Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

Dàn ý phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà
I. Mở bài:
- Giới thiệu tác giả: Nguyễn Tuân là nhà văn suốt đời đi tìm cái đẹp.
- Giới thiệu tác phẩm: “Người lái đị sơng Đà” trích từ tập tùy bút “Sơng Đà” là
một trong những sáng tác tiêu biểu của Nguyễn Tuân sau cách mạng tháng Tám.
II. Thân bài:
* Khái quát chung
- Tác phẩm là kết quả của chuyến đi Tây Bắc của Nguyễn Tuân để kiếm tìm
“chất vàng thử lửa của thiên nhiên Tây Bắc” và “chất vàng mười đã qua thử
lửa” của con người nơi đây.
* Vẻ đẹp hung bạo của dịng sơng
+ Bờ sơng
- “dựng vách thành”, cao vút, dựng đứng.
- Qng sơng thì hẹp đến nỗi “con nai, con hổ có lần vọt từ bờ sơng này sang bờ
kia”.
- “Mặt sơng chỗ ấy chỉ đúng ngọ mới có mặt trời”, “đang mùa hè đi đò qua
quãng ấy cũng cảm thấy lạnh”.
- Khi đi qua quãng này, người ta cảm tưởng như mình “đang đứng ở một cái
ngõ nào mà ngóng vọng lên cái cửa sổ trên các tầng nhà thứ mấy nào vừa tắt
phụt đèn điện”.

Tổng hợp: Download.vn

1


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

→ hiện ra trước mắt là một khúc sông Đà vừa sâu, vừa hẹp, vừa tối, vừa lạnh đủ

để bất kỳ ai đến đây cũng phải rùng mình sợ hãi.
+ Ghềnh
- ghềnh Hát Lng “dài hàng cây số, nước xơ đá, đá xơ sóng, sóng xơ gió, cuồn
cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm…”.
- Các từ láy “cuồn cuộn”, “gùn ghè” vừa hợi âm thanh ghê rợn vừa gợi những
hình ảnh khủng khiếp của nơi đây.
- Được miêu tả như những kẻ sẵn sàng đòi nợ
→ Nó có thể gây ra rất nhiều nguy hiểm mà con người không thể nào lường
trước được.
+ Hút nước
- Nhìn từ xa những cái xốy nước trên sơng giống như cái lúm đồng tiền trên
má cơ gái, có thể lôi tuột một cái thuyền xuống đáy sông và đánh cho tan xác.
- Những cái hút nước như những cái giếng bê tơng thả xuống sơng để chuẩn bị
làm móng cầu.
- “Nước ở đây thở và kêu như cửa cống cái bị sặc”.
→ Ngòi bút sắc sảo của Nguyễn Tuân khiến người đọc cảm giác như đang được
xem một bộ phim hành động hấp dẫn nhưng cũng vô cùng đáng sợ.
+ Thác nước
- Tiếng thác nghe như là “oán trách”, nghe như là “van xin”, “khiêu khích”,
giọng gằn mà “chế nhạo”.

Tổng hợp: Download.vn

2


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

- “Thế rồi nó rống lên”,so sánh tiếng thác sông Đà giống như tiếng của một
ngàn con trâu mộng đang lồng lộn để phá tuông sự bủa vây của rừng lửa.

→ sự giữ dội của nước sông.
+ Đá
- “cả một chân trời đá” → đá sơng Đà nhiều vơ kể.
- từng tảng đá mặt hịn nào trơng cũng “ngỗ ngược”, “nhăn nhúm”, “méo mó”.
- Rồi chúng còn vây thành một thạch trận giống như một trận đồ bát quái trên
sông Đà.
→ sông Đà giống như kẻ thù số một của con người
* Vẻ đẹp trữ tình của sơng Đà
- Sơng Đà “tn dài tn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện
trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù
khói núi mèo đốt nương xn”.
- Khơng chỉ đẹp ở dáng hình mà cịn đẹp ở màu nước: mùa xn dịng xanh
ngọc bích, thu sang nước sơng chín đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa.
- Bờ bãi sơng Đà thì mênh mang, trải dài “bờ sông Đà, bãi sông Đà, chuồn
chuồn bươm bướm sông Đà”.
- So sánh vô cùng gợi cảm khi miêu tả dịng sơng “bờ sơng hoang dại như một
bờ tiền sử”, “bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa”.
→ Những câu văn miêu tả vẻ trữ tình, thơ mộng của sơng Đà đã tạo nên một
đoạn văn giàu chất thơ.

Tổng hợp: Download.vn

3


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

* Đánh giá
- Bằng vốn hiểu biết sâu rộng cùng tài năng miêu tả sắc sảo → đưa người đọc đi
hết từ sợ hãi này đến bất ngờ khác khi miêu tả hai vẻ đẹp hung bạo và trữ tình

của sơng Đà.
III. Kết bài:
- Khẳng định lại giá trị của tác phẩm.

Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà - Mẫu 1
Người lái đị sông Đà của Nguyễn Tuân là bút ký đặc sắc, là kết quả của chuyến
thâm nhập thực tế vùng sông Đà 1958 – 1960 của nhà văn, in trong tập bút ký
Sơng Đà. Cảm hứng gắn bó với mảnh đất và con người Tây Bắc đã in đậm
trong hình ảnh người lái đị nghệ sĩ và con sơng Đà vừa hùng vĩ vừa nên thơ.
“Tây Bắc ư? Có riêng gì Tây Bắc.
Khi lịng ta đã hóa những con tàu
Khi Tổ quốc bốn bề lên tiếng hát
Tâm hồn ta là Tây Bắc chứ còn đâu.”
(Tiếng hát con tàu – Chế Lan Viên)
Trong những ngày tháng cả nước rộn ràng lên đường theo tiếng gọi của “tâm
hồn Tây Bắc” để xây dựng lại một miền quê của Tổ quốc, có biết bao nhà văn,
nhà thơ đã thực hiện quá trình lột xác để đến với cách mạng. Một trong những
nhà nghệ sĩ yêu nước ấy là Nguyễn Tuân – cây độc huyền cầm của nền văn học
Việt Nam, người đã mang lại những tờ hoa thơm thảo cho đời. Nguyễn Tuân

Tổng hợp: Download.vn

4


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

đến với Tây Bắc qua tùy bút Người lái đị sơng Đà – một tác phẩm thể hiện rõ
nét và sâu sắc phong cách nghệ thuật độc đáo của ông.
Đến với nghệ thuật, đối với Nguyễn Tn là đến với sự tìm tịi và sáng tạo, bởi

vì “nhà văn là người sáng tạo lại thế giới”. Nguyễn Tn sợ mình của ngày hơm
nay giống với mình của ngày hơm qua, sợ sự trùng lặp tầm thường. Chính vì thế,
ơng đã lấy “chủ nghĩa” xê dịch “làm đề tài cho tác phẩm, làm mục đích cho
cuộc đời mình. Sống là để đi, để tìm hiểu những điều mới lạ.
Trước cách mạng, một mình với chiếc vali, Nguyễn Tuân đã bôn ba trên nhiều
miền quê đất nước nhưng với tâm trạng của kẻ “thiếu quê hương”, bất mãn với
cuộc đời. Đó cũng là tâm trạng chung của thời đại. Sau cách mạng, ông cũng
xuôi ngược nhiều nơi nhưng với tinh thần của người yêu quê hương xứ sở,
muốn góp phần vào cơng cuộc xây dựng Tổ quốc.
Chính nhà văn đã từng nói đến Tây Bắc là để “đi tìm cái thứ vàng mười của
màu sắc song núi Tây Bắc, và nhất là cái thứ vàng mười mang sẵn trong tâm trí
tất cả những con người ngày nay đang nhiệt tình gắn bó với cơng cuộc xây dựng
cho Tây Bắc thêm sáng sủa tươi vui và bền vững”. Với tình yêu quê hương sâu
nặng và bầu nhiệt huyết sôi nổi ấy, Nguyễn Tuân đã sử dụng uyển chuyển, tinh
vi vốn ngơn ngữ phong phú của mình để viết nên những tờ hoa thơm thảo về
con người và thiên nhiên của miền sơng núi này…
Tác giả hay đi tìm cảm giác mạnh cho các giác quan. Vì vậy, những trang văn
của ông thường mang theo âm điệu của những trận cuồng phong, bão tố. Nhưng
khơng vì thế mà chúng mất đi nét dịu hiền, thơ mộng. Qua ngòi bút Nguyễn
Tuân, sông Đà hiện lên vừa hung bạo nhưng cũng vừa trữ tình. Nó mang tâm
địa xảo quyệt của thứ kẻ thù số một, có thể cướp đi mạng sống của bất cứ kẻ
nào lỡ sa chân vào “thạch trận”…”Nước sông Đà reo như đun sôi lên một trăm

Tổng hợp: Download.vn

5


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

độ…đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lịng sơng” và khi thấy chiếc
thuyền nào nhơ vào thì chúng “nhổm cả dậy để vồ lấy”…
Nhưng cái hung hãn dữ tợn ấy vẫn khơng làm mất đi được nét trữ tình ở sơng
Đà. Miêu tả con sơng ở những đoạn xi dịng, ngịi bút Nguyễn Tuân bỗng trở
nên mềm mại, uyển chuyển, mang đậm chất thơ. “Con sông Đà tuôn dài như
một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở
hoa ban, hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn khói núi Mèo đốt nương xuân”…
Trên con sơng ấy, ơng lái đị xuất hiện, dữ dội và phi thường. Trong cuộc chiến
đấu “một mất, một còn” với thác nước, tác giả cho ta thấy được cái tài hoa, trí
dũng tuyệt vời của ơng lái. Người lái đị sơng Đà là hiện thân của tác giả, chỉ
thích lao vào những cuộc chiến đấu nguy hiểm với thác nước dữ dội mà khơng
ưa xi thuyền trên dịng sơng êm ả…
Giọng văn Nguyễn Tuân thật tự nhiên và phóng túng khi miêu tả hai trạng thái
đối lập của cùng một sự vật. Sơng Đà vừa trữ tình vừa hung bạo, vừa là “kẻ thù ,
vừa là “cố nhân”. Dưới ngịi bút tác giả, con sơng khơng chết cứng mà vận động
một cách mạnh mẽ, sôi nổi bằng những từ ngữ gợi hình ảnh, tác động mạnh vào
giác quan người đọc.
Ơng lái đị cũng thế cũng xuất hiện một cách sinh động, rõ nét và sắc sảo… Đối
với Nguyễn Tuân, “đã là văn thì trước hết phải là văn”. Văn phải đẹp, phải trau
chuốt. Cái đẹp ấy đã chi phối cách nhìn của tác giả trên tồn bộ tác phẩm. Con
người và sự vật, qua ngòi bút Nguyễn Tuân, đều được khai thác trên phương
tiện mĩ thuật và tài hoa nghệ sĩ.
Nét đẹp sơng Đà là một cơng trình dày cơng sáng tạo của tạo hóa. Nó vừa hùng
vĩ vừa nên thơ. Nó đẹp từ dáng dấp đến màu sắc. Cái áng tóc trữ tình của người
thiếu nữ ấy là nguồn cảm hứng cho biết bao nhà thơ, nhà văn. Nước sông Đà

Tổng hợp: Download.vn

6

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

cũng thế. “Mùa xn dịng xanh ngọc bích”, “Mùa thu nước sơng Đà lừ lừ chín
đỏ như da mặt người bầm đi vì rượu bữa”.
Con sông ấy đối với tác giả không chỉ đơn thuần là một cảnh đẹp thiên nhiên mà
nó thật gợi cảm. Nó gây nên nỗi nhớ da diết cho những ai đã từng một lần gặp
gỡ rồi lại đi xa. Gặp lại sông Đà, tác giả cảm thấy tâm hồn lâng lâng vui sướng
như gặp lại cố nhân. “Chao ôi, trông con sơng, vui như thấy nắng giịn tan sau kì
mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”.
Và trong cái đẹp đẽ, thơ mộng của đất trời thiên nhiên, con người xuất hiện như
một nghệ sĩ tài hoa. Ông lái điều khiển con thuyền một cách chủ động và thuần
thục. Ơng bao giờ cũng đứng trên thác sóng dữ dội mà bắt chúng phải qui hàng.
“Nắm chặt lấy được cái bờm sóng đúng luồng rồi, ơng đị ghì cương lái, bám
chắc lấy luồng nước đúng mà phóng nhanh vào cửa sinh, mà lái miết một đường
chèo về phía cửa đá ấy”. Nguyễn Tn miêu tả hình ảnh ơng lái điều khiển
chiếc thuyền cứ như một nhạc sĩ đang kéo đàn violon.
“Người lái đị sơng Đà” là một bước chuyển lớn trong phong cách Nguyễn Tuân.
Trước cách mạng, nhà văn thường đi tìm đề tài cho tác phẩm bằng cách quay về
với quá khứ, với một thời vang bóng đã qua. Nhân vật của Nguyễn Tuân là
những Huấn Cao, quản ngục mang tâm trạng của kẻ “nào biết trên đầu có ai”.
Nhân vật “vang bóng một thời” là những vị anh hùng ngang dọc, “khinh bạc
đến điều”. Nhưng sau cách mạng, Nguyễn Tuân đã tìm thấy chất tài hoa nghệ sĩ
ở những con người lao động hết sức bình dị, gần gũi.
Huấn Cao giờ đây đã lùi vào dĩ vãng chỉ cịn đây một ơng lái đị cả đời gắn bó
với cơng việc, với cuộc sống. Hình ảnh ơng lái lênh đênh trên sóng nước, chiến
đấu với tử thần bằng cây sào bé nhỏ gây xiết bao xúc động trong lịng người đọc.
Nguyễn Tn đã trao tặng ơng chiếc huy chương anh hùng lao động trên ngực
như một niềm hãnh diện thiêng liêng. Ông lái xuất hiện trước mắt chúng ta như
Tổng hợp: Download.vn

7


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

những người nghệ sĩ tài hoa trí dũng song tồn. Miêu tả hình ảnh người đời
thường lái đò, Nguyễn Tuân đã thể hiện tấm lòng trân trọng, cảm phục những
con người góp phần vào cơng cuộc xây dựng Tổ quốc.
Trong việc tái hiện lại hình ảnh sơng núi Tây Bắc và người lái đị, Nguyễn Tuân
đã kết hợp nhiều phương tiện của nhiều ngành nghệ thuật: hội họa, điêu khắc,
điện ảnh, âm nhạc… Mọi vật, mọi sự như hiện ra trước mắt ta sừng sững và
sinh động. “Ngoặt khúc sơng lượn, thấy sóng bọt đã trắng xóa cả một chân trời
đá”. Âm thanh sóng vỗ vào đá, vào mạn thuyền, sóng dậy lên thành thác núi,
“một anh bạn quay phim táo tợn…đã dũng cảm ngồi vào một cái thuyền thúng
tròng trành” rồi lao xuống “đáy hút sơng Đà” để quay phim…
Tất cả những gì nhà văn viết ra, những gì nhà văn tưởng tượng và sáng tạo nên
đều như được dựng lại trước người đọc. Tiếp xúc với tác phẩm Người lái đị
sơng Đà của Nguyễn Tuân, ta như đang đứng trước con sông ấy, chứng kiến
cuộc vật lộn giữa ông lái với thác nước, chứng kiến từng đoạn sông dữ tợn, lởm
chởm những đá ngầm, đá nổi và cả những đoạn sông êm ả, trữ tình.
Trong đoạn văn, Nguyễn Tuân dùng cả những kiến thức về quân sự, võ học…
Cuộc chiến đấu giữa người lái với thạch trận sông Đà diễn ra thật hấp dẫn, li kì:
“Mặt nước hị la”, sóng nước “đá trái mà thúc gối vào bụng và hơng thuyền”.
Nó “bám lấy thuyền như đơ vật túm thắt lưng ơng đị địi lật ngửa mình ra”…
Tất cả những từ ngữ và hình ảnh mang đậm nét “quân sự, võ thuật” ấy như gợi
lại trước mắt ta quan cảnh một cuộc hỗn chiến nguy hiểm, đầy hồi hộp hấp dẫn.
Nguyễn Tuân từng được mệnh danh là nhà văn của sự tài hoa và uyên bác.
Nguồn tri thức khổng lồ của ông về lịch sử, khoa học, địa lí, sinh học… thường
được tn trào dào dạt trong tác phẩm. Với Người lái đị sơng Đà, tác giả đã đưa

ta đến với một miền quê hương Tổ quốc. Vị trí sơng Đà, lịch sử sơng Đà đã
được Nguyễn Tuân giới thiệu bằng những trang viết đầy tính “uyên bác”. Nhiều
Tổng hợp: Download.vn

8


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

địa danh được tác giả nhắc đến trong tác phẩm như Tà Mường Vát, Sơn La, Hát
Loóng… Tất cả, tất cả chứng tỏ sự hiểu biết rất rộng và rất sâu của tác giả khi
viết về sông Đà…
Khả năng diễn đạt và vốn ngôn ngữ của Nguyễn Tuân thật phong phú. Mỗi từ
ngữ khi đưa vào câu văn dường như đã được chắt lọc, gọt giũa cẩn thận. Ông đã
sáng tạo nên nhiều từ ngữ mới lạ, độc đáo. Giọng văn đơi khi có vẻ thô kệch,
dàn trải nhưng lại hết sức cô đúc và tự nhiên. Nguyễn Tuân không những viết
nên những trang văn đầy tài hoa và lịch lãm mà ơng cịn sáng tạo nên những
trang thơ cho đời. Đọc những dòng viết về con sơng Đà trữ tình, ta khơng khỏi
ngỡ ngàng, ngạc nhiên trước giọng văn êm ái, dịu dàng như thơ của Nguyễn
Tn.
Viết về người lái đị sơng Đà, viết về một vùng quê hương Tổ quốc, Nguyễn
Tuân đã thể hiện nguồn xúc cảm yêu thương tha thiết đối với người lao động và
thiên nhiên đất nước. Sông Đà càng đẹp, càng sinh động, ông lái càng anh dũng,
ngoan cường trong cơng việc ta càng thấy được tấm lịng nhân đạo sâu sắc của
nhà văn – Người lao động trong tác phẩm .
Nguyễn Tn thật bình dị từ cơng việc đến hình dáng, cách ăn nói. Nhưng ơng
ta lại là người anh hùng trước mắt Nguyễn Tuân. Nhà văn đã phát hiện ra trong
con người bình dị ấy chất nghệ sĩ tài hoa, dám đương đầu với sóng to gió lớn để
chèo chống con thuyền qua sơng. Ơng lái hiện lên trong tác phẩm là người lao
động hăng hái, quên mình vì cơng việc.

Cuộc sống quanh ta vốn dĩ rất tầm thường, cũ kĩ. Ngày lại qua ngày, mây vẫn
bay và gió vẫn thổi…nhưng chính nhà văn là người mang lại cho ta một thế giới
mới, tinh khơi, kì diệu. Nguyễn Tuân cũng là một nhà văn, một người góp phần
sáng tạo lại thế giới. Văn chương của Nguyễn Tuân đã mang đến cho chúng ta

Tổng hợp: Download.vn

9


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

một chân trời huyền bí riêng biệt, hấp dẫn và độc đáo. Đó là chân trời của cái
đẹp, của sự tài hoa và uyên bác…

Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà - Mẫu 2
Với bài kì nổi tiếng “người lái đị sơng Đà” – rút từ tập “tùy bút sông Đà” xuất
bản năm 1960, Nguyễn Tn muốn xưng tụng ơng lái đị tài hoa trì dựng trên
sơng thiên nhiên bạo liệt, và ngơn ngữ Nguyễn Tuân lại hùa nhau xưng tụng tác
giả của nó như một ơng tài bậc thầy lèo lái con thuyền chữ trên dịng sơng Thi
khơng kém thác ghềnh. Chính từ áng kỳ này, người nghệ sĩ vốn nổi tiếng tài hoa
uyên bác từ trước cách mạng tháng 8 nay lại có dịp trổ ra một phong cách nghệ
thuật đầy góc cạnh thú vị trước 1 cuộc sống đã đổi thay. Tác phẩm đã khắc hoạ
vẻ đẹp đa dạng vừa hung bạo vừa trữ tình của con sơng Đà và ca ngợi người lái
đị giản dị mà kì vĩ trên dịng sơng.
Nguyễn Tn là một nhà văn lớn của dân tộc, một nghệ sĩ tài hoa suốt đời đi tìm,
và tơn vinh cái đẹp. Ơng có vị trí quan trọng và đóng góp khơng nhỏ đối với văn
học hiện đại: thúc đẩy thể tùy bút, bút kí văn học đạt tới trình độ nghệ thuật cao,
làm phong phú thêm ngơn ngữ văn học dân tộc, đem đến cho nền văn xuôi hiện
đại một phong cách nổi bật, tài hoa và độc đáo.

Với chất tài hoa tài tử sẵn có trong một tâm hồn nghệ sĩ yêu cái đẹp, một bộ óc
uyên bác và lối hành văn cầu kì, độc đáo, Nguyễn Tuân gây ấn tượng với người
đọc bởi những tác phẩm cực đẹp. Đối với ông, đã đẹp là phải đẹp đến toàn mĩ,
đã dữ dội là phải dữ dội đến khác thường, đến tột đỉnh. Và trong một chuyến đi
gian khổ và đầy hào hứng đến vùng Tây Bắc rộng lớn, xa xơi, ơng đã tìm thấy
cho mình một “nàng thơ” hồn mĩ: sơng Đà với hai “thái cực” mâu thuẫn đến
mê hoặc: hung bạo, dữ dội mà trữ tình, đẹp đẽ.

Tổng hợp: Download.vn

10


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

Sự hung bạo của Đà giang đã được Nguyễn Tuân thể hiện một cách rất tài tình
trong tác phẩm. Viết về Đà giang, ngịi bút của Nguyễn Tn vơ cùng phóng
túng, thoải mái bởi “Người lái đị sơng Đà” được viết bằng thể loại tùy bút. Ông
chẳng khác nào một nhà quay phim lão luyện. Có khi ống kính của nhà văn tiếp
cận con sơng Đà từ phía viễn cảnh. Từ trên cao, Nguyễn Tuân nhìn thấy con
sơng Đà dài ngoằn ngo như một sợi dây thừng.
Có đơi lúc, ống kính của nhà văn lia vào để quay cận cảnh từng quãng sông hẹp,
cắt từng đoạn sông để mô tả cái sự hung bạo của những đoạn sơng với hình ảnh
“đá bờ sơng, dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt
trời.” Thậm chí có những đoạn “vách đá thành chẹt lịng Sơng Đà như một cái
yết hầu. Đứng bên này bờ nhẹ tay ném hòn đá qua bên kia vách.
Có quãng con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này sang bờ kia”. Ấn tượng hơn
nữa là việc “ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy
lạnh, cảm thấy mình như đang ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung
cảnh cửa sổ nhà nào ở tầng nhà thứ mấy vừa tắt phụt đèn điện. Và phong cách

độc đáo của Nguyễn Tn cịn được thể hiện qua góc nhìn điện ảnh được sử
dụng để cảm nhận, tạo cho người đọc một ấn tượng về vẻ đẹp của sự hùng vĩ
mà thiên nhiên Tây Bắc đã mang lại.
Những quãng ghềnh thác hãy cịn đáng sợ ở cái dữ dằn của gió – nước: quãng
mặt ghềnh Hát Loong, dài hàng cây số, gió phối hợp với nước, với đá, với sóng
tạo nên những cơn xốy thật kinh hãi: “nước xơ đá, đá xơ sóng, sóng xơ gió
cuồn cuộn luồng gió ghùn ghè suốt năm suốt tháng như lúc nào cũng đòi nợ
xuýt”. Cái dữ dội, hung bạo của ghềnh thác được mô tả thành công và sinh động
như đang hiện hữu trước mắt người đọc bởi nghệ thuật tài tình của Nguyễn
Tuân với hàng loạt các động từ mạnh, câu văn nhiều dấu phẩy liên tiếp tạo nên
sự liệt kê trùng điệp của hành động “sô” và phần nào dựng nên nhịp điệu hối hả,

Tổng hợp: Download.vn

11


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

dồn dập vừa như cái dữ dội, mạnh bạo của dòng nước mà còn như tiếng tim đập
của người đi trên sông.
Như vậy rõ ràng ở nơi ấy lịng sơng rất hẹp, độ dốc của con thác rất cao, nhiều
luồng chết, vực xoáy. Viết về con sông Đà hung bạo, tác giả sử dụng những câu
văn rất ngắn, huy động chủ yếu kiến thức võ thuật và quân sự để miêu tả sự vận
động của dịng nước. Ơng cũng cảm nhận con sơng bằng nhiều giác quan để
kích thích trí tưởng tượng của độc giả bạn đọc. Bởi vậy, con sông Đà hiện lên là
một nhân vật có tính cách và cả ngơn ngữ.
Ta cịn thấy Nguyễn Tuân tập trung vào miêu tả sự hung bạo của Đà giang ở
những hút nước với cách liên tưởng vô cùng táo bạo. Ở những cái hút nước
giống như những cái giếng bê tông người ta thả xuống để chuẩn bị làm móng

cầu: “trên những cái hút nước ấy cũng đang quay lư lừ những cánh quạ đàn”.
Nước ở đó cứ “thở và kêu như cửa cống cái bị sặc”, có lúc lại nghe rờn rợn như
tiếng “rót dầu sơi”. Sơng Đà khơng khác gì một lồi thú dữ đầy ranh mãnh, chực
chờ vồ lấy những chiếc thuyền mỏng manh. “Cho nên không một chiếc thuyền
nào dám men gần cái hút nước ấy…
Bè gỗ nghênh ngang qua đây vơ ý là bị hút nước đó lơi tuột xuống, có chiếc
thuyền bị nó giồng ngay cây chuối ngược rồi vụt biến đi, bị dìm dưới lịng sơng
đến mười phút sau, mới thấy tan xác ở khuỷnh sông dưới”. Những so sánh, ví
von “như cửa cống bị sặc”, “như cái giếng bê tơng”… đầy gợi hình, gợi cảm
của tác giả gây cảm giác rất mạnh làm cho người đọc như nghe thấy, nhìn thấy
cận cảnh cái hung dữ của sơng Đà mà thót tim lại. Thế nhưng, giống như đang
cùng người đọc ngồi cùng một chiếc thuyền qua sông, Nguyễn tuân lại đưa
người đọc đến những cái ghê rợn hơn nữa của dịng sơng Đà.
Trước hết là những âm thanh của tiếng thác gào rùng rợn, hoang dã: con sông
Đà đã trở thành một loại thủy quái vừa hung ác, vừa nham hiểm: “Tiếng nước
Tổng hợp: Download.vn

12


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

thác nghe như là ốn trách gì, rồi lại như là van xin, rồi lại như là khiêu khích,
giọng gằn mà chế nhạo. Thế rồi nó rống lên như tiếng một ngàn con trâu mộng
đang lồng lộn giữa rừng vầu, rừng tre nứa nổ lau, đang phá tuông rừng lửa, rừng
lửa cùng gầm thét với đàn trâu da cháy bừng bừng”. Ở đoạn văn này, tác giả đã
huy động rất nhiều biện pháp nghệ thuật như nhân hóa, liên tưởng, so sánh, sử
dụng hàng loạt động từ mạnh khiến hình ảnh sơng Đà thật ghê rợn như một
nhân vật mang tâm địa hiểm ác với cái kiểu khôn khéo, ranh ma.
Tiếp đến là sự hung bạo, dữ dằn của đá sơng Đà, đó là những cửa tử đang mai

phục ẩn nấp để gieo rắc kinh hồng cho người lái đị. Bằng tri thức sâu rộng về
quân sự, võ thuật, thể dục, thể thao và điện ảnh, Nguyễn Tuân đã phác họa nên
một cuộc chiến đầy gay cấn như một quyển binh pháp về đánh trận trên sông Đà.
Đá ở đây được chia thành ba tuyến và năm cửa, bốn cửa tử và duy nhất chỉ một
cửa sinh.
Lịng sơng thì trắng xóa làm nổi bật những tảng đá đang bày thế trận, tảng nào,
hịn nào “trơng cũng ngỗ nghịch và như những vị tướng”, “có vị trơng oai
phong lẫm liệt”, “có vị thì như đang hất hàm bắt cái thuyền phải xưng tên xưng
tuổi trước khi giao chiến”. Có vị “lại lùi về một chút và thách thức cái thuyền có
giỏi thì tiến gần vào”.
Con thác khúc sông này mới độc áo, xảo quyệt làm sao! Nó như đang mai phục
để rồi đột nhiên nhổm cả dậy vồ lấy con thuyền nơi khúc sông ngoặt, khi thì nó
lại tỏ ra sơ hở để dụ con thuyền vào rồi bất ngờ quay lại đánh quật vu hồi. Khi
đánh giáp lá cà tì nó đâm thẳng vào hơng ông lái đò, bẻ gãy cán chèo, rồi đá trái
thúc gối vào bụng, giở đủ đòn âm, đòn tỉa, rồi túm lấy thắt lưng địi lật ngửa
bụng ơng lái đị trên trận nước. Nó vừa đánh vừa reo hị la hét vang động cả một
vùng sông nước hoang vu.

Tổng hợp: Download.vn

13


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

Đồng thời, khi viết về dịng sơng, Nguyễn Tn đã bộc lộ rõ mình là một nhà
văn với tình yêu quê hương đất nước tha thiết bởi trong văn chương nghệ thuật,
viết về sông núi là viết về giang sơn mà viết về giang sơn là viết về Tổ quốc.
Đây là tình yêu nhất quán trong cuộc đời cầm bút của nhà văn. Trước cách
mạng, tình yêu quê hương Tổ quốc của Nguyễn Tuân được bộc lộ một cách

thầm kín thơng qua tác phẩm “Thiếu q hương”.
Khơng chỉ dừng lại ở đó, ngịi bút của Nguyễn Tuân còn tập trung vào để miêu
tả cái vẻ đẹp lãng mạn, thơ mộng của dịng sơng Đà, nhất là đoạn sông ở phần
hạ lưu. Người yêu văn nhận thấy Đà giang hiện lên qua ngòi bút của Nguyễn
Tuân thơ mộng, lãng mạn, trữ tình, vơ cùng kiều diễm.
Nếu ở đoạn văn trên, Nguyễn Tuân miêu tả con sông Đà hung bạo với những
kiến thức nền chủ yếu là quân sự hay võ thuật cùng những câu văn ngắn, nhiều
động từ, nhiều thanh trắc thì đến đoạn văn này, Nguyễn Tuân chủ yếu sử dụng
kiến thức du lịch, kiến thức lịch sử, kiến thức văn học với câu văn vươn dài ra
như nhịp chèo khoan thai của thuyền tôi trôi trên sông Đà. Nếu để ý, người yêu
văn hẳn sẽ nhận thấy có đến mười bốn câu văn Nguyễn Tuân kết thúc toàn với
thanh bằng để tạo cảm giác mênh mang mềm mại.
Cái đẹp của sông Đà, mà cũng có lẽ cũng là nét đẹp trong tâm hồn Nguyễn
Tuân, hiện lên mỗi khác qua mỗi góc nhìn khác nhau. Khi nhà văn bay tạt
ngang sông Đà, từ trên cao nhìn xuống con sơng, điều đầu tiên nhìn thấy lại
chính là hình dáng như “cái dây thừng ngoằn ngoèo”, sau đó là “từng nét sơng
tãi ra trên đại dương đá lờ lờ bóng mây” rất tinh tế và ngưng đọng lại hình ảnh
“sơng Đà tn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây
trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo
đốt nương xuân”.

Tổng hợp: Download.vn

14


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

Và những lần sau nữa, khi Nguyễn Tuân “nhìn say sưa làn mây mùa xuân bay
trên sông Đà” hoặc lúc xuyên qua đám mây mùa thu mà nhìn xuống dịng nước

sơng Đà”, ơng thấy dịng sông hiện lên như một mỹ nhân hiền dịu đầy xuân sắc
với bao màu sắc biến đổi diệu kì: “mùa xn dịng xanh ngọc bích”, “mùa thu
nước sơng Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa”. Con
sơng tươi đẹp, sinh động biết bao chứ không phải là con sông đen như “thực dân
Pháp đã đè ngửa con sông ta ra đổ mực Tây vào mà gọi bằng một cái tên Tây
láo lếu”.
Và con sông Đà lại đẹp một kiểu khác nữa, khi Nguyễn Tuân dẫn người đọc đi
xuyên rừng đến. Ông đã gọi sông Đà đến ba lần tiếng “cố nhân”. Nguyễn Tuân
ấn tượng với cái màu loang loáng của mặt nước như trẻ con nghịch chiếu gương
vào mắt mình rồi bỏ chạy”. Và ông bất chợt phát hiện trong cái lấp lánh ấy
“sáng lóe lên một màu nắng tháng ba Đường thi “Yên hoa tam nguyệt há Dương
Châu”. Bờ bãi sông Đà rập rờn bay bao chuồn chuồn bươm bướm.
Nhà văn vui sướng đắm say khi hội ngộ cùng con sông. Nỗi niềm ấy được ơng
ví von như niềm vui khi thấy cái “nắng giịn tan sau kì mưa dầm”, “như nối lại
chiêm bao đứt quãng” – cái nắng sưởi ấm tình cảm thân thương, gần gũi của tác
giả trong cảm giác “đằm đằm ấm ấm như gặp lại cố nhân”.
Một lần nữa khi thuyền trôi ven bờ, tác giả đã phát hiện được thêm bao nhiêu vẻ
đẹp gợi cảm của con sông. Gây ấn tượng đầu tiên với người nghệ sĩ là sự tĩnh
lặng nhẹ nhàng: “Hình như từ đời Lí đời Trần đời Lê, quãng sông này cũng lặng
tờ đến thế mà thôi”. Con sông bây giờ không hẳn chỉ là của hiện tại, nó trơi
ngược về q khứ xa xưa với sự so sánh, liên tưởng đầy bất ngờ của tác giả:
“Bờ sông hoang dại như một bờ tiền sử.
Bờ sơng hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa”. Càng đọc, ta càng có
cảm giác như tác giả đã nhập thân làm một với cỏ cây sông nước, như say sưa
Tổng hợp: Download.vn

15


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

mê đắm với khơng gian nơi đây để cho hiện dần lên trước ống kính bao vẻ đẹp
sinh động: đó là “nương ngơ nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa”, là “cỏ gianh đồi
núi đang ra những nõn búp”, là “một đàn hươu vùi đầu ngốn búp cỏ gianh đẫm
sương đêm”. Đằng sau những dáng vẻ, những thực thể, màu sắc ấy, người ta
còn thấy một sức sống ngồn ngộn, tươi mới, trẻ trung đang ẩn nấp, đang ngầm
sinh sơi, chuyển động.
Kì ảo hơn nữa là khi nhà văn như đã nghe được tiếng nói của chú hươu: “thơ
ngộ ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương” cũng như dịng sơng “đang lắng nghe
những giọng nói êm êm của người xi”. Và từ hiện tại, ông mơ ước đến tương
lai nghe một “tiếng còi sương” hoặc “thèm được giật mình vì một tiếng cịi xúplê của một chuyến xe lửa đầu tiên” hòa nhập cùng dịng sơng “lững lờ như nhớ
thương”.
Có thể nói tâm hồn nhà văn như vỗ cánh cùng ước mơ sông Đà đẹp tươi hơn
trong ngày mới dựng xây. Càng về cuối bức tranh, sông Đà càng đẹp và sống
động với “áng cỏ sương”, rồi “đàn cá dầm xanh quẫy vọt lên mặt sông bụng
trắng như bạc rơi thoi” và “tiếng cá đập nước sông đuổi mất đàn hươu vụt biến”.
Cảnh thiên nhiên cứ mở rộng dần bằng vẻ đẹp vừa hiện thực vừa biến ảo trong
cái nhìn đắm mình trong thơ mộng của nhà văn.
Ta còn thấy hai nghệ thuật nhân hóa và so sánh được Nguyễn Tuân sử dụng một
cách rất nhuần nhụy. Ơng cảm nhận con sơng Đà và so sánh nó, ví von nó như
một áng tóc của người thiếu nữ vơ cùng lãng mạn, trữ tình, mĩ lệ: “như một áng
tóc trữ tình”… Đây được xem như đoạn thơ đẹp nhất trong tùy bút “Sông Đà”.
Đọc xong “Người lái đị sơng Đà”, gấp lại trang sách đã lâu nhưng những câu
văn đẹp như những vần thơ ấy vẫn giăng mắc, ở trọ mãi trong tâm hồn của mỗi
người yêu văn.

Tổng hợp: Download.vn

16

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

Nhà văn đã để cho dòng cảm xúc dào dạt thốt lên thành lời đối thoại im lặng với
thiên nhiên, bờ bãi ven sông, dường như con người muốn hòa vào cùng cảnh vật,
để chiêm ngưỡng vẻ đẹp đầy sức cuốn hút của dịng sơng. Ngòi bút nhà văn đến
lúc này mới thật sự tung hoành trong sự say sưa khám phá cội nguồn, kể về lịch
sử dịng sơng gắn với cuộc sống và con người Tây Bắc, những người đã đón
nhận những tặng vật hào phóng của sơng Đà.
Cảm xúc từ thực tại của Nguyễn Tn cịn khơi nguồn cho những mơ ước mang
tính dự báo về tương lai, biến sức mạnh của dòng sơng trái tính trái nết thành
nguồn thủy điện dồi dào. Rõ ràng, thực tại cuộc sống mới đã giúp cho Nguyễn
Tn có những dự cảm chính xác, có niềm tin vững chắc vào những con người
đang xây dựng một chế độ mới, đem lại sinh khí mới cho cuộc sống ở sơng Đà.
Với sự quan sát tinh tường, trí tưởng tượng phong phú và tư duy liên tưởng so
sánh bất ngờ kết hợp cùng việc sử dụng tài tình ngơn ngữ Tiếng Việt với các
cấu trúc câu trùng điệp, phối hợp linh hoạt và đầy sáng tạo các biện pháp tu từ,
tác giả đã làm nổi bật lên hình tượng con sông Đà như một biểu tượng về sức
mạnh dữ dội và vẻ đẹp hùng vĩ nhưng cũng đầy thơ mộng của thiên nhiên đất
nước. Hình tượng thiên nhiên này cũng chính là phơng nền cho sự xuất hiện và
tơn vinh vẻ đẹp của người lao động trong giai đoạn mới.
Qua đó, nhà văn cũng bộc lộ được sự tài hoa của mình khi liên tục sáng tạo nên
những dáng vẻ biến ảo khôn lường khiến người đọc phải ngạc nhiên, thán phục.
Đó là sự tài hoa thiên bẩm cùng với nền tảng là một vốn kiến thức uyên bác về
cả nghệ thuật lẫn cuộc đời, sự dày công quan sát, tìm hiểu đối tượng cần tiếp
cận, khám phá cũng như tình cảm man mác sâu nặng, đằm thắm và giàu sức
sống, đầy tươi trẻ dành cho Tổ quốc.
Tuỳ bút “ Người lái đị sơng Đà” là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ
thuật tài hoa uyên bác của nhà văn Nguyễn Tuân . Tác phẩm không chỉ ngợi ca
Tổng hợp: Download.vn

17


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

vẻ đẹp kì vĩ thơ mộng của thiên nhiên Tây bắc mà còn ca ngợi vẻ đẹp bình dị ,
anh hùng mà tài hoa của người dân lao động nơi đây . Qua đó, nhà văn Nguyễn
Tuân bộc lộ tình yêu đất nước , niềm tự hào hứng khởi, gắn bó tha thiết với non
sơng Việt Nam.

Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà - Mẫu 3
Nguyễn Tuân sinh năm 1910, mất năm 1987 là một nhà nghệ sĩ lớn của dân tộc
Việt Nam. Vốn là một người tri thức giàu lòng yêu nước lại am hiểu sâu rộng
nền văn hố dân tộc, ơng viết nên những tác phẩm rất mực uyên bác và giàu giá
trị. Nếu như trước cách mạng, văn học của Nguyễn Tuân chạm đến lòng người
bởi vẻ đẹp tài hoa của những con người "một thời vang bóng" như Huấn Cao thì
sau cách mạng, Nguyễn Tuân khiến người đọc rung cảm bởi sự tinh tế và tài
năng trong việc vẽ nên những nét đẹp gân guốc nhưng gần gũi, bình dị với thiên
nhiên và đời sống con người. Tuỳ bút "Người lái đị sơng Đà" là một thành cơng
tiêu biểu cho phong cách văn học ấy.
Trong tùy bút, Sông Đà hiện lên vừa hùng vĩ, kiêu sa, dữ dội lại vừa xinh đẹp,
dịu dàng, thơ mộng. Nguyễn Tuân đã miêu tả dịng sơng trên nhiều góc độ,
nhiều phương diện mà nhìn trên phương diện nào cũng thấy thấy đẹp, thấy u.
Khơng tĩnh lặng soi bóng hàng tre mỗi trưa hè, cũng không mang nét tư lự trong
từng hơi thể khi màn đêm buông xuống mà sông Đà hiện lên vô cùng sống động,
dữ dội và mãnh liệt. Nó như được xem là "kẻ thù số một của con người". Những
con thác lớn dữ dội, những gạn nước từ Vạn Yên về xuôi thật mênh mang. Hai
bờ sông dựng đá thành những vách hiểm trở khơn cùng. Nước và sóng xơ chồng
lên nhau như đang thi nhau phô bày tất cả vẻ dữ tợn, oai hùng của mình: "Có

vách đá thành chẹt lịng Sơng Đà như một cái yết hầu. Đứng bên này bờ nhẹ tay
ném hòn đá qua bên kia vách. Có quãng con nai con hổ đã có lần vọt từ bờ này
sang bờ kia”. Mặt sơng khi nhìn từ trên cao xuống là vô vàn những hút nước
Tổng hợp: Download.vn

18


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

như những trụ bê tơng. Dòng nước kêu lên thành những tiếng ghê rợn, khi thì
kêu lên như những cái giếng đang bị sặc nước, khi lại ằng ặc như tiếng dầu sôi”.
Tất cả dựng lên trước mắt ta thế hiểm trở và đầy rẫy những thách thức, nguy
hiểm mà ai đi qua cũng phải đối mặt. Sơng với tư thế hùng dũng và có phần bạo
ngược của mình sẵn sàng nhấn chìm bất kể ai không vững vàng tay lái trước
từng con con sông, khơng làm chủ trên chiến trận chinh phục dịng sơng. Bởi
vậy mà nó khiến bao con thuyền đi qua phải dè chừng, hoảng sợ, cố tránh né
những cạm bẫy mà sơng Đà bố trí sẵn: “Khơng thuyền nào dám men gần những
cái hút nước ấy, thuyền nào cũng trèo nhanh để lướt quãng sông”, biết bao
nhiêu bè gỗ đã phải chịu trận trước những hút sâu khổng lồ, biết bao nhiêu con
thuyền nghênh ngác phải tan xác dưới lịng sơng.
Vốn am hiểu sâu sắc cùng sự trải nghiệm của mình Nguyễn Tuân dùng những
ngôn từ mới lạ, lĩnh hoạt, độc đáo để miêu tả một dịng sơng Đà. Sơng Đà cũng
mang dáng dấp đẹp đẽ, dịu dàng và thơ mộng, uyển chuyển như vẻ đẹp của
người thiếu nữ chốn núi rừng Tây Bắc vậy. Sông Đà lúc này thật thơ và mơ
mộng, tình yêu như đang tràn với bao cảm xúc nồng nàn khó tả: “Con sơng Đà
tn dài, tn dài như một áng tóc trữ tình...cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt
nương xn". Vẻ đẹp của dịng sơng thật n bình, khơi gợi sự u thương, đưa
lịng người đến với những rung cảm trong tâm hồn mình, một sức hấp dẫn tuyệt
vời quá đỗi. Đôi lúc, sông Đà cũng có những cảm xúc, cũng nhớ, cũng thương

như bao người vậy. Vẻ đẹp trữ tình của dịng sơng cịn được thể hiện giữa thiên
nhiên, mây trời tạo nên nét riêng biệt không trộn lẫn, bởi vậy dù bất cứ lúc nào
nó cũng khiến người thưởng thức bị thu hút: "Tơi đã nhìn say sưa làn mây mùa
xn bay trên sơng Đà, tôi đã xuyên qua đám mây mùa thu mà nhìn xuống dịng
nước sơng Đà”. Khơng chỉ vậy, sơng Đà cịn khiến người ta thích thú bởi sắc
nước đổi thay theo mùa: “Mùa xn dịng xanh ngọc bích, chứ nước Sông Đà
không xanh màu xanh canh hến của Sông Gâm, Sông Lô. Mùa thu nước Sông

Tổng hợp: Download.vn

19


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa, lừ lừ cái màu đỏ
giận dữ ở một người bất mãn bực bội gì mỗi độ thu về".
Bờ sơng Đà cũng thật đẹp, thật ngọt ngào bởi hương vị của hoa, của bướm, của
chuồn chuồn, của những bãi ngô non đầu mùa hay những cơ giành vàng nõn
búp. Đó đây những đàn hươu đang thong thả gặm những bãi cỏ non tơ ướt đẫm
sương đêm, mọi vật như đang hòa mình trong nét tuyệt diệu của dịng sơng, tơ
điểm nên một vẻ đẹp gọi mời khiến lòng người thổn thức: "Con hươu thơ ngộ
ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương, chăm chăm nhìn tơi lừ lừ trơi trên một mũi
đị. Hươu vểnh tai, nhìn tơi khơng chớp mắt mà như hỏi tơi bằng cái nói riêng
của con vật lành: “Hỡi ông khách Sông Đà, có phải ông cũng vừa nghe thấy một
tiếng cịi sương?”. Sơng Đà như một "người cố nhân" lại như một" người nghệ
sĩ tài hoa". Qua cách miêu tả thật độc đáo với những cảm xúc chân thành, sự
trân trọng, nâng niu từ những điều bình dị, nhỏ nhặt, Nguyễn Tuân như khắc
hoạ nên một bức tranh thủy mặc của sơng Đà say đắm lịng người với vẻ tuyệt
vời, thân thương.

Cùng với hình tượng sơng Đà cá tính, đến với tác phẩm ta cịn cảm nhận được
hình ảnh người lái đò tài hoa, nghệ sĩ, điêu luyện trên dịng sơng. Người lái đị
ấy khơng phải là một chàng thanh niên trai tráng với thân hình vạm vỡ mà là
một ông già đã gần bảy mươi tuổi: “Trên dịng sơng Đà ơng xi, ơng ngược
hơn một trăm lần rồi, chính tay giữ lái độ sáu chục lần". Phải chăng những kinh
nghiệm qua bao cuộc hành trình suốt mười năm làm việc đã giúp ông trở nên
thuần thục, bản lĩnh và kiên trường đến như vậy: "Ông nhớ tỉ mỉ như đóng đanh
vào lịng đất tất cả những luồng nước của tất cả những con thác hiểm trở".
Người lái đò như một thứ "vàng mười" đã qua thử lửa: Cái đầu bạc quắc thước
ấy đặt trên một thân hình cao to và gọn quánh như chất sừng, chất mùn", con
người ông là con người của chốn sông nước hùng vĩ, trên ngực ông là những
"củ khoai nâu" in dấu những trận chiến vật vã với con sông Đà dữ dội, với tác
Tổng hợp: Download.vn

20


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

giả dường như đó là những tấm huy chương cao quý mình chứng cho sức lao
động của con người trong cơng việc của mình. Đứng trước những đợt sóng kinh
hồng, những thạch trận hiểm nguy, ông không hề sợ sệt mà trái lại càng bản
lĩnh thích thú hơn: "Ngoặt khúc sơng lượn, thấy sóng bọt đã trắng xóa cả một
chân trời đá... Và một mình một thuyền ông đã giao chiến như một vị dũng sĩ
đầy tài ba. Trải qua ba thạch trận bằng dũng cảm, mưu trí cả mình, người lái đị
đã chiến thắng , trở về với cảnh lao động và cuộc sống bình n: "Thế là hết
thác... Sơng nước lại thành bình. Đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hàng đá, nướng
ống cơm lam...".
Nguyễn Tuân đã mang đến cho nền văn học nước nhà một kiệt tác vô cùng độc
đáo, một phong cách nghệ thuật riêng biệt, uyên bác, tài hoa. Khép lại những

trang văn của tùy bút “Người lái đị sơng Đà”, em vẫn không nguôi cảm xúc
lâng lâng trong tâm hồn mình, có chăng, đó là những điều đẹp đẽ nhất mà văn
học đã mang lại, khơi gợi trong lòng mình những cảm xúc thẩm mỹ vơ cùng lớn.
Thật cảm ơn Nguyễn Tuân, một người nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp để nâng
niu những giá trị vững bền của đời sống lao động và của dân tộc.

Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà - Mẫu 4
Nguyễn Tuân được biết đến là một cây bút tài hoa, uyên bác, cả đời say mê tìm
kiếm vẻ đẹp của cuộc sống. Ơng có sở trường về thể loại tuỳ bút. Một trong
những sáng tác tiêu biểu của ông là tùy bút “Người lái đị sơng Đà”. Tác phẩm
dường như đã khắc họa vẻ đẹp đa dạng vừa hung bạo vừa trữ tình của con sơng
Đà và ca ngợi người lái đị giản dị mà kì vĩ trên dịng sơng.
Tuỳ bút “Người lái đị sơng Đà” đã được in trong tập tùy bút “Sơng Đà” (1960),
và gồm có 15 bài tuỳ bút và một bài thơ ở dạng phác thảo. Tác phẩm được viết
trong thời kì xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Đó chính là kết quả của
chuyến đi thực tế của nhà văn đến Tây Bắc trong kháng chiến chống Pháp, đặc
Tổng hợp: Download.vn

21


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

biệt là chuyến đi thực tế năm 1958. Nguyễn Tuân đã đi đến với nhiều vùng đất
khác nhau, sống với bộ đội, công nhân và đồng bào các dân tộc. Thực tiễn công
cuộc xây dựng cuộc sống mới ở vùng cao đã đem đến cho nhà văn nguồn cảm
hứng sáng tạo bất tận.
Có thể nói ngoài phong cảnh Tây Bắc uy nghiêm, hùng vĩ và tuyệt vời thơ
mộng, Nguyễn Tuân còn phát hiện những điểm quý báu trong tâm hồn con
người mà ông gọi là “thứ vàng mười đã được thử lửa, là chất vàng mười của

tâm hồn Tây Bắc.”
Qua tác phẩm đặc sắc “Người lái đị sơng Đà”, Nguyễn Tn với một tấm lịng
tự hào của mình đã khắc họa những nét thơ mộng, hùng vĩ nhưng khắc nghiệt
của thiên nhiên đất nước qua hình ảnh con sơng Đà hung bạo nhưng có lúc lại
hết sức trữ tình. Đồng thời, nhà văn dường như cũng phát hiện và ca ngợi chất
nghệ sĩ, sự tài ba trí dũng của con người lao động mới đó chính là chất vàng
mười đã qua thử lửa của đất nước trong xây dựng chủ nghĩa xã hội thơng qua
hình ảnh người lái đị sơng Đà. Từ đó mà nhà văn đã ca ngợi con sông Đà vừa
hung dữ nhưng cũng có lúc trữ tình, núi rừng Tây Bắc vừa hùng vĩ vừa thơ
mộng, đồng bào Tây Bắc cần cù, dũng cảm, rất tài tử và cũng rất tài hoa.
Người lái đò dường như đã hiện lên trước hết là một người lao động từng trải,
có nhiều kinh nghiệm đị giang. Hơn nữa lại có lịng dũng cảm, gan dạ, mưu trí,
nhanh nhẹn và cả sự quyết đốn nữa. Nguyễn Tuân thật tài tình khi đã đưa nhân
vật của mình vào ngay hồn cảnh khốc liệt mà ở đó, tất cả những phẩm chất ấy
được bộc lộ. Và nếu không phải trả giá bằng chính mạng sống của mình. Có lẽ
nhà văn gọi đây là cuộc chiến đấu gian lao của người lái đị trên chiến trường
sơng Đà, trên một qng thuỷ chiến ở mặt trận sơng Đà. Đó cịn chính là một
cuộc vượt thác đầy nguy hiểm đến tính mạng, diễn ra nhiều hồi, và cũng rất

Tổng hợp: Download.vn

22


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

nhiều đợt như một trận đánh mà ở đó dường như đối phương đã hiện ra diện
mạo và tâm địa của kẻ thù số một.
Dường như “Đá ở đây ngàn năm vẫn mai phục hết trong dịng sơng, hình như
mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này” có thể

thấy rằng mỗi lần có chiếc nào nhơ vào đường ngoặt sơng là ngay lập tức có
một số hịn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền”. Có thể nói Nguyễn Tuân như đã
dùng rất đắt cho việc sử dụng ngơn ngữ của mình bằng cách tả những hịn đá.
Ơng tả mặt của hịn đá nào dường như cũng trơng ngỗ ngược, hịn nào cũng
nhăn nhúm méo mó hơn cả cái mặt nước chỗ này…”. Con sông Đà đã giao việc
cho mỗi hòn. Và khi đi tới đây mới thấy rằng đây là nó bày thạch trận trên sơng.
Đám tảng hịn chia làm ba hàng chặn ngang trên sơng đòi ăn chết cái thuyền. Và
việc một cái thuyền đơn độc khơng cịn biết lùi đi đâu để tránh khỏi ra được một
cuộc giáp lá cà có đá dàn trận địa sẵn phía trước.
Dường như trong thạch trận ấy, người lái đò hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên
khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình. Khi con sơng Đà tung ra miếng địn
hiểm độc nhất đó chính là dùng nước bám lấy thuyền như đô vật túm thắt lưng
đặng lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt, ông lão vẫn
không hề nao núng, mà dường như vẫn giữ được sự bình tĩnh, đầy mưu trí. Lúc
này đây người lái đị bỗng như một vị chỉ huy, lái con thuyền vượt qua ghềnh
thác. Và ngay cả khi người lái đị bị thương, thì ông vẫn cố nén vết thương, hai
chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái, mặt méo bệch như cái luồng sóng đánh hồi
lùng, rồi cả đánh đòn tỉa, đánh đòn âm vào chỗ hiểm nữa. Nhưng khi mà người
lái đò “Phá xong cái trùng vi thạch trận thứ nhất”, không quản mệt nhọc thì
ngay lập tức người lái đị đã lại “phá ln vịng vây thứ hai”. Ơng lão lái đị
dường như cũng đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Và cho đến vịng
thứ ba, ít cửa hơn, bên phải bên trái đều là luồng chết cả, nhưng dường như lúc
này người lái đã chủ động “tấn công”: Cứ phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa
Tổng hợp: Download.vn

23


Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

giữa đó. Thuyền đã vun vút qua cổng đá cánh mở khép. Vút cửa ngoài rồi lại cả
cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi
nước, vừa xuyên vừa tự động lái được lượn được. Và dường như trong cuộc
chiến khơng cân sức ấy, người lái đị chỉ có một cán chèo, một con thuyền
khơng có đường lùi cịn dịng sơng dường như mang sức mạnh siêu nhiên thật
hung dữ của lồi thuỷ qi. Tuy nhiên, có thể nói rằng chính những cái kết cục
cuối thì với người lái đò vẫn chiến thắng, khiến cho bọn đá tướng tiu nghỉu bộ
mặt xanh lè vì phải chịu thua một con thuyền nhỏ bé.
Người lái đò hiển hiện trong tác phẩm chính là một người lao động vơ danh,
làm lụng âm thầm, giản dị, nhờ lao động mà chinh phục được dịng sơng dữ, trở
nên lớn lao, kì vĩ và người lái đò trở thành đại diện của CON NGƯỜI. Người
lao động chân chính đã chiến thắng thiên nhiên là nhờ ý chí kiên cường, bền bỉ,
quyết tâm mà chiến thắng sức mạnh thần thánh của thiên nhiên. Đó chính là yếu
tố làm nên chất vàng mười của nhân dân Tây Bắc.
Có thể nhận thấy nổi bật nhất, độc đáo nhất ở người lái đị sơng Đà là phong
thái của một nghệ sĩ tài hoa. Dường như khái niệm tài hoa, nghệ sĩ trong sáng
tác của Nguyễn Tuân có nghĩa rộng, không cứ là những người làm thơ, viết văn
mà cả những người làm nghề chẳng mấy liên quan tới nghệ thuật cũng được coi
là nghệ sĩ, nếu việc làm của họ dường như đã đạt đến trình độ tinh vi và siêu
phàm. Trong Người lái đị sơng Đà, tác giả Nguyễn Tuân đã xây dựng một hình
tượng người lái đò nghệ sĩ mà nhà văn trân trọng gọi là tay lái ra hoa. Nghệ
thuật được sử dụng đặc sắc ở đây là phải am hiểu và nắm chắc các quy luật tất
yếu của sơng Đà và vì làm chủ được nó nên có tự do.
Quy luật ở trên con sông Đà là thứ quy luật khắc nghiệt. Nếu như chỉ cần có
một chút thiếu bình tĩnh, thiếu chính xác, hay lỡ tay, quá đà đều phải trả giá
bằng mạng sống. Mà ngay ở những khúc sơng Đà khơng có thác lại dễ dại tay

Tổng hợp: Download.vn

24

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Người lái đị sơng Đà của Nguyễn Tn

dại chân mà buồn ngủ ngay. Chung quy lại, thì ở bất cứ nơi nào cũng hiểm nguy.
Ơng lão lái đị dường như vừa thuộc dịng sơng, thuộc quy luật của lũ đá nơi ải
nước hiểm trở này, vừa nắm chắc binh pháp của thần sơng thần đá. Có lẽ chính
vì thế, vào trận mạc, ông thật khôn khéo, bình tĩnh như vị chỉ huy cầm quân tài
ba. Dường như mọi giác quan của ông lão đều hoạt động trong sự phối hợp nhịp
nhàng, chính xác. Xong trận, lúc nào cũng ung dung, thanh thản như chưa từng
vượt thác: sóng thác xèo xèo tan ra trong trí nhớ. Sơng nước lại thanh bình. Và
trong đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn bàn về
cá anh vũ, cá dầm xanh, về những cái hầm cá hang ca mùa khô nổ những tiếng
to như mìn bộc phá rồi túa ra đầy tràn ruộng. Cũng như chả thấy ai bàn thêm
một lời nào về cuộc chiến thắng vừa qua nơi ải nước đủ tướng dữ quân tợn vừa
rồi cả. Như những nghệ sĩ chân chính, thì sau khi đã vắt kiệt sức mình để thai
nghén nên tác phẩm để đời thì không mấy ai tự tán dương về công sức của mình,
và chính nhà văn Nguyễn Tn đưa ra một lời nhận xét rằng “Cuộc sống của họ
là ngày nào cũng chiến đấu với sông Đà dữ dội, ngày nào cũng giành lấy sự
sống từ tay những cái thác, nên nó cũng khơng có gì là hồi hộp, đáng nhớ”.
Chính vì thế mà họ nghĩ thế lúc ngừng chèo. Phải chăng người lái đị anh hùng
có lẽ dễ thấy, nhưng nhìn người lái đị tài hoa thì chỉ có Nguyễn Tn mà thơi.
Tuỳ bút “Người lái đị sơng Đà” cịn chính là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách
nghệ thuật tài hoa uyên bác của nhà văn Nguyễn Tuân. Tác phẩm đặc sắc này
khơng chỉ ngợi ca vẻ đẹp kì vĩ thơ mộng của thiên nhiên Tây Bắc mà dường
như còn ca ngợi vẻ đẹp bình dị, anh hùng mà tài hoa của người dân lao động nơi
đây. Qua đó, nhà văn Nguyễn Tn đã có thể bộc lộ tình u đất nước, niềm tự
hào hứng khởi, gắn bó tha thiết với non sơng Việt.

Phân tích tác phẩm Người lái đị sông Đà - Mẫu 5

Tổng hợp: Download.vn

25