Thiết kế đồ chơi học tập nhằm phát triển khả năng khái quát hóa cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non

Năm học 2010 – 2011

THIẾT KẾ ĐỒ CHƠI HỌC TẬP
NHẰM PHÁT TRIỂN KHẢ NĂNG KHÁI QUÁT HÓA
CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI Ở TRƯỜNG MẦM NON
Lê Thị Hồng Nhung,
Nguyễn Thị Cẩm Tú
(SV năm 4, Khoa GD Mầm non)
GVHD: ThS Nguyễn Thị Anh Thư
1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài
Khái quát hóa (KQH) là một trong những khả năng tư duy, có vai trò to lớn trong
việc lĩnh hội tri thức dưới dạng biểu tượng chung, kí hiệu, ngôn ngữ và khái niệm…
Năng lực KQH nếu được quan tâm phát triển tốt sẽ có tác dụng lớn, giúp con người
hiểu được bản chất bên trong của sự vật, hiện tượng, khám phá cuộc sống và khoa học
một cách hiệu quả hơn. Riêng đối với trẻ mầm non (MN), đặc biệt là trẻ 5 - 6 tuổi, khả
năng KQH có ảnh hưởng rất lớn đến kết quả của việc lĩnh hội các tri thức khoa học ở
trường phổ thông, là một trong những chỉ số để đánh giá sự sẵn sàng cho trẻ vào lớp 1.
Đối với trẻ MN, vui chơi là một trong những nhu cầu tự nhiên, cần thiết. Hoạt
động chủ đạo của trẻ mẫu giáo (MG) là hoạt động vui chơi, và đồ chơi (ĐC )là phương
tiện hữu hiệu giúp trẻ thực hiện hành động chơi. Trong đó, đồ chơi học tập (ĐCHT) là
ĐC có nội dung, và có luật chơi cụ thể, nên giáo viên (GV) có thể sử dụng ĐCHT để
hướng trẻ vào những hoạt động theo ý đồ của mình nhằm đạt được các mục tiêu giáo
dục. Chính vì thế, ĐCHT giúp trẻ có khả năng nắm vững và tiếp thu có hiệu quả các
giờ học. Nó còn là công cụ hỗ trợ tích cực trong việc hình thành và phát triển các yếu
tố của tư duy nói chung và khả năng KQH nói riêng. Bởi qua ĐCHT trẻ được hình
thành và phát triển các kỹ năng cần thiết như: kỹ năng phân nhóm, phân loại các sự vật,
hiện tượng theo những tiêu chí nhất định. Qua đó, vốn kinh nghiệm về thế giới xung
quanh của trẻ ngày càng trở nên phong phú. Từ đó, các khái niệm ngày càng được
chính xác và mở rộng hơn. Như vậy, sẽ giúp GV đạt được mục tiêu là phát triển khả
năng KQH cho trẻ trong lớp.

Hiện nay, vấn đề sử dụng ĐCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ 5 - 6 tuổi ở
trường MN được GV đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên, theo điều tra sơ bộ về thực trạng
việc GV MN sử dụng ĐC phát triển khả năng KQH cho trẻ là tương đối thấp. Mặc dù
phần lớn GV MN đã có nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của việc hình thành và
phát triển khả năng KQH cho trẻ MG. Song, hầu hết GV chỉ chú trọng đến việc cung
cấp đầy đủ số lượng tri thức theo yêu cầu của chương trình mà ít quan tâm đến việc
hình thành và phát triển các thao tác tư duy, đặc biệt là khả năng khái quát. Đây là một
trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng khả năng KQH của trẻ con thấp.
Với mong muốn một lần nữa khẳng định vai trò và hiệu quả tích cực trong thực
tiễn của việc sử dụng ĐCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho trẻ MG. Và góp một
145


Kỷ yếu Hội nghị sinh viên NCKH

phần nhỏ trong việc hỗ trợ GV tự thiết kế ĐCHT để phát triển khả năng KQH cho trẻ
lớp mình, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Thiết kế đồ chơi học tập nhằm phát triển
khả năng khái quát hóa cho trẻ mẫu giáo lớn (5 - 6 tuổi) ở trường mầm non”.
1.2. Mục đích yên cứu
Từ việc nghiên cứu cơ sở lí luận, và nhận thức của GVMN về ĐCHT nhằm phát
triển khả năng KQH cho trẻ 5 - 6 tuổi tại một số trường MN thuộc Quận Tân Bình, TP
HCM. Từ đó, chúng tôi thiết kế và thử nghiệm một số ĐCHT giúp phát triển khả năng
KQH cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường MN, qua đó góp phần nâng cao khả năng KQH cho trẻ,
đồng thời góp phần chuẩn bị tâm thế sẵn cho trẻ học tập và tiếp nhận tốt những kiến
thức ở chương trình phổ thông.
1.3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các ĐCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho trẻ MG lớn (5-6 tuổi)
1.3.2. Khách thể nghiên cứu
Trẻ MG lớn (5-6 tuổi) và tại các Trường MN 9, Trường MN 11 và Trường MN

12 ở Quận Tân Bình, TP HCM
1.4. Giả thuyết nghiên cứu
Chúng tôi cho rằng nếu GVMN biết thiết kế ĐCHT phù hợp để giúp trẻ phát triển
khả năng KQH thì sẽ góp phần to lớn trong việc phát triển nhận thức, đặc biệt là phát
triển tư duy cho trẻ.
1.5. Mục đích yêu cứu
Để đạt được mục tiêu trên, người thực hiện đề tài phải: 1 Xây dựng một số khái
niệm công cụ của đề tài, tổng hợp và hệ thống hóa 1 số vấn đề lí luận có liên quan đến
vấn đề nghiên cứu. 2 Khảo sát, thống kê, tổng hợp ý kiến của Ban Giám hiệu (BGH)
và GVMN để nắm được nhận thức của họ về vấn đề đang nghiên cứu. 3 Thiết kế và
thử nghiệm ĐCHT theo mục đích đã đề ra.
1.6. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là
Chúng tôi chỉ thiết kế ĐCHT ở hoạt động vui chơi và ở góc học tập của trẻ tại các
trường MN 9, MN 11, MN 12 thuộc Quận Tân Bình, TP HCM. Thử nghiệm tại trường
MN 9.
1.7. Phương pháp nghiên cứu
Người thực hiện đề tài sử dụng các nhóm phương pháp sau: 1 Nghiên cứu lý
luận; 2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: sử dụng phương pháp quan sát, điều tra
anket, đàm thoại, thử nghiệm; 3 Sử dụng phương pháp thống kê toán học.
2. Cơ sở lí luận
2.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Do tầm quan trọng nên có không ít công trình bàn về KQH và ý nghĩa của nó.
146


Năm học 2010 – 2011

J. Piaget: nghiên cứu ở giai đoạn từ 2 - 6 tuổi, KQH được hình thành và phát triển
cùng với sự hình thành và phát triển của các thao tác tư duy.
G. Bruner: nghiên cứu KQH và vai trò của nó ở các mức độ khác nhau trong hoạt

động trí tuệ.
Thuyết hình thành các thao tác trí tuệ: nghiên cứu quá trình chuyển từ bên ngoài
vào bên trong của các thao tác tư duy. Tiêu biểu cho thuyết này có các nhà tâm lý học
sau: L. X. Vugotxki, A. N. Leonchev, P. Ia.
Tại Việt Nam cũng có rất nhiều tác giả nghiên cứu như: Phạm Thị Hồng Nga,
Phạm Thị Đức, Trần Xuân Hương, Vũ Thị Ngân, Lê Thị Thanh Nga, một số bài tập
nghiệp vụ và khóa luận tốt nghiệp của các sinh viên. Các tác giả đã đề cập đến nhiều
khía cạnh khác nhau của KQH. Đặc biệt một số tác giả đã đề xuất và đưa ra được biện
pháp hình thành và phát triển khả năng KQH thông qua các giờ học có chủ đích như:
làm quen môi trường xung quanh, làm quen với toán, làm quen với đồ vật và thiên
nhiên. Tuy nhiên các tác giả lại chưa từng đề cập tới việc thông qua hoạt động vui chơi
đặc biệt là ĐCHT để phát triền khả năng này cho trẻ MG.
2.2. Cơ sở lý luận về đồ chơi học tập
ĐCHT là một bộ phận của ĐC, nó là loại ĐC theo luật được sử dụng với mục
đích là học tập dưới sự hướng dẫn của cô nhằm phát triển nhận thức, giúp trẻ làm quen
với hình dạng, kích thước, màu sắc, khả năng định hướng, khả năng phân tích; rèn
luyện sự chú ý và giúp phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
ĐCHT có vai trò ý nghĩa to lớn trong việc phát triển đầy đủ 5 lĩnh vực của trẻ: 1
Phát triển các vận động, 2 Phát triển nhận thức trong đó có phát triển khả năng khái
quát hóa, 3 Phát triển ngôn ngữ, 4 Phát triển tình cảm xã hội, 5 Phát triển thẩm mỹ.
Có nhiều cách phân loại ĐCHT (dựa vào cấu tạo ĐC, dựa vào nghĩa của ĐC và
sự phát triển của trẻ, dựa vào nhiệm vụ học tập được đưa ra trong ĐC, dựa vào nguyên
vật liệu đề làm ĐC). Kế thừa các cách phân loại trên chúng tôi phân loại ĐCHT thành
các loại sau: 1 Tranh lô tô. 2 Đồ chơi hoạt động với đồ vật. 3 Tranh in (tranh ghép
hình, tranh in…). 4 Bộ cờ (đôminô và các dạng cờ khác).
2.3. Vấn đề về sự phát triển khả năng KQH của trẻ 5 - 6 tuổi
KQH là quá trình tư duy để nhận ra những dấu hiệu chung của một nhóm sự vật,
hiện tượng (tức là đứa trẻ tìm ra những điểm giống nhau giữa các đối tượng), đưa về
nhóm, loại và loại trừ những điểm khác nhau giữa chúng đồng thời thể hiện chúng bằng
từ ngữ.

Dựa trên kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học (N.H.Savaskin, T.E.
Konnhikova, L.Giunhicova, A.V.Daparozet, F.I.Frakina), chúng tôi có thể đưa ra các
mức độ phát triển KQH của trẻ MG như sau:
Mức 1: KQH ngẫu nhiên (không thực hiện khái quát), trẻ chưa thực hiện KQH
trong hành động cũng như trong từ ngữ.
147


Kỷ yếu Hội nghị sinh viên NCKH

Mức 2: Trẻ biết xếp các đối tượng vào cùng một nhóm theo 1 dấu hiệu chung nào
đó. Nhưng trẻ không giải thích hoặc không gọi được chính xác tên nhóm.
Mức 3: Khái quát theo dấu hiệu bên ngoài dễ nhận thấy nhất (như màu sắc) và gọi
chính xác từ chỉ dấu hiệu chung của nhóm.
Mức 4: KQH theo tình huống cụ thể tức là KQH theo vốn kinh nghiệm, theo kiến
thức về môi trường xung quanh (Ví dụ: chức năng, công dụng của đồ vật,…). Trẻ giải
thích được cách lựa chọn của mình và gọi chính xác từ chỉ dấu hiệu chung của nhóm.
Mức 5: KQH theo dấu hiệu bên trong bản chất, đặc trưng. Trẻ giải thích được
cách lựa chọn của mình và gọi chính xác từ chỉ dấu hiệu, mối quan hệ bản chất của
nhóm.
2.4. Thiết kế ĐCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho trẻ MG lớn (5 - 6 tuổi)
Thiết kế ĐCHT là việc hình thành ý tưởng về mục đích, cấu tạo của ĐC, hình
dung cách làm, lựa chọn nguyên vật liệu, đề ra nội dung chơi, hướng dẫn cách chơi, sau
đó thể hiện ý tưởng đó thành những sản phẩm ĐC cụ thể, phục vụ cho mục đích học
tập nhằm phát triển nhận thức, giúp trẻ mở rộng, củng cố chính xác hóa các biểu tượng,
phát triển các quá trình nhận thức và rèn luyện cho trẻ các năng lực trí tuệ.
Đặc điểm ĐCHT giúp trẻ 5 - 6 tuổi phát triển khả năng KQH
- Nội dung chơi, luật chơi phải rõ ràng, dễ hiểu thu hút trẻ tích cực chơi; Đảm bảo
tính khoa học, thẩm mỹ an toàn…
- Trong nội dung chơi đòi hỏi trẻ phải dựa vào vốn hiểu biết hoặc dựa vào kết quả

quan sát trực tiếp để xếp các đối tượng vào cùng một nhóm theo một dấu hiệu chung
nào đó.
- Nội dung chơi phải giúp trẻ phân loại, phân nhóm các sự vật, hiện tượng theo
kiến thức tự nhiên chứ không theo suy luận chủ quan của riêng cá nhân trẻ.
- Nội dung chơi phải giúp trẻ so sánh, phân loại các sự vật, hiện tượng theo những
dấu hiệu chung bên trong hoặc bên ngoài thành nhóm hoặc loại.
- Nội dung chơi đòi hỏi trẻ dựa vào kết quả quan sát, kinh nghiệm, các kiến thức
đã có để nhận ra dấu hiệu chung của các sự vật, hiện tượng.
- Nội dung chơi cần kích thích trẻ sử dụng ngôn ngữ để nói lên cách làm của
mình, hoặc giải thích lý do tại sao trẻ lại có sự lựa chọn như vậy bằng từ ngữ.
3. Khảo sát thực trạng
3.1. Mục đích khảo sát
Tìm hiểu nhận thức của GVMN về tầm quan trọng của ĐCHT và những hiểu biết
của họ về việc phân loại ĐCHT theo mục đích giáo dục.
Tìm hiểu nhận thức của GVMN về việc thiết kế ĐCHT nhằm phát triển khả năng
KQH cho trẻ 5-6 tuổi ở trường MN.
Tìm hiểu quan điểm của BGH các trường MN về việc thiết kế ĐCHT nhằm phát
triển khả năng KQH cho trẻ MG 5 – 6 tuổi.
148


Năm học 2010 – 2011

3.2. Đối tượng và khách thể khảo sát
Do thời gian có hạn nên chúng tôi chỉ khảo sát trên 25 giáo viên lớp lá của các
trường: Trường MN 9, Trường MN 11, Trường MN 12 Quận Tân Bình, TP HCM.
3.3. Nội dung khảo sát
Khảo sát nhận thức của GVMN về ĐCHT phát triển khả năng KQH cho trẻ MG.
Những thuận lợi và khó khăn của GV trong việc thiết kế ĐCHT phát triển khả năng
KQH cho trẻ MG.

Tìm hiểu nội dung, hình thức của những loại ĐCHT hiện có tại các trường MN và
mục đích phát triển của những loại ĐCHT này. Tìm hiểu cách thức GV tổ chức hướng
dẫn cho trẻ chơi và hứng thú của trẻ trong khi chơi.
Tìm hiểu quan điểm của các cấp quản lý về đồ chơi học tập nhằm phát triển khả
năng KQH cho trẻ MG lớn 5 - 6 tuổi và việc thiết kế loại ĐCHT này.
3.4. Kết quả khảo sát thực trạng
Dựa vào số liệu thu thập được, sau khi tiến hành phân tích và đánh giá từng câu
hỏi, chúng tôi rút ra được các kết luận như sau:
Kết quả khảo sát trên GV và BGH
GV ý thức được vai trò của việc phát triển khả năng KQH cho trẻ cũng như sử
dụng đồ chơi học tập để phát triển khả năng KQH cho trẻ 5 - 6 tuổi. GV bị hạn chế về
kiến thức chuyên môn liên quan đến KQH nên gây ảnh hưởng lớn đến việc thiết kế đồ
chơi nhằm mục đích phát triển thao tác tư duy này cho trẻ. GV còn có sự nhầm lẫn và
lúng túng khi tổ chức các hoạt động phát triển khả năng KQH dẫn đến chất lượng khả
năng KQH của trẻ không cao.
BGH đều cho rằng, việc sử dụng ĐCHT để phát triển khả năng KQH cho trẻ 5 - 6
tuổi là rất cần thiết. Tuy nhiên, họ lại chưa quan tâm đầy đủ đến việc khuyến khích GV
tận dụng các nguyên vật liệu mở để làm ĐCHT nhằm phát triển khả KQH cho trẻ.
Môi trường đồ chơi
ĐC trong lớp nghèo nàn chỉ là những bộ xếp hình, gài nút, các loại hình khối…
và qua quan sát cách hướng dẫn cho trẻ chơi của GV thì chúng tôi thấy cách hướng dẫn
đó không hướng đến mục đích phát triển khả năng KQH cho trẻ.
Do đó, việc thiết kế và hướng dẫn GV cách tổ chức cho trẻ chơi với các mẫu
ĐCHT phát triển khả năng KQH của đề tài là hết sức cần thiết và thiết thực, cung cấp
cho GVMN một nguồn tham khảo bổ ích. Dựa theo thực tiễn này, chúng tôi tiến hành
thiết kế ĐCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho trẻ 5 - 6 tuổi ở chương 3.
4. Thiết kế đồ chơi học tập nhằm phát triển khả năng khái quát hóa cho trẻ 5 -6
tuổi và thử nghiệm sản phẩm
4.1. Thiết kế đồ chơi học tập giúp trẻ phát triển khả năng KQH
Đồ chơi số 1: NGÔI NHÀ KÌ DIỆU

149


Kỷ yếu Hội nghị sinh viên NCKH

Mục đích yêu cầu:1 Phát triển khả năng KQH về hình dạng cho trẻ thông qua
việc tìm và phân loại hình dạng. 2 Phát triển khả
năng nhanh nhẹ, và tính kỉ luật khi tham gia chơi trò
chơi.
Luật chơi: Cô bật nhạc cho hai đội thi đua.
Dừng nhạc đội nào phân loại các khối hình đúng và
nhiều nhất sẽ là đội chiến thắng.
Hướng dẫn cho trẻ chơi: Ở đây chúng tôi tổ
chức cho trẻ chơi theo 2 cách có mức độ từ dễ đến
khó.
Cách 1: Đưa tiêu chí phân loại phân loại theo các dạng hình khối: hình lập
phương, hình khối tam giác, hình trụ, hình khối chữ nhật. Cho trẻ đại diện lên lấy thẻ
hình trong rổ và giơ lên cho các bạn trong nhóm cùng thấy. Mỗi thành viên trong nhóm
phải lần lượt chạy thật nhanh lên thò tay vào ngôi nhà và sờ lấy ra một khối xốp. Quan
sát và phân loại đúng vị trí của thẻ hình. Sau thời gian một đoạn nhạc đội nào phân loại
được nhiều hình hơn, đội đó sẽ chiến thắng.
Cách 2: Không đưa tiêu chí phân loại. Trẻ phải tự thảo luận và phân loại các hình
khối trong nhà.
Mở rộng: Có thể thay đổi hình trong thẻ và thay đổi chủ đề: tìm và phân loại các
đồ vật, phân loại hoa quả…
Đồ chơi số 2: ĐU QUAY CÁC CON VẬT
Mục đích yêu cầu: 1 Phát triển khả năng KQH trong việc tìm và phân loại các
con vật trong cùng nhóm. 2 Phát triển khả năng quan sát, khả năng suy luận, phán
đoán để tìm ra các con vật có cùng mối quan hệ. 3 Củng cố kiến thức về các nhóm
động vật.

Luật chơi: Chơi theo cá nhân hoặc chơi theo
từng cặp. Người chơi sẽ tìm con vật trên đu quay
phân loại chúng theo từng nhóm. Sau thời gian
đồng hồ cát chấm dứt bạn nào phân nhóm chính
xác nhất và nhanh nhất sẽ là người chiến thắng.
Hướng dẫn tổ chức chơi: Ở đây chúng tôi tổ
chức cho trẻ chơi theo 3 cách có mức độ từ dễ đến
khó:
Cách 1: Cô đưa tiêu chí phân loại theo các nhóm: nhóm gia súc, nhóm gia cầm,
nhóm côn trùng, nhóm động vật sống trong rừng. Trẻ quan sát, suy nghĩ và thảo luận để
tự phân nhóm các con vật theo tiêu chí cô yêu cầu. Sau đó, giải thích cách phân nhóm
và đặt tên cho nhóm.

150


Năm học 2010 – 2011

Cách 2: Không đưa tiêu chí: Trẻ tự phân loại theo kinh nghiệm. Sau đó trẻ cũng
phải giải thích được lý do phân loại và đặt tên cho nhóm đã phân.
Cách 3: Tìm con vật khác: Trẻ quan sát và tìm những con vật mà trẻ cho là khác
so với các con vật còn lại rồi loại chúng ra. Sau đó trẻ phải nói được tại sao lại loại
những con vật đó. Và đặt tên cho nhóm các con vật còn lại.
Mở rộng: ĐC có thể sử dụng cho nhiều độ tuổi và chơi với nhiều mục đích khác
nhau. Không chỉ để phát triển khả năng KQH chúng ta có thể lồng ghép để dạy toán,
dạy kể chuyện sáng tạo cho trẻ. Ngoài ra, chúng ta có thể sử dụng cho nhiều chủ đề
khác như: chủ đề gia đình (tìm và phân loại các đồ vật trong gia đình), chủ đề thực vật
(phân loại hoa, quả), chủ đề phương tiện giao thông…
Đồ chơi số 3: LOTO NGUYÊN NHÂN - HẬU QUẢ
Mục đích: 1 Phát triển khả năng KQH cho trẻ thông việc phân loại tổng hợp các

hình ảnh có cùng mối quan hệ. 2 Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ.3 Phát triển óc
quan sát, phân tích.
Luật chơi: Tổ chức chơi theo cá nhân hoặc nhóm. Người chơi phải phân loại các
thẻ hình theo nhóm các sự việc. Sau đó, giải thích và đặc tên được cho nhóm các sự
việc đã phân loại. Ví dụ: Nhóm tai nạn giao thông, nhóm thiên tai lũ lụt, nhóm ô nhiễm
môi trường.
Hướng dẫn cho trẻ chơi: Ở đây chúng tôi tổ chức cho trẻ chơi theo 3 cách có mức
độ từ dễ đến khó.
Cách 1: Cô đưa tiêu chí phân loại các thẻ hình theo các nhóm sự vật: nhóm tai
nạn giao thông, nhóm, ô nhiễm môi trường, nhóm thiên tai lũ lụt. Yêu cầu trẻ quan sát
thật kỹ các bức tranh trên thẻ và phân loại các thẻ hình theo nhóm các sự việc mà cô
yêu cầu. Sau đó, trẻ sẽ giải thích và đặt tên cho nhóm các sự việc mà trẻ phân loại.
Cách 2: Cô không đưa tiêu chí phân loại.
Cách 3: Tìm hình khác: Ở đây, cô sẽ hướng dẫn trẻ tìm những hình ảnh mà trẻ
cho là khác so với các hình còn lại và loại chúng. Sau đó, trẻ cũng phải giải thích được
lý do trẻ loại bỏ và đặt tên cho các hình còn lại.
Mở rộng: Có thể thay đổi nhiều chủ đề cho trẻ chơi. Chủ đề hoa quả: phân loại
hoa quả, chủ đề gia đình: phân loại đồ dùng trong gia đình.
Đồ chơi số 4: QUẢ ĐỊA CẦU NGỘ NGHĨNH
Mục đích yêu cầu: 1 Phát triển khả năng KQH cho trẻ thông việc phân loại và
tổng hợp các con vật theo môi trường sống. 2 Phát triển khả năng quan sát cho trẻ. 3
Phát triển ngôn ngữ mạch lạc.4 Củng cố những kiến thức về môi trường sống của các
loài động vật.
Luật chơi: Tổ chức chơi thi đua theo nhóm. Trong thời gian một đoạn nhạc,
người chơi phải nhanh chóng phân loại cách thẻ hình theo tiêu chí nhất định. Đội nào
gắn được nhiều con vật nhanh đúng và giải thích được sẽ là đội chiến thắng.
151


Kỷ yếu Hội nghị sinh viên NCKH

Hướng dẫn trẻ chơi:
Cách 1: Cô đưa tiêu chí phân loại theo môi trường
sống của các con vật. Cô cho trẻ xem phim về một số động
vật, trò chuyện về môi trường sống của và đặc điểm đặc
trưng của chúng. Chia lớp thành 2 đội. Khi nghe hiệu lệnh
lần lượt từng thành viên trong đội chọn một thẻ hình và chạy
thật nhanh lên gắn vào quả cầu theo đúng môi trường sống
của các con vật.
Cách 2: Cô không đưa tiêu chí phân loại mà để trẻ tự
phân loại theo suy nghĩ của trẻ. Nhưng sau khi trẻ phân loại
xong, cô phải yêu cầu trẻ giải thích và đặt tên cho các nhóm
trẻ đã phân loại.
Mở rộng: Có thể thay chủ đề khác cho trẻ chơi chẳng hạn chủ đề phương tiện
giao thông.
Đồ chơi số 5: KHU VƯỜN BÍ ẨN
Mục đích yêu cầu: 1 Phát triển khả năng KQH thông qua hành động tổng hợp so sánh các dấu hiệu chung của các nhóm đối tượng. 2 Phát triển khả năng suy luận,
phán đoán cho trẻ. 3 Phát triển ngôn ngữ mạch lạc thông qua việc kể chuyện sáng tạo
để giải thích lý do chọn các đối tượng.
Luật chơi: Tổ chức chơi theo cá nhân hoặc theo nhóm. Người chơi phải phân
nhóm các con vật theo một tiêu chí nhất định (Nguồn thức ăn, môi trường sống, đặc
điểm hình dáng…). Sau thời gian của một đoạn nhạc bạn nào hay nhóm nào phân loại
xong trước và giải thích được lý do nhân loại nhóm đó sẽ thắng cuộc.
Hướng dẫn cho trẻ chơi: Mỗi nhóm sẽ được phát một sơ đồ đường đi và hình các
con vật: con cá sấu, con cáo, con hổ, con cò, con trăn, con nai, con ngựa, con voi,…
Cách1: Cô đưa tiêu chí phân loại theo các nhóm: động vật nguy hiểm (động vật
ăn thịt), động vật không nguy hiểm, các loài chim.
Cách 2: Không đưa tiêu chí phân loại trước mà để trẻ tự suy nghĩ và phân loại
theo ý thích của trẻ. Sau khi phân loại xong các nhóm phải giải thích được tại sao lại
sắp xếp các hình thành các nhóm như vậy. Sau đó, sẽ kể một câu chuyện sáng tạo để

nói lên lý do chọn và sắp xếp các hình như vậy.
Mở rộng: Có thể thay đổi chủ đề cho trẻ chơi như chủ đề thực vật, chủ đề phương
tiện giao thông…
Đồ chơi số 6: KHUNG HÌNH KÌ DIỆU
Mục đích yêu cầu: 1 Phát triển khả năng KQH cho trẻ. 2 Phát triển khả năng trí
tuệ đặc biệt là thao tác phân tích - tổng hợp, so sánh.
Luật chơi: Trẻ chọn hình và loại bỏ hình mà trẻ cho là khác so với các hình còn
lại. Sau đó phải lý giải được lý do chọn hình và đặt tên nhóm hình còn lại.
152


Năm học 2010 – 2011

Hướng dẫn trẻ chơi: Tổ chức cho trẻ chơi theo cá
nhân. Trẻ suy nghĩ và chọn một hình mà trẻ cho là khác
so với các hình để lật úp lại. Sau đó, trẻ giải thích lý do
tại sao lại bỏ tấm hình đó và đặt tên cho nhóm các tấm
hình còn lại.
Mở rộng: Bộ đồ chơi có thể chơi với nhiều chủ đề
và nhiều độ tuổi khác nhau. Tùy vào từng độ tuổi chúng
ta có thể có hình thức chơi khác cho phù hợp. Đối với
MG lớn, sau khi trẻ làm xong chúng ta có thể lồng ghép toán vào bằng cách cho trẻ
đếm số lượng con vật trên thẻ và gắn chữ số tương ứng, làm bảng tính toán để trẻ vừa
được làm toán vừa được chơi trực tiếp trên đồ chơi. Ngoài ra ta cũng có thể sử dụng để
cho trẻ làm quen với chữ cái tiếng Việt.
Đồ chơi số 7: BÀN CỜ THÔNG MINH
Mục đích yêu cầu: 1Phát triển khả năng khái quát hóa cho trẻ. 2Phát triển óc
quan sát, khả năng tổng hợp – so sánh các đối tượng.
Luật chơi: Chơi theo cá nhân. Người chơi sẽ nhấn những tấm hình cùng một
nhóm xuống và cô sẽ kiểm tra bằng cách bật đèn sáng. Sau khi nhấn xong trẻ phải giải

thích được lý do chọn hình như vậy và đặt tên nhóm đối tượng mà trẻ vừa chọn.
Hướng dẫn trẻ chơi:
Cách 1: Cô đưa tiêu chí phân loại: phân loại theo các đồ vật mũi nhọn, thức ăn,
đồ dùng trong nhà, đồ vật có dạng hình tròn… Trẻ ngồi trước “bàn cờ” chọn hình và ấn
hình xuống thấp. Cô kiểm tra kết quả bằng cách bật công tắc đèn sáng tức trẻ làm đúng,
đèn không sáng tức trẻ làm sai. Và yêu cầu trẻ chọn lại. Trẻ giải thích lý do chọn hình
và đặt tên cho nhóm vừa chọn.
Cách 2: Các bước tương tự như cách 1 nhưng cách 2
cô không đưa tiêu chí mà để trẻ tự phân loại theo ý của trẻ.
Cách 3: Tìm hình khác biệt. Trẻ suy nghĩ và chọn
những hình mà trẻ cho là khác so với những hình còn lại.
Sau đó giải thích được lý do chọn.
Mở rộng: Đồ chơi có thể sử dụng cho nhiều chủ đề khác nhau. Giáo viên muốn
thay chủ đề chỉ cần thay đổi hình trên thẻ. Ngoài ra, đồ chơi cũng có thể sử dụng cho
nhiều lứa tuổi.
Đồ chơi số 8: QUYỂN SÁCH THẦN KÌ
Mục đích yêu cầu: 1 Phát triển khả năng khái quát hóa cho trẻ thông qua việc
thực hiện một số trò chơi được thiết kế trong quyển sách. 2 Phát triển ngôn ngữ mạch
lạc cho trẻ. 3 Củng cố các kiến thức về môi trường xung quanh.
Luật chơi: Trẻ tìm thẻ hình ở bên phải quyển sách và xếp vào đúng vị trí các
khung hình ở bên trái quyển sách theo nhóm có chung đặc điểm nào đó.
153


Kỷ yếu Hội nghị sinh viên NCKH

Hướng dẫn tổ chức cho trẻ chơi: Vì thời gian có hạn nên ở đây chúng tôi mới chỉ
thiết kế được hai trò chơi. Tuy nhiên, ở đây chúng tôi chỉ trình bày các cách hướng dẫn
trẻ chơi của trò chơi thứ nhất.
Cách 1: Phân loại các thẻ hình có sẵn bên bìa phải vào đúng nhóm ở bên bìa trái

của quyển sách.
Cách 2: Các bước tương tự như cách 1. Nhưng đối với cách này thì yêu cầu trẻ
phải tự tìm và cắt các hình có trên họa báo mà trẻ cho là thuộc nhóm hình có trên quyển
sách để dán vào cho phù hợp. Sau đó, giải thích sự lựa chọn của mình và đặt tên cho
nhóm hình vừa dán.
Mở rộng: Quyển sách thần kì được thiết kế nhằm hỗ trợ giáo viên có thể sử dụng
cho nhiều chủ đề, nhiều lứa tuổi khác nhau. Giáo viên dễ dàng thay đổi trò chơi hay bài
tập bằng cách thay đổi phông nền trên quyển sách. Quyển sách có thể sử dụng cho tất
cả các chủ đề.
4.2. Thử nghiệm sản phẩm
Thử nghiệm tính khả thi của một số ĐCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho
trẻ 5 - 6 tuổi ở trường MN mà đề tài đã thiết kế.
Chúng tôi chỉ tiến hành thử nghiệm trên trẻ ở hai lớp lá của Trường MN 9 Quận
Tân Bình, TP HCM.
4.2.1. Nội dung và phương pháp thử nghiệm
Đối với BGH và GVMN: sử dụng phiếu hỏi để xin ý kiến nhận xét của BGH và
GVMN về nội dung hình thức và tính khả thi của ĐCHT mà đề tài đã thiết kế nhằm
phát triển khả năng KQH cho trẻ 5-6 tuổi.
Đối với trẻ: Chúng tôi tổ chức cho trẻ chơi một số đồ chơi mà đề tài đã thiết kế.
Qua đó, chúng tôi quan sát sự hứng thú của trẻ khi chơi với những bộ đồ chơi này.
4.2.2. Kết quả thử nghiệm
Kết quả thử nghiệm trên BGH và GV
GV đánh giá là rất đẹp, bền, mới lạ đối với cả cô lẫn trẻ.
Nội dung chơi thì dễ hiểu và phù hợp với độ tuổi mẫu giáo lớn và sử dụng hiệu
quả trong việc phát triển khả năng KQH cho trẻ. Hầu hết BGH và GVMN đều cho rằng
các mẫu đồ chơi này hỗ trợ được nhiều cho GV trong việc hình thành và phát triển khả
năng KQH cho trẻ MG lớn. Nó là nguồn tài liệu quan trọng gợi ý cho GV cách thiết kế
và sử dụng ĐCHT nhằm phát triển khả năng KQH cho trẻ MG lớn. Đây là một trong
những mục đích chính của chúng tôi khi thiết kế sản phẩm.
Kết quả tổ chức cho trẻ

Vì thời gian có hạn nên chúng tôi chỉ chọn 4 bộ ĐC (Đua quay các con vật,
Quyển sách thần kì, Khung hình kì diệu, Bàn cờ thông minh) để thử nghiệm trên trẻ lớp
lá tại Trường MN 9 Quận Tân Bình. Kết quả thu được:
154


Năm học 2010 – 2011

Ban đầu chúng tôi đưa ra 4 bộ đồ chơi và yêu cầu GV xác định mục đích yêu cầu
của đồ chơi, đồng thời yêu cầu GV hướng dẫn trẻ chơi với 4 bộ đồ chơi này để phát
triển khả năng KQH cho trẻ. Nhìn chung, hầu hết GV đều xác định được mục đích của
đồ chơi nhưng cách hướng dẫn cho trẻ chơi lại không hướng đến phát triển khả năng
KQH cho trẻ. Sau đó, chúng tôi cho GV xem cách hướng dẫn mà đề tài đã xây dựng và
yêu cầu GV tổ chức cho trẻ chơi theo cách hướng dẫn này. Qua quan sát, chúng tôi
nhận thấy trẻ rất hứng thú và thực hiện chính xác nội dung chơi. Nhất là ở cách chơi
thứ 2 (Cô không đưa tiêu chí phân loại) và cách chơi thứ 3 (Tìm vật thừa) thì trẻ phân
nhóm và giải thích bằng lời chính xác.
5. Kết luận và kiến nghị
5.1. Kết luận
Phát triển khả năng KQH cho trẻ 5 – 6 tuổi là điều rất cần thiết.
GVMN cần tạo điều kiện để kích thích khả năng này cho trẻ thông qua nhiều hình
thức trong đó cần chú ý sử dụng ĐCHT.
Theo khảo sát, GV chưa quan tâm đúng mức đến việc thiết kế ĐCHT nhằm
p.triển khả năng KQH cho trẻ 5 – 6 tuổi.
Chúng tôi đã thiết kế được 8 mẫu ĐCHT trong đó chúng tôi đã hướng dẫn cụ thể
về cách làm, cách chơi và gợi hướng mở rộng để GV tham khảo và ứng dụng.
5.2. Kiến nghị
1 Các trường MN nên tổ chức các chuyên đề về ĐCHT nhằm phát triển khả năng
KQH. 2 Tổ chức và khuyến khích PH cùng hỗ trợ làm ĐCHT và phát triển khả năng
KQH cho con em mình. 3 Cần bổ sung thêm nhiều tài liệu hướng dẫn cách làm các

loại ĐC nhằm phát triển khả năng KQH cho trẻ. 4 BGH thường xuyên tổ chức các
cuộc thi thiết kế ĐC.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phạm Thị Châu, Nguyễn Thị Oanh, Trần Thị Sinh (2008), Giáo dục học mầm non, Nxb
Đại học Quốc gia Hà Nội.
2. Nguyễn Thị Mai Chi (2008), Đồ chơi và trò chơi cho trẻ dưới 6 tuổi.
3. Nguyễn Thị Vân Lâm (1999), Trò chơi học tập và hướng dẫn làm đồ chơi, Nxb Giáo
dục.
4. Nguyễn Thị Phương Nga (2004), Tuyển tập bài tập trò chơi phát triển ngôn ngữ cho
trẻ mầm non, Nxb Giáo dục.
5. Nguyễn Ánh Tuyết chủ biên (1998), Chuẩn bị cho trẻ 5 tuổi vào trường phổ thông,
Nxb Giáo dục.
6. Nguyễn Ánh Tuyết, Lê Thị Kim Anh, Đinh Văn Vang (2001), Phương pháp nghiên
cứu trẻ em, Nxb Đại học Quốc gia TP HCM.
7. Nguyễn Ánh Tuyết (2002), Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non (từ lọt lòng đến 6
tuổi), Nxb Đại học Sư phạm TP HCM.
8. Đàm Thị Xuyến, Lê Thị Thanh Nga (2000), Hướng dẫn làm đồ chơi cho trẻ mầm non,
Trường Cao đẳng mẫu giáo TW3.
9. Đàm Thị Xuyến (2009), Làm đồ chơi từ những vật liệu thông thường.
155