Giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực ở Việt Nam trong tiến trình hội nhập

Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 24/Quý III- 2010

GII PHP NNG CAO CHT LNG O TO NHN LC
VIT NAM TRONG TIN TRèNH HI NHP
PGS.TS. Lờ Thanh H
Phú Hiu trng i hc Lao ng Xó hi
Ngh quyt s 14/2005/NQ-CP ngy 02
thỏng 11 nm 2005 ca Chớnh ph v i
mi c bn v ton din giỏo dc i hc
Vit Nam giai on 2006 2020 ó ch rừ:
i mi giỏo dc i hc phi bo m
tớnh thc tin, hiu qu v ng b; la
chn khõu t phỏ, lnh vc u tiờn v c
s trng im tp trung ngun lc to
bc chuyn rừ rt. Vic m rng quy mụ
phi i ụi vi nõng cao cht lng; thc
hin cụng bng xó hi phi i ụi vi bo
m hiu qu o to; phi tin hnh i
mi t mc tiờu, quy trỡnh, ni dung n
phng phỏp dy v hc, phng thc
ỏnh giỏ kt qu hc tp; liờn thụng gia
cỏc ngnh, cỏc hỡnh thc, cỏc trỡnh o
to; gn bú cht ch v to ng lc
tip tc i mi giỏo dc ph thụng v
giỏo dc ngh nghip. Ch chng ny
th hin yờu cu tt yu phi nõng cao cht
lng o to i hc nc ta trong thi
gian ti m bo yờu cu hi nhp.
I. Mt s bt cp trong o to i

hc nc ta hin nay
1. Chng trỡnh o to
Cỏc chng trỡnh o to ca cỏc
trng i hc nc ta hin nay u
c xõy dng trờn chng trỡnh khung do
B Giỏo dc v o to ban hnh. u
im ca nú l giỳp chng trỡnh o to
ca cỏc trng t c s tng thớch v
cỏc kin thc ct lừi, to thun li cho vic
liờn thụng gia cỏc trng, nht l liờn
thụng dc. Tuy nhiờn, do phn kin thc

c quy nh cng trong cỏc chng trỡnh
khung cũn ln (trờn 50% tng thi lng)
nờn cỏc trng cũn gp nhiu khú khn
trong vic xõy dng chng trỡnh o to
c thự ca mỡnh. iu ny cú nh hng
khụng thun li n vic to dng thng
hiu o to.
Vic xõy dng chng trỡnh o to ca
cỏc trng i hc rt ớt khi cú s tham gia
ca ngi s dng lao ng. Khi m ngnh
o to mi, mt s trng gn nh sao
chộp chng trỡnh o to ca trng
khỏc. Ngoi ra, mt s trng khi xõy
dng chng trỡnh o to cũn da vo
kh nng ca i ng ging viờn hin cú
hay kh nng thuờ ging viờn ging dy.
Vỡ nhng lý do trờn nờn nhiu sinh viờn
sau khi tt nghip ó va tha va thiu

kin thc v khú tỡm c vic lm ỳng
ngnh o to.
Cỏc chng trỡnh o to ca hu ht
cỏc trng u cú ghi rừ mc tiờu. Tuy
nhiờn, mc tiờu o to ca cỏc chng
trỡnh cựng khi ngnh cũn cha rừ rng, c
th v khỏ ging nhau. Ngoi ra, chng
trỡnh o to ca mt s trng cũn chộp
gn nh y nguyờn mc tiờu o to c
ghi trong chng trỡnh khung ca B Giỏo
dc o to.
Rt ớt trng dnh s quan tõm c bit
cho vic sa i ni dung chng trỡnh o
to cỏc ngnh hc trong quỏ trỡnh o to
phự hp hn vi nhu cu ca th trng
15


Nghiên cứu, trao đổi
lao ng v nhu cu hi nhp quc t.
Nguyờn nhõn chớnh ca vn ny chớnh
l tõm lý ngi i mi, tõm lý bo th hoc
cha cỏc ngun lc cn thit (nhõn lc,
vt lc, ti lc) thc hin s i mi.
Mt vn khỏc cn nhn mnh l khi
xỏc nh a im lm vic ca sinh viờn
sau khi ra trng, cỏc trng i hc
thng t ra yờu cu khỏ cao, chng hn,
sinh viờn tt nghip phi va cú th lm
vic cỏc doanh nghip, va cú th lm

vic cỏc t chc chớnh ph v t chc
NGO, cỏc vin nghiờn cu, cỏc trng i
hc, nờn dn n tỡnh trng l mụn hc
no cng thy cn thit phi a vo
chng trỡnh o to. n khi thng nht
c tờn cỏc mụn hc cn phi a vo
chng trỡnh o to, vic xỏc nh thi
lng mụn hc cng gp phi ro cn. Cỏc
b mụn u cho rng mụn hc mỡnh m
nhn l rt cn thit v nht thit phi c
dnh s tit (hoc tớn ch) cao mi cú th
m bo cht lng o to. iu ú dn
n vic tha hip trong vic xõy dng
chng trỡnh o to m hu qu ca nú ụi
khi l mt s chng trỡnh o to cú tng
s n v hc trỡnh (hoc tớn ch) quỏ cao.
Bờn cnh ú, cú trng li xut phỏt t
quan im l phi lm sao cho sinh viờn
ca mỡnh ra trng sm chp c hi
vic lm. Do vy, s n v hc trỡnh (hoc
tớn ch) c mc cn di (ngha l
chng trỡnh o to h i hc ch cũn
khong 180 n v hc trỡnh). iu ny,
theo mt s trng l tit kim c chi
phớ tr cho ging vt gi v tit kim
nhõn lc, l mt trong cỏc gii phỏp
tng thu nhp cho giỏo viờn. iu ú dn
n vic ct gim thi lng ca mt s

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 24/Quý III- 2010

mụn hc, ni dung o to thiu tớnh
chuyờn sõu v cht lng o to gim.
2. T chc o to
Hin nay, hu ht cỏc trng i hc
u thc hin hai loi hỡnh o to l chớnh
quy v va lm va hc. Ngoi ra, mt s
trng cũn t chc thờm cỏc hỡnh thc
khỏc nh o to liờn thụng, t xa. Theo
quy nh thỡ dự o to theo hỡnh thc no
thỡ cht lng o to u nh nhau. Tuy
nhiờn, trờn thc t, cht lng o to ca
cỏc loi hỡnh o to phi chớnh quy cũn cú
nhiu iu cn xem xột. Tỡnh trng ny l
do thi gian o to thc t v ni dung
o to ca cỏc chng trỡnh o to phi
chớnh quy thng b rỳt ngn. Mt khỏc,
yờu cu ca kim tra, thi ht mụn i
vi cỏc loi hỡnh o to ny cng thng
thp hn so vi o to chớnh quy; vic coi
thi, chm thi cng d dói hn.
Vic i mi phng phỏp dy v hc
ó c cỏc trng i hc thc hin t rt
lõu. Tuy nhiờn, hot ng ny nhiu
trng vn cũn mang tớnh hỡnh thc v
mi ch i mi c cỏch thc ch khụng
phi phng phỏp dy hc. Nh c
trang b nhiu thit b in t h tr cho
dy hc, mt s ging viờn ó thay th vic
ghi bng v c chộp bng vic nhỡn mn
hỡnh v c li cho sinh viờn chộp. Phng

phỏp ging dy nh vy ó lm hn ch
ỏng k tớnh ch ng, sỏng to ca sinh
viờn. Theo s liu iu tra ca Trung tõm
m bo cht lng o to v nghiờn cu
phỏt trin giỏo dc vo nm 2005 i vi 6
trng i hc ln nc ta14, cú n 89,5%
sinh viờn tha nhn rng thnh thong hoc
14

i hc quc gia H Ni, Giỏo dc i hc Cht lng v ỏnh giỏ, 2005 (trang 247).

16


Nghiên cứu, trao đổi
thng xuyờn chộp li hon ton li ging
ca ging viờn. Tỡnh trng th ng ca
sinh viờn cũn c th hin vic tham
gia phỏt biu trờn lp. Cng trong cuc
iu tra ny, 72,1% sinh viờn núi rng
him khi hoc khụng bao gi ch ng
phỏt biu. Ngoi ra, mt im quan trng
khỏc trong vic t chc o to i hc
hin nay l vic thi gian lờn lp ca sinh
viờn vn chim t l ln trong tng thi
lng ca tng mụn nờn cha khuyn
khớch nhiu c hot ng t hc. Mc
dự s gi hc dnh cho sinh viờn tho lun
v trỡnh by cỏc trng i hc ó tng
lờn ỏng k trong thi gian gn õy song

vic hng dn tho lun, trỡnh by v
nh hng cho sinh viờn vn cha t
c kt qu mong mun. Nguyờn nhõn
ch yu dn n vn ny l do gn õy,
nhiu trng phỏt trin quỏ núng, phi
tuyn thờm nhiu ging viờn tr v cho
phộp nhng ging viờn cũn thiu cỏc kin
thc, k nng, kinh nghim cn thit ging
dy i hc. Nhng ging viờn ny ch yu
c hc dng th ng nờn hoc vn ging
dy theo cỏch th ng, hoc nu b buc
phi dy theo phng phỏp ly ngi hc lm
trung tõm thỡ ging vi cht lng thp.
Mt vn khỏc cng cn nhn mnh l
nhng ngi lm cụng tỏc o to cha cú
bin phỏp hu hiu khuyn khớch v
thm chớ l buc sinh viờn t hc tp,
nghiờn cu. Trong Hi ngh tng kt o
to i hc c tin hnh thỏng 10/2009
Trng i hc Lao ng Xó hi, cu
sinh viờn i hc ó nhn mnh, h cn
c to sc ộp cao v sc ộp liờn tc
trong hc tp. Song trờn thc t, cỏc ging
viờn li ớt khi to sc ộp cho sinh viờn bi
tõm lý s b sinh viờn phn i, nht l

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 24/Quý III- 2010
trong iu kin cỏc trng ang tin hnh
hot ng sinh viờn ỏnh giỏ ging viờn.
Hot ng kim tra, ỏnh giỏ kt qu

hc tp ca sinh viờn cú hai chc nng
chớnh l (1) cho im xp loi v (2) thỳc
y, h tr, nh hng cho ngi hc.
Nhiu trng i hc mi coi trng chc
nng th nht ca kim tra, ỏnh giỏ. Vic
kim tra, ỏnh giỏ kt qu hc tp sinh
viờn vn theo ỏp ỏn rp khuụn nờn cng
gúp phn hn ch i s c lp, sỏng to
ca sinh viờn.
Mt bt cp khỏc cú liờn quan n c
ni dung chng trỡnh cng nh vic t
chc o to bc i hc chớnh l vic
quỏ trỳ trng n kin thc hn lõm m coi
nh kin thc thc t v k nng lm vic.
Sinh viờn ch yu mi c hc qua sỏch
v, ti liu, ớt cú c hi c thc hnh
nờn sau khi ra trng thng mt mt
khong thi gian di lm quen vi thc
t. Nhiu sinh viờn tt nghip loi khỏ, gii
nhng khụng bit cỏch vit n xin vic;
sinh viờn tt nghip ngnh k toỏn nhng
khụng bit phõn bit hoỏ n gi v hoỏ
n tht; sinh viờn c 10 im mụn hc
kinh t vi mụ nhng khụng bit cỏch tớnh
toỏn ng cu trong thc t ca mt hng
hoỏ no ú
3. Ging viờn
Mc dự trit lý giỏo dc hin i coi
ngi hc l trung tõm nhng ai cng tha
nhn rng ngi dy cú vai trũ quan

trng i vi cht lng o to i hc.
Tuy nhiờn cht lng ca ging viờn i
hc hin nay vn cũn nhiu bt cp. Mt
thc t hin nhiờn l t l ging viờn cú
trỡnh cao (tin s, PGS, GS) v t l
ging viờn cú thõm niờn ging dy cao
17


Nghiên cứu, trao đổi
ang ngy cng gim i m nguyờn nhõn
chớnh l s ri b ca mt s ging viờn cú
trỡnh cao hoc cú tim nng phỏt trin
tt sang ch lm vic mi cú thu nhp
cao hn v s phỏt trin quỏ núng ca cỏc
trng dn n mt s trng phi tuyn
t ging viờn. Mt thc t khỏc cng cn
cp n l khi tuyn ging viờn mi,
nhiu sinh viờn gii d kin tuyn ó
khụng la chn vic li trng m i tỡm
kim c hi vic lm ni khỏc bi lý do
thu nhp thp. Ngoi ra, cng do thu nhp
thp nờn mt s ging viờn khụng chỳ tõm
nhiu vo vic nõng cao cht lng ging
dy ca nhng gi hc c tr lng theo
quy nh. Hn na, hu ht ging viờn i
hc phi lm thờm, dy thờm nờn khụng cú
nhiu thi gian su tm, nghiờn cu
ti liu nõng cao trỡnh v cht
lng ging dy.

II. Mt s khuyn ngh v gii phỏp
nõng cao cht lng o to i hc
nc ta trong thi gian ti
1. V chng trỡnh o to
i vi B Giỏo dc v o to:
- Nờn gim bt phn kin thc bt buc
trong chng trỡnh khung to iu kin
ch ng hn cho cỏc trng. Cú th i
mi vic xõy dng chng trỡnh khung
theo hng quy nh v chun kin thc,
k nng c cụng nhn tt nghip cũn
chng trỡnh o to c th s do cỏc
trng t xõy dng.

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 24/Quý III- 2010
u ra, theo ú, thit k chng trỡnh
o to theo chun u ra, cỏc trng cn
thu thp thụng tin v nhng kin thc, k
nng v thỏi t c ca sinh viờn sau
khi c o to t cỏc nhúm i tng cú
liờn quan, gm: ngi s dng lao ng,
sinh viờn (sinh viờn ang hc v sinh viờn ó
i lm), ging viờn, gia ỡnh sinh viờn,
Cng cn cú quy nh rừ, mc tiờu ca
tng chng trỡnh o to cn c vit c
th, rừ rng v nht thit phi th hin
c tớnh c thự ca mi chng trỡnh
o to so vi cỏc chng trỡnh khỏc thuc
cựng khi ngnh.
i vi cỏc trng:

- Nờn thit lp cỏc kờnh cn thit
giỳp cho vic cp nht thụng tin phn hi
t phớa ngi s dng lao ng, sinh viờn
ang hc, sinh viờn ó tt nghip ra
trng, v chng trỡnh o to ca nh
trng. T ú xỏc nh nhng kin thc,
k nng, thỏi cn iu chnh, sa i,
cp nht v b sung trong chng trỡnh
o to. Cỏc phng phỏp cú th s dng
l iu tra xó hi hc hoc m Hi ngh,
Hi tho v iu chnh chng trỡnh o to
vi s tham gia ca cỏc bờn liờn quan v.v
- Nờn cp nht trong cỏc chng trỡnh
o to quc t v s thay i ca cỏc
chng trỡnh ny, xỏc nh nhng ni dung
cú th a vo chng trỡnh o to ca
trng mỡnh tng tớnh hi nhp.

- Cn cú quy nh bt buc v s tham
gia ca ngi s dng lao ng khi cỏc
trng i hc xõy dng chng trỡnh o
to ca mỡnh.

- Nờn xõy dng quan im v chin
lc o to riờng ca trng, t ú to ra
chng trỡnh v ni dung o to mang sc
thỏi riờng. Khụng nờn t ra quỏ nhiu mc
tiờu cho mt chng trỡnh o to.

- Trong tng lai gn, nờn quy nh vic

thit k, xõy dng chng trỡnh o to
phi c thc hin da trờn cỏc chun

- Nờn xõy dng ch khuyn khớch
hu hiu k c vt cht v tinh thn cho
vic vit, iu chnh, sa i, b sung giỏo
18


Nghiên cứu, trao đổi
trỡnh, chng trỡnh ging dy khuyn
khớch s i mi, hn ch sc . Chng
hn, iu chnh tng kinh phớ biờn son,
xõy dng ch thng i vi cỏc cỏ
nhõn tớch cc tham gia i mi chng
trỡnh o to v.v
2. V t chc o to
B Giỏo dc v o to cn tng cng
cỏc bin phỏp kim soỏt c vic t
chc, ỏnh giỏ v kim nh cht lng
o to cỏc hỡnh thc o to khỏc nhau
(chớnh quy, ti chc v liờn thụng). Cụng
khai húa cỏc kt qu ỏnh giỏ ny to
sc ộp cho cỏc trng buc phi nõng cao
cht lng o to.
i vi cỏc trng, vic i mi ny
cn c thc hin theo hng sau:
- Quỏ trỡnh dy hc phi c t chc
trờn c s thc s coi ngi hc l trung
tõm. Cỏc trng i hc phi coi ngi hc

l thng v l ch th ca nhn thc
nờn vic t chc o to cn cao tớnh tớch
cc, ch ng, sỏng to ca sinh viờn.
- Quỏ trỡnh o to i hc phi m
bo s cõn i, hi ho t c 4 mc
tiờu c bn hay bn tr ct ca giỏo dc m
UNICEF ó a ra: (1) hc bit; (2) hc
lm; (3) hc cựng chung sng v (4)
hc t khng nh mỡnh.
- Vic i mi phng phỏp dy hc
phi c thc hin theo hng cú s kt
hp ca nhiu phng phỏp khỏc nhau
(thuyt trỡnh, cựng tham gia, tho lun/
tỡnh hung) i vi nhng ni dung
khỏc nhau.
- Gim bt thi gian lờn lp v tng
thờm thi gian dnh cho t hc, thc hnh
ca sinh viờn. Tng ỏp lc hc tp cho sinh

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 24/Quý III- 2010
viờn v cú c ch khuyn khớch thụng qua
cỏc hot ng nh thng im quỏ trỡnh,
cng im rốn luyn, min thi v.v cho
snh viờn.
- Hot ng kim tra, ỏnh giỏ phi m
bo thc hin c c hai chc nng nh
ó cp trờn, trong ú tu c im ca
mi mụn hc m cú s kt hp cỏc hỡnh
thc ỏnh giỏ cho phự hp. c bit, tiờu
chớ kim tra, ỏnh giỏ cn c xem xột

trờn hai mt l tớnh chớnh xỏc v tớnh
hp lý. Mun vy, i vi cỏc mụn hc
chuyờn ngnh thỡ vic thi ht mụn nờn
c thc hin di hỡnh thc vit tiu
lun hay trỡnh by kt qu nghiờn cu thc
t. Khi chm im nờn c bit chỳ ý n
vic thng im cho s sang to.
- Nờn thit lp mng li o to liờn
kt gia trng v doanh nghip, xõy dng
chng trỡnh thc hnh ca sinh viờn ti
doanh nghip sao cho vic thc hnh ca
sinh viờn ti doanh nghip cú mang li li
ớch thc t cho doanh nghip.
3. V ging viờn
thu hỳt v gi chõn c nhõn ti
lm ging viờn, ch tin lng ca
ging viờn i hc phi c ci cỏch theo
hng th hin ỳng giỏ tr, quan h cung cu trờn th trng lao ng v m bo
mc sng cho i ng ging viờn i hc.
Cỏc trng khụng nờn phỏt trin quy mụ
o to quỏ núng. Khụng nờn tuyn ging
viờn t v phi ht sc quan tõm n vic
o to ging viờn, i x tt vi ging
viờn v quan tõm n vic to sõn cho
ging viờn, qua ú giỳp h cú s phỏt trin
nhanh v ngh nghip./.

19