Nghiên cứu chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại trên địa bàn thành phố sông công, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỀN THỊ TUYẾT NHUNG

NGHIÊN CỨU CHUỖI GIÁ TRỊ GÀ THEO QUY
MÔ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ
SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Thái Nguyên - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỀN THỊ TUYẾT NHUNG

NGHIÊN CỨU CHUỖI GIÁ TRỊ GÀ THEO QUY
MÔ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ
SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN
Ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ QUANG TRUNG

Thái Nguyên - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong
luận văn là trung thực và là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, nội
dung được trình bày là hoàn toàn hợp lệ, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện
luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã
được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 06 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Tuyết Nhung


3

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Nghiên cứu chuỗi giá trị gà theo
quy mô trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên”,
tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của các cá nhân và tập thể.
Cho phép tôi được bày tỏ sự quan tâm và cảm ơn chân thành đến Ban Giám
hiệu Nhà trường, Phòng Đào tạo, các khoa, phòng, các thầy giáo, cô giáo
Trường Đại học Nông lâm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi
về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.
Cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của TS. Hà Quang Trung người đã hướng
dẫn, truyền thụ, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn. Cảm ơn sự giúp đỡ và cộng tác của các cơ quan chuyên môn
trên địa thành phố, lãnh đạo, CBCC các xã, phường đã giúp đỡ tôi trong quá
trình thu thập thông tin, số liệu, dành thời gian tham gia ý kiến phiếu điều tra
giúp tôi có dữ liệu để hoàn thiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó!
Thái Nguyên, tháng 06 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Tuyết Nhung


4

MỤC LỤC
MỤC LỤC................................................................................................................ iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................... vii
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... viii
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ...........................................................................x
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ...................................................................................... xi
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2
3.1. Đối tượng nghiên cứu...........................................................................................2
3.2. Phạm vi nghiên cứu..............................................................................................2
3.2.1. Địa điểm nghiên cứu .........................................................................................2
3.2.2. Thời gian nghiên cứu ........................................................................................2
4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ...................................................4
4.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................................4
4.2.
Ý
nghĩa
thực
..................................................................................................4

tiễn

Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI......................................................5
1.1.
Cơ
sở
lý
luận
........................................................................................5

của

đề

tài

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản về chuỗi giá trị..........................................................5
1.1.2. Các công cụ phân tích chuỗi giá trị.................................................................11
1.1.3. Ý nghĩa, vai trò của phân tích chuỗi giá trị.....................................................16
1.1.4. Đặc điểm chuỗi giá trị gà thành phố Sông Công ............................................18
1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................19
1.2.1. Tình hình nghiên cứu chuỗi giá trị tại Việt Nam ............................................19
1.2.2. Tình hình nghiên cứu chuỗi giá trị tại Thái Nguyên.......................................22
1.3. Một số kinh nghiệm phân tích chuỗi giá trị ở các địa phương...........................24


5

1.3.1. Bài học kinh nghiệm phân tích chuỗi giá trị trong phát triển chăn nuôi vịt siêu

nạc (Grimaud) trên cạn đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm.............24
1.3.2. Bài học kinh nghiệm phân tích chuỗi giá trị chè hữu cơ gắn với du lịch trải
nghiệm tại xã Bình Sơn, thành phố Sông Công ........................................................25
1.3.3. Bài học kinh nghiệm phân tích chuỗi giá trị gà tại thành phố Sông Công .....25
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.........26
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................26
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...........................................................................................26
2.1.2. Đặc điểm kinh tế – xã hội ...............................................................................29
2.2. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................32
2.3. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................32
2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin....................................................................32
2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu.............................................................................35
2.3.4. Phương pháp phân tích số liệu......................................................................35
2.4. Hệ thống chỉ tiêu phân tích ................................................................................36
2.4.1. Chỉ tiêu điều kiện sản xuất ..............................................................................36
2.4.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất gà...................................................37
2.4.3. Những chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế ......................................................37
2.5 Xử lý số liệu ........................................................................................................37
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................38
3.1. Thực trạng chăn nuôi gà theo quy mô trang trại thành phố Sông Công
..................38
3.1.1. Tình hình chung ................................................................................................38
3.1.2. Thực trạng ngành chăn nuôi gà theo quy mô trang trại ..................................38
3.1.3. Tình hình tiêu thụ gà theo quy mô trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công
...................................................................................................................................42
3.2. Chuỗi giá trị gà tại các trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công ................42
3.2.1. Lập sơ đồ phân tích chuỗi giá trị gà ................................................................42
3.2.2. Các tác nhân tham gia chuỗi giá trị.................................................................43
3.3. Chi phí sản xuất trong chuỗi giá trị gà thịt.........................................................46

6

3.3.1. Trang trại chăn nuôi gà ...................................................................................46
3.3.2. Sự phân chia lợi nhuận của các tác nhân trong chuỗi giá trị ngành gà theo quy
mô trang trại ..............................................................................................................49
3.3.3. Tiếp nhận thông tin của các trang trại điều tra................................................51
3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại trên địa bàn thành
phố
Sông Công, tỉnh Thái Nguyên ......................................................................................52
3.4.1. Những yếu tố ảnh hưởng.................................................................................52
3.4.2. Đánh giá của người chăn nuôi và người thu mua về một số yếu tố liên quan
đến sản xuất và thu mua gà
..............................................................................................54
3.5. Định hướng và một số giải pháp để nâng cao chuỗi giá trị gà theo quy mô trang
trại trên địa bàn thành phố Sông Công......................................................................58
3.5.1. Những định hướng ..........................................................................................58
3.5.2. Giải pháp phát triển chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại trên địa bàn thành
phố Sông Công ..........................................................................................................59
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................63
1. Kết luận .................................................................................................................63
2. Khuyến nghị ..........................................................................................................65
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................68


vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Có nghĩa là

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TĂCN

Thức ăn chăn nuôi

HTX

Hợp tác xã

UBND

Ủy ban nhân dân

CP

Cổ phần

ATTP

An toàn thực phẩm

BQ

Bình quân

8

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Tình hình sử dụng đất thành phố Sông Công................................. 27
Bảng 2.2: Tình hình dân số và lao động thành phố Sông Công ..................... 30
Bảng 2.3: Tình hình phát triển kinh tế của thành phố Sông Công.................. 31
Bảng 2.4: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thành phố sông Công .................. 31
Bảng 3.1 Thực trạng phát triển chăn nuôi thành phố giai đoạn 2016 – 2018 38
Bảng 3.2: Số lượng và giá trị sản xuất của chăn nuôi gia cầm thành phố Sông
Công giai đoạn từ năm 2016 - 2018................................................................ 39
Biểu 3.3. Số lượng và quy mô các trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công
giai đoạn 2016 – 2018 ..................................................................................... 41
Bảng 3.4: Tình hình cơ bản của trang trại chăn nuôi gà trên địa bàn ............. 44
thành phố Sông Công năm 2018 ..................................................................... 44
Bảng 3.5: Chi phí đầu tư bình quân của 01 trang trại chăn nuôi gà ............... 47
Bảng 3.6. Bảng tổng hợp chi phí sản xuất trung bình 1 lứa gà của 01 trang trại
chăn nuôi gà .................................................................................................... 48
Bảng 3.7. Bảng hạch toán lợi nhuận bình quân của trang trại chăn nuôi gà .. 49
Bảng 3.8. Sự hình thành giá qua các tác nhân khác nhau trong...........................
50 chuỗi giá trị gà
.................................................................................................. 50
Bảng 3.9. Tình hình nắm bắt thông tin về chỉ đạo sản xuất của các trang trại
chăn nuôi gà trên địa bàn thành phố ............................................................... 51
Bảng 3.10. Kết qủa tập huấn kỹ thuật tại các trang trại chăn nuôi gà ............ 52
Bảng 3.11. Kết quả khảo sát về sự thuận lợi trong chăn nuôi gà.................... 54
Bảng 3.12. Đánh giá về các thông tin phục vụ phát triển chăn nuôi .............. 55
Bảng 3.13. Đánh giá về các yếu tố ảnh hưởng đến chăn nuôi ........................ 56

9

Bảng 3.14. Đánh giá về chi phí thu mua gà .................................................... 57


9

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




10

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ
ĐỒ
Hình 1.1. Chuỗi giá trị của Porter (1985) ....................................................... 10
Hình 1.2. Hệ thống giá trị của Porter (1985) .................................................. 11
Sơ đồ 1: Chuỗi giá trị gà thịt tại các trang trại trên địa bàn thành phố
Sông Công ....................................................................................................... 43
Sơ đồ 2: Cây vấn đề các yếu tố ảnh hưởng tới sản xuất tại các trang trại ...... 54

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




11

TRÍCH YẾU LUẬN

VĂN
Tên tác giả: Nguyễn Thị Tuyết Nhung
Tên luận văn: Nghiên cứu chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại trên
địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.
Ngành: Kinh tế nông nghiêp

Mã số: 8.62.01.15

Tên cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên
1. Mục tiêu của đề tài
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chuỗi giá trị nói chung và
chuỗi giá trị ngành chăn nuôi nói riêng;
- Đánh giá thực trạng chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại trong chuỗi
giá trị ngành chăn nuôi gà thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.
- Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi giá trị gà thành phố Sông
Công, tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển chuỗi giá trị gà
theo quy mô trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công trong những năm
tiếp theo.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Các vấn đề liên quan đến các tác nhân trong chuỗi giá trị chăn nuôi gà.
2.2. Phạm vi nghiên cứu
2.2.1. Địa điểm nghiên cứu
Thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên
2.2.2. Thời gian nghiên cứu
- Thu thập số liệu thứ cấp thu thập từ năm 2016 -2018
- Thời gian khảo sát, nghiên cứu: 2019.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

xii

2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin
- Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp:
- Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp:
- Phương pháp điều tra xã hội học
2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu
Số liệu sau khi thu thập được xử lý trên phần mềm Microsoft Excel. Phân
tích chi phí, lợi nhuận là vấn đề quan trọng để đánh giá được mức độ hiệu quả
của chuỗi giá trị, đánh giá được khả năng thu lợi nhuận của các tác nhân trong
chuỗi, từ đó tạo nên cơ chế giá trị và hợp tác với nhau giữa các tác nhân. Sự
phát triển và phân chia lợi nhuận giữa các tác nhân tùy thuộc vào cơ chế thị
trường.
2.3.4. Phương pháp phân tích số liệu
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp thống kê mô tả
- Phương pháp thang đo Likert
3. Kết quả nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại, các kênh
phân phối, những đánh giá của người chăn nuôi, người thu gom và người quản
lý. Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, những cơ hội và thách thức trong
phát triển chuỗi giá trị quy mô trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công,
luận văn đã đề xuất 6 nhóm giải pháp nhằm phát triển chuỗi giá trị gà theo quy
mô trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công cho thời gian tiếp theo, bao
gồm các nhóm giải pháp chủ yếu như: (i) Giải pháp về đất đai – quy hoạch và
đầu tư xây dựng; (ii) vốn tín dụng; (iii) thị trường chế biến và tiêu thụ sản

phẩm; (iv) công tác khuyến nông và đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản
xuất; (v)
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




xiii

đào tạo, bồi dưỡng kỹ thuật nghiệp vụ; và (vi) quản lý cho các chủ trang trại và
người lao động trong các trang trại; môi trường trong các trang trại.
4. Kết luận
Thành phố Sông Công có điều kiện tự nhiên thuận lợi giúp phát triển
chăn nuôi gà theo quy mô trang trại. Tuy là thành phố ưu tiên phát triển công
nghiệp nhưng quy mô và số lượng các trang trại trên địa bàn thành phố ngày
càng tăng bởi quỹ đất để phát triển chăn nuôi ngày càng eo hẹp thì việc chăn
nuôi tập trung là mô hình tốt nhất để nâng cao hiệu quả và giá trị sản xuất.
Thành phố có dân số trong độ tuổi lao động lớn chiếm 70,65% dân số toàn
thành phố, trong đó lao động trong lĩnh vực nông lâm thủy sản chiếm 36,9%
đáp ứng đầy đủ nhu cầu lao động trong chăn nuôi gà. Hơn nữa, gà nuôi theo
quy mô trang trại là loài vật không khó nuôi, thời gian nuôi ngắn, người chăn
nuôi nhanh thu hồi vốn để phát triển sản xuất. Bên cạnh đó chăn nuôi gà theo
quy mô trang trại phù hợp với chủ trương chính sách phát triển kinh tế của
thành phố và nhu cầu tiêu dùng của thị trường trong nước và quốc tế.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề
tài

Ở Việt Nam, nông nghiệp được xác định là ngành mũi nhọn trong chiến
lược phát triển nền kinh tế của đất nước. Trong những năm qua, ngành nông
nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, đóng góp vào sự phát
triển của đất nước. Bên cạnh những ngành hàng có giá trị sản xuất cao như:
lúa gạo, cà phê, cao su… thì chăn nuôi là ngành sản xuất quan trọng trong
sản xuất nông nghiệp.
Các sản phẩm từ chăn nuôi như thịt, trứng, sữa có vị trí quan trọng trong
khẩu phần ăn hàng ngày của con người. Phát triển chăn nuôi còn có ý nghĩa
trong việc cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến thực phẩm và là
nguồn hàng xuất khẩu có giá trị.
Ở nước ta, chăn nuôi gia cầm đang được phát triển với quy mô ngày
càng lớn, số lượng đàn ngày một tăng cao trên các vùng trong phạm vi cả
nước. Trong những năm qua, ngành chăn nuôi đã có nhiều thuận lợi nhưng
cũng gặp không ít những khó khăn, thách thức.
Trong nền kinh tế thị trường, với xu thế hội nhập, người sản xuất không
chỉ quan tâm đến thị trường trong nước mà còn hướng tới thị trường xuất
khẩu. Từ đó hình thành nên các chuỗi trong ngành hàng. Trong ngành chăn
nuôi, các chuỗi được hình thành nhưng còn đơn giản, có ít các tác nhân tham
gia. Sự liên kết và trách nhiệm của các tác nhân trong kênh tiêu thụ chưa
hình thành nên khái niệm về chuỗi hàng hóa dịch vụ còn mang tính lý thuyết.
Mặt khác, chăn nuôi gia cầm hiện nay còn manh mún và tự phát, mối liên
kết, sự tương tác giữa các tác nhân tham gia và trách nhiệm của họ trong
chuỗi cung ứng các hàng hóa dịch vụ đầu vào và tiêu thụ sản phẩm với
người sản xuất còn yếu. Đây là hạn chế rất lớn tới việc giảm chi phí sản

xuất, tối đa hóa lợi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




ích kinh tế của từng tác nhân trong chuỗi cũng như khó khăn trong phát triển
mở rộng quy mô, tăng số lượng đàn gia cầm.
Việc nghiên cứu chuỗi giá trị đang mở ra một hướng nghiên cứu mới
cho tác nhân tham gia chuỗi. Đặc biệt với những hộ nông dân là đối tượng
luôn thiếu những thông tin trong quá trình sản xuất kinh doanh. Với mong
muốn cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho các hộ nông dân cũng như
các tác nhân trong chuỗi giá trị đó để có thể phát triển ngành chăn nuôi gà,
tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ dân trong quá trình sản xuất. Chính vì vậy
tôi chọn đề tài: “Nghiên cứu chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại trên
địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chuỗi giá trị nói chung và
chuỗi giá trị ngành chăn nuôi nói riêng;
- Đánh giá thực trạng chuỗi giá trị gà theo quy mô trang trại trong chuỗi
giá trị ngành chăn nuôi gà thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên.
- Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi giá trị gà thành phố Sông
Công, tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển chuỗi giá trị
gà theo quy mô trang trại trên địa bàn thành phố Sông Công trong những
năm tiếp theo.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Các vấn đề liên quan đến các tác nhân trong chuỗi giá trị gà.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

3.2.1. Địa điểm nghiên cứu
Thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên
3.2.2. Thời gian nghiên cứu


- Thu thập số liệu thứ cấp thu thập từ năm 2016 -2018
- Thời gian khảo sát, nghiên cứu: 2019.


4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài
4.1. Ý nghĩa khoa học
- Củng cố kiến thức từ cơ sở đến chuyên ngành đã học trong trường,
ứng dụng kiến thức đó trong thực tiễn.
- Rèn luyện kỹ năng thu thập thông tin và xử lý số liệu báo cáo.
4.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ xác định được hiện trạng của chuỗi giá
trị: sản xuất và thị trường; Lập sơ đồ chuỗi giá trị, phân tích chi phí lợi nhuận
theo từng tác nhân theo từng kênh phân phối; Phân tích mối giá trị trong
chuỗi theo kênh và toàn chuỗi; Chỉ ra các tác nhân chính, nút thắt chính trong
chuỗi giá trị để đưa ra can thiệp hợp lý; Xác định được địa điểm để triển
khai các tác động.
Đề tài góp phần cung cấp thông tin cho các tác nhân trong chuỗi giá trị,
đặc biệt là cho người sản xuất và các nhà quản lý xây dựng chính sách
khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực sản xuất nông nghiệp.


Chương 1
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lý luận của đề tài
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản về chuỗi giá trị

1.1.1.1. Chuỗi giá trị
a. Khái niệm chuỗi
Trong lý thuyết về chuỗi, khái niệm “Chuỗi” được sử dụng để mô
tả hoạt động có liên quan đến quá trình sản xuất ra sản phẩm cuối cùng (có
thể là sản phẩm hoặc là dịch vụ).
b. Khái niệm chuỗi giá trị
Theo Micheal Porter mô tả và phổ cập lần đầu tiên vào năm 1985 trong
một cuốn sách về phân tích lợi thế cạnh tranh của ông: “ Chuỗi giá trị là
chuỗi
của các hoạt đông của một công ty hoạt động trong một ngành cụ thể. Sản
phẩm đi qua tất cả các hoạt động của một công ty hoạt động một ngành nghề
cụ thể. Sản phẩm đi qua tất cả các hoạt động của chuỗi theo thứ tụ và tại mỗi
hoạt động sản xuất thu được một số giá trị nào đó. Chuỗi các hoạt động mang
lại sản phẩm nhiều giá trị gia tăng hơn tổng giá trị gia tăng của các hoạt động
cộng lại.
Tiếp đó, nhà nghiên cứu Kaplinsky và Morris (2001) đã đưa ra khái
niệm về chuỗi giá trị trong phân tích toàn cầu hóa: “Chuỗi giá trị là cả loạt
những hoạt động cần thiết để biến một sản phẩm hoặc mộ dịch vụ từ lúc còn
là khái niệm, thông qua các giai đoạn sản xuất khác nhau (bao gồm một kết
hợp giữa sự biến đổi vật chất và đầu vào các dịch vụ sản xuất khác nhau),
đến khi phân phối đến tay người tiêu dùng cuối cùng và vứt bổ sau khi đã sử
dụng”. Và một chuỗi giá trị tồn tại khi tất cả những người tham gia trong
chuỗi hoạt động để tạo ra tốt đa giá trị cho chuỗi.
Như vậy, ta có thể giải thích định nghĩa về chuỗi giá trị theo nghĩa hẹp
hoặc nghĩa rộng. Chuỗi giá trị theo nghĩa “hẹp” là một chuỗi gồm một loạt
những hoạt động trong một công ty để sản xuất ra một sản phẩm nhất định.


Các hoạt động này có thể bao gồm: Giai đoạn xây dựng khái niệm và thiết
kế, quá trình mua đầu vào, sản xuất, tiếp thị và phân phối, thực hiện các dịch

vụ hậu mãi v.v. Tất cả các hoạt động này tạo thành một “chuỗi” kết nối
người sản xuất với người tiêu dùng. Mặt khác, mỗi hoạt động lại bổ sung
“giá trị” cho thành phẩm cuối cùng. Chẳng hạn như khả năng cung cấp dịch
vụ hỗ trợ hậu mãi và sửa chữa cho một công ty điện thoại di động làm tăng
giá trị chung của sản phẩm. Nói cách khác, khách hàng có thể sẵn sàng trả
cao hơn cho một điện thoại di động có dịch vụ hậu mãi tốt. Cũng tương tự
như vậy đối với một thiết kế có tính sáng tạo hoặc một quy trình sản xuất
được kiểm tra chặt chẽ. Đối với các doanh nghiệp nông nghiệp, một hệ thống
kho phù hợp cho các nguyên liệu tươi sống (như trái cây) có ảnh hưởng tốt
đến chất lượng của thành phẩm và vì vậy, làm tăng giá trị sản phẩm.
Chuỗi giá trị theo nghĩa “rộng” là một phức hợp các hoạt động do nhiều
người tham gia khác nhau thực hiện (người sản xuất sơ cấp, người chế biến,
thương nhân, người cung cấp dịch vụ v.v.) để biến một nguyên liệu thô thành
một sản phẩm bán lẻ. Chuỗi giá trị “rộng” bắt đầu từ hệ thống sản xuất
nguyên liệu thô và chuyển dịch theo các mối giá trị với các doanh nghiệp
khác trong kinh doanh, lắp ráp, chế biến,…
Khái niệm chuỗi giá trị bao hàm các vấn đề về tổ chức và điều phối, các
chiến lược và quan hệ quyền lực của những người tham gia khác nhau trong
chuỗi. Khi tiến hành phân tích chuỗi giá trị đòi hỏi một phương pháp tiếp cận
thấu đáo về những gì đang diễn ra giữa những người tham gia trong chuỗi,
những gì giá trị họ với nhau, những thông tin nào được chia sẻ, quan hệ giữa
họ hình thành và phát triển như thế nào,…
Ngoài ra, chuỗi giá trị còn gắn liền với khái niệm về quản trị vô cùng
quan trọng đối với những nhà nghiên cứu quan tâm đến các khía cạnh xã hội
và môi trường trong phân tích chuỗi giá trị. Việc thiết lập (hoặc sự hình
thành) các chuỗi giá trị có thể gây sức ép đến nguồn tài nguyên thiên nhiên
(như đất đai, nước), có thể làm thoái hoá đất, mất đa dạng sinh học hoặc gây


ô nhiễm. Thêm vào đó, sự phát triển của chuỗi giá trị có thể ảnh hưởng đến

các mối


ràng buộc xã hội và tiêu chuẩn truyền thống, ví dụ, do quan hệ quyền lực
giữa các hộ và cộng đồng thay đổi, hoặc những nhóm dân cư nghèo nhất
hoặc dễ bị tổn thương chịu tác động tiêu cực từ hoạt động của những người
tham gia chuỗi giá trị.
1.1.1.2. Các khái niệm liên quan đến chuỗi giá
trị
a. Chuỗi cung ứng
Theo Lambert, Stock và Elleam (1998, Boston MA: Irwin/McGrawHill, c.14), Chuỗi cung ứng là sự liên kết với các công ty nhằm đưa sản
phẩm hay dịch vụ vào thị trường.
Theo Lambert và Cooper (2000), một chuỗi cung ứng có 4 đặc trưng cơ
bản như sau:
+ Thứ nhất: Chuỗi cung ứng bao gồm nhiều công đoạn (bước) phối hợp
bên trong các bộ phận, phối hợp giữa các bộ phận (tổ chức) và phối hợp dọc.
+ Thứ hai: Một chuỗi bao gồm nhiều doanh nghiệp độc lập nhau, do vậy
cần thiết phải có mối quan hệ về mặt tổ chức.
+ Thứ ba: Một chuỗi cung ứng bao gồm dòng vật chất và dòng thông tin
có định hướng, các hoạt động điều hành và quản lý.
+ Thứ tư: Các thành viên của chuỗi nỗ lực để đáp ứng mục tiêu là mang
lại giá trị cao cho khách hàng thông qua việc sử dụng tối ưu nguồn lực của
mình.
b. Chuỗi nông sản thực phẩm
Một chuỗi nông sản thực phẩm cũng là một chuỗi cung ứng sản xuất và
phân phối nông sản thực phẩm bao gồm dòng vật chất và dòng thông tin diễn
ra đồng thời. Chuỗi cung ứng nông sản thực phẩm khác với chuỗi cung ứng
của các ngành khác ở các điểm như sau:
- Bản chất của sản xuất nông nghiệp thường dựa vào quá trình sinh học,
do vậy làm tăng biến động và rủi ro.

- Bản chất của sản phẩm, có những đặc trưng tiêu biểu như dễ dập thối
và khối lượng lớn, nên yêu cầu chuỗi khác nhau cho các sản phẩm khác nhau.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




- Thái độ của xã hội và người tiêu dùng quan tâm nhiều về thực phẩm
an toàn và vấn đề môi trường.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




c. Ngành hàng
Vào những năm 1960, phương pháp phân tích ngành hàng (Filière)
được sử dụng nhằm xây dựng các giải pháp thúc đẩy các hệ thống sản xuất
nông nghiệp. Các vấn đề được quan tâm nhiều nhất đó là làm thế nào để các
hệ thống sản xuất tại địa phương được kết nối với công nghiệp chế biến,
thương mại, xuất khẩu và tiêu dùng nông sản. Bước sang những năm 1980,
phân tích ngành hàng được sử dụng và nhấn mạnh vào giải quyết các vấn đề
chính sách của ngành nông nghiệp, sau đó phương pháp này được phát triển
và bổ sung thêm sự tham gia của các vấn đề thể chế trong ngành hàng.
Đến những năm 1990, có một khái niệm được cho là phù hợp hơn trong
nghiên cứu ngành hàng. “Ngành hàng là một hệ thống được xây dựng bởi các
tác nhân và các hoạt động tham gia vào sản xuất, chế biến, phân phối một
sản phẩm và bởi các mối quan hệ giữa các yếu tố trên cũng như với bên
ngoài”.
Theo Fabre “ Ngành hàng là tập hợp những tác nhân kinh tế đóng góp

trực tiếp vào sản xuất, tiếp đó là gia công sản phẩm, chế biến và đi đến một
thị trường hoàn tất của sản phẩm nông nghiệp”.
Như vậy, nói đến ngành hàng là ta hình dung đó là một chuỗi, một quá
trình khép kín, có điểm đầu và điểm kết thúc, bao gồm nhiều yếu tố động, có
quan hệ móc xích với nhau. Sự tăng lên hay giảm đi của yếu tố này có thể
ảnh hưởng tích cực hay tiêu cực tới các yếu tố khác. Trong quá trình vận
hành của một ngành hàng đã tạo ra sự dịch chuyển các luồng vật chất trong
ngành hàng đó.
d. Tác nhân
Tác nhân là một “tế bào” sơ cấp với các hoạt động kinh tế, độc lập và
tự quyết định hành vi của mình. Có thể hiểu rằng, tác nhân là những hộ,
những doanh nghiệp, những cá nhân tham gia trong ngành hàng thông qua
hoạt động kinh tế của họ. Tác nhân được phân ra làm hai loại:
- Tác nhân có thể là người thực (hộ nông dân, hộ kinh doanh...);
- Tác nhân là đơn vị kinh tế (các doanh nghiệp, công ty, nhà máy...).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN