Kinh nghiệm của một số nước Châu Âu về quản lý và phát triển dịch vụ công khu vực đô thị - Những tham chiếu cho Việt Nam

N H I N RA NUOC

NGOAI

KINH NGHIEM CUA MOT SO WitK CHAU AU VE QUAN LY
VA PHAT TRIEN DKH VU CONG KHU VUCfiO THI N H O N G T H A M CHIEU CHO VIET NAM
DOAN MINH HUAN HOANG DINH MINH*

Cung ling dich vu cong la mot trong cac nhiem vu quan trong nhat cua cic nha
nu&c. Tren the gidi, he thong dich vu congva quy hoach td chUc lanh tho luon co
moi quan he chat che v&i nhau. Tu he thong do thi, cac trung tam dich vu cong &
cac quy mo khac nhau se ducrc nghien cihi xay dung tu viing do thi. Tai Viet Nam,
he thong dich vu cong cho cac do thi da duac hinh thanh va phat then tu cuoi the
kyXDCd^n nay, song van de td chuc he thdng cung tmg dich vu cong gan v&i td chirc
lanh thd vin can phai hoan thien. Bai viet tap trung nghien cihi kinh nghiem cung
img dich vu cong do thi tai mot sd quoc gia chiu Au vi dua ra khuyen nghi cho viec
hoan thien cung img dich vu cong cho cic do thi tai Viet Nam.
Bai viet dua tren ket qui nghien cuu do Quy phit trien khoa hoc va cong nghe
qudcgia (NAFOSTED) tai tra
1. DSic di^m v^ vai tro cua dich vu cdng
khu vac dd thi
Quan niem ve dich vu cong (DVC) dd
thi da dugc xay dung tren nen tang khai
niem ve DVC. Tu dien Petit Larousse da
dinh nghla: "dich vu cdng la hoat dpng vi
lai ich chung, do ca quan nha nudc hoac tu
nhan dam nhiem". Tren pham vi rdng hon
thi DVC dugc hieu la nhung hoat ddng
phue vu nhu cau thiet yeu cua xa hpi, vi loi
ich chung cua cdng dong, cua xa hoi, do
nha nudc true tiep dam nhan hay uy quyen

va tao dieu kien cho khu vuc tu nhan thuc
hien. Trong cdng trinh "Governance and

political economy in urban service dehvery" (Quan ly va chinh saeh kinh te trong
cung cap dich vu cdng dd thi) cua nhdm tac
gia Jones, Cummings va Nixon (2014) cho
rang DVC quan trgng nhat doi vdi khu vuc
do thi la: quan ly chat thai rin, cung cap
nu&c saeh, van tai va dich vu y techo do thi.
Bdn llnh vyc nay bao trum nhung nhu cau
quan trong trong ddi sdng kinh te - xa hpi
cua cac cu dan do thi. Tir nhung quan diem
tren cd the khai quat, DVC do thj la nhdng
• PGS.TS, Tap chi Cong san
'* TS, Hoc vien Chinh tri khu vyc I

TAP CHi QUAN LY NHA Nl/dC - SO 254 (3/2017}


NHIN RANirOC NGOAI

dinh vu cdng phue vu cho nhu cau thilt yeu
ciiaxa hdi ttongphamviadthi,nd dap ling
dirpc nhiing dac thd kmh tl, xa hdi va chinh
tri cda khu vuc dd thi khac vdi khu vuc
ndng thdn.
Cac lp?ii DVC da thi dirpc cung cap cho
cu dan do thi bao gdm: dich vu hanh chinh
cdng, dich vu su nghilp cdng vji tiich vu
cdng ich. Tuy nhiln, do dac thii ciia do thi

nln mdt sd loai binh DVC dac bilt cto thilt
tai khu vuc dd thi, nhu cip phip, dang ky
t?m tni, vl smh an toan thuc pham, cip va
thoat nudc, xii ly rac thdl, giao thdng cdng
cpng, y te, giao due, nghiln ciiu khoa hpc,
van hda thi thao va giai tri. Vile phan chia
c4c Ioai DVC cd tinh chit tuong ddi, phu
thupc vao chu thuyet ph4t ttiln va trinh dp
phat trien cda lire lupng san xuat xa hdi (vi
du vile cung cip nha chn ngudi cd thu
nhap thap dupe mdt sd qude gia xIp vao
khu virc DVC, nhung cd nudc khdng dua
van khu vyc DVC).

ttin thi trudng thong qua vile xay dung va
thuc thi thi chi kinh te thi tnidng, cung cip
cac tiln ich cdng cpng chn toan thi thinh
vlln ttong xa hdi, bio vl quyln cong dan va
quyln con ngirdi. Cac DVC do thi sl tao da
cho tang trudng va phat ttien kinh t l tsii
khu vuc dd thi hay mdt vxing.

DVC dd thj mang lai Ipi ich khdng chi
cho nhirng ngudi mua nd, mi cho ci nhiing
ngudi khdng phai tta tiln cho hang hda dich vu nay, diln hinh nhu giio dye - dio
tfio khdng chi dap iing nhu cau eua ngudi
dihpcmacdngdpphin ning cao mjt bing
din tti va vin hda ciia xa hpi. Day chmh la
nguyln nhin khiln cho nha nudc cd vai tro
vi ttaeh nhilm quan ttpng ttong viec sin

xuat hoic bio dim cung ting cic loal DVC.
2. Kmh nghi$m ciia mOt sd nudc chiu
Au ttong td chtic v i cung (ing dich vvi cdng
khu vuc do thj
Mdt la, tu do bda va thuang mai hda
Dac diem cua DVC do thi cung cd giio due.
Qui ttinh thay ddi ciia he thdng giio
nhirng dac tinh cua DVC thdng thupng nhu
khdng cd tinh loai trir va tinh canh tranh due tai cac quoc gia trong Liln minh chiu
trnng tilu dung, ddng thdi khdng the hiiy Au (EU) li rat khac nhau. Trong khi vile
bd ngay lap tiic. Tuy nhiln, do dac thu cua chip nhin canh tranh ttong he thdng giio
do thi nln DVC dd thi cdn cd mpt sd dac due tai Dde, Anh, Y diln ra thuin Ipi, thi t?i
dilm rieng, nhu sd lupng va chat lupng Phip qua trinh nay gin nhu khdng dupe
ludn cao ban cac khu vuc khac do mat dp chip nhin. Trong sd eae qude gia niy, Anh
din sd; chiu nhilu tac dpng ciia cac ylu td la nudc tien hanh thi trudng hda giao dtfc
mdi tit bin ngoai, phai Uln hrc thay ddi dl manh nhit, phu huynh, cic co quan phdc
dap ling vol su thay ddi cua mdi trudng dd Ipi xa hdi, kl ca doanh nghiep dupe khuyin
thi cila cac qude gia, vi dd tlii la noi dip can khich hinh thinh va dilu hanh cic trudng
nhung thanh tuu khoa hpc - cdng ngh| mdi hpc dudi dang dinh cbl tu thue. Nhdm ddi
nhanh nhat, mdc sdng dan eu cao nhit, dp tic nlu trin cd quyln xiy dung "thupng
cam nhan ciia ngudi dan thupng nhay ben hieu rilng", xay dirng giin trmh thich hpp,
trude mpi thay ddi.
miln khdng nim ngoii cic chi diu vi ml
Vai ttd cua DVC dd thi thi bi|n d nhung cua chinh phu liln quan din phat triln
khia eanh nhu duy tri trat tu cdng cdng va kinh t l - xi hpi. Die bilt, nha nudc khuyin
an toan xa hdi, thuc day qua ttinh dd thi khich ndi dung giang day then hudng ddl
hda, bao ve trat tu kinh tl, ttat Or mua ban mdi khoa hpc - ky thuit.

m

TAP CH( QUAN L* NHA NU

NHiNRANl/dCNGOAl

Hai la, mo cua thi truang tunhin hda
vi doi tic cdng tu trong linh vuc cung dp
nudc sinh boat, ning lugng, giao thdng
cdng cdng.
- Ddl vdi djeh vu cung cip nu&c sinh
boat dd thi.
Nuoc sinh hoiit li mdt loai hang hda tdi
quan ttpng cho eudc sdng. Vi thi, da phan
vile cung cip nude sinh hoat hiln nay tai
cac nudc EU van do nha nudc dam nhl$m.
Hai quoc gia day manh nhat qua ttmh tu
nhin hda ttong cung cap nudc li Phap vi
Anh, tilp theo la Diic. Tai Anh, gii nuoc sinh
boat da ting lin cimg vdi chit lupng nudc
vidichvucungcipsaukhitunhanhda.
Tai Phip, dl giim chi phi cho nha cung
va cd dupe gia tpt nhit cho ngirdi dung,
cac CO quan cdng quyln tai Phap cd xu
hupng chpn mpt nhi cung cap cho nhilu
dich vu. Cac nhi eung cip khi d i tning
thiu mdt gdi hpp ddng, thi hp se tto thinh
dpc quyln ttong sudt thdi gian thuc hiln
hpp ddng nay (vi du nhu cung cap nude vi
Xli ly nudc thai la 12 nim). Thi tnrdng se mo
ttd lai khi gdi thau dupe thuc hi$n xong. Sir

lira chpn nay ciing khuyin khich cac tn
chiic tu nhan dau tu vio llnh vuc DVC de
duy tti loi the cua minh.

fe

Sir ring budc giira chinh quyln dd thi va
nhi cung cip tiich vu thdng qua hpp dpng
gitia hai bin,ttongdd cd su thda thuan ve gia.
Ngoii ra, cic Ulu chuan vl chit lirpng
cua dich vu se phii tuan theo cic quy dinh
cua hiln chutmg va dupe kiem tta bdi cac
td chirc giam sat.
- Ddi vdi dich vu cung dp diin dd thi.
Tu nhirng nam cudi thap ky 90 cila thi
kyXX, cac nudc trong EU da bit dau tu do
hda thi trudng nang lupng, bnn qude gia di
dau la Due, Phin Lan, Anh vi Ao da md
100% thi tnrdng cua minh. Tai Diic, Chinh
phu da tuin thii viee tu do hda hoan toin

thi trudng diln va gas cua EU tu nim 1996,
Chinh phii da phin chia cung cap diln
thanh ba khiu li: sin xuat, trayin tii vi
phin phdi. Den thai diem hiln tai, Diic cd
bdn tap doan Ion chi phdi boat dpng cung
cip diln, cac cong ty tu nhan khae ttong
Bnh vuc niy dan bi mat uu the va tu thu
nho lai. Chmh nhd su canh ttanh niy,
ngudi dan Diic dupe lira ehpn ngudi phin

phni diln nang cho minh, qua do thuc day
su canh tranh ttin thi trudng nang lupng
tai Due. Dat dupe nhieu thanh cong nhit li
mrdc Anh, sau 14 nam tu do hda va tu nhan
hda nginh ning lupng tai Anh va Xli Wale,
gii diln giam manh, chit lupng cung cap
vi he sd an toin tang lin. Ngupc lai, tai
Phip vi 1-ta-U-a, qui ttinh tu do hda tbi
tnrdng diln diln ra chim htm so vdi cic
qude gia tten, vi thi gia diln tai Phip vi Ita-h-a van con cao trong khi chit lupng
cung cip khdng tuong xdng vdi miic gii.
- Ddi vdi dich vu giao thdng cdng cdng.
Cac nude thinh viin cdng ddng chiu
Au da thdng nhit mdt Id ttinh thuc hiln du
in niy. Tuy nhiln. Id trinh niy da khong
diln ra theo dung kl hoach. Anh vi Thuy
Dien li hai qude gia tien hanh tu nhin hda
nganh dirdng sit manh nhit, trong khi cic
qude gia khie nhu Diic, Phip, I-ta-h-a, Ha
Lan, Ao da chuyin tir sp bihi nhi mrdc sang
cdng ty en phan hpac cdng ty ttich nhilm
hiru ban (cd ddng ldn nhat van la nhi
nudc). Dieu nay da giup hinh thinh dpc
quyln nhdm trong linh vue giao thdng
cdng cdng (vi du tai Anh, ba cdng ty Fustbus, Stagecpach, Arriva chiem trin 50% thi
phin van tiicdngcdng).Khicacedngtytu
nhin tham gia, cae eung dudng dem lai loi
nhuin da cho thiy chat lupng dupe cii
thien, nhung cac eung dueng tai cic khu
vuc ndng thdn thi khdng dupe chim sde

day dd. Cic qude gia diu thiy dupe sir giim

TAP CHi Q U A N LV N H A Nl/(3C - S 6 254 (3/2017)

m


N H I N RA NUdc NGOAl

ginh ning cho ngan sich dia phuong khi
cd su tham gia cua cac cdng ty tu nhin. Tuy
nhiln, do Ipi nhuin khnng cao, nln mdt sd
cdng ty da khdng cdn mudn tham gia hoic
ting gii cho cac dieh vu niy.
Ba la, lien kit vung trong cung ting DVC
dd thi.
Lpi thi ve quy md ludn li ylu td quan
trpng ddi vdi dau tu cbo DVC. Chinh vi viy,
chinh quyln trung utmg tai cac nudc chiu
Au ludn thuc hi|n phin quyln eho dia
phuong dupe thuc hiln theo ITnh vuc. Sau
khi nhin phin quyln trong linh vuc do
trung uong giao, thi chinh quyln dia
phutmg dutrc tu chu trong vile td chiic (bd
may, boat ddng...) de thuc hi|n tham
quyln dupe giao dd. Ngan saeh trung uong
cap cho dia phuang phu thude vao quy md
din sd cua dia phuong dd vi nhu eau kit
cau ha tang tren dia ban dl bao dim tinb
edng bing cho mpi ngudi dan trin khap dat

nude.
Ngoai vile dupe phan quyln, cac dia
phuang dupe phep lien kit vdi nhau dl
thanh lap Co quan hpp tie lien thanh phd
hoac lien xa. Nha nudc trung uong khuyen
khich cac dtm vi hanh chinh eo sd (thanh
phd va xa) lien kit lai vdi nhau dl ning cao
bleu qua cua cbinh sacb do tbi vi tao thuin
loi cho viec dua ra cac giai phap vl kinh te,
mdi trudng, xa bpi tren pham vi dia ban
phu hpp (vupt ra ngoai pham vi dia gidi
hanh chinh cua timg thanh phd). Su lien
kit giua cac dja phuong se giup dua ra each
tilp can lien nganh va theo hang ngang dl
thuc hien tdl du an phat trien dia ban.
3. Mdt sd gpi •j cho ddi mdi quin ly vi
phit ttiln DVC dd thj d Vipt Nam
Tu kinh nghiem td chuc cung ihig DVC
cho khu vuc dd thi tai cac qude gia thupc
EU cd thi tut ra khuyen nghj cho Viet Nam:
Thu nhat, can cd sit phan cap trong

m

quan ly va cung ciing DVC giira cic vimg vi
dja phuang. Td ehiic linh thd can dupe co
ciu lai theo nhu ciu quin ly eua qui trinh
phat triln do thi. Qui trinh ca cau lai niy
phai di theo die thu eua cic vung mi do thj
ddng vai trd "loi trang tim". Nguyen tic

phan cap quin ly cho cic dia phutmg phai
dupe thi hiln trong qua trinh giai quyet
mdi quan h i giira Chinh phu va eic tinh,
thinh phd true thupc Trung uang. Bd may
td chdc dupe thiet ke theo die dilm dja bin
dd thj, bao dam chuc nang, nhiem vu phu
hpp vdi dae diem vi nhu can cua timg cpng
ddng dan cu va linh thd, khdng bi gidi ban
vl dja gidi hinh chinh nhin tao. Phan cap
manh cho cic dd thj true thupc trung ucmg
tren nguyln tic cin ddi giira nhi|m vu,
tham quyln vi ngudn luc. Trin dja bin mdi
do thi ip dung md hinh quan ly tip trung,
thdng nhat, khdng chia cit, phan tan theo
ranh gitri hanh chinh - Ianh thd. Chuyin tir
each tilp can theo khudn khd, tilu chi vi
djnh mue sang each tilp can theo miic tieu,
theo linh vuc, ed ihu bae uu tiln, theo kl
hoach hanh ddng trude mit, trung han va
dai ban dl tu do huy ddng phuang tien, to
chuc nhin su va bd tri ngan sacb cho phii
hop trong quin ly va cung ung DVC cho cac
do thi trong mdt vung linh thd.
Thdhai, thuc day cac binh thue hpp tac
cdng tu trong eung irng DVC dd thj. VI ban
chat, khi hpp thanh mdt cdng ddng do thj,
hay dai dd thi se hap din nha dau tu hon.
Dl cung cap cac loai hang hda edng cpng
thi dau tu ban dau rat ldn, chi phi cd dinh
rat cao, trong khi gia cung cip sin pham lai

phai du thap de ed thi phue vu dupe tpan
bp eu din. Dieu nay chi cd tbi thttc biln
dupe khi nha cung cap san xuat mdt luong
hang bda dd lirn dl ehi phi binh quan
(ATC) thap nhat. Do dd, viec duoc cung cap
dich vu cdng cho mdt cdng ddng dd thi

TAP CHl QUAN Lf NHA mIOC - S6 254 (3/2017)


NHlNRANUOCNGOAl

ttong mdt thdi gian du dai sl giup nhi diu
tu giai dupe bii toan niy. Diy li cich lim
mi chung ta ein phai suy nghl ddi vdi vile
xu ly rac thai, cung cap nude sacb, giao
thdng cdng cdng tai cae dd thi... Khi dim
phin eae hop ddng ddi tie cdng tu. Vile xi
hpi hda trong eung ihig DVC la mdt vi|c
can thilt trong dilu kiln hien nay. Tuy
nhiln, khdng phai Iuc nao vi|c xi hpi hda
Cling mang lai kit qua nhu mong dpi. Ngoai
nhung thinh tuu khdng thi phu nhan dupe
cua qui trinh xa hpi hda eung ung DVC tai
Phip vi cic nude EC, tbi nd cung dem Iai
khdng it kit qui khdng mong dpi nhu sa
thai lao ddng, Uln kit tao thanh dpc quyln
nhdm dl tang gia va Ip nha nudc phii tang
muc hd trp vi uu dai. Day li dilu can rut
kmh nghiem ttong qua trinb uy quyln cho

tu nhin hay thue hien ddi tic cdng tu trong
cung ling DVC dd thi.
Thdba, xiy dung khung phap ly tao lip
cac Ueu chuin, khudn man phai bio dam
pham vi quylt dinh rdng rai cho eae dd thi.
Cac thinh phd phai dupe trao du nang luc
dl nhin danh ngudi din quylt dinb cic
van de quan trpng phue vu cho lpi ich cua
ngudi dan cua dja phutmg. Cae khudn khd
giam sit can dupe hoan thien, Nha nudc
chuyen tu vai trd "sdhiru", "san xuat" sang
vai trd xay dung tilu ehuan va "giam sat"
ddi vdi cung ung DVC. Cd thi da dang hda
phuong phap quan ly DVC thdng qua ap
dung thir nghiem cac md hinb quan ly da
thanh cdng trong khu vuc tu nhan, nhu
quan ly theo muc lieu (MbO), quan ly theo
kit qua (MbR), quan ly chat lupng loan bd
(TQM) hay quan ly theo hpp ddng (MbC)
de hudng tdi md hinh 3E: till kiem - kit
qua - hieu qui (liconomy - Effectiveness Efficiency).
Thu III. nghien cuu sau hem ve cac
nguyen trie, phumig phap lien kel giua cac

dia phutmg, cich thuc Uln kit giira eic
tinh, thanh phd, giira eae bp, nginh. Dpi vdi
cic Unh vue quan trpng nhu giao thdng,
mdi tnrdng, ctmg cap diln, nudc sinh boat,
du Ijeh nln cd each Ulp can theo hudng
lien kit giira cac Unh, thinh phd vi cie bp,

nginh dl giii quylt hilu qua htm cic van
dl phat sinh. Ngoai ra, su kit hop niy sl ed
the mang Iai bleu qua kip, nhuvl sinh mdi
trudng dupe giai quylt tdt se tie ddng tich
cue den du Uch, y tl. Ting eudng tinh tu
chu hon nda ddi vtri cic don vi dupe phan
cap trong cdc Iinh vuc dupe phan cap. Viec
phan cip phai ddng bp va di kim vdi
chuyin giao tuong xiing ve tham quyen vi
ngudn luc. Thay ddi each thuc phan bd
ngan sieh cho cic dia phuong theo quy md
din sd thuc dang sinh sdng tren dia binO
Tai Ueu tham khio:
1. Phan Huy Duong. Quanly cdng H. NXB
Dal hoc Quoc gia Ha Ngi, 2014.
2. Le Chi Mai. Cal each dich vu hanh chinh
cdng d Viet Nam. Hgc vien Hanh chinh Quoc
gia, 2003.
3. lairo Acuna-Alfarg. Cai each hanh cbinh
trong cung dng dich vu cdng vi muc tieu phat
trien con ngudi. UNDP, 2011.
4. Dang Due Dam. Mot sovan di vddoi mdi
quan Iy dich vu cdng d Viet Nam.

5. Helltnut Wgllmann. Public Services Provision in European Countries irom Public/Municipal to Private Sector
and back to
municipalt. Neither Public nor Private: Mixed
Forms of Service Delivery argund the Globe to
be held at the University gf Barcelgna, 2012.
6. Pierre Ramel. Cac co quan hanh cbinh

cda Phap. M.Delamarre, La Documentation
Frangaise, 2008.
7. David Dapice. Lua chon thanh cdng. Daai)
hgc Hari'ard, 2008
8. Oii\-ier Bargain, Blaise Melly. Public Sector Pav Cap in France: New Evidence Using
Panel Data. IZA, 2008.

TAP CHl QUAN L* NHA NU(JC - S6 254 (3/2017)