Phát huy hiệu quả vai trò của Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên ở các cấp trong triển khai xây dựng nông thôn mới nâng cao và nông thôn mới kiểu mẫu

ỦY BAN TRUNG ƢƠNG MTTQ VIỆT NAM
PHÁT HUY HIỆU QUẢ VAI TRÒ CỦA MTTQ VIỆT NAM VÀ CÁC TỔ
CHỨC THÀNH VIÊN Ở CÁC CẤP TRONG TRIỂN KHAI XÂY DỰNG NÔNG
THÔN MỚI NÂNG CAO VÀ NÔNG THÔN MỚI KIỂU MẪU
Giai đoạn 2016-2020, xây dựng nông thôn mới tiếp tục được xác định là nội
dung trọng tâm của cấp ủy Đảng, chính quyền và hệ thống chính trị các cấp. Đích
hướng đến là những giá trị bền vững với lộ trình xây dựng nông thôn mới nhằm: Nâng
cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân; có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội
phù hợp; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn phát triển nông
nghiệp với công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị; xã hội nông thôn
dân chủ, bình đẳng, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được
bảo vệ; quốc phòng và an ninh, trật tự được giữ vững.
Để tiếp tục góp phần cùng Đảng, Nhà nước thực hiện có hiệu quả Chương trình
MTQG xây dựng nông thôn mới, tháng 11/2015, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương
MTTQ Việt Nam đã phát động thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng
nông thôn mới, đô thị văn minh” trên cơ sở kế thừa kết quả sau 20 năm thực hiện Cuộc
vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”. Với Cuộc vận
động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, MTTQ Việt
Nam đã: Đề ra các nội dung vận động nhân dân thực hiện nhằm góp phần nâng cao
chất lượng các xã đạt chuẩn nông thôn mới; đề ra tiêu chí về xây dựng khu dân cư
nông thôn mới. Ngày 15/12/2016, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 10-CT/TW về
tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng
nông thôn mới, đô thị văn minh”; Chính phủ với Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương
MTTQ Việt Nam đã ký Nghị quyết liên tịch số 88/NQLT-CP-ĐCTUBTWMTTQVN
về phối hợp thực hiện giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn
minh; ngày 20/4/2017, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và
Trung ương các tổ chức thành viên của Mặt trận thống nhất ban hành Hướng dẫn số
77/HD-BTT-MTTW về hiệp thương, phối hợp, thống nhất thực hiện Cuộc vận động
“Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”.
Căn cứ Quyết định số 2540/QĐ-TTg ngày 30/12/2016 của Thủ tướng Chính
phủ về việc ban hành Quy định điều kiện, trình tự, thủ tục, hồ sơ xét công nhận và

công bố địa phương đạt chuẩn nông thôn mới; địa phương hoàn thành nhiệm vụ xây
dựng nông thôn mới, đánh giá kết quả xây dựng nông thôn mới. Mặt trận Tổ quốc Việt
Nam đã chủ trì phối hợp với các tổ chức thành viên lấy ý kiến đánh giá sự hài lòng của
người dân về kết quả xây dựng nông thôn mới. Ban Thường trực Ủy ban Trung ương
MTTQ Việt Nam đã ban hành Hướng dẫn số 78/HD-MTTW-BTT ngày 24/4/2017 về
nội dung, cách thức, quy trình lấy ý kiến về sự hài lòng của người dân đối với kết quả
xây dựng nông thôn mới ở cấp huyện, cấp xã; tổ chức và hướng dẫn lấy ý kiến đánh
giá sự hài lòng của người dân (nay được bổ sung, sửa đổi là Hướng dẫn số 122/HDMTTW-BTT ngày 16/01/2019 về việc lấy ý kiến sự hài lòng của người dân về kết
quả xây dựng nông thôn mới). Thông qua việc đánh giá sự hài lòng của người dân đối
với kết quả xây dựng nông thôn mới là một trong những kênh thông tin quan trọng để
giúp cho cấp ủy, chính quyền và các ngành chức năng đánh giá, kiểm chứng đối với
kết quả xây dựng nông thôn mới ở từng địa phương, cơ sở. Việc tổ chức lấy ý kiến
đánh giá sự hài lòng của người dân đối với kết quả xây dựng nông thôn mới cơ bản
102


bước đầu đã thể hiện được ý chí, nguyện vọng và sự tham gia, giám sát của người dân
trong xây dựng nông thôn mới. Đây là cơ sở quan trọng cho MTTQ Việt Nam và các
tổ chức thành viên các cấp làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, tập hợp và đoàn
kết các tầng lớp Nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới và đô thị văn minh. Một
trong những tiêu chí để công nhận nông thôn mới kiểu mẫu được quy định trong phiếu
đánh giá sự hài lòng của người dân về nông thôn mới kiểu mẫu (theo 9 nhóm vấn đề)
đó là các tiêu chí đánh giá sẽ được nâng cao hơn so với tiêu chí công nhận nông thôn mới.
Thực hiện định hướng của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt
Nam, hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp đã
thể hiện được vai trò quan trọng trong công tác tuyên truyền, vận động và phát huy vai
trò làm chủ của nhân dân tham gia xây dựng nông thôn mới. Thông qua hoạt động của
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, từng tiêu chí trong xây
dựng nông thôn mới đã được chuyển hóa thành nội dung trong các cuộc vận động, các
phong trào thi đua để triển khai thực hiện ở địa bàn dân cư. Qua đó, nhân dân ở các địa

phương đã khẳng định được vai trò chủ thể trong xây dựng nông thôn mới, trực tiếp
tham gia vào quá trình xác định nhiệm vụ thực hiện các tiêu chí trong xây dựng nông
mới ở địa phương, thông qua các hoạt động như: Xây dựng hạ tầng cơ sở, nâng cao
đời sống văn hóa - xã hội, mở đường giao thông, tích cực tham gia phát triển kinh tế,
dồn điền đổi thửa, chuyển đổi cây trồng vật nuôi, củng cố và phát huy giá trị của các
ngành nghề truyền thống, thực hiện các giải pháp gắn kết chuỗi sản xuất, kinh doanh,
tiêu thụ nâng cao giá trị sản phẩm theo mô hình hợp tác xã kiểu mới.
Điểm nổi bật trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu,
đó là mỗi cộng đồng dân cư, nhân dân: Đã đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế gia
đình, tương thân tương ái trợ giúp gia đình khó khăn, chăm sóc gia đình chính sách,
phụng dưỡng người có công với cách mạng, người già cô đơn; giữ gìn truyền thống
cách mạng; bảo vệ và phục dựng các giá trị văn hóa, di tích lịch sử; tích cực giữ gìn
nếp sống văn hóa, bài trừ các hủ tục lạc hậu; chú trọng các hoạt động tôn tạo, xây dựng
cảnh quan môi trường; chăm lo sức khỏe, tham gia bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội toàn
dân; phòng ngừa dịch bệnh, khuyến học khuyến tài; phát huy dân chủ trong xây dựng
hệ thống chính trị, thực hiện vai trò giám sát của nhân dân; làm tốt công tác hòa giải ở
cơ sở; chủ động phòng ngừa với các loại tội phạm, tệ nạn xã hội, thực hiện công tác tự
quan trong giữ gìn an ninh trật tự; đảm bảo các quy định về an toàn trong sản xuất và
kinh doanh thực phẩm… là những đóng góp tích cực cùng với các cấp ủy Đảng, chính
quyền địa phương hoàn thành các tiêu chí ở mức cao hơn trong xây dựng nông thôn
mới kiểu mẫu.
Kết quả của xây dựng nông thôn mới đang từng bước làm thay đổi toàn diện
đời sống kinh tế, văn hóa - xã hội trên địa bàn nông thôn, rút ngắn khoảng cách chênh
lệch về mức sống, chất lượng cuộc sống giữa nhân dân vùng nông thôn với thành thị,
góp phần đưa tỉ lệ hộ nghèo bình quân cả nước giảm còn khoảng 6,72%, bình quân tỷ
lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo giảm 5% so với cuối năm 2016; hộ nghèo ở các xã đặc
biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo, các xã đặc biệt khó khăn, xã biên
giới, xã an toàn khu vùng dân tộc và miền núi giảm khoảng 3 - 4% so với cuối năm
2016. Kết quả đó thể hiện quyết tâm chính trị rất lớn của cấp ủy Đảng, chính quyền và
nhân dân các địa phương trong triển khai thực hiện nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

Tuy nhiên, một số địa phương sau khi đã về đích nông thôn mới xuất hiện tình
trạng lúng túng trong việc xác định mục tiêu, nhiệm vụ, phương hướng thực hiện trong
giai đoạn tiếp theo; mặt khác, một số nơi có dấu hiệu tự thỏa mãn, chững lại, cầm
103


chừng sau khi đã được công nhận đạt chuẩn về nông thôn mới. Bên cạnh đó việc kiểm
tra, giám sát, đánh giá và công nhận lại đối với các địa phương đã đạt chuẩn nông thôn
mới trong từng giai đoạn chưa có những quy định cụ thể; thiếu những giải pháp tích
cực trong việc thúc đẩy hướng tới những giá trị xây dựng nông thôn tiên tiến, hiện đại
và bền vững.
Từ thực tiễn của các địa phương, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ
Việt Nam đánh giá cao tính năng động, sáng tạo của nhiều địa phương như: Hà Tĩnh,
Quảng Ninh, Nam Định, Thanh Hóa, Đồng Nai, Thái Nguyên, Quảng Nam, Quảng
Ngãi và thành phố Hồ Chí Minh… trong thực hiện xây dựng nông thôn mới nâng cao,
nông thôn mới kiểu mẫu với nhiều cách làm sáng tạo và hiệu quả đã giúp cho Trung
ương và nhiều địa phương khác trên địa bàn cả nước từng bước nhận diện về nông
thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu.
Có thể nói, điểm chung nhất trong quá trình chỉ đạo và tổ chức thực hiện cho
thấy, các địa phương đã lựa chọn được các vấn đề có tính chất điểm nhấn để định hướng
thực hiện. Từng bước đã xây dựng được hệ thống các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm
phát huy tiềm năng và thế mạnh về tự nhiên, kinh tế, văn hóa - xã hội; mở rộng các
ngành nghề, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập của người dân, giữ gìn bản sắc văn
hóa nông thôn truyền thống; đề cao vai trò tự quản của nhân dân; tập trung cho các giải
pháp trong bảo vệ và tôn tạo cảnh quan môi trường, thực hiện nếp sống văn minh, ứng
xử văn hóa, tiến bộ; thực hiện tốt công tác quản lý và bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã
hội… đang tạo ra những hình mẫu mới trong xây dựng nông thôn kiểu mẫu với những
hiệu ứng tích cực, khơi dậy và phát huy tiềm năng và sức mạnh của mỗi người, mỗi gia
đình, mỗi cộng đồng dân cư trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.
Quan điểm trong xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu

được dựa trên cơ sở kết quả nâng cao chất lượng đời sống kinh tế, văn hóa - xã hội và
giá trị hưởng thụ tinh thần của người dân trong cộng đồng từ khu dân cư. Khu dân cư
nông thôn nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu phải có thu nhập bình quân đầu người,
trình độ dân trí, cơ sở hạ tầng, an ninh trật tự, văn hóa - xã hội… cao hơn so với khu
dân cư đạt chuẩn về nông thôn mới đã được công nhận. Lộ trình xây dựng phải có các
bước chuẩn bị kỹ từ việc định hướng, xây dựng kế hoạch, đề xuất giải pháp về cơ chế;
tổ chức làm điểm, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm và nhân ra diện rộng, tránh chạy
theo thành tích.
Từ thực tiễn triển khai Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn
mới, đô thị văn minh” với 05 nội dung toàn diện gồm: (1) Phát triển kinh tế, tích cực
giúp nhau giảm nghèo bền vững, nâng cao đời sống, khuyến khích làm giàu chính
đáng; (2) Xây dựng đời sống văn hóa, chăm lo sự nghiệp giáo dục, phát triển nguồn
nhân lực, chăm sóc sức khỏe nhân dân; xây dựng gia đình văn hóa; phát huy truyền
thống đền ơn, đáp nghĩa, tương thân, tương ái; (3) Tham gia bảo vệ môi trường, ứng
phó với biến đổi khí hậu, xây dựng cảnh quan môi trường sáng, xanh, sạch, đẹp; (4)
Chấp hành pháp luật, bảo đảm trật tự an toàn xã hội; (5) Phát huy dân chủ, tích cực
tham gia giám sát và phản biện xã hội, góp phần xây dựng hệ thống chính trị cơ sở
trong sạch vững mạnh.
Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”
đã hình thành nhiều mô hình, sáng kiến của Mặt trận góp phần hoàn thành và nâng cao
chất lượng các tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở cơ sở. Ủy ban MTTQ Việt Nam các
địa phương đã triển khai việc lấy ý kiến đánh giá sự hài lòng của người dân đối với kết
quả xây dựng nông thôn mới tại các xã, huyện đạt chuẩn nông thôn mới; vận động
104


nhân dân ủng hộ nguồn lực, hiến đất, hiến công xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn; phát
triển các mô hình tự quản trong cộng đồng; nhân rộng các mô hình khu dân cư nông
thôn mới kiểu mẫu, gia đình kiểu mẫu. Những kết quả đạt được thông qua Cuộc vận
động đã góp phần đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả Phong trào “Cả nước chung sức xây

dựng nông thôn mới”. Thông qua việc đánh giá, công nhận gia đình tiêu biểu, khu dân
cư tiêu biểu... làm căn cứ để bình xét thi đua cho Cuộc vận động cũng như việc thực
hiện các thiết chế văn hóa, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh ở các khu dân cư.
Từ những căn cứ tiêu chí để bình xét, đánh giá, khen thưởng đối với các khu
dân cư dân thực hiện tốt Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới,
đô thị văn minh”; trên cơ sở tiêu chí được quy định đối với xã đạt chuẩn nông mới,
việc xây dựng nông thôn nâng cao và nông thôn mới kiểu mẫu bắt đầu thực hiện từ các
khu dân cư, vì vậy đề xuất việc xây dựng khu dân cư nông mới nâng cao, khu dân cư
nông thôn mới kiểu mẫu theo khung tiêu chí sau:
1. Khu dân cư không có hộ nghèo; khu dân cư có các mô hình liên kết sản xuất
(tổ hợp tác, hợp tác xã); có ứng dụng mô hình công nghệ trong sản xuất và chế biến
thực phẩm an toàn gắn với định hướng phát triển du lịch, dịch vụ ở địa phương; thu
nhập bình quân đầu người cao hơn so với thu nhập bình quân đầu người đối với xã xây
đạt nông thôn mới.
2. Khu dân cư có nhà văn hóa hoặc điểm sinh hoạt của cộng đồng, có quy ước,
hương ước phù hợp và được thực hiện tốt; nhân dân tham gia tích cực các hoạt động
văn hóa, thể thao; các danh lam, di tích trên địa bàn được giữ gìn, tôn tạo.
3. Khu dân cư sáng, xanh, sạch, đẹp: đường làng, xóm quang đãng, có cây xanh,
mương thoát nước; có hoạt động thu gom rác, có điểm xử lý rác thải hợp vệ sinh; các hộ
dân chăn nuôi, trồng trọt đảm bảo an toàn và không gây ô nhiễm môi trường.
4. Khu dân đảm bảo an ninh trật tự, không phát sinh người vi phạm pháp luật,
người mắc tệ nạn xã hội; khu dân cư thực hiện tốt công tác cảm hóa, giáo dục người
được tha tù về địa phương, có tổ hòa giải hoạt động hiệu quả; đường làng, thôn không
bị lấn chiếm.
5. Khu dân cư tổ chức các hoạt động cộng đồng nề nếp: duy trì họp dân định
kỳ; Ban Công tác Mặt trận và các đoàn thể có quy chế phối hợp về việc tổ chức các
hoạt động cộng đồng.
Xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu là nhiệm vụ cần có
sự phối hợp và thống nhất của các Bộ, ban, ngành liên quan, đặc biệt là sự sáng tạo của
địa phương trong quá trình tổ chức thực hiện, vì vậy để từng bước nâng cao hiệu quả

và chất lượng nông thôn mới trong thời gian tới cần phải từng bước đổi mới từ mỗi
người dân, mỗi gia đình, mỗi cộng đồng dân cư trong công cuộc xây dựng nông thôn
mới, thực hiện có hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới
trong giai đoạn mới./.

105