Công tác tư tưởng của đoàn thanh niên cộng sản hồ chí minh trường đại học khoa học xã hội và nhân văn, hà nội thực trạng và giải pháp

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------------

NGUYỄN THỊ MAI LAN

CÔNG TÁC TƢ TƢỞNG
CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN
VĂN, HÀ NỘI: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành Chính trị học

Hà Nội - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-------------------------------------

NGUYỄN THỊ MAI LAN

CÔNG TÁC TƢ TƢỞNG
CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN
VĂN, HÀ NỘI: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Chính trị học
Mã số: 60 31 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Lại Quốc Khánh

Hà Nội - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi,
được thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Lại Quốc Khánh. Các số
liệu và trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu của luận
văn không trùng với các công trình khác
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Mai Lan


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến tất cả quý thầy cô giáo
trong Khoa Khoa học chính trị cùng tất cả các thầy cô giáo đã tận tình giảng
dạy trong lớp Cao học Chính trị học khóa 2013, những người đã truyền đạt
cho tôi những kiến thức hữu ích về các vấn đề chính trị- xã hội làm cơ sở cho
tôi thực hiện tốt luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Lại Quốc Khánh đã tận tình
hướng dẫn cho tôi trong thời gian qua, giúp tôi thực hiện tốt và hoàn thành
luận văn.
Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến Đảng ủy, BGH, các đồng nghiệp trong
trường và các đồng chí trong Đoàn thanh niên - Hội sinh viên Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn đã tạo điều kiện, động viên tôi trong thời gian
học tập. Xin được cảm ơn các bạn đoàn viên, sinh viên đã giúp đỡ, cộng tác
cùng tôi trong quá trình điều tra khảo sát làm đề tài.
Sau cùng tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã luôn tạo điều
kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học cũng như thực hiện luận văn.

Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học chưa nhiều
nên luận văn còn nhiều thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến góp ý của
Thầy/Cô và các bạn đồng nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Mai Lan


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................................................... 1
LỜI CẢM ƠN....................................................................................................................................... 2
MỤC LỤC.............................................................................................................................................. 3
DANH MỤC BẢNG.......................................................................................................................... 6
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................................................... 7
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................................... 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu................................................................................... 3
2.1. Các công trình nghiên cứu lý luận chung về công tác tư tưởng.........................3
2.2. Các công trình nghiên cứu về công tác tư tưởng trong thanh niên...................4
2.3. Những vấn đề luận văn cần tiếp tục đi sâu nghiên cứu......................................... 6
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................ 8
3.1. Mục đích nghiên cứu.......................................................................................................... 8
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................................................... 8
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................................ 8
4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................................ 8
4.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................................ 8
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................. 9
5.1. Cơ sở lý luận.......................................................................................................................... 9

5.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................. 9
6. Những đóng góp của luận văn........................................................................................ 9
7. Kết cấu luận văn................................................................................................................. 10
NỘI DUNG.......................................................................................................................................... 11
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC TƢ
TƢỞNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH...................11
1.1. Lý luận về công tác tƣ tƣởng................................................................................... 11
1.1.1. Khái niệm Công tác tư tưởng.................................................................................... 11
1.1.2. Hệ thống các yếu tố, các bộ phận cấu thành của CTTT................................. 14
1.2. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
về công tác tƣ tƣởng............................................................................................................. 17
1.2.1. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác tư tưởng.................17


1.2.2. Tư tưởng của Hồ Chí Minh về công tác tư tưởng............................................. 20
1.3. Quan điểm của Trung ƣơng Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
về công tác tƣ tƣởng............................................................................................................. 22
1.4. Công tác tƣ tƣởng của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
trong trƣờng đại học............................................................................................................. 26
1.4.1. Công tác tư tưởng trong trường đại học............................................................... 26
1.4.2. Vị trí, vai trò của công tác tư tưởng của Đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh trong trường đại học.................................................................................... 30
1.4.3. Nội dung cơ bản của công tác tư tưởng của Đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh trong trường đại học...................................................................................... 32
* Tiểu kết chƣơng 1............................................................................................................... 34
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC TƢ TƢỞNG CỦA ĐOÀN THANH
NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI

VÀ NHÂN VĂN, GIAI ĐOẠN 2009 - 2014........................................................................ 36
2.1. Đặc điểm tình hình của công tác Đoàn và phong trào sinh viên

giai đoạn 2009 – 2014............................................................................................................. 36
2.1.1. Bối cảnh chung............................................................................................................... 36
2.1.2. Chủ trương của Đảng ủy Trường về đẩy mạnh lãnh đạo công tác thanh
niên, sinh viên............................................................................................................................. 40
2.2. Nội dung, thành tựu và hạn chế trong công tác tƣ tƣởng của
Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trƣờng Đại học Khoa học ã hội
và Nh n văn, giai đoạn 2009 - 2014................................................................................ 42
2.2.1. Thực trạng triển khai công tác tư tưởng............................................................... 42
2.2.1.1. T chức học tập, quán triệt chủ trương, nghị quyết, pháp luật của
Đảng, Nhà nước và của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh................................................. 42
2.2.1.2. Triển khai thực hiện có hiệu quả Cuộc vận động Tu i tr Việt Nam
học tập và làm theo lời Bác............................................................................................... 43
2.2.1.3. Giáo dục truyền thống......................................................................................... 46
2.2.1.4. Các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng..................................................... 48
2.2.2. Đánh giá Công tác tư tưởng của Đoàn trường Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn................................................................................................................................. 52
2.2.2.1.Thành tựu và nguyên nhân.................................................................................. 52


2.2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân..................................................................................... 62
* Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................................... 68
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC TƢ TƢỞNG

CỦA ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ
HỘI VÀ NHÂN VĂN, HÀ NỘI................................................................................................ 70
3.1. Những nh n tố tác động và vấn đề đặt ra đối với công tác tƣ tƣởng
của Đoàn trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nh n văn.................................... 70
3.1.1. Bối cảnh chung............................................................................................................... 70
3.1.2. Những vấn đề đặt ra..................................................................................................... 75
3.2. Một số giải pháp n ng cao hiệu quả CTTT cho đoàn viên, sinh viên

của Đoàn trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nh n văn................................... 78
3.2.1. Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác
tư tưởng......................................................................................................................................... 78
3.2.2. Đ i mới nội dung công tác tư tưởng phù hợp với đoàn viên, sinh viên
trong thời kỳ mới....................................................................................................................... 79
3.2.3. Tăng cường các hình thức triển khai hiệu quả công tác tư tưởng...............81
3.2.4. Đồng bộ hoạt động công tác tư tưởng giữa các đầu mối trong nhà trường.
........................................................................................................................................................... 84
3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, điều kiện cho công tác tư tưởng của Đoàn
trường............................................................................................................................................. 86
3.2.6. Đẩy mạnh quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện của đoàn viên, sinh viên. .87
3.3. Kiến nghị............................................................................................................................. 89
3.3.1. Đối với Đảng và Nhà nước........................................................................................ 89
3.3.2. Đối với Đảng ủy, Ban giám hiệu nhà trường...................................................... 90
3.3.3. Đối với t chức Đoàn thanh niên............................................................................. 90
3.3.4. Đối với bản thân đoàn viên, sinh viên................................................................... 92
* Tiểu kết chƣơng 3............................................................................................................... 92
KẾT LUẬN......................................................................................................................................... 94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 96
PHỤ LỤC.......................................................................................................................................... 101


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê số lượng tình nguyện viên tham gia các hoạt động tình nguyện
vì cộng đồng 52
Bảng 2.2: Ý kiến của đoàn viên, sinh viên về những nội dung công tác tư tưởng
của Đoàn trường hiện nay 54
Bảng 2.3: Ý kiến của đoàn viên, sinh viên về các hoạt động do Đoàn trường
t. .chức

56

Bảng 2.4: Đánh giá của đoàn viên, sinh viên về các hình thức triển khai công tác
giáo dục tư tưởng cho đoàn viên, sinh viên của Đoàn trường 59
Bảng 2.5: Sự quan tâm của đoàn viên, sinh viên đến những nội dung trong
công tác tư tưởng của Đoàn trường đã triển khai 63
Bảng 2.6: Những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng công tác tư tưởng của
Đoàn trường hiện nay

66

DANH MỤC BIỂU
Biểu 2.1: Những vấn đề mà đoàn viên, sinh viên tiếp thu được những hoạt động
giáo dục tư tưởng của Đoàn trường thời gian qua

53


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
CTTT

: Công tác tư tưởng

CNH

: Công nghiệp hóa

CSVN

: Cộng sản Việt Nam

HĐH

: Hiện đại hóa

KTTT

: Kinh tế thị trường

CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

KHXH & NV

: Khoa học Xã hội và Nhân văn

TNCS

: Thanh niên Cộng sản



MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình lãnh đạo đất nước hơn 80 năm qua, Đảng Cộng sản Việt

Nam luôn coi CTTT là nhiệm vụ chính trị hàng đầu để tiến hành thành công sự
nghiệp cách mạng.
Với tư cách là chủ thể của lịch sử, con người tạo ra lịch sử bằng hoạt động
vật chất và hoạt động tinh thần, trong đó hoạt động tinh thần, tư tưởng luôn có vai
trò t ng kết và định hướng cho hoạt động vật chất. Trên bình diện xã hội, hoạt động
tư tưởng có mặt và ảnh hưởng đến mọi quá trình kinh tế - xã hội. Bất kỳ một cuộc
cách mạng xã hội nào cũng bắt đầu bằng cuộc cách mạng trong lĩnh vực tư tưởng và
tư tưởng triệt để là một tiền đề quan trọng làm nên tính triệt để của cuộc cách mạng
trong thực tiễn. Hồ Chí Minh đã nói: Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội phải có con
người xã hội chủ nghĩa. Muốn có con người xã hội chủ nghĩa phải có tư tưởng xã
hội chủ nghĩa. Muốn có tư tưởng xã hội chủ nghĩa phải quét sạch chủ nghĩa cá nhân
[41, tr. 448]. Tiến hành CTTT là điều kiện và phương thức quan trọng hàng đầu để
thực hiện cuộc cách mạng tư tưởng. Do đó, việc xây dựng cơ sở lý luận và tiến hành
CTTT một cách khoa học và cách mạng là yêu cầu cấp bách nhằm tiến hành thắng
lợi sự nghiệp cách mạng.
Cuối thể kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, tình hình thế giới và trong nước diễn biến
rất phức tạp. Sau gần ba mươi năm đ i mới, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu
đáng tự hào, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế với việc chuyển sang phát triển nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, kinh tế thị trường cũng
có những mặt trái, những nhân tố tiêu cực đang từng ngày, từng giờ ảnh hưởng đến
thanh niên. Một bộ phận thanh niên chạy theo lối sống thực dụng, buông thả, phai
nhạt lý tưởng, bất chấp những quy phạm đạo đức, giá trị truyền thống văn hóa tốt
đẹp của dân tộc, thiếu tôn trọng những chuẩn mực đạo đức cách mạng. Chủ nghĩa cá
nhân – k thù nguy hiểm nhất của đạo đức cách mạng, đạo đức mới, theo cách gọi
của chủ tịch Hồ Chí Minh, giờ đây có cơ hội trỗi dậy và phát triển. Nghị quyết
Trung ương 2 khóa VIII của Đảng (1997) đã gióng lên hồi chuông báo động toàn xã
hội khi chỉ ra tình trạng một bộ phận thanh niên suy thoái đạo đức, mờ nhạt lý

1

tưởng, chạy theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai
của bản thân và đất nước là điều đặc biệt đáng lo ngại .
Trước những đòi hỏi của sự nghiệp đ i mới toàn diện, đẩy mạnh công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, thanh niên đang và
nhất định sẽ gánh vác những trọng trách to lớn nhưng vô cùng khó khăn, phức tạp.
Chính vì thế, tại đại hội IX, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhấn mạnh đối với thế hệ
tr , phải chăm lo giáo dục, bồi dưỡng đào tạo, phát triển toàn diện về chính trị, tư
tưởng đạo đức, lối sống, văn hóa, phát huy vai trò xung kích trong sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ T quốc. Như vậy, từ yêu cầu khách quan và cấp bách của công cuộc
đ i mới, việc giáo dục, nâng cao trình độ nhận thức, tư tưởng của thanh niên là
nhiệm vụ quan trọng hàng đầu.
Với truyền thống 70 năm xây dựng và trưởng thành, Trường Đại học KHXH
& NV luôn được Đảng và Nhà nước khẳng định là trung tâm đào tạo và nghiên cứu

KHXH & NV lớn nhất đất nước, có nhiệm vụ đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học có
trình độ cao, phục vụ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ T quốc. Trường Đại học
KHXH & NV đã luôn làm tốt CTTT và coi đó là cơ sở quan trọng để đạt được
những thành quả đáng mừng trong thời gian qua.
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Trường Đại học KHXH & NV là một t chức chính
trị - xã hội của thanh niên, là trường học xã hội chủ nghĩa của sinh viên, là đơn vị
trực tiếp tham mưu cho Đảng ủy, Ban Giám hiệu trong việc thực hiện nhiệm vụ
công tác thanh niên - sinh viên, phát động và t chức phong trào hành động cách
mạng của đoàn viên, thanh niên, là cầu nối giữa thanh niên với Đảng. Đứng ở vị trí
là đơn vị Đoàn cơ sở, trực thuộc Đoàn Đại học Quốc gia Hà Nội, Đoàn trường Đại
học Trường Đại học KHXH & NV luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của công tác
Đoàn và phong trào Thanh niên. Trong nhiều năm trở lại đây, Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh Trường Đại học KHXH & NV luôn là đơn vị xuất sắc trong công tác Đoàn và
phong trào Thanh niên của Đoàn Đại học Quốc gia Hà Nội, Đoàn Thanh niên Thành
phố Hà Nội và Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

Công tác giáo dục chính trị tư tưởng là khâu trọng yếu của công tác Đoàn, là
bộ phận quan trọng nhất góp phần hình thành nhân cách, phẩm chất, lối sống cho
sinh viên theo mục tiêu của Luật Giáo dục: “Đào tạo con người Việt Nam phát triển

2


toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với
lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách,
phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc”[53, Điều 2]. Đoàn Trường Đại học KHXH & NV đã t chức nhiều
hoạt động tuyên truyền giáo dục cho đoàn viên thanh niên như: tiếp tục t chức, triển
khai thực hiện cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh”; học tập và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh; lồng ghép công tác sinh
hoạt chính trị tư tưởng với công tác tuyên truyền, ph biến, học tập đường lối, chủ
trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, v.v…, qua đó nâng cao
nhận thức của đoàn viên, thanh niên về vai trò của tu i tr trong giai đoạn mới.
Xác định được tầm quan trọng to lớn và ý nghĩa sâu sắc trong việc đ i mới và
nâng cao chất lượng của CTTT, qua đó tạo môi trường tích cực cho mỗi đoàn viên,
sinh viên Trường Đại học KHXH & NV không ngừng rèn luyện, phấn đấu trở thành
những nhân tố quan trọng của nguồn lực chất lượng cao, lực lượng tiên phong
truyền bá tri thức về KHXH & NV trong cả nước, tiếp nối truyền thống v vang của
các thế hệ đi trước, Đoàn Trường Đại học KHXH & NV đã có những bước phát
triển mới, luôn sáng tạo, nỗ lực t chức nhiều hoạt động giáo dục tư tưởng phong phú
cho đoàn viên, sinh viên.
Là người đang công tác tại văn phòng Đoàn Thanh niên – Hội sinh viên
trường Trường Đại học KHXH & NV, được giao nhiệm vụ phụ trách công tác
Tuyên huấn của Đoàn Thanh niên và phụ trách t chức Hội Sinh viên trường, cùng
với những kiến thức được trang bị qua khóa cao học chuyên ngành Chính trị học,
tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: Công tác tư tưởng của Đoàn Thanh niên

Cộng sản Hồ Chí Minh trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội:
Thực trạng và giải pháp” với mong muốn góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng
và hiệu quả CTTT của Đoàn trường Đại học KHXH & NV nói riêng và Đoàn TNCS
Hồ Chí Minh nói chung.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
2.1. Các công trình nghiên cứu lý luận chung về công tác tư tưởng
Ở Việt Nam có nhiều công trình nghiên cứu có giá trị bàn đến những vấn đề

lý luận chung của CTTT như: Công tác tư tưởng (Đào Duy Quát - Chủ biên)[50];

3


Một số vấn đề về công tác tư tưởng, Công tác tư tưởng trong thời kỳ đổi mới (Đào
Duy Tùng)[61]; Một số vấn đề lý luận và nghệp vụ công tác tư tưởng (Phạm Quang
Nghị - Chủ biên)[47]; Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận phục vụ sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc (Phạm Tất Thắng - chủ biên)[56]; Quan hệ biện chứng
giữa tính cách mạng và tính khoa học trong công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản
Việt Nam hiện nay; Công tác tư tưởng và vấn đề đào tạo cán bộ làm công tác tư
tưởng và Công tác tư tưởng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước (Trần Thị Anh Đào)[18, 19, 20]. Các tài liệu đã trình bày một cách hệ thống
các vấn đề lí luận và phương pháp luận về công tác tư tưởng như: các khái niệm về
tư tưởng, công tác tư tưởng, tính khoa học và tính cách mạng trong công tác tư
tưởng; phân tích sâu sắc nội dung và các phương thức hoạt động của công tác tư
tưởng; nêu rõ một số giải pháp nhằm đ i mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công
tác tư tưởng. Các công trình nhìn chung đã đi vào nghiên cứu và đặt nền móng cho
những vấn đề lý luận quan trọng nhất của CTTT.
2.2. Các công trình nghiên cứu về công tác tư tưởng trong thanh niên
Những năm gần đây, trên góc độ nghiên cứu khoa học và t ng kết thực tiễn
đã có nhiều đề tài, công trình nghiên cứu và xuất bản thành sách về vấn đề thanh

niên như:
- Sách Thanh niên và lối sống của thanh niên Việt Nam của tác giả Phạm

Hồng Tung [60] đã góp phần t ng kết, đánh giá công tác thanh niên của Đảng, Nhà
nước và các t chức thanh niên trong 25 năm đ i mới đất nước vừa qua. Trong đó, tác
giả cuốn sách chỉ ra và phân tích những ưu thế và những mặt mạnh cơ bản của
thanh niên Việt Nam hiện nay xét cả trên những đặc điểm và khía cạnh phản ánh
chất lượng thể chất và chất lượng tinh thần. Trên cơ sở đó, làm rõ thực trạng và
những xu hướng biến đ i lối sống của thế hệ tr Việt Nam trong quá trình đ i mới đất
nước và hội nhập quốc tế, chỉ ra những yếu tố tác động cơ bản, có tính chất định
hướng đối với việc hình thành và quá trình biến đ i lối sống của thanh niên. Tác giả
đã đưa ra những khuyến nghị khoa học và đề xuất 6 nhóm giải pháp nhằm xây dựng
lối sống của thanh niên Việt Nam phù hợp với tiến trình đ i mới đất nước hiện nay.

4


- Sách Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay

của tác giả Trần Thị Anh Đào – Chủ biên [21], cuốn sách này đã đề cập đến một số
khái niệm và vai trò của giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên, từ đó cho thấy
những yếu tác động đến công tác giáo dục lý luận chính trị và đề ra được phương
hướng, giải pháp chủ yếu nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị
cho sinh viên Việt Nam.
- Sách Giải pháp của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh về vấn đề giáo dục lý tưởng

cách mạng cho thanh niên thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước của tác giả Đỗ
Ngọc Hà [22] đã tập trung đi sâu nghiên cứu, hệ thống hóa những vấn đề cơ bản, tư
tưởng của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam về thanh niên và công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho

thanh niên. Thông qua việc phân tích thực trạng, tác giả đã nhấn mạnh các giải pháp
phát huy vai trò của Đoàn Thanh niên trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng
cho thanh niên gắn với nhiệm vụ chính trị trong mỗi giai đoạn phát triển lịch sử của
đất nước.
Ngoài ra, còn có các bài viết, một số đề tài nghiên cứu liên qua đến thanh
niên, như: Công tác tư tưởng - văn hóa đối với thế hệ trẻ (Tạp chí CTTT – Số 1năm 2000); Góp phần tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cách
mạng cho thanh niên (Tạp chí Giáo dục - Lý luận số 6 – năm 2000); Đổi mới
phương thức hoạt động và lề lối làm việc của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tiến
trình cải cách hành chính ở Việt Nam (Đoàn Văn Thái); Tài liệu chuyên đề Bồi
dưỡng lý luận chính trị dành cho cán bộ Đoàn cơ sở (Ban Tuyên giáo Trung ương –
Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh)
Ở cấp độ luận văn cao học, có những luận văn nghiên cứu về CTTT của
thanh niên như:
- Luận văn Đổi mới CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí

Minh hiện nay của tác giả Vũ Anh Tuấn [69] đã làm rõ khái niện công tác tư tưởng
và thực trạng công tác tư tưởng của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí
Minh qua đó chỉ ra sự cần thiết phải đ i mới và đề xuất những giải pháp nâng cao
chất lượng hoạt động Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi Thành phó Hồ Chí Minh.

5


- Luận văn Đổi mới phương thức hoạt động của Đoàn thanh niên Cộng sản

Hồ Chí Minh huyện Thường Tín, Thành phố Hà Nội của tác giả Nguyễn Thị Ngọc
Bích [16] đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận về phương thức hoạt động của
Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, làm rõ thực trạng từ đó đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm
đ i mới phương thức hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh huyện Thường Tín

trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước.
- Luận văn Phối hợp các phương tiện giáo dục chính trị - tư tưởng cho

thanh niên tỉnh Kiên Giang hiện nay của tác giả Trần Ngọc Lương [40] nghiên cứu
thực trạng và đề xuất các giải pháp chủ yếu để thực hiện tốt việc phối hợp các
phương tiện giáo dục chính trị - tư tưởng cho thanh niên tỉnh Kiên Giang hiện nay.
- Khóa luận Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong giải

quyết việc làm cho thanh niên thủ đô giai đoạn hiện nay của tác giả Nguyễn Thị
Bích Hoàn [25] đã đi sâu làm rõ vai trò và có những giải pháp nhằm tăng cường vai
trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong việc giải quyết việc làm cho thanh niên thủ
đô giai đoạn hiện nay.
Bên cạnh đó còn có các công trình, đề tài: Đổi mới hình thức công tác giáo
dục chính trị tư tưởng cho thanh niên quân đội hiện nay của tác giả Lương Ngọc
Vĩnh; Giáo dục văn hóa chính trị cho cán bộ Đoàn Huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng
hiện nay của tác giả Bế Đăng Khoa; Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho
đoàn viên thanh niên Quận Ba Đình – TP Hà Nội của tác giả Sa Thị Thu Hằng;
Giáo dục niềm tin chính trị cho thanh niên tỉnh Yên Bái hiện nay của tác giả Đặng
Ngọc Bích; Hiệu quả giáo dục chính trị - tư tưởng cho học sinh trung cấp chuyên
nghiệp ở TP Hồ Chí Minh hiện nay của tác giả Lê Thị Lan...
Các đề tài này phần nào có đề cập đến các vấn đề liên quan đến thanh niên, ít
nhiều liên quan đến CTTT gắn liền với nhiệm vụ của t chức Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh nói chung. Tuy nhiên, do mục tiêu nghiên cứu của các đề tài khác nhau nên
cách tiếp cận đến nội dung và giải pháp của Đoàn trong CTTT cho thanh niên chủ
yếu gắn với yêu cầu của thực tiễn tại thời điểm nghiên cứu.
2.3. Những vấn đề luận văn cần tiếp tục đi sâu nghiên cứu
Qua xem xét các công trình nghiên cứu có liên quan đến vấn đề công tác tư
tưởng cho thanh niên trong thời gian gần đây cho thấy, các công trình đã đề cập đến

6

nhiều khía cạnh về nội dung công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống,
giáo dục lí tưởng cách mạng cho thanh niên và nhấn mạnh đến các giải pháp phát
huy vai trò của Đoàn thanh niên trong CTTT gắn với nhiệm vụ chính trị của mỗi
giai đoạn phát triển của đất nước. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình, đề tài
nào mang tính khái quát và nghiên cứu sâu về CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
trong các trường Đại học và chưa có một nghiên cứu cụ thể đánh giá đầy đủ vai trò,
tác động và hiệu quả CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đối với sinh viên Đại học
KHXH & NV, đặc biệt trong giai đoạn vừa qua.
Bên cạnh đó, tình hình tư tưởng sinh viên hiện nay vẫn n i lên nhiều vấn đề
chưa thực sự thuận lợi liên quan đến nghề nghiệp, việc làm, học tập và vui chơi giải
trí; các thế lực thù địch vẫn tiếp tục tăng cường các hoạt động chống phá, gây mất
an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội với nhiều thủ đoạn tinh vi, phức tạp; mặc dù
các hoạt động đó không đạt được mục đích song cũng tác động ít nhiều đến tư
tưởng của một bộ phận sinh viên. Đây là vấn đề được trường Đại học KHXH & NV
rất quan tâm, trong đó CTTT của Đoàn trường có trách nhiệm lớn bởi đặc thù lực
lượng đoàn viên, sinh viên hiện đang học tập, nghiên cứu chuyên sâu các lĩnh vực
Khoa học xã hội và nhân văn, trong đó có nhiều lĩnh vực liên qua trực tiếp tới nhận
thức, tư tưởng chính trị, đây là lợi thế và cũng là thách thức. Trường là trung tâm
đào tạo khoa học xã hội và nhân văn hàng đầu cả nước, nên những thành công hay
thất bại của công tác tư tưởng đối tượng sinh viên của nhà trường sẽ có tác động
mạnh và nhanh chóng đến xã hội; trên thực tế các lực lượng phản động cũng đã có
nhiều cách khác nhau nhằm tạo diễn biến/tự diễn biến tư tưởng trong lực lượng
đoàn viên, sinh viên của Nhà trường.
Do vậy, yêu cầu cấp thiết đối với CTTT cho đoàn viên, sinh viên trong
trường Đại học nói chung và trường Đại học KHXH & NV nói riêng hiện nay là
phải nâng cao chất lượng, hiệu quả để đủ sức lôi cuốn, thu hút đoàn viên, sinh viên;
giáo dục đoàn viên, sinh viên có bản lĩnh chính trị vững vàng; có khả năng miễn
dịch trước tác động của những tiêu cực và tệ nạn xã hội, sự tấn công của các thế lực

thù địch; đề cao trách nhiệm của đoàn viên, sinh viên trong sự nghiệp xây dựng và
bảo vệ T quốc.

7


Có thể thấy vấn đề CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trường Đại học
KHXH & NV là vấn đề cần được đầu tư nghiên cứu. Đề tài của tác giải đưa ra có kế
thừa và kết hợp các lý thuyết CTTT đã được đề cập, nhưng nội hàm khái niệm và
cấu trúc nội dung đi sâu vào CTTT trong trường đại học và cho sinh viên, căn cứ
thực trạng tư tưởng của sinh viên và CTTT của Đoàn trường Đại học KHXH & NV
để đề ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả CTTT trong trường Đại học KHXH
& NV nói riêng và trong các trường đại học nói chung.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng, xác định những vấn đề đặt ra và đề xuất một số giải
pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí
Minh tại trường Đại học KHXH & NV thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ những lý luận chung về CTTT và CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí

Minh trong trường đại học.
- Làm rõ thực trạng CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong trường Đại

học KHXH & NV, Hà Nội hiện nay, để có cơ sở xác định những vấn đề đang đặt ra,
cần tập trung giải quyết.
- Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị cụ thể cho CTTT của Đoàn TNCS

Hồ Chí Minh trong trường Đại học KHXH & NV, Hà Nội và CTTT của Trung ương

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
- Luận văn xác định đối tượng nghiên cứu là CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí

Minh trường Đại học KHXH & NV, Hà Nội .
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu, luận văn tập trung khảo sát thực

trạng CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tại Trường Đại học KHXH & NV, Hà
Nộ với phạm vi thời gian khảo sát thực trạng là từ năm 2009 đến năm 2014. Tác giả
lựa chọn phạm vi nghiên cứu về mặt thời gian là 02 nhiệm kỳ Đại hội Đoàn trường,

8


đây là thời gian mà công tác tư tưởng của Đoàn trường có nhiều đ i mới về cả nội
dung và hình thức, nên việc đánh giá hiệu quả của công tác này là rất cần thiết.
- Các giải pháp và kiến nghị được đề xuất trong tầm nhìn đến 2020.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận

Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về CTTT, về công
tác thanh niên và công tác Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng một cách t ng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa
học xã hội và của khoa học chính trị. Trong đó, luận văn ưu tiên sử dụng một số
phương pháp cụ thể để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: xây dựng cơ sở lý thuyết phục vụ nghiên

cứu đề tài.
- Phương pháp điều tra xã hội học: Điều tra thu thập các tài liệu định lượng

và định tính, trong đó, định lượng là chủ yếu, định tính là b trợ. Xây dựng bảng hỏi
thông tin để định lượng nghiên cứu CTTT và tác động của CTTT tới sinh viên
trường Đại học KHXH & NV, Hà Nội.
+ Điều tra bằng phiểu hỏi với 375 sinh viên năm thứ 2, 3, 4 thuộc các Khoa:

Triết học, Văn học, Tâm lý học, Xã hội học, Du lịch học, Quốc tế học.
- Phương pháp phỏng vấn: Nhằm thu thập được thông tin đa chiều về chất
lượng CTTT của Đoàn trường và tác động của CTTT đối với sinh viên và từ đó đề
ra giải pháp phù hợp.
- Phương pháp xử lý thông tin: Từ các số liệu thu thập được và từ các báo

cáo, tiến hành phân tích và t ng hợp, đưa ra đánh giá và nhận định khách quan về
CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong trường đại học.
6. Những đóng góp của luận văn
- Luận văn góp phần làm rõ thêm một số vấn đề về CTTT của Đoàn TNCS

Hồ Chí Minh trong trường đại học và sự cần thiết đ i mới CTTT của Đoàn TNCS
Hồ Chí Minh trong trường đại học hiện nay.

9


- Luận văn làm rõ thực trạng CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trường Đại

học KHXH & NV, Hà Nội; Đề xuất được một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao
chất lượng và hiệu quả CTTT của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trường Đại học

KHXH & NV, Hà Nội cũng như CTTT của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.
7. Kết cấu luận văn
- Nội dung của luận văn được kết cấu thành 3 chương, 9 tiết.
- Ngoài nội dung nghiên cứu chính còn có Lời cam đoan; Lời cảm ơn; Danh

mục bảng; Danh mục biểu; Danh mục chữ viết tắt; Mục lục; Mở đầu; Kết luận;
Danh mục tài liệu tham khảo; Phụ lục.

10


NỘI DUNG
CHƢƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC TƢ
TƢỞNG CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH
1.1. Lý luận về công tác tƣ tƣởng
1.1.1. Khái niệm Công tác tư tưởng
Thuật ngữ tư tưởng có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp, có nghĩa là hình tượng.
Đến nay có nhiều định nghĩa tư tưởng khác nhau:
Từ điển Triết học định nghĩa: “Tư tưởng là phản ánh của hiện thực trong
ý thức, là biểu hiện của sự quan hệ của con người đối với thế giới xung quanh”[64,

tr. 734].
Từ điển Tiếng Việt thì định nghĩa: “Tư tưởng là những quan điểm, ý nghĩ
chung của con người đối với hiện thực khách quan và đối với xã hội”[65, tr. 1035].
Trong mục Tìm hiểu khái niệm của tạp chí Cộng sản (số 1, năm 1993) cho
rằng: “Tư tưởng là những suy nghĩ, ý niệm về các sự vật, hiện tượng được phản ánh
trong ý thức, là biểu hiện của các quan hệ của con người đối với thế giới xung quanh.
Tư tưởng do chế độ xã hội, điều kiện sinh hoạt vật chất của con người quyết định. Thực

chất và nguồn gốc của tư tưởng ở trong cơ sở kinh tế, trong điều kiện sinh hoạt vật
chất của các giai cấp trong xã hội. Tư tưởng mang tính lịch sử...”[66], v.v..

Tư tưởng chỉ sự suy nghĩ của con người nhưng phải ở trình độ ít nhiều khái
quát về thế giới, về xã hội, về bản thân con người. Tư tưởng phải được thể hiện
bằng ngôn ngữ để lưu truyền trong xã hội. C.Mác cho rằng, ngôn ngữ là hiện thực
trực tiếp của tư tưởng.
Khi xã hội xuất hiện giai cấp, tư tưởng gắn liền với giai cấp và bảo vệ lợi ích
giai cấp. Các nhà tư tưởng thường bảo vệ lợi ích giai cấp mình dưới hình thức lý
tưởng hóa nó, gắn cho giai cấp mình sứ mệnh đại diện chân chính cho toàn xã hội
và do đó cho rằng, lợi ích được bảo vệ cũng là lợi ích chung của toàn xã hội. Trong
tác phẩm Hệ tư tưởng Đức, Mác – Ăng ghen viết: Một giai cấp mới thay thế cho
giai cấp thống trị trước mình, muốn thực hiện được mục đích, đều nhất thiết phải

11


biểu hiện được lợi ích của bản thân mình thành lợi ích chung của mọi thành viên
trong xã hội hay nói một cách trừu tượng: Phải gắn cho những tư tưởng của bản
thân mình thành một hình thức phổ biến, phải biểu hiện những tư tưởng đó thành
những tư tưởng hợp lí, duy nhất có giá trị phổ biến”[48, tr. 68]. Trong cuộc đấu
tranh cách mạng của giai cấp vô sản, đấu tranh tư tưởng góp phần quan trọng giúp
giai cấp vô sản giành chính quyền. Sau khi có chính quyền, đấu tranh tư tưởng vẫn
tiếp tục để chống các tàn dư tư tưởng xã hội cũ, những khuynh hướng tư tưởng lệch
lạc và tư tưởng thù địch, phản động để làm cho ý thức XHCN chiếm ưu thế tuyệt
đối trong đời sống tinh thần xã hội.
Qua đó, có thể hiểu: Tư tưởng là sự phản ánh của hiện thực trong ý thức,
biểu thị những lợi ích ít nhiều có tính phổ biến của con người, của xã hội.
Trong lịch sử, các hoạt động tư tưởng do giai cấp thống trị thực hiện thường
chi phối các lĩnh vực hoạt động khác của đời sống xã hội nhằm tác động vào ý thức

xã hội. Mọi chính đảng, mọi nhà nước đều tiến hành CTTT, coi đó là hoạt động
quan trọng của mình. Do đó họ sử dụng mọi thành quả trí tuệ, văn hóa và công nghệ
tiên tiến phục vụ công tác này.
Dưới góc độ quá trình hình thành, phát triển, truyền bá hệ tư tưởng của các
giai cấp trong lịch sử, CTTT được hiểu với nghĩa rộng: là hoạt động có mục đích
của một giai cấp, một chính đảng nhằm hình thành, phát triển, truyền bá hệ tư
tưởng trong quần chúng, thúc đẩy quần chúng hành động vì lợi ích của chủ thể hệ
tư tưởng. [26, tr. 11]
Theo tác giả Đào Duy Tùng: CTTT là một bộ phận cấu thành nên toàn bộ
hoạt động cách mạng của Đảng, nó có nhiệm vụ giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin,
đường lối, chính sách của Đảng cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhằm nâng
cáo tính tự giác, chủ động sáng tạo của họ, trong việc thực hiện những nhiệm vụ
chính trị cụ thể do Đảng đề ra, góp phần vào việc hình thành đường lối, chính sách
của Đảng, góp phần quan trọng vào xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa và
hình thành thượng tầng kiến trúc về mặt hình thái ý thức [59, tr. 5,6].
Theo tác giả Ngô Huy Tiếp, CTTT là hoạt động lãnh đạo quan trọng hàng
đầu của Đảng trong việc: Phát triển hệ tư tưởng của Đảng; nghiên cứu lý luận t ng

12


kết thực tiễn, góp phần hình thành quan điểm, đường lối, chính sách pháp luật của
Nhà nước nhằm hình thành thế giới quan khoa học cho cán bộ đảng viên và các tầng
lớp nhân dân, tạo sự thống nhất tư tưởng trong Đảng, sự đồng thuận tư tưởng giữa
Đảng với nhân dân; c vũ động viên tinh thần sáng tạo cách mạng của nhân dân thực
hiện thắng lợi đường lối chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà
nước; đấu tranh chống các thế lực thù địch trên mặt trận tư tưởng; góp phần xây
dựng nền văn hóa mới, con người xã hội chủ nghĩa; quảng bá hình ảnh tươi đẹp của
đất nước, con người Việt Nam, đường lối chủ trương của Đảng, chính sách và pháp
luật của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ra cộng đồng quốc tế [58,

tr. 41]. Tuy cách diễn đạt có phần quá chi tiết, nhưng định nghĩa này đã phản ánh
khá toàn diện CTTT của Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay, và cho thấy CTTT của
Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay là hết sức quan trọng, rộng lớn trên nhiều mặt.
Tác giả Phạm Tất Thắng định nghĩa: CTTT là hoạt động có mục đích của
một giai cấp, một chính đảng nhằm xây dựng, xác lập, phát triển và hoàn thiện hệ tư
tưởng, là quá trình ph biến, truyền bá hệ tư tưởng trong quần chúng, định hướng các
giá trị, tạo niềm tin để thúc đẩy quần chúng hành động vì lợi ích của chủ thể hệ tư
tưởng [56, tr. 10]. Định nghĩa này ngắn gọn, có tính khái quát cao và nêu được đặc
trưng vai trò của CTTT.
Theo giáo trình công tác tư tưởng đã định nghĩa CTTT dưới chủ nghĩa xã hội
là hoạt động có mục đích của giai cấp công nhân – thông qua Đảng và Nhà nước và
các t chức chính trị nhằm bảo vệ, phát triển và truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước, xây dựng hình
thức xã hội chủ nghĩa, hình thành niềm tin khoa học, thúc đẩy quần chúng tham gia
vào sự nghiệp đ i mới đưa đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội [26, tr. 12].
Trên cơ sở các định nghĩa trên, trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả
quan niệm : CTTT là hoạt động có mục đích của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà
nước và các đoàn thể chính trị - xã hội nhằm phát triển, truyền bá hệ tư tưởng xã
hội chủ nghĩa, biến hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa thành hệ tư tưởng chi phối,
thống trị trong đời sống tinh thần xã hội, động viên, cổ vũ tính tích cực, tự giác,
sáng tạo của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã
hội chủ nghĩa.

13


1.1.2. Hệ thống các yếu tố, các bộ phận cấu thành của CTTT
Khái quát các quan điểm lý thuyết về CTTT hiện nay [xem 20, 26, 27, 58,
61], có thể thấy CTTT được cấu thành bởi các yếu tố, bộ phận:
- Các yếu tố của hoạt động tư tưởng

CTTT là hoạt động xã hội đặc thù và hoạt động này mang tính quá trình. Khi
xem xét CTTT như một hoạt động thì hoạt động này bao giờ cũng do một chủ thể
tiến hành và tác động đến một đối tượng, một khách thể nhất định nhằm đạt được
mục đích đặt ra. Muốn đạt tới mục đích, hoạt động đó phải có nội dung và được
thực hiện bằng các phương pháp, phương tiện và hình thức nhất định. Đồng thời,
sau một chu trình tác động, hoạt động phải đạt tới một hiệu quả nào đó. Vì vậy,
CTTT, sau khi xem xét như một hệ thống hoạt động, bao gồm những yếu tố cơ bản
sau: Chủ thể, khách thể, đối tượng, mục đích, nội dung, phương pháp, phương tiện,
hình thức, hiệu quả.
- Các bộ phận cấu thành (hay các hình thái) của CTTT

Là quá trình liên tục gồm nhiều khâu, các bộ phận kế tiếp nhau, CTTT bao
gồm ba quá trình cơ bản: quá trình sáng tạo hệ tư tưởng và vận dụng hệ tư tưởng để
đề ra đường lối, chính sách; quá trình truyền bá hệ tư tưởng, đường lối, chính sách,
(tái sản xuất hệ tư tưởng); quá trình biến hệ tư tưởng, đường lối, chính sách thành
hiện thực ( vật chất hóa hệ tư tưởng). Ba quá trình này được V.I.Lênin gọi một cách
tương ứng là: công tác lý luận, công tác tuyên truyền, công tác c động. Cũng có thể
gọi đó là ba bộ phận (các hình thái) hợp thành CTTT. Các hình thái CTTT liên hệ
nội tại với nhau, tác động biện chứng lẫn nhau như những quá trình bộ phận của
cùng một t ng thể hoạt động tư tưởng. Tuy nhiên, từng hình thái có tình độc lập
tương đối, có nội dung, đặc điểm khác nhau:
* Công tác lý luận
+ Công tác lý luận là một bộ phận của CTTT hướng vào việc nghiên cứu,

phát triển sáng tạo hệ tư tưởng của giai cấp lãnh đạo cách mạng, nghiên cứu và t ng
kết thực tiễn cách mạng nhằm xây dựng hệ thống quan điểm lý luận và cơ sở lý luận
cho việc hoạch định đường lối, chính sách, các quyết định của Đảng và Nhà nước,
đấu tranh, phê phán các trào lưu tư tưởng sai trái, thù địch.

14


+ Công tác lý luận tương ứng với quá trình sáng tạo hệ tư tưởng và đường lối,

chính sách của Đảng và Nhà nước. Nó không bao hàm công tác giáo dục lý luận. Bởi
lẽ, công tác giáo dục lý luận thuộc quá trình truyền bá hệ tư tưởng và đường lối chính
sách. Nó là một mặt của công tác tuyên truyền, thuộc nội hàm khái niệm tuyên truyền.
Như vậy, công tác lý luận đồng nghĩa với công tác nghiên cứu lý luận.

Trong giai đoạn cách mạng hiện nay của nước ta, công tác lý luận của Đảng
bao gồm nhưng nội dung cơ bản sau:
+ Phát triển và bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
+ Vận dụng sáng tạo hệ tư tưởng gắn liền với t ng kết thực tiễn cách mạng

Việt Nam, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm cách mạng thế giới để nhận thức sáng
tỏ hơn chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Xét đến cùng, mọi nhu cầu sáng tạo lý luận đều xuất phát từ những nhu cầu
đòi hỏi từ thực tiễn cách mạng. Công tác lý luận do đó phải trở lại phục vụ thực tiễn,
thông qua công tác thực tiễn.
* Công tác tuyên truyền
+ Công tác tuyên truyền là một hình thái, một bộ phận cấu thành của CTTT

nhằm truyền bá hệ tư tưởng và đường lối chiến lược, sách lược trong quần chúng,
xây dựng cho quần chúng thế giới quan phù hợp với lợi ích của chủ thể hệ tư tưởng,
hình thái và củng cố niềm tin, tập hợp và c vũ quần chúng hành động theo thế giới
quan và niềm tin đó.
+ Tuyên truyền là truyền bá, truyền đạt một quan điểm nào đó. Trong tác phẩm
“Người tuyên truyền và cách tuyên truyền”, Hồ Chí Minh cho rằng Tuyên truyền là
đem một việc gì nói cho dân hiểu, dân nhớ, dân tin, dân bàn, dân làm [42, tr. 162].

+ Trong công tư tưởng của Đảng và Nhà nước ta, công tác tuyên truyền là
hoạt động nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan
điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và những tinh hoa
văn hóa dân tộc và nhân loại… làm cho chúng trở thành nhân tố chi phối, thống trị
trong đời sống tinh thần xã hội; động viên, cổ vũ tính tích cực, tự giác, sáng tạo của
nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

15