NHẬN XÉT KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY TRÌNH ĐÁNH GIÁ TRỌNG YẾU VÀ RỦI RO KIỂM TOÁN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY KIỂM TOÁN VIỆT NAM

NHẬN XÉT KIẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY
TRÌNH ĐÁNH GIÁ TRỌNG YẾU VÀ RỦI RO KIỂM TOÁN
TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY
KIỂM TOÁN VIỆT NAM
3.1. NHẬN XÉT VỀ ĐÁNH GIÁ TRỌNG YẾU VÀ RỦI RO KIỂM TOÁN
DO CÔNG TY KIỂM TOÁN VIỆT NAM THỰC HIỆN
Sản phẩm của công việc kiểm toán mang tính chất xã hội cao. Điều này
đã được pháp luật Việt Nam thừa nhận. Quy chế về Kiểm toán độc lập trong
nền kinh tế quốc dân ban hành theo Nghị định số 07/CP ngày 29-01-1994 của
Thủ tướng Chính phủ quy định: “sau khi có xác nhận của kiểm toán viên
chuyên nghiệp thì các tài liệu, số liệu kế toán và báo cáo quyết toán của các
đơn vị kế toán là căn cứ cho việc điều hành, quản lý hoạt động ở các đơn vị,
cho các cơ quan quản lý cấp trên và cơ quan tài chính Nhà nước duyệt quyết
toán hàng năm của các đơn vị kế toán, cho các cơ quan thuế tính toán số thuế
và các khoản phải nộp khác của đơn vị đối với ngân sách Nhà nước, cho các
cổ đông, các nhà đầu tư, các bên tham gia liên doanh, các khách hàng và các
tổ chức, cá nhân xử lý mối quan hệ về quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên
quan trong quá trình hoạt động của đơn vị”. Như vậy, mặc dù công việc kiểm
toán là cung cấp dịch vụ cho một khách hàng nhưng lại tác động đến lợi ích
của rất nhiều đối tượng khác nhau trong nền kinh tế.
Được thành lập theo Quyết định số 165/QĐ-TCCB ngày 13-5-1991 của
Bộ Tài chính, trải qua gần 16 năm hoạt động, VACO với chủ trương là cung
cấp các dịch vụ với chất lượng vượt trên sự mong đợi của khách hàng và nhân
viên của Công ty đã đáp ứng tất cả các yêu cầu của khách hàng, chất lượng
dịch vụ ngày càng được nâng cao và Công ty không ngừng lớn mạnh. Sự lớn
mạnh này thể hiện ở chỗ: khách hàng của Công ty ngày càng nhiều, doanh thu
và lợi nhuận ngày càng tăng, trở thành một trong những công ty kiểm toán lớn
nhất Việt Nam.
Đạt được những thành tựu trên là do VACO đã không ngừng cố gắng
vượt qua những khó khăn thường xuyên phải đối mặt. Tuy nhiên, yếu tố quan
trọng nhất đó là Công ty đã xây dựng cho mình một phần mềm kiểm toán có

chất lượng, có tính khoa học và hiệu quả cao dựa trên phần mềm kiểm toán
AS/2 được Công ty kiểm toán Deloitte Touche Tohmatsu cung cấp, được áp
dụng vào thực tiễn phù hợp với Chế độ Tài chính - Kế toán và môi trường
pháp luật Việt Nam. Cụ thể trong việc đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán
của VACO đã có những mặt tích cực và hạn chế sau:
3.1.1. Ưu điểm
Xét riêng việc vận dụng đánh giá trọng yếu và rủi ro do VACO thực
hiện đã đạt được hiệu quả trên nhiều mặt trong cuộc kiểm toán. Cụ thể như
sau:
Một là, Việc đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán tại VACO được
thực hiện theo quy trình của Deloitte nhưng vẫn tuân thủ Chuẩn mực Kiểm
toán Việt Nam và Chuẩn mực Kiểm toán Quốc tế. Do vậy, chất lượng các
cuộc kiểm toán luôn được đảm bảo theo tiêu chuẩn của Deloitte toàn cầu. Đây
là một ưu thế lớn của VACO trong quá trình hội nhập với thế giới.
Hai là, Công tác đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán đã phục vụ đắc
lực cho việc lập kế hoạch kiểm toán đối với toàn bộ báo cáo tài chính và từng
khoản mục cụ thể. Trong quá trình đánh giá, kiểm toán viên đã linh hoạt kết
hợp với phương pháp chọn mẫu theo hướng dẫn kiểm toán của Deloitte để
đảm bảo đồng thời hai mục tiêu cơ bản của cuộc kiểm toán là chất lượng kiểm
toán và chi phí kiểm toán.
Ba là, Vấn đề đặc biệt trong đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán tại
VACO là việc chỉ sử dụng một giá trị trọng yếu chi tiết trong toàn bộ cuộc
kiểm toán đã tiết kiệm được thời gian, chi phí kiểm toán nhưng vẫn đạt hiệu
quả cao vì bản chất đó vẫn là mức trọng yếu đã điều chỉnh. Hơn nữa việc chỉ
sử dụng giá trị trọng yếu chi tiết MP thay cho mức trọng yếu PM và việc tính
toán giá trị chênh lệch có thể chấp nhận được trên toàn bộ báo cáo tài chính
thấp hơn mức chênh lệch giữa giá trị trọng yếu chi tiết MP và giá trị trọng yếu
PM càng khẳng định chất lượng cuộc kiểm toán do VACO thực hiện.
Bốn là, Việc đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán tại VACO do các
chủ nhiệm kiểm toán - là những người có kinh nghiệm và trình độ chuyên

môn thực hiện nên kết quả đánh giá được sử dụng với độ tin cậy cao.
3.1.2. Hạn chế
Tuy nhiên, bên cạnh những điểm mạnh, quá trình đánh giá trọng yếu và
rủi ro kiểm toán tại VACO vẫn bộc lộ những hạn chế nhất định:
Một là, Qua quá trình tìm hiểu thực tế, em nhận thấy một vấn đề cần
lưu ý trong việc áp dụng mức trọng yếu trong kiểm toán các Tổng công ty,
các công ty có nhiều chi nhánh hoặc công ty con mà các công ty con và chi
nhánh này không yêu cầu phải phát hành báo cáo kiểm toán. Theo đúng
hướng dẫn trong phương pháp kiểm toán của liên đoàn Kế toán quốc tế
(IFAC), mức độ trọng yếu chỉ xác định cho các khách hàng kiểm toán mà họ
yêu cầu phát hành báo cáo kiểm toán. Do vậy, khi kiểm toán các Tổng công ty
hoặc các công ty mà có nhiều công ty con và chi nhánh, mức độ trọng yếu cần
được xác định cho toàn bộ Tổng công ty hoặc công ty. Tuy nhiên, trong thực
hiện kiểm toán thực tế, các nhóm kiểm toán có thiên hướng tính toán riêng
mức trọng yếu khi kiểm toán các công ty con thay vì áp dụng mức trọng yếu
xác định cho toàn Tổng công ty, công ty và căn cứ tính để mức mức độ trọng
yếu của mỗi nhóm thường khác nhau (có nhóm dựa trên doanh thu, có nhóm
dựa trên vốn hoặc tổng tài sản, v.v…). Việc làm này khiến khối lượng công
việc kiểm tra chi tiết tăng lên đáng kể, tốn thêm nhiều thời gian vì mức độ
trọng yếu tính cho các công ty con nhỏ hơn rất nhiều cho với mức độ trọng
yếu xác định cho toàn bộ Tổng công ty hoặc công ty. Việc làm này được giải
thích là do đặc thù của các Doanh nghiệp Nhà nước, các nhà quản lý quan tâm
làm sao kết quả kiểm toán không khác biệt nhiều so với kết quả kiểm tra của
cơ quan thuế và các cơ quan kiểm tra khác, do vậy kiểm toán viên tăng cường
kiểm tra chi tiết để đáp ứng được yêu cầu này. Quan niệm này cần được thay
đổi khi nhận thức chung của xã hội về kết quả và mục đích công việc của
kiểm toán tăng lên và yêu cầu về tính hiệu quả của các cuộc kiểm toán ngày
càng được chú trọng hơn.
Hai là, Việc đánh giá mức trọng yếu chủ yếu là áp dụng cho toàn bộ
Báo cáo tài chính mà không có sự phân bổ riêng cho từng khoản mục. Phân

bổ ước lượng ban đầu về mức trọng yếu cho các khoản mục trên Báo cáo tài
chính là một bước công việc hết sức cần thiết vì bằng chứng kiểm toán
thường được thu thập theo khoản mục mà không theo toàn bộ Báo cáo tài
chính. Chính vì vậy, công ty nên có sự xem xét vấn đề này.
Ba là,Trong việc miêu tả chi tiết hệ thống kiểm soát nội bộ trên giấy tờ
làm việc để phục vụ cho quá trình đánh giá rủi ro kiểm soát, Công ty chưa chú
ý sử dụng lưu đồ mà chỉ sử dụng bảng câu hỏi và bảng tường thuật. Để đánh
giá rủi ro kiểm soát, các kiểm toán viên cấn thu thập hiểu biết về Hệ thống
kiểm soát nội bộ và mô tả trên giấy tờ làm việc bằng việc sử dụng một trong
ba phương pháp hoặc kết hợp cả ba phương pháp: vẽ lưu đồ, lập Bảng câu hỏi
và Bảng tường thuật. Lựa chọn phương pháp nào là tùy thuộc vào từng đơn
vị. Tuy nhiên, trong ba phương pháp thì phương pháp sử dụng lưu đồ thường
được đánh giá cao hơn vì nó dễ theo dõi và mang tính hệ thống hơn.
Bốn là, Việc áp dụng chương trình kiểm toán của Deloitte chưa được
điều chỉnh ở mức thích hợp vì các công ty ở Mỹ có trình độ phát triển khác
với các công ty Việt Nam.
Năm là, Thông thường trong quá trình thực hiện kiểm toán, đối với
những khách hàng có quy mô nhỏ không thiết lập và duy trì hệ thống kiểm
soát nội bộ, kiểm toán viên thường đánh giá rủi ro kiểm soát ở mức cao. Khi
đó kiểm toán viên không thực hiện các thử nghiệm kiểm soát mà thực hiện
ngay các thử nghiệm cơ bản. Vì vậy, chi phí kiểm toán và thời gian kiểm toán
tăng lên.
3.2. TÍNH TẤT YẾU PHẢI HOÀN THIỆN ĐÁNH GIÁ TRỌNG YẾU VÀ
RỦI RO KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH DO CÔNG TY KIỂM
TOÁN VIỆT NAM THỰC HIỆN
3.2.1. Xu thế hội nhập quốc tế của dịch vụ kế toán và kiểm toán Việt Nam
Trong xu thế hội nhập quốc tế, sự phát triển của mỗi quốc gia đều gắn
với quan hệ cộng đồng quốc tế và khu vực. Việt Nam cũng không nằm ngoài
xu thế đó. Ngày càng có nhiều nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam và hơn
nữa Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại

Thế giới (WTO) nên việc mở cửa dịch vụ tài chính, kế toán và kiểm toán là
một trong những điều quan tâm hàng đầu của Nhà nước ta. Chính phủ Việt
Nam cũng đã thông qua lịch trình hội nhập với mục tiêu đến năm 2020 sẽ hội
nhập hoàn toàn với quốc tế trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán bao gồm ba giai
đoạn sau:
Giai đoạn 1 (2000 - 2005): đây là giai đoạn chuẩn bị những tiền đề cần
thiết cho quá trình hội nhập. Trong giai đoạn này chúng ta cần củng cố, hoàn
thiện môi trường pháp lý, điều kiện cơ sở hạ tầng để tạo nền tảng cho quá
trình hội nhập của ngành kế toán và kiểm toán. Nhà nước ta cũng cho phép
các công ty kế toán và kiểm toán tiếp tục đầu tư và hoạt động tại Việt Nam,
khuyến khích các công ty nước ngoài tích cực hợp tác, chuyển giao công nghệ
nhằm thúc đẩy các công ty trong nước phát triển. Hiện nay, Chính phủ cũng
đang nỗ lực hết mình để đạt được mục tiêu đã đề ra. Chính phủ cũng đã ban
hành Nghị định 105/2004/NĐ-CP ngày 20 tháng 3 năm 2004 về kiểm toán
độc lập nhằm quản lý hoạt động của kiểm toán độc lập và cũng một phần giúp
kiểm toán độc lập ở Việt Nam có thể nâng cao chất lượng dịch vụ và cạnh
tranh được với các công ty kiểm toán nước ngoài.
Giai đoạn 2 (2006 - 2010): đây là giai đoạn củng cố hội nhập. Trong
giai đoạn này, chúng ta tiếp tục hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp lý về vấn
đề kế toán và kiểm toán. Chúng ta sẽ chủ động tham gia vào quá trình hội
nhập, các dịch vụ kế toán và kiểm toán sẽ được cung cấp ra nước ngoài, các
cá nhân và các công ty ở Việt Nam có thể tham gia điều hành, nắm giữ các
công ty kế toán, kiểm toán nước ngoài, đồng thời cho phép các công ty kế
toán, kiểm toán mới đầu tư vào Việt Nam.
Giai đoạn 3 (2011 - 2020): đây là giai đoạn hội nhập năng động. Trong
giai đoạn này Việt Nam sẽ hội nhập hoàn toàn với quốc tế trong lĩnh vực kế
toán, kiểm toán, thực hiện xuất khẩu các dịch vụ kế toán, kiểm toán và chấp
nhận những thách thức cùng cơ hội mới.
3.2.2. Thực trạng đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm toán báo cáo tài chính tại
VACO và chiến lược phát triển của Công ty

Trước xu thế hội nhập toàn cầu như hiện nay, VACO cũng không
ngừng biến đổi để hoàn thiện mình hơn, xứng đáng là đơn vị tiên phong trong
ngành kiểm toán tại Việt Nam. Quá trình đánh giá trọng yếu và rủi ro kiểm
toán trong kiểm toán Báo cáo tài chính mà VACO đang áp dụng cũng không
tránh khỏi những điểm hạn chế như đã nêu trong phần nhận xét. Chính vì vậy,
muốn nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm toán, khẳng định sức mạnh trên
thương trường và chủ động hội nhập, VACO cần nghiên cứu những hướng đi
cụ thể nhằm khắc phục những hạn chế đó. Điều này được nêu hết sức cụ thể
trong chiến lược phát triển của công ty, tập trung vào: nâng cao chất lượng
dịch vụ kiểm toán, mở rộng lĩnh vực hoạt động, tăng cường đào tạo nâng cao