Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo công ước quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật việt nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
Bộ Môn Luật Thương Mại
...
...

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA: 2011-2015
Đề tài:

Giảng viên hướng dẫn:
ThS. KIM OANH NA
Bộ Môn Luật Thương Mại

Sinh viên thực hiện:
ĐINH QUỐC HUY
MSSV: 5115713
Lớp: Luật Hành Chính – K37

Cần Thơ, 11/2014


Lời Cảm Ơn
…

…

Trong suốt khoảng thời gian bắt đầu học tập ở giảng đường đại
học đến nay, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý
thầy cô, gia đình và bạn bè. Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin được gửi
lời cám ơn đến Ban giám hiệu Trường Đại học Cần Thơ, Ban chủ nhiệm

Khoa Luật cùng quý Thầy Cô là giảng viên Khoa Luật đã tận tình dạy
bảo tôi, truyền đạt những kiến thức, những kinh nghiệm quý báu trong
học tập và cả những kỹ năng sống ngoài xã hội, để tôi có được hành
trang cần thiết bước vào đời.
Đặc biệt hơn, tôi xin cám ơn Thầy Kim Oanh Na, tuy luôn bận
rộn với công việc giảng dạy, song thầy vẫn dành cho tôi sự quan tâm,
giúp đỡ để tôi có điều kiện thuận lợi hoàn thành luận văn tốt nghiệp
này. Nếu như không có những lời hướng dẫn, dạy bảo ân cần của thầy
thì tôi nghĩ sẽ rất khó có thể hoàn thành được. Một lần nữa, tôi xin chân
thành cám ơn thầy.
Trong quá trình viết cũng như tìm hiểu đề tài, dù đã rất cố gắng
nhưng do vốn kiến thức còn hạn chế. Vì vậy, những sai sót trong quá
trình thực hiện đề tài là điều không thể tránh khỏi. Vì vậy, tôi rất mong
sẽ nhận được những ý kiến đóng góp của quý Thầy Cô và các bạn sinh
viên để vốn kiến thức cũng như đề tài luận văn tốt nghiệp của tôi được
hoàn thiện hơn.
Một lần nữa tôi xin chân thành cám ơn!
Cần Thơ, ngày 18 tháng 11 năm 2014
Sinh viên thực hiện
Đinh Quốc Huy


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
…
…
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2014


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
…
…
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................

....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2014


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
…

…

LHQ

Liên Hợp Quốc

KT

Khuyết tật

SK

Sức khỏe

CSSK

Chăm sóc sức khỏe

NKT

Người khuyết tật


MỤC LỤC
…

…
Trang

LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................... 1
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 2
3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................... 2

4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 2
5. Bố cục luận văn ....................................................................................................... 2

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGƯỜI KHUYẾT TẬT VÀ
CHẾ ĐỘ CHĂM SÓC SỨC KHỎE NGƯỜI KHUYẾT TẬT ..................... 3
1.1. Một số khái niệm liên quan về người khuyết tật ................................................ 3
1.1.1. Người khuyết tật............................................................................................. 3
1.1.2. Quyền con người và quyền của người khuyết tật .......................................... 4
1.1.3. Sức khỏe và chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.......................................... 7
1.2. Nguyên nhân và khó khăn mà người khuyết tật gặp phải ................................. 8
1.2.1. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng khuyết tật .................................................. 8
1.2.2. Những khó khăn mà người khuyết tật gặp phải ............................................ 9
1.3. Đặc điểm người khuyết tật và phân loại chế độ chăm sóc sức khỏe người
khuyết tật .................................................................................................................. 10
1.3.1. Đặc điểm người khuyết tật ........................................................................... 10
1.3.2. Phân loại chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ................................ 12
1.4. Nguyên tắc, mục đích và ý nghĩa của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết
tật .............................................................................................................................. 14
1.4.1. Nguyên tắc cơ bản của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ........... 14
1.4.2. Mục đích của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật .......................... 16
1.4.3. Ý nghĩa của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ............................ 16
1.5. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của pháp luật về quyền và chế độ
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ........................................................................ 17
1.5.1. Trong pháp luật quốc tế ............................................................................... 17
1.5.2. Trong pháp luật Việt Nam ........................................................................... 19


Chương 2: CÔNG ƯỚC QUYỀN CỦA NGƯỜI KHUYẾT TẬT NĂM
2006 VÀ PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ CHẾ ĐỘ CHĂM SÓC SỨC
KHỎE NGƯỜI KHUYẾT TẬT.......................................................................... 22

2.1. Chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật trong Công ước quốc tế về quyền
của người khuyết tật năm 2006 ................................................................................ 22
2.1.1. Quyền hưởng các dịch vụ y tế ...................................................................... 22
2.1.2. Quyền được hỗ trợ chức năng và phục hồi chức năng................................ 23
2.1.3. Quyền có mức sống thích đáng và được bảo trợ xã hội đầy đủ ................... 24
2.1.4. Quyền được hỗ trợ để sống độc lập và hòa nhập vào cộng đồng ................. 24
2.1.5. Quyền được hỗ trợ trong việc di chuyển ...................................................... 26
2.2. Chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật trong pháp luật Việt Nam ......... 27
2.2.1. Chăm sóc sức khỏe ban đầu......................................................................... 27
2.2.2. Khám bệnh, chữa bệnh ................................................................................ 30
2.2.3. Phục hồi chức năng ..................................................................................... 32
2.2.4. Những chính sách hỗ trợ chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ....... 35
2.3. Trách nhiệm của các chủ thể trong chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ...... 37
2.3.1. Đối với các tổ chức quốc tế .......................................................................... 37
2.3.2. Đối với khu vực ............................................................................................ 38
2.3.3. Đối với một quốc gia .................................................................................... 38

Chương 3: THỰC TRẠNG, NHỮNG THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ
GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT NHẰM HOÀN THIỆN VẤN ĐỀ CHĂM SÓC
SỨC KHỎE NGƯỜI KHUYẾT TẬT ............................................................... 43
3.1. Thực trạng người khuyết tật và chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật tại
Việt Nam ................................................................................................................... 43
3.1.1. Đối với người khuyết tật............................................................................... 43
3.1.2. Đối với các vấn đề liên quan đến người khuyết tật ...................................... 44
3.1.3. Đối với chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật .................................... 48
3.2. Thuận lợi và khó khăn về chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật .......... 49
3.2.1. Những thuận lợi về chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ................ 49
3.2.2. Những khó khăn về chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ................ 51
3.3. Giải pháp nhằm hoàn thiện chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ....... 53

3.3.1. Nâng cao nhận thức của xã hội về người khuyết tật và chăm sóc sức khỏe
người khuyết tật ..................................................................................................... 53
3.3.2. Bảo đảm thực hiện trách nhiệm của các chủ thể có liên quan đến vấn đề
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ...................................................................... 53
3.3.3. Bảo đảm điều kiện, khả năng tiếp cận và hòa nhập cho người khuyết tật .. 54
3.3.4. Xã hội hóa các hoạt động trợ giúp người khuyết tật.................................... 54
3.3.5. Mở rộng mạng lưới cơ sở nuôi dưỡng và chăm sóc sức khỏe người khuyết
tật ........................................................................................................................... 55
3.3.6. Mở rộng mạng lưới và hỗ trợ cho hoạt động của các tổ chức của người
khuyết tật và tổ chức vì người khuyết tật ............................................................... 55
3.3.7. Đầu tư tài chính cho hoạt động chăm sóc sức khỏe người khuyết tật ......... 55
3.3.8. Hỗ trợ học nghề, giải quyết việc làm và thực hiện các chế độ bảo trợ xã hội
cho người khuyết tật .............................................................................................. 56
3.3.9. Thực hiện việc bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và cải tạo cơ sở vật chất..... 56
3.3.10. Tăng cường hợp tác quốc tế ....................................................................... 57

KẾT LUẬN ............................................................................................................... 58
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

LỜI NÓI ĐẦU
...

...

1. Lý do chọn đề tài
Trong cuộc đời của mỗi con người, ai cũng đều phải trải qua giai đoạn sinh, lão,
bệnh, tử. Trong những giai đoạn này, thì dường như vấn đề làm thế nào để có một sức
khỏe tốt, tránh được các bệnh tật, đảm bảo sống lâu, sống khỏe, sống có ích cho bản thân,
gia đình và xã hội là một trong những mong muốn của tất cả mọi người. Với những
người từ khi sinh ra hoặc trong quá trình sinh sống nhưng vì một lý do nào đó dẫn đến bị
khuyết tật thì nhu cầu chăm sóc sức khỏe đối với họ càng quan trọng hơn. Vì người
khuyết tật là người bị khiếm khuyết một hoặc nhiều bộ phận cơ thể hoặc bị suy giảm một
chức năng nào đó khiến họ gặp nhiều khó khăn so với người bình thường. Với họ, chỉ có
vượt qua những khó khăn về bệnh, tật trước mắt thì mới có thể tạo điều kiện giúp họ
hướng tới những cơ hội khác trong cuộc sống. Do đó, việc chăm sóc sức khỏe đối với
người khuyết tật là một vấn đề quan trọng được các nước trên thế giới trong đó có Việt
Nam quan tâm từ rất sớm.
Bởi vậy, ngày 13 tháng 12 năm 2006 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã thông qua
Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật và đến ngày 30 tháng 03 năm 2007
Công ước đã mở ra cho các nước tham gia ký kết. Đây là bản Công ước về nhân quyền
đầu tiên của thế kỷ XXI – một công cụ pháp luật hữu hiệu đầu tiên bảo vệ quyền của
người khuyết tật và cũng được xem là một hành động cụ thể mà cộng đồng quốc tế đặc
biệt quan tâm đối với người khuyết tật. Theo đó, Công ước đã đánh dấu một bước ngoặc
quan trọng trong việc khẳng định quyền của người khuyết tật nói chung, quyền được bảo
vệ và chăm sóc sức khỏe nói riêng. Tại Công ước này, ngoài việc đưa ra những định
nghĩa quan trọng làm cơ sở thống nhất nhận thức về quyền của người khuyết tật, Công
ước đã liệt kê quyền con người có ý nghĩa quan trọng đối với người khuyết tật trong đó
có quyền được chăm sóc sức khỏe.
Còn tại Việt Nam, với truyền thống nhân đạo “thương người như thể thương
thân” người khuyết tật đã nhận được rất nhiều sự quan tâm từ Đảng và Nhà nước. Hiến
pháp qua các lần sửa đổi đều khẳng định rằng người khuyết tật được hưởng các quyền
công dân trong đó có quyền được chăm sóc sức khỏe. Ngoài ra, tại kỳ họp thứ 7, khóa
XII ngày 17 tháng 6 năm 2010, Quốc hội đã thông qua Luật người khuyết tật. Từ đó, đã

đánh dấu một bước tiến lớn về chính sách của Đảng và Nhà nước ta dành cho người
khuyết tật, đặc biệt là công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe và tạo điều kiện cho người
khuyết tật hòa nhập vào cộng đồng. Qua đó góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống cho
người khuyết tật, tạo được môi trường thuận lợi cho người khuyết tật tham gia bình đẳng
vào các hoạt động xã hội và xây dựng môi trường xã hội ngày càng tốt hơn cho người
khuyết tật. Tuy nhiên, trong quá trình chăm sóc sức khỏe người khuyết tật đã phát sinh

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 1

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

nhiều vấn đề như: Do số lượng người khuyết tật còn chiếm tỷ lệ cao nên việc chăm sóc
sức khỏe còn gặp nhiều khó khăn. Thêm vào đó các cơ sở y tế ở cấp xã còn thiếu người
có chuyên môn, kinh nghiệm về khám bệnh, chữa bệnh cho người khuyết tật. Và vẫn còn
nhiều rào cản trong việc khuyến khích người khuyết tật hòa nhập với cộng đồng.
Xuất phát từ những cơ sở nêu trên, việc nghiên cứu đề tài: “Chăm sóc sức khỏe
người khuyết tật theo Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006 và
pháp luật Việt Nam” là một vấn đề cấp thiết cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn. Từ những lý
do đó người viết chọn đề tài này để làm luận văn tốt nghiệp Cử nhân Luật cho mình.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
theo Công ước quyền của người khuyết tật 2006 và pháp luật Việt Nam. Về pháp luật

Việt Nam thì chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật được tìm hiểu thông qua Luật
người khuyết tật năm 2010; Luật khám bệnh, chữa bệnh năm 2009; Luật bảo hiểm y tế
năm 2008; Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài này là chủ yếu tìm hiểu chế độ chăm sóc sức khỏe
người khuyết tật, các vấn đề liên quan đến chăm sóc sức khỏe và thực trạng trong chế độ
chăm sóc sức khỏe đối với người khuyết tật.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Để làm sáng tỏ các vấn đề về chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật trong
pháp luật quốc tế nói chung cũng như pháp luật Việt Nam nói riêng, trên cơ sở đó đánh
giá quá trình chăm sóc sức khỏe dành cho người khuyết tật. Từ đó nêu lên thực trạng,
những thuận lợi, khó khăn và sau đó đưa ra những giải pháp về chăm sóc sức khỏe dành
cho người khuyết tật được tốt hơn trong quá trình phát tiển kinh tế - xã hội như hiện nay.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu người viết có kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu
như: Phân tích, đánh giá, so sánh, tổng hợp ... Đồng thời có sử dụng phương pháp liệt kê
các văn bản pháp luật có liên quan đến chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật.
5. Bố cục luận văn
Ngoài phần lời nói đầu, lời cảm ơn, nhận xét của giáo viên, kết luận, danh mục tài
liệu tham khảo thì về nội dung của luận văn được chia thành 03 chương:
Chương 1: Những vấn đề cơ bản về người khuyết tật và chế độ chăm sóc sức
khỏe người khuyết tật
Chương 2: Công ước quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt
Nam về chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
Chương 3: Thực trạng, những thuận lợi, khó khăn và giải pháp trong vấn đề
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 2

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NGƯỜI KHUYẾT TẬT VÀ CHẾ ĐỘ
CHĂM SÓC SỨC KHỎE NGƯỜI KHUYẾT TẬT
Trong nội dung chương này, người viết chủ yếu tập trung trình bày những vấn đề
cơ bản liên quan đến NKT và chế độ CSSK NKT bao gồm: Khái niệm về NKT; quyền
con người và quyền của NKT; SK và CSSK NKT. Từ đó tìm hiểu về đặc điểm NKT,
những nguyên nhân dẫn đến KT và những khó khăn mà NKT gặp phải. Tiếp đến là phân
loại, nguyên tắc, mục đích và ý nghĩa của chế độ CSSK NKT. Ngoài ra, người viết còn
trình bày sơ lược về lịch sử hình thành và phát triển của pháp luật đối với quyền của NKT
và chế độ CSSK NKT trong pháp luật quốc tế cũng như trong pháp luật Việt Nam.
1.1. Một số khái niệm liên quan về người khuyết tật
1.1.1. Người khuyết tật
Như chúng ta đã biết, NKT là những người bất hạnh vì nhiều nguyên nhân khác
nhau như: Bệnh, tật, tai nạn hay bẩm sinh họ không có khả năng lao động chân tay hiệu
quả như bao người khác. Áp lực tâm lý đối với NKT cũng rất lớn, đó là những mặc cảm,
tự ti về khiếm khuyết trên cơ thể, là những gánh nặng mà họ đem đến cho gia đình và xã
hội. Vì vậy, họ chính là những đối tượng cần được tạo điều kiện trong cuộc sống hơn
người bình thường. Để đảm bảo quyền và lợi ích cho NKT, việc hiểu như thế nào cho
đúng về khái niệm NKT là một điều hết sức cần thiết.
Như vậy, cần phân biệt 02 luận điểm trái ngược nhau. Một bên quan niệm vấn đề
KT là ở chính tại con người và chú trọng rất ít hoặc không để ý đến các yếu tố về môi
trường xã hội và môi trường vật thể xung quanh người đó, quan điểm này được gọi là

quan điểm mô hình KT cá nhân hay mô hình KT dưới góc độ y tế. Một cách nhìn nhận
khác lại cho rằng KT là một sản phẩm của xã hội, được bắt nguồn từ môi trường vật thể
và môi trường xã hội không đáp ứng được những nhu cầu của từng cá nhân hoặc từng
nhóm đối tượng cụ thể. Theo mô hình này, xã hội tạo ra NKT bằng cách công nhận chuẩn
mực lý tưởng về một con người hoản hảo về thể chất lẫn tinh thần.
Từ đó có thể thấy được cả 02 mô hình này đều có những điểm mạnh và hạn chế
nhất định, phụ thuộc vào mục tiêu điều chỉnh của hệ thống luật pháp. Mô hình KT cá
nhân hoặc y tế có thể phát huy tốt tác dụng trong một số lĩnh vực cụ thể như y tế, phục
hồi chức năng và bảo đảm xã hội. Trong khi đó, mô hình KT xã hội có thể là một công cụ
quan trọng để giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của NKT bị tách biệt khỏi cuộc sống,
vấn đề về những bất lợi và vấn đề về phân biệt đối xử. Mô hình xã hội ghi nhận rằng câu
trả lời cho câu hỏi liệu ai đó có bị xếp vào danh sách NKT hay không có liên quan chặt
chẽ đến các yếu tố như văn hóa, thời gian và môi trường.
Theo Công ước quốc tế về quyền của NKT năm 2006, NKT được hiểu là: “Những
người có khiếm khuyết lâu dài về thể chất, tâm thần, trí tuệ hoặc giác quan mà khi tương
GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 3

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

tác với những rào cản khác nhau có thể phương hại đến sự tham gia hữu hiệu và trọn vẹn
của họ vào xã hội trên cơ sở bình đẳng với những người khác”.1
Còn theo Pháp lệnh về người tàn tật năm 1998, khái niệm về người tàn tật được

hiểu như sau: “Người tàn tật không phân biệt nguồn gốc gây ra tàn tật là người bị khiếm
khuyết một hay nhiều bộ phận cơ thể hoặc chức năng biểu hiện dưới dạng tàn tật khác
nhau, làm suy giảm khả năng hoạt động, khiến cho lao động, sinh hoạt, học tập gặp
nhiều khó khăn”.2
Luật NKT được ban hành vào năm 2010 đã thay thế cho Pháp lệnh về người tàn
tật năm 1998. Theo đó, Luật đã chính thức sử dụng khái niệm “người khuyết tật” thay
cho khái niệm “người tàn tật” để phù hợp với khái niệm và xu hướng nhìn nhận của thế
giới về vấn đề KT.
Như vậy, theo quy định của Luật NKT năm 2010 thì: “NKT được hiểu là người bị
khiếm khuyết một hoặc nhiều bộ phận cơ thể hoặc suy giảm chức năng được biểu hiện
dưới dạng tật khiến cho lao động, sinh hoạt, học tập gặp khó khăn”.3
Theo cách hiểu này thì NKT bao gồm cả những người bị KT bẩm sinh, người bị
khiếm khuyết do tai nạn, thương binh, bệnh binh ... Luật NKT Việt Nam đã đưa ra khái
niệm NKT dựa vào mô hình xã hội, tuy nhiên còn chung chung so với khái niệm được
quy định trong Công ước quốc tế về quyền của NKT năm 2006.4
Thông qua quy định của các hệ thống pháp luật khác nhau cho thấy, để đưa ra
được một khái niệm thuyết phục, phù hợp và thống nhất về NKT là một điều không hề dễ
dàng. Tuy nhiên, cho dù tiếp cận ở bất cứ góc độ nào, thì nhất thiết cách định nghĩa đó
phải phản ánh được thực tế là NKT có thể gặp các rào cản do yếu tố xã hội, môi trường
hoặc con người khi tham gia vào hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội. Phải đảm bảo được
rằng, họ có quyền và trách nhiệm tham gia vào mọi hoạt động của đời sống như bất cứ
công dân nào với tư cách là quyền của con người. Với những cách tiếp cận đó, có thể đưa
ra khái niệm NKT như sau:
NKT là người bị khiếm khuyết một hoặc nhiều bộ phận cơ thể hoặc bị suy giảm
chức năng dẫn đến những hạn chế đáng kể và lâu dài trong việc tham gia của NKT vào
các hoạt động xã hội dựa trên cơ sở bình đẳng như những chủ thể khác.
1.1.2. Quyền con người và quyền của người khuyết tật
Quyền con người
Quyền con người trước hết là quyền của mỗi cá nhân được hưởng, được tôn trọng
và được bảo vệ. Đặc biệt là đối với những nhóm người dễ bị tổn thương trong xã hội và

1

Điều 1, Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006.
Điều 1, Pháp lệnh về người tàn tật năm 1998.
3
Điều 2, Khoản 1, Luật người khuyết tật năm 2010.
4
PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân, Hà
Nội, năm 2011, trang 19-20.
2

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 4

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

theo Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền năm 1948 cần phải đảm bảo rằng: “Mọi người
đều có quyền được công nhận tư cách là con người trước pháp luật ở mọi nơi”.5
Trong lịch sử của nhân loại, thuật ngữ quyền con người vẫn thường được sử dụng,
nhưng cho đến nay, chúng ta cần phải thừa nhận rằng rất khó có thể tìm thấy một định
nghĩa triết học “kinh điển” nào nói về quyền con người.
Quyền con người là một phạm trù đa diện, do đó quyền con người có rất nhiều
cách định nghĩa khác nhau và hiện nay trên thế giới cũng có rất nhiều quan điểm trái

ngược nhau (theo một tài liệu của LHQ, có đến gần 50 định nghĩa về quyền con người đã
được công bố).6 Nên vì thế dẫn đến việc định nghĩa quyền con người có sự khác nhau
giữa các quốc gia, các dân tộc.
Có quan điểm cho rằng, quyền con người là đặc quyền tự nhiên “thiên phú”;
quyền con người là món quà do các thế lực siêu nhiên, ví dụ như do thượng đế ban tặng;
quyền con người là sản phẩm của lịch sử ... Các quan điểm này chỉ phản ánh một mặt,
một trạng thái hoặc một cách tiếp cận nào đó về quyền con người.
Ngoài ra, còn có quan điểm cho rằng quyền con người là quyền hiển nhiên xuất
hiện một cách bẩm sinh, mà cá thể ở đây là con người cho nên nó phụ thuộc vào bất cứ
điều kiện truyền thống, văn hóa, cộng đồng hay Nhà nước nào.
Quan điểm khác coi quyền con người là quyền pháp lý vì cho rằng quyền con
người phải do Nhà nước xác định và được cụ thể hóa trong các quy định của pháp luật.
Chính vì vậy, không thể đưa ra một khái niệm khoa học hoàn chỉnh về quyền con người,
được cộng đồng quốc tế công nhận và ủng hộ tuyệt đối.
Ở Việt Nam, một số định nghĩa về quyền con người do một số chuyên gia, cơ
quan nghiên cứu nêu ra. Tuy nhiên, những cách định nghĩa đó cũng không hoàn toàn
giống nhau. Nhưng xét chung, quyền con người thường được hiểu là những nhu cầu, lợi
ích tự nhiên, vốn có và khách quan của con người được ghi nhận và được bảo vệ trong
pháp luật quốc gia và các thỏa thuận pháp lý quốc tế.7 Một trong những thay đổi lớn nhất
của Hiến pháp năm 2013 chính là chế định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ
bản của công dân được đề cao, thể hiện sự nhận thức đầy đủ, sâu sắc hơn trong việc thể
chế hóa quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đề cao nhân tố con người, coi con người
là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển.
Do đó, từ góc độ luật học chúng ta có thể khái quát chung về quyền con người như
sau: “Quyền con người được hiểu là nhu cầu cần thiết, chính đáng và phổ biến của con
người được xã hội thừa nhận và pháp luật ghi nhận”.
5

Điều 6, Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền năm 1948.
Nguyễn Đăng Dung, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng, “Giáo trình Lý luận và pháp luật về quyền con người”, Nxb.

Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2009, trang 41.
7
Nguyễn Đăng Dung, Vũ Công Giao, Lã Khánh Tùng, “Giáo trình Lý luận và pháp luật về quyền con người”, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2009, trang 42.

6

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 5

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

Quyền của người khuyết tật
NKT cũng là con người nên họ rất cần sự cảm thông, chia sẻ và bảo vệ của xã hội.
Hiện tại, NKT đang phải gánh chịu sự phân biệt đối xử, bạo hành và sự lạm dụng chính
từ gia đình và cộng đồng, nhất là đối với phụ nữ và trẻ em KT. Đa phần NKT đều ít được
tiếp cận với các dịch vụ cơ bản của xã hội như: Giáo dục, y tế, các dịch vụ hỗ trợ việc
làm ... đặc biệt là những đối tượng sống ở vùng sâu, vùng xa và vùng nông thôn.
Do đó việc đưa ra các quy định về quyền của NKT sẽ góp một phần quan trọng
trong việc bảo vệ NKT. Cùng với đó, sự hình thành khái niệm quyền của NKT cũng sẽ
tạo ra cơ sở pháp lý giúp cho NKT không còn tiếp nhận thụ động sự chăm sóc của những
người xung quanh mà sẽ trở thành chủ thể được hưởng các quyền trong pháp luật. Từ đó,
sẽ gạt bỏ đi các rào cản trong xã hội, tạo cơ hội cho NKT cùng hòa nhập và phát triển.

Vì NKT cần được trao những quyền cần thiết cho sự phát triển, nên quyền của
NKT là tất cả những gì mà NKT cần có để được sống, được hòa nhập một cách lành
mạnh và không bị phân biệt đối xử. Vì thế, quyền của NKT được xây dựng dựa trên
những nhu cầu, đặc điểm trong cuộc sống của NKT. Như vậy, quyền của NKT chính là
những đặc quyền tự nhiên được hưởng, được làm, được tôn trọng và được thực hiện
nhằm đảm bảo sự sống còn, tham gia và phát triển toàn diện.
Ngoài ra, tại Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền năm 1948 có quy định: “Mọi
người sinh ra đều tự do và bình đẳng về phẩm giá và các quyền”. Theo quy định này,
NKT cũng sẽ được hưởng quyền tự do và bình đẳng trong việc hưởng các quyền con
người và như vậy quyền của NKT chính là quyền con người được cụ thể hóa cho phù hợp
với nhu cầu, đặc trưng và tính chất cuộc sống của NKT.
Bên cạnh đó trong pháp luật quốc tế, quyền của NKT được quy định trong nhiều
Công ước và riêng ở Công ước quốc tế về quyền của NKT năm 2006 thì quyền của NKT
được quy định một cách cụ thể và đầy đủ nhất. Công ước đã bao quát được tất cả các khía
cạnh, trong đó bao gồm 05 nhóm quyền, cụ thể là: Quyền được sống và được đối xử bình
đẳng; quyền được đảm bảo tự do an toàn; quyền được bảo vệ; quyền được tham gia;
quyền được hỗ trợ đặc biệt, có cơ hội và được phát triển bằng chính công việc do bản
thân tự do lựa chọn.
Còn trong pháp luật Việt Nam, đầu tiên quyền của NKT được quy định trong các
bản Hiến pháp, tiếp theo đó là Pháp lệnh về người tàn tật năm 1998 và trải qua nhiều giai
đoạn, quyền của NKT được phát triển trong các văn bản quy phạm pháp luật khác nhau.
Cho đến hôm nay, pháp luật về quyền của NKT ở nước ta đang dần được hoàn thiện,
nhiều quyền của NKT đã được quy định một cách đầy đủ, trong đó cụ thể nhất đó là Luật
NKT năm 2010. Luật NKT năm 2010 đưa ra các quyền cơ bản của NKT bao gồm: Tham
gia bình đẳng vào các hoạt động xã hội; sống độc lập, hòa nhập cộng đồng; được miễn
hoặc giảm một số khoản đóng góp cho các hoạt động xã hội; được CSSK, phục hồi chức
năng, học văn hóa, học nghề, việc làm, trợ giúp pháp lý, tiếp cận công trình công cộng,
GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 6

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

phương tiện giao thông, công nghệ thông tin, dịch vụ văn hóa, thể thao, du lịch và dịch
vụ khác phù hợp với dạng tật và mức độ KT.8
1.1.3. Sức khỏe và chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
Đề cập đến SK, chúng ta thường nghe những câu nói phổ biến như: “Sức khỏe là
vàng”, “sức khỏe là vốn quý nhất”, “mất sức khỏe là mất tất cả” ... Hiện tại, đối với
chúng ta có lẽ ai cũng đã biết và quan tâm nhiều đến tầm quan trọng của SK, đặc biệt là
đối với những nhóm NKT thì vấn đề SK, CSSK đối với họ càng quan trọng và cấp thiết
hơn.
Tuy nhiên, trước đây việc CSSK NKT chủ yếu dựa vào người thân trong gia đình
hoặc từ lòng hảo tâm của các cá nhân, tổ chức, nhà thờ hay nhà chùa. Sau đó, trải qua
nhiều giai đoạn việc CSSK NKT được chuyển dần từ mục đích từ thiện của các nhân, tổ
chức sang trách nhiệm của Nhà nước và cộng đồng. Song, cho đến nay vẫn chưa có một
văn bản nào đưa ra định nghĩa về SK và CSSK NKT. Nên vì thế, chúng ta chỉ có thể hiểu
và đưa ra các khái niệm này dựa trên cơ sở các nghiên cứu và quy định về SK và CSSK
con người nói chung.
Đến nay, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra định nghĩa về SK của con người
như sau: “SK là trạng thái thoải mái toàn diện về thể chất, tâm thần và xã hội chứ không
chỉ bao gồm tình trạng không có bệnh hay thương tật”.9
Đối với NKT, do các đặc trưng về tình trạng bệnh, tật nên đối với họ rất khó có
thể đạt được trạng thái thoải mái toàn diện về SK như những người bình thường. Mong
ước lớn nhất của NKT chính là được khôi phục hoặc hỗ trợ khôi phục các bộ phận bị

khiếm khuyết, sớm ổn định SK để tự mình thực hiện được các hoạt động, sinh hoạt hằng
ngày, tiến tới tham gia các hoạt động học tập, lao động để nuôi sống bản thân, từ đó có
những đóng góp cho đất nước và xã hội. Vì thế, có thể hiểu SK NKT là tình trạng ổn định
toàn diện về thể chất, tâm thần và xã hội. Để NKT đạt được sự ổn định về SK thì phải
quan tâm hợp lý cả 03 mặt đó là: SK thể chất, SK tâm thần và SK xã hội.10
Ngoài ra, Công ước của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng như pháp luật các
nước trong đó có Việt Nam đã đặt ra 05 quan điểm cơ bản, chủ yếu chỉ đạo công tác
CSSK con người, trong đó có NKT, đó là: SK là vốn quý nhất của mỗi con người và của
toàn xã hội; Đổi mới và hoàn thiện hệ thống y tế theo hướng công bằng, hiệu quả và phát
triển; Thực hiện CSSK toàn diện; Xã hội hóa các hoạt động CSSK; Phát triển nhân lực y
tế thực hiện CSSK.11
8

Điều 4, Khoản 1, Luật người khuyết tật năm 2010.
GS.TS. Trương Việt Dũng (chủ biên), TS. Nguyễn Duy Luật, “Tổ chức và quản lý y tế”, Nxb. Y học, Hà Nội, năm
2007, trang 89.
10
PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân, Hà
Nội, năm 2011, trang 144-145.
11
GS.TS. Trương Việt Dũng (chủ biên), TS. Nguyễn Duy Luật, “Tổ chức và quản lý y tế”, Nxb. Y học, Hà Nội,
năm 2007, trang 46-58.

9

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 7

SVTH: Đinh Quốc Huy

Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

Từ 05 quan điểm chỉ đạo này và nhằm để đạt được sự chăm sóc toàn diện 03 mặt
của SK NKT một cách hợp lý, có thể hiểu CSSK NKT bao gồm chăm sóc y tế và chăm
sóc ngoài y tế. Trong đó, chăm sóc y tế bao gồm: Phòng bệnh; khám bệnh, chữa bệnh;
điều dưỡng, phục hồi chức năng ... những công việc này do ngành y tế đảm nhiệm. Còn
về chăm sóc ngoài y tế bao gồm: Tập luyện thể dục thể thao; chăm sóc về dinh dưỡng; vệ
sinh môi trường ... những công việc này do các ngành khác đảm nhiệm.
1.2. Nguyên nhân và khó khăn mà người khuyết tật gặp phải
1.2.1. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng khuyết tật
Qua nghiên cứu, người viết nhận thấy có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến KT.
Trong đó, nguyên nhân do KT bẩm sinh gây ra chiếm 36%, do bệnh tật chiếm 32%, do
hậu quả từ chiến tranh chiếm 14% và do tai nạn lao động chiếm 6%.12
Nhưng ở đây người viết chỉ đề cập đến một nguyên nhân dẫn đến tình trạng KT
phổ biến và chiếm tỷ lệ cao nhất đó là nguyên nhân do KT bẩm sinh.
KT bẩm sinh hay còn được gọi là dị tật bẩm sinh, đây là tên gọi chung chỉ các bất
thường của thai nhi. Một trẻ sơ sinh có thể mắc một hoặc nhiều KT, KT bẩm sinh có thể
được phát hiện sớm trong khi mang thai, lúc sinh hoặc thậm trí nhiều năm sau khi sinh.
KT bẩm sinh có thể gây ra thay đổi bề ngoài của trẻ hoặc làm ảnh hưởng đến các cơ quan
chức năng. Các KT này được hình thành từ một số lỗi trong quá trình hình thành và phát
triển của các cơ quan chức năng. Phần lớn các KT bẩm sinh xảy ra trong thời kỳ 03 tháng
đầu thai ngén.13
Hiện tại có tới 3000 KT bẩm sinh khác nhau được phát hiện, nhưng có 03 nhóm
chính về KT bẩm sinh đó là: KT cấu trúc, KT di truyền và các KT gây ra bởi nhiễm
khuẩn hay các yếu tố độc hại từ môi trường.14 Dưới đây chính là những đặc điểm cơ bản

của từng dạng KT bẩm sinh, cụ thể:
Về KT cấu trúc: KT cấu trúc chỉ các trường hợp KT hoặc biến dạng bất thường
bởi một hay nhiều bộ phận của cơ thể. Nhiều dạng KT bên ngoài đơn giản, dễ phát hiện
và dễ điều trị, ví dụ như chân bị khoèo. Nhưng bên cạnh đó cũng có nhiều dạng KT phức
tạp liên quan tới nội tạng như tim, ruột. Điển hình thường gặp của KT cấu trúc là KT ống
thần kinh, có tỷ lệ 01 trên 350 thai nhi. KT ống thần kinh gây ra bởi sự không toàn vẹn
12

Qũy những trái tim Huế, “Hiệu quả chương trình cấp xe lăn cho NKT ở Việt Nam do tổ chức DOVE Fund, P.E.T
International và Qũy những trái tim Huế phối hợp thực hiện”, [truy cập ngày 28/8/2014].
13
Bác sĩ Nguyễn Công Nghĩa, “Khuyết tật bẩm sinh – những điều cần biết”,
/>tmode/true/Default.aspx?SkinSrc=%5BG%5DSkins%2F_default%2FNo+Skin&ContainerSrc=%5BG%5DContaine
rs%2F_default%2FNo+Container, [truy cập ngày 21/8/2014].
14
Bác sĩ Nguyễn Công Nghĩa, “Khuyết tật bẩm sinh – những điều cần biết”,
/>tmode/true/Default.aspx?SkinSrc=%5BG%5DSkins%2F_default%2FNo+Skin&ContainerSrc=%5BG%5DContaine
rs%2F_default%2FNo+Container, [truy cập ngày 21/8/2014].

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 8

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

của ống sống hay não bộ, thường gặp hơn nữa trong KT cấu trúc là KT tim với tỷ lệ 01
trên 125 thai nhi.15
Về KT gen và di truyền: KT di truyền gây ra bởi những lỗi của một hay nhiều gen
di truyền được thừa hưởng từ bố mẹ hoặc do mất đoạn, thay đổi cấu trúc hay thêm nhiễm
sắc thể. Trong rối loạn nhiễm sắc thể, thường gặp nhất là hội chứng nhiễm sắc thể. Rối
loạn nhiễm sắc thể thường xảy ra do lỗi vào thời điểm tinh trùng gặp trứng. Khi người mẹ
càng lớn tuổi, nguy cơ rối loạn nhiễm sắc thể cho thai nhi càng cao. Điển hình của nhóm
này là các bệnh như thoát vi rốn, hở thành bụng, khoèo chân.
Về KT do nhiễm khuẩn hay các yếu tố độc hại: Nhiễm khuẩn của người mẹ khi
mang thai, nghiện rượu hoặc một số thuốc dùng khi mang thai có thể gây ra KT thai nhi.
Ngoài ra, khi tiếp xúc thường xuyên với nồng độ cao của một số hóa chất độc hại như:
Chất phóng xạ, thủy ngân, chì thì cũng có thể gây ra dị tật.
1.2.2. Những khó khăn mà người khuyết tật gặp phải
Vươn lên hòa nhập cộng đồng là ước mơ và là mong mỏi của tất cả mọi NKT.
Việc khiếm khuyết đi một phần về thể chất không làm mất đi giá trị cũng như năng lực
của NKT, nhưng do những rào cản vô hình như: Sự phân biệt đối xử từ cộng đồng xã hội,
sự mặc cảm của bản thân về sự khiếm khuyết của mình đã khiến cho việc hòa nhập cộng
đồng của nhiều NKT gặp nhiều khó khăn như: Khó khăn trong học tập, việc làm, hôn
nhân, tâm lý ... Dưới đây chính là một số khó khăn mà NKT gặp phải:
Về học tập: Với những khiếm khuyết của mình, trình độ học vấn của NKT rất
thấp, đặc biệt là ở những NKT trí tuệ hoặc cơ quan thu nhận cảm giác (khiếm thính,
khiếm thị) có khả năng tiếp thu trí thức khó khăn, KT vận động ít bị ảnh hưởng hơn. Do
đó, NKT cần có một hình thức giáo dục đặc biệt phù hợp với đặc điểm khiếm khuyết của
mình, điều này đôi khi yêu cầu đầu tư về cơ sở vật chất nhiều hơn so với giáo dục thông
thường. Vì vậy, nếu sự hỗ trợ từ phía chính quyền, cơ quan giáo dục và bản thân người
giáo dục không tốt thì việc duy trì học tập tiếp lên cao sẽ khó có thể đạt được.
Về việc làm: Khó khăn trong học tập cũng ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng xin
việc của NKT, vì trình độ học vấn chung của NKT thấp hơn so với những người bình
thường. Ngoài ra, yêu cầu của một số công việc phải có ngoại hình và phải có một SK

tốt, nhưng với những khiếm khuyết của mình, NKT khó có thể đáp ứng được. Điều này
cũng có thể giảm thiểu bằng cách tránh những công việc liên quan đến những hạn chế
của mình. Ví dụ như: KT ở chân thì không nên chọn những công việc đi lại quá nhiều.
Về hôn nhân: Trong lĩnh vực hôn nhân, NKT gặp rất nhiều khó khăn so với người
bình thường, điều này có rất nhiều nguyên nhân. Nhưng theo nguyên lý chung thì con
15

Bác sĩ Nguyễn Công Nghĩa, “Khuyết tật bẩm sinh – những điều cần biết”,
/>tmode/true/Default.aspx?SkinSrc=%5BG%5DSkins%2F_default%2FNo+Skin&ContainerSrc=%5BG%5DContaine
rs%2F_default%2FNo+Container, [truy cập ngày 21/8/2014].

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 9

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

người có xu hướng lựa chọn bạn đời có một bộ gen tốt, do vậy NKT thường bị cho là lựa
chọn “dưới tiêu chuẩn” nên nhiều người lại có những ý nghĩ cho rằng NKT chỉ nên kết
hôn với NKT, điều đó đã thể hiện một sự phân biệt đối xử hết sức rõ ràng. Tiếp theo là
những lo sợ về mặt di truyền, khả năng chăm sóc con cái kém, khó khăn về kinh tế và
xấu hổ với xã hội. Thêm vào đó là sự kỳ thị, được thể hiện qua cả giới tính và như thường
lệ thì người phụ nữ vẫn là người chịu thiệt thòi nhiều hơn, cùng bị KT nhưng nam giới có
khả năng lập gia đình cao hơn so với nữ giới. Ngoài ra, nhóm NKT do chất độc màu da

cam và KT bẩm sinh cũng khó có thể kết hôn so với những nhóm KT khác.
Về tâm lý: Tâm lý khá đông của NKT là mặc cảm, tự đánh giá thấp bản thân mình
so với những người bình thường. Ở những NKT nhìn hoặc NKT thiếu chi, thì họ có các
biểu hiện tâm lý giống như mặc cảm ngoại hình, tức là sự chú trọng quá mức đến khiếm
khuyết cơ thể. Tiếp đến là nỗi ám ảnh sợ xã hội, một kiểu trốn tránh và sợ hãi khi thực
hiện các hoạt động mang tính chất cộng đồng. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào
cũng đúng, nhiều NKT vẫn luôn cố gắng nỗ lực tồn tại và phát triển.
Về kỳ thị và phân biệt đối xử: Cản trở lớn nhất đối với NKT đó chính là sự kỳ thị,
nó là rào cản vô hình nhưng vô cùng tàn nhẫn, đẩy nhiều NKT ra bên lề của cuộc sống.
Và kỳ thị không phải là vấn đề thuộc vật chất, theo những nghiên cứu của các nhà khoa
học nó là vấn đề thuộc tâm lý và sự ý thức sâu xa của cuộc sống, của con người. Ngoài
ra, kỳ thị còn xảy ra đối với nhóm thiểu số và mang những đặc điểm bị cho là bất lợi.
Người ta bắt gặp thái độ đó với nhóm người nhiễm HIV, những người đồng tính luyến ái,
tội nhân sau khi ra tù ...
Về bạo lực: NKT có nhiều khả năng là nạn nhân của bạo hành hoặc hãm hiếp, vì ít
có khả năng tự bảo vệ, chăm sóc và phòng ngừa. Nhiều nghiên cứu cho thấy, bạo hành trẻ
em KT xảy ra hằng năm cao hơn so với những trẻ có cùng vị thế nhưng không bị KT.
Đặc biệt là phụ nữ và các trẻ em gái KT dễ bị tổn thương và lạm dụng. Như vậy, NKT
nói chung dễ trở thành đối tượng của bạo lực hơn cả về mặt thể xác lẫn tinh thần.
1.3. Đặc điểm người khuyết tật và phân loại chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết
tật
1.3.1. Đặc điểm người khuyết tật
NKT trước hết là những con người nên họ mang những đặc điểm chung về mặt
kinh tế - xã hội, đặc điểm tâm sinh lý như những người khác trong xã hội. Tuy nhiên, với
những đặc điểm riêng về từng dạng KT nên NKT được đặt trên 02 phương diện:16
Về phương diện pháp lý: Làm rõ các đặc điểm của NKT là một trong những cơ sở,
căn cứ khoa học tác động đến việc quy định, ban hành, thực thi, áp dụng pháp luật và
chính sách đối với NKT.
16

PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân, Hà
Nội, năm 2011, trang 21.

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 10

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

Về phương diện triết học: Điều chỉnh mối quan hệ giữa NKT với “phần còn lại”
của xã hội và giữa NKT với nhau thì “cái chung” phải bao hàm “cái riêng” nhưng “cái
riêng” thì bao giờ cũng phong phú hơn “cái chung”.
Như vậy, đặc điểm NKT được đặt dưới 02 góc độ:
Đặc điểm của người khuyết tật dưới góc độ kinh tế - xã hội
Trước hết NKT là nhóm cư dân đặc biệt nên phải chịu thiệt thòi về mặt kinh tế xã hội và nhân khẩu học.17 Những gia đình có NKT thường có xu hướng thiếu nguồn
nhân lực cho lao động, nên vì vậy có năng lực sản xuất thấp hoặc có quá nhiều người
sống phụ thuộc dẫn đến gánh nặng về kinh tế. Bên cạnh đó trình độ học vấn của các
thành viên trong gia đình thường không cao nên chất lượng lao động thấp. Nhiều chủ hộ
gia đình lại chính là NKT có SK yếu. Tài sản của gia đình NKT thường nghèo nàn, thu
nhập ở mức thấp, chính vì điều đó điều kiện sống và sinh hoạt không tốt, ảnh hưởng xấu
đến cuộc sống, SK của các thành viên trong gia đình. Ngoài ra, NKT từ 15 tuổi trở lên rất
khó có việc làm, hầu hết NKT chưa bao giờ đi làm hoặc đã từng đi làm nhưng vẫn bị tình
trạng thất nghiệp. KT chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng thất nghiệp của họ.
Mặt khác, vì tình trạng KT của mình, NKT phải gánh chịu rất nhiều thiệt thòi và

khó khăn trong cuộc sống. Để khắc phục vấn đề này, NKT chủ yếu dựa vào gia đình và
những nguồn giúp đỡ đối với họ. Những khó khăn càng trở lên trầm trọng hơn do thái độ
tiêu cực của cộng đồng đối với NKT, mà cụ thể nhất ở đây đó chính là sự kỳ thị và phân
biệt đối xử. Điều này diễn ra dưới nhiều hình thức, ở nhiều bối cảnh khác nhau. Trong
cộng đồng, nhiều người coi NKT là đáng thương, là gánh nặng của xã hội. Về nhận thức
pháp luật, nhiều người không hề biết đến những quy định của pháp luật về NKT. Từ đó
dẫn đến sự kỳ thị, phân biệt đối xử và điều đó nó diễn ra ở nhiều nơi, nhiều lĩnh vực.
Bên cạnh đó, hoạt động hỗ trợ, trợ giúp cho NKT còn rất hạn chế. Ngoài ra, sự hỗ
trợ của Nhà nước và cộng đồng còn mang tính từ thiện nhiều hơn là phát triển con người.
Hầu hết NKT được hỗ trợ như bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, lương thực ... nhưng lại ít
được trợ giúp trong việc làm, dạy nghề và tham gia các hoạt động xã hội.
Đặc điểm của NKT dưới góc độ dạng tật và mức độ KT
KT được phân loại dựa theo các quan điểm khác nhau của những nhà nghiên cứu,
nhưng nói chung thường dựa vào tiêu chí của sự khiếm khuyết trên các bộ phận cơ thể
hoặc suy giảm chức năng. Tại Việt Nam, việc phân loại NKT thường dựa trên quy định
về dạng KT và mức độ KT. Theo đó, các dạng KT bao gồm: KT vận động; KT nghe, nói;
KT nhìn; KT thần kinh, tâm thần; KT trí tuệ và KT khác.18 Mỗi loại KT này có những
đặc điểm nhất định về tâm, sinh lý qua đó tác động đến các nhu cầu và sự hòa nhập của
NKT.
17

PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân, Hà
Nội, năm 2011, trang 22.
18
Điều 3, Khoản 1, Luật người khuyết tật năm 2010.

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 11

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

Dưới đây chính là đặc điểm của từng dạng KT:
Khuyết tật vận động: Là những người có cơ quan vận động bị tổn thương, biểu
hiện dễ thấy nhất đó là khó khăn trong việc ngồi, nằm, di chuyển, cầm, nắm ... NKT vận
động gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt cá nhân, vui chơi, học tập và lao động, nhưng
đa số NKT vận động có bộ não phát triển bình thường cho nên họ tiếp thu được chương
trình học tập, làm được những công việc có ích cho bản thân, gia đình và xã hội.
Khuyết tật nghe, nói: Là những người có khó khăn đáng kể về nghe và nói, dẫn
đến hạn chế về đọc và viết. Từ đó, dẫn đến những hạn chế trong sinh hoạt, làm việc, học
tập và hòa nhập vào cộng đồng. Để giảm bớt khó khăn họ cần được dùng phương tiện trợ
giúp (máy trợ thính), ngôn ngữ kí hiệu trong giao tiếp tổng hợp.
Khuyết tật nhìn (KT về thị giác, khiếm thị): Là những người có KT về mắt như
hỏng mắt, không đủ sức nhận biết hữu hình bằng mắt hoặc nhìn thấy không rõ ràng. NKT
nhìn có trí tuệ phát triển bình thường, có 02 cơ quan phân tích thường rất phát triển đó là
thính giác và xúc giác. Ngôn ngữ, tư duy, hành vi và cách ứng xử của người này cũng
giống như những người bình thường.
Khuyết tật trí tuệ: Xét về mức độ, đây là nhóm KT thường phải chịu nhiều thiệt
thòi và nhiều khó khăn trong cuộc sống. KT trí tuệ được xác định khi chức năng trí tuệ
dưới mức trung bình khi chỉ số thông minh đạt gần 70 hoặc thấp hơn 70 trên một lần trắc
nghiệm cá nhân. Kế tiếp đó là thiếu hụt hoặc bị khiếm khuyết ít nhất là 02 trong số những
hành vi thích ứng sau: Giao tiếp, tự chăm sóc, sống tại gia đình, kỹ năng xã hội/cá nhân,
sử dụng các tiện ích trong cộng đồng, tự định hướng, kỹ năng học đường, làm việc, giải
trí, sức khỏe và an toàn. Và cuối cùng đó là tật xuất hiện trước 18 tuổi. NKT về trí tuệ có

nhiều hạn chế làm ảnh hưởng đến cuộc sống bình thường của họ và người thân họ về trí
tuệ.
Trên đây là những nhóm NKT chiếm tỷ lệ chủ yếu trong tổng số NKT. Xét ở góc
độ đặc điểm về tâm, sinh lý cho thấy tính đa dạng của KT và rõ ràng việc đảm bảo các
quyền của họ dưới phương diện pháp lý cũng cần phải tính đến yếu tố đặc thù của các
dạng KT khác nhau. Ngoài các nhóm NKT nói trên còn có các nhóm NKT khác như:
Người bị rối loạn hành vi cảm xúc, người mắc hội chứng tự kỷ, người bị rối loạn ngôn
ngữ, người đa tật.
1.3.2. Phân loại chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
Căn cứ vào chủ thể thực hiện CSSK NKT
Căn cứ vào chủ thể thực hiện CSSK NKT, có thể chia chế độ CSSK NKT thành
các loại: Chế độ CSSK NKT do Nhà nước thực hiện; chế độ CSSK NKT do các tổ chức
thực hiện và chế độ CSSK NKT do gia đình và bản thân NKT thực hiện, cụ thể như sau:
Chế độ CSSK NKT do Nhà nước thực hiện: Nhà nước là chủ thể thực hiện chủ
yếu, có trách nhiệm chính trong việc CSSK NKT. Cụ thể, Nhà nước quy định Bộ Lao
GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 12

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

động – Thương binh và Xã hội thực hiện quản lý Nhà nước, Bộ Y tế thực hiện quản lý về
mặt chuyên môn.19
Theo quy định, hệ thống tổ chức y tế thực hiện CSSK cho mọi thành viên trong xã

hội trong đó có NKT bao gồm các loại:
Theo mô hình thành phần y tế, bao gồm: Cơ sở y tế Nhà nước, cơ sở y tế tư nhân
và cơ sở y tế khác.20
Theo mô hình tổ chức hành chính, hệ thống y tế gồm 04 tuyến: Tuyến trung ương;
tuyến tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; tuyến huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc
tỉnh và tuyến xã, phường, thị trấn và tương đương.21
Theo mô hình các lĩnh vực hoạt động, gồm các lĩnh vực: Lĩnh vực y tế dự phòng;
lĩnh vực khám bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng; lĩnh vực đào tạo nhân lực y tế; lĩnh
vực giám định, kiểm nghiệm, kiểm dịch; lĩnh vực dược, thiết bị y tế; lĩnh vực tuyên
truyền, truyền thông và chính sách y tế.22
Chế độ CSSK NKT do các tổ chức thực hiện: Các tổ chức thực hiện CSSK NKT
rất phong phú, bao gồm: Tổ chức của NKT, các tổ chức vì NKT và các tổ chức, đoàn thể
khác.23 Cụ thể như sau:
Tổ chức của NKT là tổ chức xã hội, được thành lập và hoạt động theo quy định
của pháp luật để đại diện cho quyền, lợi ích hợp pháp của các hội viên là NKT, tham gia
xây dựng, giám sát thực hiện chính sách, pháp luật về NKT nói chung và CSSK cho NKT
nói riêng.24
Tổ chức vì NKT là tổ chức xã hội, được thành lập, hoạt động theo quy định của
pháp luật để thực hiện các hoạt động trợ giúp NKT, trong đó có trợ giúp về CSSK. Các tổ
chức vì NKT được hình thành rất đa dạng, bao gồm các tổ chức phi chính phủ, liên chính
phủ, các tổ chức và đoàn thể khác.25
Ngoài ra, các tổ chức, đoàn thể khác cũng tham gia vào hoạt động CSSK NKT.
Chế độ CSSK do gia đình và bản thân NKT thực hiện: Gia đình NKT có vai trò
quan trọng trong việc CSSK NKT, gia đình không chỉ thực hiện các hoạt động về giáo
dục SK, thực hiện các biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu tình trạng KT và các nguy cơ
19

PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân,
Nội, năm 2011, trang 152.
20

PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân,
Nội, năm 2011, trang 152.
21
Khoản 2, Điều 81, Luật khám bệnh, chữa bệnh năm 2009.
22
PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân,
Nội, năm 2011, trang 153.
23
PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân,
Nội, năm 2011, trang 153.
24
PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân,
Nội, năm 2011, trang 153.
25
PGS.TS. Nguyễn Hữu Trí (chủ biên), “Giáo trình Luật người khuyết tật Việt Nam”, Nxb. Công an nhân dân,
Nội, năm 2011, trang 154.

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 13

Hà
Hà

Hà
Hà
Hà
Hà

SVTH: Đinh Quốc Huy

Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

khác dẫn đến KT, mà còn phải có trách nhiệm tạo điều kiện để NKT được CSSK, tôn
trọng ý kiến NKT trong việc quyết định những vấn đề liên quan đến CSSK cho bản thân
NKT. Ngoài ra, hơn ai hết, chính bản thân NKT là người hiểu rõ nhất về tình trạng SK
của mình và nhu cầu CSSK cho bản thân. Do đó, NKT cần có kiến thức, hiểu biết về SK,
các biện pháp phòng ngừa bệnh, tật, tự chăm sóc cho bản thân để tăng cường SK.
Căn cứ vào nội dung các hoạt động CSSK NKT
Căn cứ vào nội dung các hoạt động CSSK NKT, có thể chia chế độ CSSK NKT
thành các loại như sau: Chế độ phòng bệnh; chế độ khám bệnh, chữa bệnh và chế độ
chỉnh hình, phục hồi chức năng, cụ thể như sau:
Chế độ phòng bệnh: Mục đích của chế độ phòng bệnh là nhằm ngăn ngừa không
để KT xảy ra, làm giảm hoặc loại bỏ nguy cơ gây ra KT. Đồng thời, còn ổn định, tăng
cường SK cho NKT. Hiện nay chế độ phòng bệnh cho NKT tập trung vào các nội dung
như: Tuyên truyền, giáo dục SK; tư vấn các biện pháp phòng ngừa và phát hiện sớm KT;
phòng bệnh nói chung và các vấn đề khác. Để đảm bảo thực hiện chế độ phòng bệnh hiệu
quả, công bằng và đáp ứng được nhu cầu của NKT, đòi hỏi cần có sự phối hợp chặt chẽ
của các cơ quan Nhà nước, hệ thống cơ sở y tế và nhất là sự hoàn thiện không ngừng về
nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng.
Chế độ khám bệnh, chữa bệnh: Mục đích của chế độ này là nhằm phát hiện sớm
KT và chữa trị khi KT phát sinh. Trong quá trình khám bệnh, chữa bệnh, NKT được
người có chuyên môn thực hiện các biện pháp y tế chuẩn đoán và chỉ định phương pháp
điều trị phù hợp. Khi khám bệnh, chữa bệnh NKT được hưởng các quyền lợi theo quy
định của pháp luật.
Chế độ chỉnh hình và phục hồi chức năng: Chế độ này không chỉ nhằm mục đích

phục hồi khả năng của các bộ phận hoặc chức năng nào đó đã bị mất hoặc suy giảm, mà
còn nhằm tăng cường các khả năng còn lại để hạn chế hậu quả của KT, giúp NKT sớm ổn
định SK. Hoạt động phục hồi chức năng bao gồm hoạt động phẫu thuật chỉnh hình, trợ
giúp kỹ thuật cùng các phương tiện hỗ trợ sinh hoạt để NKT có thể đi lại, giao tiếp và
thực hiện được các công việc khác trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày.
1.4. Nguyên tắc, mục đích và ý nghĩa của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
1.4.1. Nguyên tắc cơ bản của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
Đa dạng hóa các hoạt động CSSK NKT
Hoạt động CSSK NKT khác với việc CSSK người không KT. Bởi vì do sự thiếu
hụt, bất thường về bộ phận hoặc chức năng nào đó của cơ thể đã cản trở NKT thực hiện
vai trò, nhiệm vụ của mình, trong khi đó với những người bình thường có thể tự mình
thực hiện được, cho nên việc CSSK NKT rất khó khăn và phức tạp.
Ngoài rào cản lớn nhất là sự kỳ thị của xã hội và cộng đồng thì tâm lý mặc cảm, tự
ti của NKT trong quá trình khám bệnh, chữa bệnh cũng làm ảnh hưởng tới quá trình
GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 14

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

CSSK. Bản thân NKT luôn bị ám ảnh bởi bệnh, tật, luôn coi mình là gánh nặng của gia
đình và của xã hội, vì vậy NKT thường ít có sự hợp tác đầy đủ trong quá trình tư vấn hay
chữa trị. Do đó, hoạt động CSSK NKT luôn được cộng đồng, xã hội đặc biệt quan tâm và
được thực hiện bằng nhiều biện pháp, nhiều cách thức khác nhau để mang lại một hiệu

quả cao nhất.
Hoạt động CSSK NKT được thực hiện ở tầm vĩ mô như: Lồng ghép các yêu cầu
CSSK NKT trong các chính sách về kinh tế - xã hội, các chương trình, dự án phát triển
sản xuất, tạo công ăn việc làm và xóa đói giảm nghèo. Còn ở tầm vi mô, CSSK NKT
được thực hiện đồng bộ bằng các hoạt động về chăm sóc y tế và các hoạt động chăm sóc
ngoài y tế.
Thực hiện đa dạng các loại hình, các cơ sở CSSK. Khai thác các nguồn đầu tư
khác để tăng cường công tác CSSK NKT như: Bảo hiểm y tế tự nguyện, bảo hiểm nhân
thọ. Đặc biệt chú trọng các hoạt động giúp đỡ NKT tham gia hội nhập vào xã hội như:
Giáo dục hòa nhập, giáo dục chuyên biệt, cải thiện nhà ở ...
Xã hội hóa các hoạt động CSSK NKT
Các nguyên nhân gây ra KT vô cùng đa dạng nên thường dẫn đến các dạng tật và
mức độ KT không giống nhau, trong khi đó NKT lại có hoàn cảnh gia đình, điều kiện
kinh tế, nhu cầu CSSK khác nhau. Vì thế, để đáp ứng nhu cầu cần thiết cho NKT cũng
như đảm bảo mục đích CSSK, pháp luật về CSSK NKT quy định các kênh khác nhau để
thực hiện hoạt động này.
Xuất phát từ chức năng xã hội của mình, Nhà nước thống nhất quản lý nhà nước
và quản lý chuyên môn về CSSK NKT. Hằng năm, Nhà nước bố trí ngân sách để thực
hiện chế độ CSSK NKT. Ngoài ra, Nhà nước còn khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu
tư, tài trợ, trợ giúp về tài chính, kỹ thuật, vật chất để thực hiện hoạt động CSSK NKT
đồng thời quy định trách nhiệm của gia đình NKT thực hiện các biện pháp giáo dục SK,
ngăn ngừa và giảm thiểu KT, khuyến khích sự vươn lên của chính bản thân NKT.
Hiện nay, các hoạt động CSSK NKT mang tính chất toàn cầu, mở rộng ra phạm vi
khu vực và thế giới, được chính phủ các nước, các tổ chức liên chính phủ, tổ chức phi
chính phủ đặc biệt quan tâm.
Ưu tiên hợp lý trong hoạt động CSSK NKT
Ưu tiên trong CSSK NKT là nhằm giúp NKT có đủ điều kiện để tiếp cận và sử
dụng các dịch vụ y tế cơ bản, thiết yếu theo nhu cầu của NKT. Dựa vào mức độ KT cũng
như các đặc điểm đặc thù của NKT mà pháp luật quy định đối tượng được ưu tiên trong
lĩnh vực này gồm: NKT đặc biệt nặng, NKT nặng, trẻ em KT, người cao tuổi KT, phụ nữ

KT có thai, NKT có công với cách mạng. Và chế độ ưu tiên trong CSSK được thực hiện
dưới nhiều hình thức khác nhau như: Miễn phí, giảm phí, ưu tiên trong thứ tự khám bệnh,
chữa bệnh, cấp thuốc ...
GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 15

SVTH: Đinh Quốc Huy


Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

Ưu tiên trong CKSK NKT còn thể hiện sự công bằng xã hội. Bởi công bằng ở đây
không có nghĩa là cung cấp các dịch vụ CSSK đồng đều cho mọi NKT, mà trước hết phải
ưu tiên cho trường hợp NKT rơi vào hoàn cảnh mà bản thân họ không tự giải quyết được.
1.4.2. Mục đích của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
Thứ nhất, thể chế hóa đầy đủ và toàn diện chủ chương, đường lối, chính sách của
Đảng và Nhà nước ta, thể hiện sự quan tâm của xã hội đối với việc bảo vệ, CSSK NKT.
Thứ hai, tạo giải pháp hỗ trợ và tạo điều kiện tốt nhất giúp NKT tiếp cận được các
chương trình an sinh xã hội, hỗ trợ về cơ sở vật chất, nhằm giúp NKT ổn định SK, vượt
qua những khó khăn của bệnh, tật, đảm bảo được cuộc sống và vươn lên hòa nhập vào
cộng đồng.
Thứ ba, thể hiện sự quan tâm của toàn xã hội và lòng nhân đạo sâu sắc giữa con
người với con người trong cùng một cộng đồng, đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng chính
đáng của NKT.
Thứ tư, nhằm tuyên truyền, phổ biến sâu rộng trong xã hội về ý thức bảo vệ SK.
Thứ năm, khôi phục hoặc hỗ trợ khôi phục các bộ phận chức năng bị khiếm

khuyết, ổn định SK để trước hết thực hiện được các hoạt động sinh hoạt hằng ngày, tiến
tới tham gia các hoạt động học tập, lao động để nuôi sống bản thân, từ đó có những đóng
góp cho đất nước và xã hội.
1.4.3. Ý nghĩa của chế độ chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
Ý nghĩa xã hội và nhân văn: Cũng như các chế độ khác, chế độ CSSK đối với
NKT thể hiện lòng nhân đạo sâu sắc giữa con người với con người trong cùng một cộng
đồng, trong mỗi một quốc gia và trên toàn thế giới. Đó chính là sự sẻ chia, cảm thông
không biên giới với những người bất hạnh, “yếu thế” do những rủi ro nào đó gây ra. Sự
giúp đỡ về các điều kiện vật chất và tinh thần trong quá trình CSSK ban đầu, khám bệnh,
chữa bệnh, chỉnh hình và phục hồi chức năng là nhằm đáp ứng nhu cầu và nguyện vọng
chính đáng của mọi NKT. Từ đó, giúp khắc phục một phần nào đó các khó khăn, bất lợi
từ tình trạng KT, để có thể vượt qua những mặc cảm, tự ti về ngoài hình, về bệnh, tật để
vươn lên khẳng định bản thân.
Ý nghĩa pháp lý: Chế độ CSSK NKT bảo đảm quyền được CSSK của NKT. Tuyên
ngôn thế giới về nhân quyền năm 1948 cũng đã khẳng định rằng: “Mọi người đều có
quyền được hưởng một mức sống thích đáng, đủ để đảm bảo SK và phúc lợi của bản thân
và gia đình, về các khía cạnh ăn, mặc, ở, chăm sóc y tế và các dịch vụ của xã hội cần
thiết, cũng như có quyền được bảo hiểm trong trường hợp thất nghiệp, đau ốm, tàn phế,
góa bụa, già nua hoặc thiếu phương tiện sinh sống do những hoàn cảnh khách quan vượt
quá khả năng đối với họ”.26 Bằng việc quy định cụ thể trong Hiến pháp và luật chuyên
ngành, pháp luật NKT đã tạo cơ sở để NKT thực hiện quyền được CSSK. Đồng thời, quy
26

Điều 26, Khoản 1, Tuyên ngôn thế giới về nhân quyền năm 1948.

GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 16

SVTH: Đinh Quốc Huy

Luận văn tốt nghiệp

Chăm sóc sức khỏe người khuyết tật theo Công ước quốc tế về
quyền của người khuyết tật năm 2006 và pháp luật Việt Nam

định trách nhiệm của các bộ, ban, ngành, nhất là ngành y tế và cộng đồng xã hội trong
nâng cao chất lượng, hiệu quả và công bằng xã hội trong các hoạt động này.
Ý nghĩa kinh tế: Chế độ CSSK NKT tạo điều kiện để NKT có cơ hội tham gia vào
các quyền khác. Một khi SK được đảm bảo, NKT sẽ tìm kiếm được việc làm, mang lại
nguồn thu nhập để nuôi sống bản thân và gia đình. Với số lượng NKT khá đông như hiện
nay, nếu như được CSSK phù hợp và hiệu quả thì NKT sẽ trở thành nguồn nhân lực tiềm
tàng cho đất nước. Thực tế cho thấy, NKT luôn được đánh giá cao về lòng tận tụy và luôn
có ý chí vươn lên trong công việc. Ngoài ra, khi SK được đảm bảo NKT sẽ có cơ hội để
tham gia vào các hoạt động xã hội khác, thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của một
công dân, từ đó sẽ có nhiều đóng trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
1.5. Sơ lược quá trình hình thành và phát triển của pháp luật về quyền và chế độ
chăm sóc sức khỏe người khuyết tật
1.5.1. Trong pháp luật quốc tế
Đối với quyền của người khuyết tật
Trong những năm 40 và 50 của thế kỷ XX, LHQ mới chỉ tập trung vào việc thúc
đẩy các quyền của NKT về thể chất thông qua phương pháp tiếp cận an sinh xã hội. Hiến
chương và các Công ước về quyền con người được các nước phê chuẩn trong giai đoạn
này, nhưng vẫn chưa có các quy định riêng đề cập đến vấn đề NKT và quyền của NKT.
Chính những bất lợi mà NKT phải đối mặt, cũng như tình trạng bị phân biệt đối xử
mới được nhận thức rõ ràng hơn và từ đó được nêu thành vấn đề về quyền của NKT.
Việc dần thay đổi cách tiếp cận phúc lợi xã hội sang cách tiếp cận dựa vào quyền con
người được thể hiện thông qua việc đề cập một cách cụ thể về NKT trong các Hiến
chương, các Công ước và các sáng kiến về quyền con người được phê chuẩn từ những

năm 1980 và trong nhiều các văn bản luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, thường không mang
tính bắt buộc, nhưng vẫn được các tổ chức như LHQ và Ủy ban châu Âu thông qua.
Bản tuyên bố của LHQ về quyền người chậm phát triển và Bản tuyên bố về quyền
của NKT được thông qua vào những năm 70, đây được coi là văn kiện quốc tế đầu tiên
quy định rõ các nguyên tắc nhân quyền liên quan đến NKT. Tuy nhiên, các văn kiện này
sớm bị chỉ trích bởi nhiều người cho rằng chúng chỉ thể hiện các quan điểm y tế và từ
thiện đối với NKT.
Vào thập niên 80, việc xác định lại các vấn đề NKT theo mô hình xã hội diễn ra ở
khắp các quốc gia, đây được xem như là kết quả của các phong trào ủng hộ cho quyền
của NKT đang dấy lên ở tầm quốc tế. Các quyền con người của NKT trở thành một phần
quan trọng trong chương trình nghị sự của các chính sách quốc tế.
Chương trình hành động thế giới liên quan đến NKT được thông qua bởi LHQ tại
phiên họp lần thứ 37 năm 1982, đây được xem là một chiến lược toàn cầu. Theo đó “bình
đẳng cơ hội” được sử dụng làm nguyên tắc chỉ đạo để đạt được sự tham gia của NKT.
GVHD: ThS. Kim Oanh Na

Trang 17

SVTH: Đinh Quốc Huy