiện
nghi, các dịch vụ, công nghệ hiện đại cũng tạo ưu thế cho ngân hàng đem lại sự
tin cậy cho khách hàng. Có thể nói công nghệ ngân hàng hiện đại khác xa so với
trước đây. Việc áp dụng máy tính là một cuộc cách mạng trong hoạt động của
ngân hàng. Nhờ có hệ thống tin học hiện đại, ngân hàng có thể thu thập thông tin
về khách hàng, về thị trường tốt. Từ đó, có thể hoạch định ra các hình thức huy
động, thời gian huy động, hình thức trả lãi,... khiến cho ngân hàng có thể nâng
cao hiệu quả huy động vốn. Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt ngày
càng trở nên phổ biến, đó là một xu thế tất yếu. Việc thanh toán không dùng tiền
mặt sẽ khiến cho các ngân hàng ngày càng gắn liền với các hoạt động xã hội.
Ngoài ra, mạng lưới phục vụ cho việc huy động vốn cũng tác động tới việc huy

động vốn của ngân hàng. Mạng lưới huy động rộng rãi sẽ tạo sự thuận tiện cho
người gửi tiền. Mạng lưới hẹp sẽ gây khó khăn cho khách hàng có tiền nhàn rỗi
gửi vào ngân hàng vì không những chi phí giao dịch lớn mà còn mất nhiều thời
gian.
- Uy tín của ngân hàng là hình ảnh của ngân hàng trong lòng khách hàng, là
niềm tin của khách hàng đối với ngân hàng. Uy tín của mỗi ngân hàng được xây
dựng bằng cả một quá trình lâu dài. Người gửi tiền khi gửi thường lựa chọn
những ngân hàng lâu đời chứ không phải là những ngân hàng mới thành lập.
Ngân hàng lớn thường được ưu tiên lựa chọn so với các ngân hàng nhỏ. Một điều
quan trọng ở nước ta là hình thức sở hữu cũng có ảnh hưởng quan trọng tới huy
động vốn. Các ngân hàng quốc doanh bao giờ cũng cho là có độ an toàn cao hơn
cho người gửi tiền, uy tín của các ngân hàng thương mại quốc doanh cao hơn so
với các ngân hàng khác. Những ngân hàng có uy tín luôn chiếm được lòng tin
của khách hàng, là tiền đề cho việc họ huy động được những nguồn vốn lớn hơn
với chi phí rẻ hơn. Bên cạnh, chính sách cơ bản trong huy động vốn của ngân
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 15

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

hàng: chính sách tín dụng (khi ngân hàng mở rộng cho vay, tiền gửi của các
doanh nghiệp và cá nhân cũng gia tăng), chính sách đầu tư, chính sách ngân
quỹ… là một tiêu chuẩn đo lường quan trọng để đánh giá năng lực, trình độ của
các nhà quản lý ngân hàng. Một ngân hàng luôn đề ra được những chính sách
đúng đắn sẽ được khách hàng tin tưởng rằng việc giao dịch tại ngân hàng này sẽ
được điều hành một cách chính xác và lành mạnh.

- Việc tham gia “bảo hiểm tiền gửi”: trong hoạt động kinh doanh của các
NHTM, rủi ro xảy ra là điều không thể tránh khỏi. Vì vậy, sự an toàn của các
NHTM không chỉ là mối quan tâm của các cổ đông, các nhà điều hành mà còn là
mối quan tâm đặc biệt đối với khách hàng, vì phần lớn vốn kinh doanh của của
NHTM là vốn huy động từ bên ngoài. Để lấy được niềm tin của người gửi tiền,
đồng thời bảo vệ lợi ích của họ khi các ngân hàng phá sản, các ngân hàng phải
tham gia bảo hiểm tiền gửi và khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, tổ chức Bảo hiểm tiền
gửi sẽ đứng ra chi trả toàn bộ số tiền cho ngươì gửi tiền trong giới hạn được bảo
hiểm.
- Một phần không kém quan trong là các hoạt động marketing ngân hàng.
Vì hiện nay, các ngân hàng cạnh tranh gay gắt với nhau trong tìm kiếm thị trường
và dành giật khách hàng. Để có thể lôi kéo được nhiều khách hàng đến với ngân
hàng, mỗi ngân hàng đã không tiếc các chi phí bỏ ra cho việc truyền thông. Các
ngân hàng thường sử dụng cách thức quảng cáo, khuyến mãi nhằm mục đích lôi
kéo khách hàng đến với mình. Các ngân hàng còn sử dụng các logo, biểu tượng
để khách hàng nhớ đến tên của ngân hàng mình khi nảy sinh nhu cầu về dịch vụ
tài chính. Ngoài ra, marketing cộng đồng còn là vũ khí giúp các ngân hàng tạo
hình ảnh tốt đẹp trong tâm trí khách hàng.
1.3.2. Các nhân tố khách quan
Đây là các yếu tố bên ngoài mà khi tác động đến, các ngân hàng hầu như
không thể chống đỡ được, đây là các rủi ro không thể tránh khỏi. Ngân hàng chỉ
có thể nhận thức, dự báo và tìm cách giảm thiểu các rủi ro khi nó xảy ra:
- Sự ổn định về chính trị xã hội có ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý và niềm tin
của người gửi tiền. Một quốc gia có chế độ chính trị ổn định thì người dân sẽ tin
tường gửi tiền vào hệ thống ngân hàng nhiều hơn và ngân hàng sẽ là cầu nối hữu
hiệu giữa tiết kiệm và đầu tư.
- Mức độ phát triển của nền kinh tế đuợc thể hiện qua các yếu tố như tốc độ
phát triển kinh tế, thu nhập quốc dân, tỷ lệ thất nghịêp…có ảnh hưởng rất lớn đến
nguồn vốn huy động tại các ngân hàng. Ở tình trạng tăng trưởng, người dân cần
nhiều vốn để đầu tư kinh doanh, mở rộng quy mô, cải tiến máy móc, trang thiết

GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 16

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm


Luận văn tốt nghiệp

bị…Lúc đó, các ngân hàng phải huy động nhiều vốn để đáp ứng yêu cầu về tăng
trưởng của nền kinh tế nhưng đồng thời các NHTM cũng càng có điều kiện để
huy động hơn do tích luỹ được nhiều hơn. Ngược lại, ở tình trạng suy thoái, sản
xuất đình trệ, đầu tư bị thu hẹp, việc huy động vốn của ngân hàng sẽ trở nên khó
khăn. Môi truờng kinh tế phát triển ổn định thì nguồn vốn huy động càng đuợc
tăng cao.
- Chính phủ đề ra chính sách tiền tệ quốc gia và hệ thống ngân hàng là công
cụ đắc lực để thực hiện chính sách đó. Sự thay đổi các chính sách tài chính, chính
sách tiền tệ và các quy định của chính phủ đã ảnh hưởng đến khả năng huy động
vốn của các ngân hàng. Từng tình hình phát triển kinh tế xã hội mà Nhà nước sẽ
có những văn bản, những phương pháp nhằm hạn chế hay khuyến kích hoạt động
này với mục đích “rút” hay “bơm” tiền vào nền kinh tế. Ví dụ, khi lạm phát tăng
cao NHTW sẽ cho mức lãi suất cơ bản tăng cao, do thế các ngân hàng sẽ phải
đưa ra được mức lãi suất hấp dẫn nhằm khuyến khích người dân gửi tiền vào. Từ
đó NHTW hạn chế được đồng tiền lưu thông. Hoặc khi Nhà nước có chính sách
khuyến khích đầu tư, mở rộng sản xuất, NHTW sẽ giảm lãi suất cơ bản, giảm dự
trữ bắt buộc, thực hiện cơ chế hỗ trợ lãi suất cho các phương án vay vốn để kinh
doanh,…giúp NHTM mở rộng nguồn vốn của mình, giảm thiểu chi phí huy động
vốn, tạo điều kiện mở rộng quy mô tín dụng, kích thích người sản xuất vay vốn
để kinh doanh, mở rộng sản xuất..
- Sự ảnh hưởng của các kênh đầu tư khác cũng làm nguồn vốn huy động

tăng hay giảm. Ví dụ, khi thị trường bất động sản hoặc chứng khoán… có lợi
nhuận cao thì nhà đầu tư sẽ đầu tư vốn vào lĩnh vực đó làm khả năng huy động
vốn của ngân hàng bị giảm và ngược lại khi những thị trường trên bất ổn thì ngân
hàng sẽ huy động được nhiều hơn. Bên cạnh, tùy theo đặc trưng văn hóa của từng
quốc gia, địa phương mà người dân có tiền nhàn rỗi quyết định hình thức giữ tiền
ở nhà, mua vàng, gửi vào ngân hàng, hay các hình thức đầu tư khác. Ở các nước
phát triển thói quen chi tiêu không tiền mặt phổ biến nhưng ngược lại, tại các
nước đang phát triển người dân lại thích sử dụng tiền mặt, hoặc thích tích trữ
dưới dạng vàng và ngoại tệ…làm cho lượng vốn thu hút vào ngân hàng phần nào
còn hạn chế. Hơn nữa, đặc điểm về dân số thể hiện qua các chỉ tiêu quy mô dân
số, mật độ dân số, độ tuổi trung bình sẽ ảnh hưởng đến quy mô cũng như cơ cấu
của nguồn vốn huy động.
Tóm lại, hoạt động huy động vốn của ngân hàng chịu sự ảnh hưởng bởi rất
nhiều các yếu tố. Mỗi loại nguồn vốn huy động lại chịu sự tác động khác nhau
bởi các yếu tố đó. Vì vậy, ngân hàng cần nghiêng cứu riêng đặc điểm của từng
GVHD: Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 17

SVTH: Võ Thị Bảo Trâm