Bài giảng Y tế công cộng và khuyến cáo chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Y tế công cộng & khuyến cáo
chăm sóc sức khỏe người cao
tuổi
Việt Nam có thể hướng tới:
Tuổi thọ tăng trong điều kiện dân số đang tăng lên ?
Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi – nếu có và khi nào cần?
Tránh triệu chứng mất trí nhớ - khi về già?

GS. Tony Broe
Viện Nghiên cứu Khoa học Thần
kinh-Australia


Các chủ để về
Tuổi thọ - Một cuộc sống khỏe mạnh lâu dài
• Dân số tăng và tuổi thọ tăng
Trên toàn thế giới & Việt nam
• Những tiến bộ trong YTCC ảnh hưởng đến tuổi thọ
người cao tuổi thế nào?
– Các giai đoạn các bệnh dịch và các chuyển biến của con
người:
– YTCC thực hiện giai đoạn đầu- Phòng chống ngăn ngừa
các bệnh truyền nhiễm, bệnh dịch.
– YTCC thực hiện lần tiếp theo- Ngăn ngừa các bệnh không
lây nhiễm như tim, mạch máu, phổi, thận…vv
- YTCC tuổi thọ - phát triển và tăng tuổi thọ qua việc phát
triển trí não và trí tuệ đồng thời giảm chứng mất trí nhớ.


Sự phát triển dân số thế giới
Chỉ bắt đầu tính từ 200 năm trước

1800 - Start of World
Population Growth


Sự tăng dân số thế giới
• Trong nhiều thiên niên kỷ– av. Tuổi thọ hoảng < 2530 tuổi – do từ bệnh dịch, bệnh tệt, đói nghèo, suy
dinh dưỡng, bạo lực, chiến tranh dẫn đến dân số Thế
giới thấp

Cho đến khi
• Khoảng từ 200 năm trước – tuổi thọ tăng từ 25 đến
khoảng hơn 70 tuổi (Trung bình 71.8 tuổi) trên toàn
thế giới
• Khoảng từ 100 năm trước- dân số thế giới đã tăng
từ < 1 tỷ năm 1900 lên đến > 7 tỷ (10 tỷ năm 2100)


Dân số tăng với tốc độ nhanh- kể từ thế kỷ 18.
Vì mọi người có sức khỏe tốt nên sống thọ hơn
Tại sao lại có sức khỏe tốt?
• Những tiến bộ xã hội- sự ra đời của KHKT và công cuộc
đổi mới các ngành công nghiệp
– Nghèo đói và tổn thương giảm trong khi đó được con người
được bổ sung calories trong thực phẩm, nâng cao kiến thức,
thương mại, giầu có hơn và hệ thống quản trị xã hội mới

• Y tế và Y tế công cộng

Các chủ đề của chúng tôi hôm nay

– Những tiến bộ trong y học

• Những cuộc cách mạng trong việc nuôi dạy trẻ và giáo dục
– Tăng phát triển trí não và trí tuệ từ trẻ em đến người cao tuổi.


Lão hóa trên thế giới


Nước Anh
Năm 1800- Thời điểm bắt đầu tăng trưởng dân số
25
và người cao tuổi

% over 60

20

Tăng trưởng dân số
trong 200 năm

15

10

5

0

1541
1541

1751
1751

Tỷ lệ người cao tuổi
trong 100 năm
1981
1921

% số người >60 tuổi - [không tăng trong vòng
450 năm]

(P. Laslett. 1986)


Việt Nam
Tăng dân số và lão hóa


Việt Nam – Tăng dân số nhanh
từ năm 2006 tới 2016


Việt Nam – Tăng dân số
từ năm 1950-2017

Nhưng tỷ lệ tăng dân số bắt đầu giảm = lão hóa

Biểu đồ người trẻ ở Việt Nam- 2010

Wealth
Dividend
20–50 yrs


Biểu đồ người trẻ ở Việt Nam
- năm 2010

• Dân giàu có hơn
• Giảm tỷ lệ sinh sản
• Tăng trưởng dân số
Kết quả là có một lực
lượng lớn lao động trẻ &
và phụ nữ ( Được học
vấn nhiều hơn ) thì có ít
con hơn


Biểu đồ người cao tuổi ở Việt nam– những
năm 2020+

By 2050
Aged 60-90 yrs
Healthier and
better-off

2020

Ageing
population
30–60 yrs


Tại sao dân số lại già đi?
• Người cao tuổi sống lâu hơn –
- Ảnh hưởng từ trí não
– Và cuộc sống mạnh khỏe hơn

• Sức khỏe tốt tăng tuổi thọ
– Người trưởng thành sống dài hơn
– Có nhiều người trưởng thành sống lâu hơn

• Tỷ lệ sinh giảm
– Ít trẻ em hơn


Y tế công cộng và Y tế lâm sàng
• Trọng tâm của Y học lâm sàng là điều trị và chữa bệnh–
các bệnh dịch cấp tính. Điều này rất quant trọng trong điều
trị cho bệnh nhân tại bệnh viện và Phòng khám - nhưng
không cải thiện được sức khỏe người dân.
• Trọng tâm của Y tế công cộng là Phòng ngừa bệnh – Điều
này quan trọng cho toàn bộ người dân hơn là cho mỗi cả
nhân
– YTCC cấp 1 - Nhiễm trùng & Dịch bệnh – Giai đoạn phát triển
từ lúc mới sinh
– YTCC cấp 2 - Các bệnh mãn tính- Giai đoạn trung niên
– YTCC tuổi thọ – Các bệnh về não và trí nhớ – Giai đoạn cao tuổi

Y tế công cộng và Người cao tuổi
•

Trọng tâm thứ nhất của YTCC đới với người cao tuổi là phòng bệnh. Điều đó có
nghĩa là:

– Thúc đẩy quá trình lão hóa lành mạnh = lão hóa không gây tổn hại sức
khỏe/tàn tật
– Giảm và ngăn ngừa các bệnh do tuổi tác – như tim, mạch, phổi vv
– Phòng ngừa các bệnh về não cho người già – Chứng mất trí nhớ
•

Trọng tâm thứ hai là cung cấp hệ thống y tế và chăm sóc cho người có bệnh về
mãn tính và tàn tật

– Dự phòng bệnh mãn tính cho thanh thiếu niên+--– Dịch vụ y tá chăm sóc cho người cao tuổi ngoài 75 tuổi
– Các dịch vụ chăm sóc người cao tuổi công cộng và hiệu quả để hỗ trợ
các gia đình.


Các giai đoạn bệnh dịch
và
Chuyển dịch bệnh tật


Các giai đoạn bệnh dịch và chuyển biến
1.

Bệnh truyền nhiễm và gây tử vong sớm( thương hàn, tả, sốt rét,
thủy đậu, bệnh lao, chấn thương) kể từ khi phát hiện trường hợp
đầu tiên cho đến thế kỷ 19 tỷ lế sống khoảng 25 tuổi trong lịch sử
và ở tất cả các nước trước thế kỷ thứ 19.

2.

Phát triển thành các bệnh “ không lây truyền ” Các bệnh dịch từ
những năm ở thế kỷ 19-20 (Tim, phổi, thận, tiểu đường vv) ở hai
giai đoạn :
1.
2.

3.

Mức tuổi thọ trung bình ở Anh tăng từ 25-55 vào cuối Thế kỷ thứ 19
Các bệnh dịch đã ảnh hưởng chậm đến người cao tuổi hơn vào thế
kỷ thứ 20.

Chuyển qua các bệnh về não “Neurodegenerative” ở thể kỷ 21
(Chứng mất trí nhờ và rối loạn ở não ). Trung bình sống sót ở tuổi
80- 95 ở cuối thể kỷ thứ 21- năm 2060


Các giai đoạn và chuyển dịch bệnh dịch
Cho đến thế kỷ
19: chết sớm

Bệnh truyển nhiễm
Tiêu chảy

Bệnh dịch
Small Pox
Bệnh tả
Bệnh sốt rét
Lao

Thế kỷ 20:
Thế kỷ 21:
Tử vong giảm Tử vong chủ yếu
chủ yếu ở trung
ở tuổi 80+
niên và cao tuổi
Bệnh hệ thống
Cao huyết áp
Bệnh tim, Đột quỵ
và mạch máu
Bệnh tiểu đường
Bệnh về phổi

Bệnh về não
Bệnh Alzheimer
Bệnh Parkinson
Các chứng hoang
tưởng khác não
Frailty, Rối loạn Gait
& Falls


Tiến bộ YTCC
Thế kỷ 19

Thế kỷ 20

Thế kỷ 21

Giảm bệnh dịch

TRì hoãn bệnh dịch

Trì hoãn bệnh não

Tác động YTCC lần
1
Tiêm chủng- Vệ
sinh đường phố,
nhà cửa, chất
thải…
Kỹ sư- Nhà quy
hoạch tuyến phố,
Bác sỹ
Phụ nữ và sinh sản

Tác động YTTC lần 2
Tủ lạnh, thực phẩm - ít
muối, chế độ ăn uống
tốt hơn, giảm hút thuốc
và dùng rượu; tai nạn;
Có nhiều công việc hơn
và giao thông an toàn
hơn

Các loại thuốc mới cho
BP, lipids, thuốc tránh
thai
Cuộc cách mạng giải
phụ nữ

YTCC tác động lên “tuổi
thọ"
Cách mạng tư tưởng
-Nuôi dạy con tốt hơn
-Giảm tổn thương trẻ
em
-Cách mạng giải phóng
phụ nữ
-Tăng cường giáo dục
-Giảm tổn thương và
tăng huyết áp nơi người
trưởng thành
- Bổ sung dưỡng chất
cho não


Làm thế nào để người dân Việt Nam
có cuộc sống khỏe mạnh và tuổi thọ
tăng cao hơn ?
Definitely!


Già hóa dân số
• Dân số già đang là một sự pha trộn, tương tác phức

tạp giữa sự phát triển xã hội, chính trị, kinh tế và các
tiến bộ trong y học cùng với sự phát triển cửa trí não
và trí tuệ con người.
• Dự đoán
– Dân số già là một điều tốt – không phải là một vấn đề
– Các can thiệp YTCC là qúa trình lâu dài cần bắt đầu từ khi
con người con trẻ cho đến khi về già để hướng tới sức
khoẻ tốt.
– S.E. Asia sẽ là nước dẫn đầu về sự giầu có và có tỷ lệ dân
số già (av. tỷ lệ sống sau khi sinh > 90 ca sinh của phụ nữ
Hàn Quốc)
– Tỷ lệ sa sút trí tuệ giảm – khi dân số có tỷ lệ sống thọ
hơn


Tuổi thọ cao và khoẻ mạnh đối với người Việt Nam
Các giải pháp trong YTCC “truyền thống” tốt sẽ
giúp bạn sống đến trên 75 tuổi
Giảm tỷ lệ tỷ vong ở trẻ sơ sinh
• Thực hiện tiêm chủng và phòng
ngừa dịch bệnh
• Sống đến giữa cuộc đời – to midlife
Các giải pháp YTCC đầu tiên
- Vệ sinh sạch sẽ
– Tiêm phòng,
– Thoát nước
– Chất thải
–
–

Giảm tỷ lệ sinh –
Cách mạng giải phòng phụ nữ

Giảm tỷ lệ tử vong ở tuổi trung
niên
Phòng chống khỏi các bệnh khôn lây
truyền - Tim và phổi vv,
• Sống đến năm trên 75 tuổi
Các giải pháp YTCC lần 2
- Ít muối hơn – Đồ ăn - giảm béo và calories
– Giảm rượu bia và thuốc lá
– Các loại thuốc mới cho cao huyết
áp, giảm cholesterol, kháng thể
– Giảm thương tổn – công việc,
đường xã
– Giảm ô nhiễm; nhiên liệu xanh


Một cuộc sống khỏe mạnh hơn cho người cao tuổi
‘Lão hóa của người cao tuổi ’ – Tuổi lão hóa tăng đến ngoài 80 tuổi
• Lão hóa cao - đến thập niên 80s 90s 100s - phần lớn là do bộ
não = sự phát triển của não trẻ em + tăng trưởng não suốt đời
thông qua giáo dục, việc làm và sự suy giảm thần kinh
• Bằng cách thúc đẩy YTCC “Lifespan” chúng tôi đã giúp phát triển
não bộ và trí tuệ và giảm chứng mất trí nhớ
• Ba nhân tổ chính của cho người cao tuổi khỏe mạnh và trí não là:
– Những tiến bộ trong nuôi dạy và chăm sóc con cái : Phát triển não bộ,
giảm căng thẳng và tổn thương đồng thời đẩy mạnh chăm sóc trẻ nhỏ.
– Cách mạng trong giáo dục : Giáo dục trẻ em – yêu chúng nhiều hơn là
dùng roi vọt ; Giao dục sau trung học phổ thông, giáo dục suốt đời, và

“brainy” trong các công việc
– Giải phóng phụ nữ : Bình đẳng; giảm tỷ lệ sinh ; có nhiều cơ hội học hỏi
hơn ; “brainy” trong các công việc.


Dân số già có thực sự không tốt cho sự phát triển
của xã hội?
Như những nhà kinh tế và chính trị đã nói
• Người cao tuổi là tốt- là tín hiệu tốt cho xã hội và nền
kinh tế nước đó.
• Người cao tuổi nói chung:
• Ít trầm cảm;
• Chi phí ít hơn (chết nhan và chi phí cuộc sống ít hơn; sử dụng ít
năng lượng; tiêu thụ ít hàng hóa ; và không mặc Armani)
• Ít bạo lực hơn (don’t mug people)
• Tâm trí như những đứa trẻ
• Không gây nguy hiểm cho hệ sinh thái
• Sống khỏe mạnh và trí tuệ tốt giảm chứng mất trí nhớ
• Tạo công việc thêm cho người lao động - chăm sóc người cao
tuổi và sức khỏe người cao tuổi.