Bài giảng Kháng kháng sinh

CLB
Y KHOA TRẺ
ĐHY KHOA VINH

Kháng kháng sinh
Nguyễn Sỹ Tùng ĐHY KHOA VINH


Kháng kháng sinh


Thuốc kháng sinh là gì ?
v Đó là những chất thiên nhiên được gây cấy từ vi
sinh vật, hoặc được tổng hợp hay bán tổng hợp
hóa học. Chúng có khả năng hủy diệt hoặc làm
chậm lại sự phát triển của vi sinh vật gây bệnh.
v Các chất này có thể là:
1. Thuốc trụ sinh (antibiotique)
2. Các sulfa (sulfamide)
3. Thuốc diệt siêu vi ( antiviraux )
4. Thuốc diệt nấm (antifongiques)
5. Chất tẩy uế ( desinfectants)


Kháng kháng sinh là gì?

Hiện tượng kháng kháng sinh xảy ra khi mầm bệnh
hay vi khuẩn không bị diệt bởi thuốc kháng sinh,
chúng vẫn tồn tại , sinh sản ra những thế hệ con
cháu không có tính cảm ứng (sensible) với 1 hay với
nhiều loại thuốc kháng sinh nào đó và hóa chất điều

trị nhiễm trùng.


Tại sao hiện tượng LỜN thuốc có thể xảy
ra ?
vCó rất nhiều nguyên nhân nhưng CHUNG QUY lại có 4
nhóm nguyên nhân sau:
1. Sự sử dụng thuốc kháng sinh một cách bừa bãi , không
đúng cách
2. Không tôn trọng liều lượng và thời gian trị liệu , cũng như
không chịu uống cho thật hết số thuốc như bác sĩ đã kê
toa.
3. Lạm dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi thú y, canh
nông và ngư nghiệp cũng dự phần không nhỏ trong sự
hình thành của hiện tượng kháng kháng sinh ở người .
4. Cuối cùng là vấn đề dùng các chất diệt khuẩn ( nettoyant


Kháng thuốc xảy ra như thế
nào ?
Ø Vi khuẩn tiếp nhận tính kháng thuốc từ nhiều ngõ . Từ
các vi khuẩn khác có mang sẳn tính chất này , hoặc do
hiện tượng biến dị tự nhiên . Phải chăng đây là 1 hiện
tượng thiên nhiên nhằm để bảo vệ sự sống còn của một
sinh vật ?
Ø Tính đề kháng được gắn trên di thể ( gene ) của vi
khuẩn, hoặc cũng có thể nằm trong những đơn vị phụ
thuộc của nhiễm sắc thể (chromosome), gọi là
những plasmides. Đây là những vòng DNA cực nhỏ và di
động .

Ø Khi vi khuẩn chết đi , các plasmides này sẽ được thải vào
môi sinh , và từ đó nhiễm vào các vi khuẩn khác . Còn


Tại sao vi khuẩn kháng được
thuốc ?
Hiện tượng kháng thuốc có thể xảy ra theo một trong
những cơ chế sau đây :
1. Làm thay đổi mục tiêu tác động( site d’action) của thuốc
trên vi khuẩn Ví dụ làm thay đổi protéine trên vi khuẩn
mà thuốc Pénicilline sẽ bám vào để tác động.
( Pénicilline & Streptococcus pneumoniae) .
3. Vô hiệu hóa thuốc bằng enzyme bêta lactamase.
( Penicilline & Staphilococcus aureus) .
4. Làm giãm độ thẫm thấu của màng tế bào vi khuẩn nên
thuốc không tác động được.
( Gentamycine & Pseudomonas aeroginosa )


3 Cách mà vi khuẩn kháng lại
thuốc
1. Xây dựng hệ thống phòng thủ: Khi không muốn gặp một
ai đó, bạn tránh mặt họ, chặn số điện thoại và mọi hình thức
liên lạc khác. Vi khuẩn kháng thuốc sử dụng một chiến lược
tương tự đối với kháng sinh. Chúng thay đổi tính thẩm
thấu của màng tế bào
3. Ngụy trang mục tiêu: Nhiều kháng sinh làm việc bằng cách
chọn một mục tiêu cụ thể của vi khuẩn, ví dụ như bộ phận
sản xuất protein của chúng. Sau đó, kháng sinh cô lập bộ
phận này khiến vi khuẩn không thể sử dụng chúng và chết

vì thiếu nguồn cung protein. Để đối phó với diễn biến này, vi
khuẩn thay đổi cấu trúc của các bộ phận mục tiêu để
kháng sinh không còn nhận ra nó


Tất cả những chiến thuật trên đều rất tinh tế,
nhưng làm thế nào mà vi khuẩn có thể học
được điều này?
Trả lời!
Trên thực tế, đội quân vi khuẩn có số lượng rất lớn và
không phải con nào cũng giống con nào. Tuy nhiên,
phân tử thuốc kháng sinh thì giống hệt nhau, chúng
không đạt đến sự đa dạng như vi khuẩn. Trong hàng
triệu vi khuẩn, có xác xuất tồn tại một vài cá thể tự
nhiên có khả năng sử dụng một trong số 3 chiến thuật
trên để kháng thuốc.
Khi kháng sinh đã tiêu diệt hết toàn bộ những vi khuẩn
nhạy thuốc, các cá thể vi khuẩn kháng thuốc tiếp
tục tồn tại và sinh sản. Thế hệ sau của chúng sẽ thay
thế những vi khuẩn đã chết và chúng hoàn toàn kháng
thuốc.


Kịch bản khác:

Vi khuẩn có thể học được các chiến thuật trên bằng
cách truyền cho nhau những đoạn mã DNA. Trong đó
có chứa cách để ngụy trang một cơ quan hay tạo ra
enzyme chống lại kháng sinh.
Một vi khuẩn thông thường có thể nhận gen mã hóa

này thông qua nhiều cách.
Ví dụ: trong quá trình biến nạp, chúng nhận DNA trần
từ một vi khuẩn khác. Hoặc khi một vi khuẩn kháng
thuốc chết và nổ tung, chúng giải phóng các mảnh
DNA vào môi trường. Các vi khuẩn khác sẽ "nhặt"
chúng lại và tái tạo thành các gen kháng thuốc.


Không may mắn cho con người là lũ vi khuẩn chứa gen
kháng thuốc kia sẽ truyền lại khả năng này cho thế hệ tiếp
theo. Đó là hệ quả cơ bản của ý tưởng chọn lọc tự
nhiên trong thuyết tiến hóa của Darwin được gọi là "sự sống
sót của kẻ thích nghi tốt nhất"


nguyên nhân dẫn đến kháng thuốc
kháng sinh ở VN hiện nay LÀ GÌ??
1. Nhận thức về kháng thuốc còn hạn chế
2. Sử dụng thuốc kháng khuẩn không thích hợp
3. Công tác kiểm nghiệm, kiểm tra chất lượng thuốc còn
hạn chế
4. Hệ thống giám sát về Kháng thuốcchưa được thiết lập :
Hiện nay, Việt Nam chưa có mạng lưới giám sát quốc gia
về kháng thuốc mà chỉ có một số đơn vị giám sát về
kháng thuốc
5. Thiếu sót trong quy định về chuyên môn khám, chữa
bệnh


Thực tế đặc thù ở Việt Nam

v Ý thức người dân kém: tự ý mua thuốc, tự ý điều
trị..
v Vệ sinh môi trường kém, Bệnh truyền nhiễm nhiều
v Dược sỹ VN (phần đa là dược sỹ trung học và cao
đẳng) kiêm luôn bác sỹ chẩn đoán và kê đơn
v Quản lý quy chế về kê đơn chưa tốt
v Lạm dụng kháng sinh nhiều: các đơn thuốc hầu
như là có kháng sinh
v Và các nguyên nhân chung khác


Thực trạng ở VN
(Theo thứ trưởng Nguyễn Viết
v Việt Nam đã xuất hiệnTiến)
vi khuẩn kháng đa thuốc, mức
độ kháng ngày càng gia tăng đặc biệt ở nhóm vi khuẩn
gram âm, thường xuất hiện trong các bệnh viện đã có
vi khuẩn biến đổi gen đa kháng với carbapenem thế hệ
mới
v WHO xếp Việt Nam vào danh sách các nước có tỷ lệ
kháng thuốc kháng sinh cao trên thế giới
v Hầu hết các cơ sở khám, chữa bệnh đang phải đối
mặt với tốc độ lan rộng các vi khuẩn kháng với nhiều
loại kháng sinh
v Năm 2015, Việt Nam vẫn đứng thứ 12 trong 22 nước


Giải pháp gì cho tình trạng
này????
Xin cop nguyên văn bài viết của 1 Bác sỹ như sau:

1. Khi ốm thì đi khám bác sĩ, đừng tự mua thuốc uống ở
nhà. Ở Việt Nam mình khi ốm hay chạy ra hiệu thuốc để
người bán vừa chẩn đoán, vừa kê đơn. Thói quen này
rất không tốt, cần phải bỏ. Cũng đừng nghe truyền
miệng bị bệnh này uống cái này cái kia là khỏi. Xót xa vô
cùng cho rất nhiều bệnh nhân chỉ vì uống thuốc theo kiểu
truyền miệng mà để lại những hậu quả nặng nề, đúng là
người mà chẳng còn được 3 phần người nữa
2. Khi bác sĩ kê đơn, các bạn nên chủ động hỏi về các loại
thuốc, tác dụng và tác dụng phụ của từng loại. Đừng
ngại hỏi. Hỏi nhẹ nhàng đúng cách thì chẳng ai phiền gì
mà không trả lời bạn đâu..


3. Google bây giờ rất sẵn, tự lên mạng để tra tên thuốc, phân
loại, tác dụng. Nhưng vì thông tin mở nên cũng phải tìm
hiểu đúng nguồn. Trang mình thấy khá hay là dieutri.vn
Nhưng lưu ý, không phải tra google là thành bác sĩ. Tất cả
thông tin trên mạng chỉ là tham khảo mà thôi. Nếu ai cũng
google chữa bệnh được thì bác sĩ thất nghiệp hết. Mà bác
sĩ thì suốt ngày làm không hết việc, một phần là phải đi giải
quyết hậu quả của bác sĩ google.
4. Tuyệt đối tuân thủ đơn của bác sĩ: uống đúng loại, uống đủ
thời gian, uống đúng cách. Người Việt Nam ta rất hay,
thuốc kê 5 hôm uống 3 hôm hết triệu chứng thì không uống
nữa vì 'khỏi rồi uống làm gì', mà nếu 3 hôm không thấy đỡ
mấy cũng không uống nữa 'không đỡ uống làm gì'. Uống
thuốc luôn luôn phải đủ liều. Và cũng phải đúng giờ giấc

5. Nếu không khỏi bệnh, có thể đi khám lại hoặc đi khám
chỗ khác tùy bạn. Nhưng nên mang theo đơn thuốc cũ
để bác sĩ biết là bạn đã dùng thuốc gì, ví dụ kháng sinh
không còn nhạy cảm thì phải đổi loại khác. Đặc biệt ghi
nhớ những laọi thuốc mình bị dị ứng để báo lại với bác
sĩ tránh dùng những loại đó.
6. Trong sách đào tạo bác sĩ của các trường ĐHY, các thầy
phải phải nhắn nhủ bằng những dòng tâm huyết: Trong
cuộc chạy đua giữa những nỗ lực phát minh ra kháng
sinh mới của con người và sự đề kháng kháng sinh của
vi khuẩn thì cho đến nay, vi khuẩn vẫn luôn giành phần
thắng . Những chủng vi khuẩn siêu kháng thuốc như
trong ảnh là minh chứng rõ ràng. Đó đã là thực tế chứ
không còn là nguy cơ nữa


Bài viết có sử dụng hình ảnh và tư
liệu của đồng nghiệp! Cảm ơn đã