Quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận tây hồ, thành phố hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (974.72 KB, 103 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
LÊ VĂN THỦY
QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
HÀ NỘI - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
LÊ VĂN THỦY
QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TẠI QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
Mã số: 8 34 04 03
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ NGỌC MAI
HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ, thành phố
Hà Nội”là luận văn tốt nghiệp thạc sĩ quản lý công của tác giả tại trường Học
viện Hành chính Quốc gia.
Tác giả cam đoan đây là công trình của riêng tác giả. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các công
trình nghiên cứu khác.
Tác giả
Lê Văn Thủy
i
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến quý thầy, cô giáo của
Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện tốt nhất cho tác giả trong thời
gian học tập và nghiên cứu tại trường.
Tác giả xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Ngọc Mai đã
quan tâm, giúp đỡ tận tình, hướng dẫn và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành
luận văn. Đồng thời, tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến HĐND,
UBND quận Tây Hồ đã tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong thời gian nghiên cứu,
điều tra, thu thập số liệu cần thiết để tôi có thể hoàn thành luận văn của mình.
Cuối cùng, tôi xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều
kiện cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn./.
Tác giả
Lê Văn Thủy
ii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1.Lý do chọn đề tài ................................................................................ 1
2.Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn .............................. 3
3.Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ..................................................... 6
4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn .................................... 7
5.Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn................. 7
6.Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ............................................ 8
7.Kết cấu của luận văn .......................................................................... 8
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀQUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN ............................................................................ 9
1.1. Tổng quan quản lý chi ngân sách nhà nước .................................. 9
1.1.1. Khái niệm .................................................................................... 9
1.1.2. Đặc điểm chi ngân sách nhà nước ............................................... 10
1.2. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận ................................. 11
1.2.1. Khái niệm .................................................................................. 11
1.2.2. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận .................. 13
1.2.3. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận .................. 15
1.2.4. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận ..................... 18
1.2.5.Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước
cấp quận ............................................................................................ 27
1.3. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước tại một số địa
phương và bài học kinh nghiệm rút ra cho quận Tây Hồ .................. 29
1.3.1. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước tại một số địa phương .... 29
1.3.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho quận Tây Hồ ............................... 32
Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 34
iii
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ
NƯỚC TẠI QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................ 35
2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng tới quản lý chi
ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ ................................................ 35
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................................................... 35
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ............................................................ 36
2.2.Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận
Tây Hồ .............................................................................................. 37
2.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý ............................................................. 37
2.2.2. Quản lý dự toán chi ngân sách nhà nước tại quận tây Hồ ............ 41
2.2.3. Quản lý chấp hành chi ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ ....... 48
2.2.4. Công tác quyết toán chi ngân sách nhà nước............................... 55
2.2.5. Kiểm tra, giám sát chi ngân sách nhà nước ................................. 57
2.3.Đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận
Tây Hồ .............................................................................................. 60
2.3.1. Những kết quả đạt được ............................................................. 61
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ......................................... 63
Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 70
CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP HOÀN
THIỆNQUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI QUẬN TÂY
HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...................................................................... 71
3.1. Quan điểm và mục tiêu hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà
nước tại quận Tây Hồ đến năm 2025 ................................................. 71
3.1.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước quận Tây Hồ
đến năm 2025...................................................................................... 71
3.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước quận Tây Hồ
đến năm 2025...................................................................................... 73
iv
3.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tại
quận Tây Hồ ...................................................................................... 74
3.2.1. Nâng cao chất lượng ban hành các văn bản quy định, hướng dẫn
thực hiện quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ ................... 74
3.2.2. Nâng cao công tác lập, quyết định và phân bổ dự toán ngân sách
cho các đơn vị hưởng ngân sách, cơ quan tài chính và nhà đầu tư ......... 75
3.2.3. Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát chi ngân sách nhà nước tại quận
Tây Hồ ............................................................................................... 79
3.2.4. Tăng cường tính công khai, minh bạch; kiểm tra chặt chẽ việc quản
lý chi ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ .......................................... 82
3.2.5. Giải pháp về nâng cao năng lực tổ chức bộ máy quản lý chi ngân
sách nhà nước ..................................................................................... 85
3.3 Một số kiến nghị đối với thành phố Hà Nội ................................. 88
Tiểu kết chương 3 ....................................................................................... 88
KẾT LUẬN ................................................................................................. 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 92
v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
HĐND
:
Hội đồng nhân dân
KBNN
:
Kho bạc nhà nước
KT-XH
:
Kinh tế - xã hội
NSNN
:
Ngân sách nhà nước
TCKH
:
Tài chính kế hoạch
TSCĐ
:
Tài sản cố định
UBND
:
Ủy ban nhân dân
XDCB
:
Xây dựng cơ bản
vi
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Bảng 1.1: Trình tự quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận ....................... 21
Bảng 2.1: Tình hình thực hiện chi ngân sách quận Tây Hồ giai đoạn 2016 – 2018.. 49
Biểu đồ 2.1: Tình hình lập dự toán chi thường xuyên NSNN ....................... 46
Biểu đồ 2.2: Tình hình lập dự toán chi đầu tư phát triển của......................... 47
Biểu đồ 2.3: Cơ cấu chi NSNN của quận Tây Hồ giai đoạn 2016 – 2018 ..... 53
Biểu đồ 2.4: Dự toán và quyết toán chi NSNN của quận Tây Hồ ................. 55
DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 1.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận .. 19
Hình 2.1: Quy trình lập dự toán chi NSNN của quận Tây Hồ ....................... 43
vii
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Quản lý chi ngân sách nhà nước có vai trò to lớn trong bất kỳ nền kinh
tếnào và đặc biệt quan trọng hơn trong cơ chế thị trường, bởi NSNN cung
cấpnguồn tài chính cho hoạt động của bộ máy nhà nước để cung cấp cho xã
hộinhững hàng hoá dịch vụ công cộng; nhà nước sử dụng NSNN như công cụ
điềutiết vĩ mô nền kinh lễ, thực hiện chức năng quản lý kinh tế xã hội, phát
triển y tế,văn hoá, giáo dục, xoá đói giảm nghèo, phân phối lại thu nhập... Vị
trí quan trọng của công tác quản lý chi NSNN được thể hiện rõ nétthông qua
quá trình định hướng, hoạch định chính sách, ban hành cơ chế, tiêuchuẩn,
định mức để thực hiện chức năng vốn có của ngân sách.
Quận Tây Hồ - quận được xác định là trung tâm dịch vụ - du lịch, trung
tâm văn hoá, là vùng bảo vệ cảnh quan thiên nhiên của Thủ đô Hà Nội.
Những năm qua, công tác quản lý, điều hành chi NSNN của quận Tây Hồ đã
có những đóng góp tích cực vào việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội
của quận. Hoạt động quản lý chi ngân sách đã góp phần phát huy được thế
mạnh của địa phương, tạo đà cho sản xuất phát triển, giải quyết công ăn việc
làm, đảm bảo an sinh xã hội và giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội
trên địa bàn.
Công tác quản lý chi NSNN của quận Tây Hồ đảm bảo đúng trình tự
theo quy định của Luật NSNN, bám sát Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ,
Nghị quyết của HĐND các cấp và trên cơ sở tình hình KTXH của địa
phương. Quá trình thực hiện chi ngân sách cơ bản diễn ra trong khuôn khổ dự
toán đầu năm, hạn chế việc điều chỉnh bổ sung chi thường xuyên trừ trường
hợp thực hiện chính sách, chế độ mới của nhà nước. Công tác quyết toán được
thực hiện theo đúng trình tự, quy định. Công tác thanh tra, kiểm tra cũng được
quận Tây Hồ quan tâm sát sao.
1
Theo báo cáo của Phòng Kế hoạch Tài chính, quận Tây Hồ, Thành phố
Hà Nội (2019); trong giai đoạn 2016-2018, tổng chi NSNN của quận Tây
Hồtăng dần qua các năm. Cụ thể, tổng chi NSNN năm 2016 là 1,171tỷ đồng,
năm 2017 là 1,236tỷ đồng (tăng 65tỷ đồng so với năm 2016, tăng 5%) và đến
năm 2018 là 1,986tỷ đồng (tăng750tỷ đồng so với năm 2017, tăng 37%).
Nguyên nhân dẫn tới số chi NSNNtăng là do chi phục vụ cho mục tiêu phát
triển kinh tế - xã hội của địa phương như quận Tây Hồ đã tập trung đầu tư đầu
tư bài bản, từ việc tôn tạo cảnh quan, xây dựng cơ sở hạ tầng, cho đến xây
dựng những đề án tạo ra sản phẩm du lịch như: vùng trồng sen Tây Hồ, nghề
giấy dó, hệ thống di tích, vùng trồng đào Nhật Tân, trông quất Tứ
Liên...Ngoài ra,chi lương và các khoản có tính chất lương cũng như chi thực
hiện chính sách an sinh xã hội chiếm trên 60% tổng chi thường xuyên, bình
quân khoảng 35-37% tổng chi ngân sách của quận (Báo cáo của Phòng Kế
hoạch Tài chính, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội).
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý chi
NSNN của quận Tây Hồ vẫn còn một số hạn chế, tồn tại như việc phân bổ
vốnđầu tư còn dàn trải, hiệu quả thấp; chi thường xuyên thường vượt dự toán,
cácquy định về thực hành tiết kiệm chống lãng phí chưa được chấp hành
nghiêm túc gây lãng phí NSNN; việc thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách
nhiệm đối với các đơn vị hành chính sự nghiệp chưa thực sự phát huy hiệu
quả; trình độ, năng lực của cán bộ làm công tác tài chính còn yếu; sự phối hợp
giữa phòng tài chính – kế hoạch (cơ quan phân bổ dự toán) và kho bạc nhà
nước (cơ quan kiểm soát chi) trong hệ thống tài chính ở địa phương chưa
đồng bộ…
Vì vậy, việc quản lý chi NSNN như thế nào để đảm bảo đạt được hiệu
quả cao nhất, triệt để tiết kiệm, khắc phục tnh trạng chi vượt dự toán, chi
không đúng thẩm quyền, sai quy định của Luật NSNN đang là vấn đề được
Đảng và chính quyền địa phương hết sức coi trọng và quan tâm nhằm mục
2
tiêu đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển trong thời kỳ đổi mới và hội nhập
kinh tế quốc tế của quận Tây Hồ. Do vậy, học viên đã lựa chọn đề tài “Quản
lý chi ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội” nhằm đưa
ra bức tranh tổng quan về thực trạng quản lý chi ngân sách tại quận Tây Hồ,
tìm ra những ưu điểm và nhược điểm trong hoạt động quản lý chi ngân sách
của quận, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại
quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Trong những năm gần đây, vấn đề quản lý chi NSNN cấp quận được rất
nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Nhiều công trình nghiên cứu về NSNN và chi
NSNN đã được công bố ít nhiều liên quan đến công tác quản lý chi NSNN
cấp quận như:
Bùi Đại Dũng (2007) đã ấn hành sách tham khảo “Hiệu quả chi tiêu
ngân sách dưới tác động của vấn đề nhóm lợi ích ở một số nước trên thế
giới”, Nxb Chính trị Quốc gia. Cuốn sách này nghiên cứu 3 nội dung: cơ sở
lý luận về hiệu quả chi tiêu ngân sách và lý thuyết về nhóm lợi ích; hiệu quả
chi tiêu ngân sách dưới tác động của các nhóm lợi ích; kinh nghiệm xử lý vấn
đề nhóm lợi ích nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu ngân sách ở nước ngoài và
một số kiến nghị cho Việt Nam. Bàn về hiệu quả trong chi tiêu ngân sách,
cuốn sách trên đã làm rõ một số quan điểm về hiệu quả như: hiệu quả Pareto,
hiệu quả theo quan điểm của một số nhà triết học phương Đông (Lão Tử,
Mạnh Tử),…Đồng thời, Bùi Đại Dũng đã phân tích thước đo hiệu quả chi tiêu
ngân sách và những yếu tố ảnh hưởng cơ bản đến hiệu quả chi tiêu ngân sách.
Mặt khác, công trình này đã nghiên cứu đến nhóm lợi ích và hiệu quả chi tiêu
ngân sách dưới tác động của các nhóm lợi ích. [8]
Phạm Ngọc Dũng và Hoàng Thị Thúy Nguyệt (2008) chủ biên cuốn
sáchQuản lý ngân sách nhà nước theo kết quả đầu ra và khả năng ứng dụng ở
Việt Nam, Nxb Lao động- Xã hội, Hà Nội. Những nội dung chính được
3
nghiên cứu trong tác phẩm này là: qua phân tích bản chất của phương thức
quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra, có thể thấy quản lý ngân sách theo kết
quả đầu ra có ý nghĩa rất to lớn và cần thiết phải chuyển phương thức quản lý
ngân sách theo đầu vào sang phương thức quản lý ngân sách theo đầu ra; quy
trình quản lý NSNN theo kết quả đầu ra; kinh nghiệm của một số nước (như
Cộng hòa Pháp, New Zealand và Hoa Kỳ) về quản lý NS theo kết quả đầu ra
và rút ra một số bài học cho Việt Nam. Kinh nghiệm của một số nước cho
thấy cần thiết phải chuyển từ phương thức quản lý ngân sách theo kết quả đầu
vào sang phương thức quản lý theo kết quả đầu ra. Tuy nhiên, do đây là
phương thức quản lý hiện đại, không dễ dàng tiếp cận, trong khi ở Việt Nam
chưa hội tụ đủ các điều kiện để thực hiện (như chế độ thông tin đầy đủ, hệ
thống pháp luật đồng bộ, thao tác kỹ thuật mang tính chuyên nghiệp cao), nên
cần thiết phải có lộ trình thay đổi cho phù hợp.[9]
Huỳnh Thị Cẩm Liên (2011) với đề tài: “Hoàn thiện quản lý chi ngân
sách nhà nước tại quận Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi” luận văn thạc sĩ, Đại học
Đà Nẵng. Luận văn đã nghiên cứu công tác quản lý chi NSNN tại quận Đức
Phổ, tỉnh Quảng Ngãi, từ đó đánh giá thực trạng, xác định những vấn đề còn
tồn tại, khó khăn và đề xuất những giải pháp tăng cường công tác quản lý chi
NSNN quận Đức Phổ, trong đó chủ yếu tập trung vào nhóm giải pháp về xây
dựng đội ngũ cán bộ về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi
NSNN. [18]
Luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế trường Đại học Kinh tế: “Hoàn thiện
quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh” của tác giả
Trần Quang Đông (2014). Luận văn trên cơ sở đánh giá thực trạng đã đề xuất
các giải pháp hoàn thiện bao gồm: để tăng cường hiệu lực trong công tác quản
lý nhà nước (QLNN) bằng pháp luật đối với quản lý chi NSNN cần đổi mới
một cách hiệu quả và sâu sắc công cụ quản lý, trong đó đội ngũ cán bộ quản
lý là quan trọng nhất. [7]
4
Luận văn Thạc sĩ kinh tế “Quản lý chi thường xuyên ngân sách tại
quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội” của tác giả Trần Thị Thúy, Đại học
Kinh tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội năm 2015. Luận văn đã nghiên cứu một
số vấn đề về tổng quan NSNN cấp quận và đi sâu vào nghiên cứu về quản lý
chi thường xuyên ngân sách cấp quận. Phân tích, đánh giá thực trạng công tác
quản lý chi thường xuyên ngân sách trên địa bàn quận Nam Từ Liêm, Thành
phố Hà Nội. Trên cơ sở những vấn đề nghiên cứu lý luận, thực tiễn, luận văn
đã đưa ra những giải pháp cũng như một số đề xuất kiến nghị để hoàn thiện
công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách trên địa bàn quận Nam Từ
Liêm, Thành phố Hà Nội.[29]
Luận án tiến sỹ kinh tế của Trần Văn Lâm (2008), Hoàn thiện quản lý
chi NSNN nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn tỉnh Quảng
Ninh. Trong luận án này tác giả đã hệ thống hoá cơ sở lý luận về mối quan hệ
giữa chi NSNN và phát triển KT-XH ở địa phương, làm rõ mục tiêu, nguyên
tắc, phương thức quản lý chi NSĐP trong điều kiện kinh tế thị trường. Đã
trình bày một cách khái quát thực trạng quản lý chi ngân sách trong mối quan
hệ với phát triển KT-XH trên các mặt: cải thiện cơ sở hạ tầng KT-XH, bảo
đảm công bằng xã hội. Tác giả luận án phân tích kinh nghiệm cải cách quản
lý chi NSNN ở các nước công nghiệp phát triển và rút ra bài học cho Việt
Nam, nhất là kinh nghiệm cải cách quản lý NS theo kết quả đầu ra và khuôn
khổ NS trung hạn. [17]
Luận án Tiến sĩ kinh tế, Học Viện Tài chính, ‘‘Hoàn thiện quản lý chi
ngân sách nhà nước tỉnh Hà Tĩnh’’ của Bùi Thị Quỳnh Thơ (2013) đã phân
tích hai nội dung chi lớn của chi NSNN là chi thường xuyên và chi đầu tư
phát triển. Tác giả khẳng định hiệu quả của công tác quản lý chi NSNN khó
đo đượcbằng các chỉ tiêu định lượng. Nó không đồng nghĩa với hiệu quả chi
NSNN. Nếu như hiệu quả chi NSNN so sánh kết quả với số tiền mà nhà nước
bỏ ra cho công việc nào đó, thì hiệu quả công tác quản lý chi NSNN được thể
5
hiện bằng việc so sánh giữa kết quả công tác quản lý chi NSNN thu được với
số chi phí mà Nhà nước đã chi cho công tác quản lý chi NSNN. [27]
Các công trình, luận văn, luận án nêu trên đều đi sâu phân tích đầy đủ,
toàn diện về các nội dung liên quan đến quản lý NSNN nói chung cũng như
chi NSNN cấp quận nói riêng. Trong các công trình, các tác giả cũng đã đề
cập đến các khái niệm tổng quát về NSNN, chi NSNN cấp quận, đặc điểm,
vai trò và nguyên tắc của chi NSNN cấp quận, cũng như thực trạng tại địa
phương đó. Các giải pháp đề cập đến công tác hoàn thiện quản lý chi NSNN
cấp quận nói riêng, nhiều giải pháp khá thiết thực, có thể áp dụng vào công
tác quản lý chi NSNN tại quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội nhằm đáp ứng yêu
cầu phát triển KTXH của quận.
Từ các công trình trên đã giúp tác giả có cái nhìn tổng quan về quản lý
chi NSNN, cung cấp một số vấn đề lý luận về NSNN và chi NSNN. Tuy
nhiên, các công trình nghiên cứu trên chủ yếu nghiên cứu tại các quận, tỉnh
khác nhau…chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về quản lý chi NSNN trên
địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội.
Chính vì vậy, nghiên cứu đề tài này là một vấn đề mới đang đặt ra, thực
sự cần thiết và có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý
chi NSNN tại quận tây Hồ, thành phố Hà Nội.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trang quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Tây
Hồ, thành phố Hà Nội từ đó tìm ra những ưu điểm cũng như hạn chế về quản
lý chi ngân sách tại quận, để đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý
chi NSNN tại quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu, luận văn phải tiến hành thực hiện các nhiệm vụ sau:
6
- Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về NSNN cấp quận; công
tác quản lý chi NSNN cấp quận và kinh nghiệm quản lý chi NSNN ở một số
địa phương để rút ra bài học kinh nghiệm cho quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội
- Phân tích thực trạng công tác quản lý chi NSNN tại quận Tây Hồ hiện
nay để đánh giá kết quả đạt được, hạn chế và tìm ra nguyên nhân của những
hạn chế đó.
- Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN tại quận
Tây Hồ, thành phố Hà Nội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu: công tác quản lý chi NSNN tại quận Tây
Hồ, thành phố Hà Nội.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
+ Về không gian: quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội
+ Về thời gian: từ năm 2016 đến năm 2018
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Phương pháp luận: Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh để nhìn nhận, phân
tích, đánh giá các vấn đề nghiên cứu, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt
Nam về công tác quản lý chi NSNN.
5.2. Phương pháp nghiên cứu:
+ Phương pháp khảo cứu tài liệu (đọc tài liệu là sách, bài báo, văn bản
pháp luật, báo cáo ….);
+ Phương pháp thống kê: các số liệu thực trạng về quản lý chi NSNN
tạiquận Tây Hồ, thành phố Hà Nội
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: nghiên cứu kinh
nghiệm của một số địa phương;
+ Phương pháp xử lý thông tin và xử lý số liệu: thu thập số liệu, xử lý
số liệu để đưa ra những nhận định khách quan về thực trạng quản lý chi
NSNN tạiquận Tây Hồ, thành phố Hà Nội
7
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Đánh giá được thựctrạng quản lý chi NSNN tại quận Tây Hồ, thành
phố Hà Nội
- Việc nghiên cứu chuyên sâu về nội dung của đề tài đã đề xuất được số
giảipháp nhằm hoànthiện công tácquản lý chi NSNN tạiquận Tây Hồ, thành
phố Hà Nội.
- Kết quả nghiên cứu luận văn có thể được sử dụng phục vụ các nhà
quản lý của địa phương; làm tài liệu nghiên cứu cho các ngành, các cấp và
đơn vị trong và ngoài quận Tây Hồ
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn được kết cấu thành 3 chương
Chương 1: Cơ sở khoa học về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận
Chương 2: Thựctrạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ,
thành phố Hà Nội
Chương 3: Quan điểm, mục tiêu và giảipháp hoàn thiện về quản lý chi
ngân sách nhà nước tại quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội.
8
Chương 1
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ
QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP QUẬN
1.1. Tổng quan quản lý chi ngân sách nhà nước
1.1.1. Khái niệm
Ngân sách theo nghĩa chung nhất, là một quỹ tiền tệ tập trung mà chủ
nhân của nó phải tính toán để thu và chi luôn cân đối với nhau trong một thời
hạn nhất định. Bất kỳ một chủ thể kinh tế nào hoạt động trong kinh tế thị
trường cũng đều phải có ngân sách, tức có tiền và có kế hoạch thu, chi để khỏi
mắc nợ dẫn đến phá sản. Tính cân đối, thu chi có kế hoạch là nguyên tắc vận
hành then chốt của ngân sách.
Áp dụng vào lĩnh vực tài chính công, ngân sách của các cơ quan nhà
nước được gọi bằng thuật ngữ riêng là ngân sách nhà nước. Ở các nước khác
nhau,NSNN cũng được định nghĩa khác nhau.Theo Từ điển Bách khoa Việt
Nam, NSNN là toàn bộ các khoản thu chi củanhà nước trong dự toán đã được
cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định vàthực hiện trong một năm để
bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhànước [32].
Luật NSNN được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt nam khóa XI,
kỳ họp thứ 2 thông qua ngày 16/12/2002 và Luật NSNN sửa đổi Số:
83/2015/QH13 (ngày 25/06/2015) đã xác định:“NSNN là toàn bộ các khoản
thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định
và được thực hiện trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm
vụ của Nhà nước”. [25]
Trong khái niệm này, NSNN bao gồm hai nội dung chính (thu NSNN,
chiNSNN) và một nội dung phát sinh (cân đối NSNN), được xây dựng và
thực hiện trongmột khoảng thời gian xác định (ngắn hạn là một năm, trung
hạn có thể là 3-5 năm).
9
Như vậy, có thể định nghĩa chi NSNN là việc phân phối và sử dụngquỹ
NSNN theo dự toán ngân sách đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định
nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước và đảm bảo thực hiện cácchức
năng của Nhà nước theo những nguyên tắc luật định.
Trong quản lý tài chính, chi NSNN bao gồm: (1) Chi thường xuyên là
những khoản chi có thời hạn tác động ngắn, thường dưới một năm. Nhìn
chung, đây là các khoản chi chủ yếu phục vụ cho chức năng quản lý và điều
hành xã hội một cách thường xuyên của Nhà nước trong các lĩnh vực như:
Quản lý nhà nước, quốc phòng, an ninh, sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, văn
hoá thông tin, thể dục thể thao, khoa học công nghệ, v.v... (2) Chi đầu tư phát
triển là những khoản chi có thời hạn tác động dài, thường trên một năm, hình
thành nên những tài sản vật chất có khả năng tạo được nguồn thu, trực tiếp
làm tăng cơ sở vật chất của đất nước. Các khoản chi đầu tư phát triển bao
gồm: Chi đầu tư xây dựng cơ bản các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội
không có khả năng thu hồi vốn; chi mua hàng hoá, vật tư dự trữ của Nhà
nước; đầu tư hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp, các quỹ và đầu tư vào tài sản;
góp vốn cổ phần liên doanh vào các doanh nghiệp cần thiết phải có sự tham
gia của Nhà nước; chi cho các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án của nhà
nước. (3) Các khoản chi khác bao gồm những khoản chi NSNN còn lại như:
Chi trả nợ gốc và lãi các khoản tiền do Nhà nước vay, chi viện trợ, chi cho
vay, chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính, v.v...
1.1.2. Đặc điểm chi ngân sách nhà nước
Thứ nhất,gắn với bộ máy Nhà nước và những nhiệm vụ kinh tế, chính
trị, xã hội mà Nhà nước đảm đương trong từng thời kỳ.Chi NSNN phải đảm
bảo các hoạt động của Nhà nước trên tất cả các lĩnh vực, nhưng nguồn thu
NSNN có được trong từng năm, từng thời kỳ lại có hạn, điều này làm hạn chế
phạm vi hoạt động của Nhà nước, buộc Nhà nước phải lựa chọn để xác định
rõ phạm vi chi NSNN. Nói cách khác, Nhà nước không thể bao cấp tràn lan
10
qua NSNN, mà phải tập trung nguồn tài chính vào phạm vi đã hoạch định để
giải quyết các vấn đề lớn của đất nước.
Thứ hai, gắn với quyền lực của Nhà nước.Quốc hội là cơ quan quyền
lực cao nhất quyết định qui mô, nội dung, cơ cấu chi NSNN và phân bổ
nguồn vốn NSNN cho các mục tiêu quan trọng nhất. Chính phủ là cơ quan
hành pháp, có nhiệm vụ quản lý, điều hành các khoản chi NSNN.
Thứ ba,đánh giá hiệu quả phải xem xét trên tầm vĩ mô. Hiệu quả chi
NSNN khác với hiệu quả sử dụng vốn của các doanh nghiệp, nó dược xem xét
trên tầm vĩ mô và là hiệu quả kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng… dựa vào
việc hoàn thành các mục tiêu kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng… mà các
khoản chi NSNN đảm nhận.
Thứ tư, chi NSNN là những khoản chi không hoàn trả trực tiếp. Các
khoản cấp phát từ NSNN cho các cấp, các ngành, cho các hoạt động văn hóa,
xã hội, giúp đỡ người nghèo… không phải trả giá hoặc hoàn lại cho nhànước.
Đặc điểm này giúp phân biệt các khoản chi NSNN với các khoản tín dụng.
Tuy vậy, NSNN cũng có những khoản chi cho việc thực hiện các chương
trình mục tiêu, mà thực chất là cho vay ưu đãi có hoàn trả gốc và lãi với lãi
suất thấp hoặc không có lãi (chẳng hạn các khoản cho NSNN để giải quyết
việc làm, xóa đói giảm nghèo…).
Thứ năm, chi NSNN là một bộ phận cấu thành luồng vận động tiền tệ
và nó gắn liền với sự vận động của các phạm trù giá trị khác, như: giá cả, tiền
lương, tỷ giá hối đoái…
1.2. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận
1.2.1. Khái niệm
Quản lý nói chung là khái niệm rộng về phương diện và phức tạp về nội
hàm. Hiện nay, có nhiều khái niệm khác nhau về quản lý. Theo Mary Parker
Follett (1036), quản lý là nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua những
người khác. Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra
công việc của các thành viên trong tổ chức, sử dụng các nguồn lực sẵn có để đạt
11
được các mục tiêu của tổ chức. [6, tr18]. Trên thực tế, thuật ngữ quản lý thường
được hiểu là quá trình mà chủ thể quản lý sử dụng các công cụ quản lý và
phương pháp quản lý thích hợp nhằm tác động đến đối tượng quản lý hoạt động
và phát triển nhằm đạt đến những mục tiêu đã định.
Quản lý chi NSNN là một bộ phận trong công tác quản lý NSNN và
cũng là một bộ phận trong công tác quản lý nói chung. Xéttheo nghĩa rộng,
quản lý chi NSNN là việc sử dụng NSNN làm công cụ quản lýhệ thống xã hội
thông qua các chức năng vốn có; theo nghĩa hẹp, quản lý chiNSNN là quản lý
các đầu ra của NSNN thông qua các công cụ và quy địnhcụthể.Quản lý chi
NSNN giữ một vị trí đặc biệt quan trọng bởi NSNN luôn giữvai trò chủ đạo
trong hệ thống các khâu tài chính, bảo đảm thực hiện các chứcnăng nhiệm vụ
của nhà nước, điều tiết vĩ mô nền kinh tế để thực hiện các mụctiêu chiến lược
của quốc gia. Quản lý chi NSNN góp phần quan trong để NSNNphát huy
được vai trò chủ đạo đó và NSNN thực sự trở thành công cụ hữu hiệuhướng
tới mục tiêu đã định.
Từ những phân tích trên, có thể hiểu khái niệm quản lý chi NSNN cấp
quận như sau: Quản lý chi NSNN cấp quận là hoạt động của chính quyền cấp
quận sử dụng các phương pháp và công cụ chuyên ngành để xây dựng dự
toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm soát quá trình chi NSNN sao cho
phù hợp với khả năng thu và đảm bảo nguồn lực tài chính để nhà nước thực
hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ của mình.
Chủ thể quản lý chi NSNN cấp quận là các cơ quan nhà nước có thẩm
quyền đối với lĩnh vực chi NSNN trên địa bàn quận gồm có HĐND quận,
UBND quận, phòng Tài chính – kế hoạch quận, KBNN quận và các đơn vị sử
dụng ngân sách cấp quận.
Đối tượng của quản lý chi NSNN cấp quận là toàn bộ các khoản chi
ngân sách thuộc cấp quận quản lý gồm có: lập dự toán chi, chấp hành dự toán
chi, quyết toán dự toán chi và kiểm tra, giám sát chi NSNN cấp quận.
12
1.2.2. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận
Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận cần đảm bảo các ngyên tắc sau:
Thứ nhất, nguyên tắc thống nhất, tập trung dân chủ.Theo đó, việc sử
dụng NSNN phải tuân thủ chế độquản lý chung, thống nhất quốc gia, trong đó
lợi ích quốc gia phải được coi trọng hàngđầu, những khoản chi nào, dù có lợi
cho địa phương, nhưng làm giảm sút lợi ích quốc giasẽ không được chuẩn chi.
Tính thống nhất, tập trung còn thể hiện ở chế độ, chính sách,định hướng, chỉ
đạo của TW mà chính quyền địa phương phải tuân thủ. Đồng thời, domỗi
quận, huyện lại có đặc thù riêng, nguồn thu và nhiệm vụ chi có thể khác nhau,
nên mỗi quận cầncó hệ thống định mức chi ngân sách địa phương (NSĐP)
phù hợp với điều kiện thực tế. Quản lý NSNN phải giaoquyền tự chủ ở phạm
vi nhất định để chính quyền cấp quận quyết định các địnhmức chi phù hợp
với nhu cầu của họ.
Trong quản lý chi NSNN cấp quận, nguyên tắc này phải được quán triệt
thựchiện trong toàn bộ chu trình quản lý chi NSNN, từ khâu phân cấp quản lý,
lập dựtoán, phân bổ dự toán, kiểm soát, thanh toán các khoản chi, quyết toán
các khoản chinhằm vừa đảm bảo mức độ tập trung, thống nhất quản lý ngân
sách quốc gia, vừa định mứccác khoản chi tiêu hợp lý, góp phần nâng cao
hiệu quả sử dụng ngân sách trên địa bàn quận.
Thứ hai, nguyên tắc quản lý theo dự toán và đảm bảo mục tiêu ưu
tiên với điều kiện nguồn lực NSNN cấp quận có hạn, các nhu cầu, nhiệm
vụ pháttriển KT-XH của quận đặt ra thường vượt quá khả năng cân đối của
ngân sách cấp quận. Do đó,vấn đề quan trọng cần phải thực hiện trong
quản lý chi NSNN cấp quận là phải xác địnhđược các mục tiêu ưu tiên.
Phải phân bổ ngân sách sao cho đảm bảo duy trì hoạt động của bộmáy quản
lý nhà nước cấp quận, đồng thời vẫn phải dành nguồn lực để thực hiện
cácmục tiêu, kế hoạch phát triển KT-XH hằng năm, trung, dài hạn của
quận,trongđó,xácđịnh rõ những nhiệm vụ, lĩnh vực cần được ưu tiên để
phân bổ ngân sách cho phù hợp.
13
Thứ ba, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả.Tiết kiệm ở đây được hiểu là
sự chi tiêu hợp lý, hợp lệ, đúng mục đích, đúngđối tượng, sáng tạo trong thực
hiện để giảm chi phí, tạo ra tác động tích cực đối vớiquá trình phát triển KTXH của quận.Hiệu quả của chi NSNN cấp quận được xem xét, đánh giá trên
nhiều khía cạnhkhác nhau như hiệu quả kinh tế - tài chính, hiệu quả KT-XH.
Tùy thuộc góc độ đánhgiá và mục đích sử dụng NSNN theo quy định mà
đánh giá hiệu quả. Nguyên lýchung là chi tiêu NSNN cấp quận càng hợp lý
bao nhiêu thì càng tạo ra hiệu quả caobấy nhiêu; ngược lại, chi tiêu không hợp
lý sẽ là điều kiện tạo ra những tiêu cực nhưlãng phí, thất thoát, tham nhũng,
làm mất lòng tin của người dân đối với chính quyềnđịa phương, gây ra sự bất
ổn về kinh tế - chính trị - xã hội trên địa bàn.
Để chi ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, quản lý chi ngân sách phải bảo
đảm xác định đượcđúng đối tượng chi, nhiệm vụ chi, thứ tự ưu tiên các khoản
chi, tiêu chí phân bổ, địnhmức chi tiêu với cơ cấu phân bổ ngân sách hợp lý.
Thứ tư, nguyên tắc hợp pháp, công khai, minh bạch.Chi NSNN cấp
quận phải được quản lý theo quy định của pháp luật đối với tấtcả các khâu: từ
lập dự toán, chấp hành dự toán, thanh, quyết toán ngân sách đến kiểm tra, xử
lý vi phạm. Việc phân bổ dự toán ngân sách cấp quận chocác đơn vị sử dụng
ngân sách phải tuân theo các quy định về tiêu chí, đối tượng, tiêu chuẩn,định
mức phân bổ ngân sách hiện hành.Các đối tượng thụ hưởng ngân sách phải
cung cấp thông tin công khai để người dâncó thể tham gia giám sát tính đúng
đắn, tính hợp pháp của các khâu trong quản lý chi ngân sách, các khoản chi
ngân sách.
Thứ năm, nguyên tắc bảo đảm cân đối tích cực ngân sách cấp
quận.Việc phân bổ, giao dự toán chi NSNN cấp quận phải tuân thủ nguyên tắc
cânđối tích cực NSNN theo hướng: không được vay để chi thường xuyên.
Cân đối ngân sách tích cực phảiđược xác lập ngay từ khâu lập dự toán và luôn
kiểm soát trong quá trình điều hànhchi ngân sách cấp quận.
14
Chính quyền cấp quận phải thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình
thực hiện dự toán thu NSNN cũng như dự báo khả năng thu, đưa ra các giải
pháp huyđộng nguồn thu vào ngân sách, phấn đấu thực hiện đạt và vượt dự
toán giao. Trường hợphụt thu ngân sách, không đảm bảo cân đối nhiệm vụ chi
theo dự toán được duyệt, UBND quận phải xem xét báo cáo HĐND quận điều
chỉnh dự toán chi ngân sách cấp quận không để xảy ra tình trạng mất cân đối
ngân sách cấp quận, khôngđượcchi thường xuyên quá định mức.
Thứ sáu, nguyên tắc về đảm bảo trách nhiệm. Với tư cách là người
được nhân dân ủy thác quản lý, sử dụng nguồn lực donhân dân đóng góp, cơ
quan nhà nước cấp quận phải đảm bảo trách nhiệm trước Đảng,Chính phủ,
thành phố và nhân dân về toàn bộ quá trình quản lý ngân sách, đặc biệt về
hiệu quả chiNSNN cấp quận. Trách nhiệm ở đây bao gồm cả trách nhiệm giải
trình và trách nhiệmgánh chịu hậu quả.
Trách nhiệm giải trình là yêu cầu đối với cán bộ làm công tác quản lý
tàichính, ngân sách trong việc trả lời các câu hỏi về tính hiệu quả, hợp lý của
các khoản chiNSNN.
Trách nhiệm gánh chịu hậu quả là chịu trách nhiệm trước pháp luật về
nhữngsai phạm mà các nhà quản lý tài chính, ngân sách của cấp quận gây ra
(chịu trách nhiệm vềkinh tế và hình sự).
Nguyên tắc về đảm bảo trách nhiệm còn được thể hiện trong việc thực
hiệnquy định về phân cấp nhiệm vụ chi rõ ràng, cụ thể, nhiệm vụ chi của các cơ
quan, đơnvị thuộc cấp chính quyền nào thì do cấp ngân sách đó đảm bảo.
Trường hợp cơ quan quản lý nhà nước cấp trên ủy quyền cho cấp dưới thực hiện
nhiệm vụ chi của cấp mình thìphải chuyển kinh phí cho cấp dưới thực hiện.
1.2.3. Vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận
Trong hệ thống quản lý NSNN nói chung, quản lý chi NSNN cấp quận
có vị trí rất quan trọng, thể hiện qua các giác độ sau:
15
Thứ nhất, quản lý chi NSNN cấp quận hiệu quả hỗ trợ Nhà nước ổn
định vĩ mô. Trong điều kiện nền kinh tế suy thoái, quản lý chi NSNN có hiệu
quả sẽ ưu tiên chi NSNN cho kích cầu. Khi nền kinh tế tăng trưởng nóng, lạm
phát cao, quản lý chi NSNN hiệu quả cho phép Nhà nước cắt giảm chi tiêu
Chính phủ để bình ổn giá cả, … Ngoài ra, quản lý chi NSNN cấp quận hiệu
quả góp phần tăng tích lũy của Nhà nước nhằm sử dụng để hỗ trợ phát triển
sản xuất, hình thành quỹ dự phòng của Nhà nước để ứng phó phòng chống,
khắc phục hậu quả thiên tai, hoả hoạn, nhiệm vụ quan trọng về quốc phòng,
an ninh và nhiệm vụ cấp bách khác phát sinh ngoài dự toán.
Thứ hai, quản lý chi NSNN cấp quận có hiệu quả sẽ tạo điều kiện để
Nhà nước hỗ trợ chuyển dịch cơ cấu kinh tế, điều tiết thu nhập dân cư, thực
hiện công bằng xã hội và phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Quản lý chi
NSNN cấp quận hiệu quả, một mặt, góp phần chi NSNN hợp lý, qua đó định
hướng đầu tư, thu nhập và tiêu dùng hợp lý của dân cư.
Quản lý tốt các khoản chi ngân sách tại địa phương, đặc biệt là các
khoản chi đầu tư phát triển, còn cho phép chính quyền địa phương hỗ trợ hình
thành các ngành then chốt, các công trình thuộc ngành kinh tế mũi nhọn trên
địa bàn, qua đó đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, hỗ trợ, khuyến khích
các doanh nghiệp phát triển (thông qua chính sách trợ giá, hỗ trợ vốn, ưu đãi
về thuế...), tạo ra môi trường và điều kiện thuận lợi cho sản xuất kinh doanh
phát triển, đảm bảo ổn định về mặt xã hội, chính trị….
Thứ ba, quản lý chi NSNN cấp quận góp phần cung ứng kịp thời, đầy
đủ tài chính cho mọi hoạt động của quận. Trong điều kiện nguồn tài chính
công còn hạn hẹp, việc cung ứng tài chính đúng địa chỉ, kịp thời, phù hợp
với yêu cầu là điều kiện cơ bản để các hoạt động sử dụng nguồn tài chính
đó đạt được mục tiêu đã định. Quản lý chi NSNN góp phần để quá trình chi
NSNN cấp quận đáp ứng được các yêu cầu đó. Thông qua quản lý chặt chẽ
các khoản chi NSNN, quản lý chi NSNN cấp quận tác động đến đời sống
16
