Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland

Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland
1
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland
Liên hiệp Vương quốc Đại Anh và Bắc Ireland¹
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
Khẩu hiệu
Dieu et mon droit ³
(Tiếng Pháp: "Chúa và quyền của tôi")
Quốc ca
God Save the Queen 4
Thủ đô
London (Luân Đôn)
51°30′B, 0°7′T [1]
Thành phố lớn nhất London
Ngôn ngữ chính thức
Tiếng Anh de facto 5
Chính phủ Quân chủ lập hiến
- • Nữ hoàng
 • Thủ tướng
Elizabeth II
David Cameron (Đảng Bảo thủ)
Thành lập
Diện tích
- Tổng số 244.820 km² (hạng 77)
- Nước (%) 1,34%
Dân số
- Ước lượng 2004
59.834.900 [2] (hạng 21)
- Điều tra 2009 61.113.205 (hạng 21)
- Mật độ 246,5 /km² (hạng 33)
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland

2
GDP (PPP) Ước tính 2006
- Tổng số 1.825,837 tỷ Mỹ kim (hạng 6)
- Theo đầu người 35.051 đô la (hạng 11)
HDI (2003) 0,939 (cao) (hạng 15)
Đơn vị tiền tệ Đồng bảng Anh (GBP)
Múi giờ GMT (UTC+0)
- Mùa hè (DST) BST (UTC+1)
Tên miền Internet
.uk 7
Mã số điện thoại +44
• Vương quốc đã công nhận vài ngôn ngữ khác như ngôn ngữ miền bản địa dưới Hiến chương Âu Châu về Ngôn ngữ Miền và Thiểu số. Trong
những ngôn ngữ này, tên chính thức của Vương quốc là:
• Tiếng Scots: Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Ireland
• Tiếng Wales: Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
• Tiếng Gaelic: An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn a Tuath
• Tiếng Gaeilge: Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Tuaisceart na hÉireann
• Tiếng Cornwall: An Rywvaneth Unys a Vreten Veur hag Iwerdhon Glédh
• Cũng có phiên bản để sử dụng ở Scotland; xem Hoàng hiệu Vương quốc Anh để biết thêm chi tiết.
• Khẩu hiệu hoàng gia của Scotland là Nemo Me Impune Lacessit (Tiếng Latinh: "Không ai khiêu khích tôi mà không bị trừng phạt.")
• Không chính thức.
• Các ngôn ngữ được nhận chính thức: tại Wales, tiếng Wales, và tại Scotland, tiếng Gaelic Scotland sau một đạo luật vào năm 2005. Đôi khi
tiếng Pháp Norman cũng được dùng chính thức.
• Thành lập dưới tên Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland. Tên đổi thành Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland vào năm 1927.
• Theo ISO 3166-1 mã quốc gia là "GB" (viết tắt của "Great Britain"), nhưng chưa sử dụng .gb.
Liên hiệp Vương quốc Đại Anh và Bắc Ireland (tiếng Anh: United Kingdom of Great Britain and Northern
Ireland, tên gọi ngắn là United Kingdom, viết tắt là UK) là một quốc gia nằm ở phía tây bắc châu Âu. Liên hiệp
Vương quốc Anh và Bắc Ireland bao gồm 4 phần chính là Anh (England), Scotland, Wales và Bắc Ireland. Ngoài ra
Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland còn bao gồm một số hòn đảo và quần đảo khác tại nhiều nơi trên thế giới.
Vương quốc này có chung đường biên giới với Ireland. Theo số liệu tháng 7 năm 2007, dân số của vương quốc là

60.776.238 người[3] , mật độ dân số khoảng 246 người/km².
Phần lớn địa hình Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland là những vùng đất thấp xen kẽ với núi non. Do nằm ở vĩ
độ trung bình và chịu ảnh hưởng của hải lưu Gulf Stream, vương quốc có một khí hậu khá ôn hòa và lượng mưa
tương đối lớn. Tại nước này thường hay xảy ra bão tuyết và lũ lụt.
Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam ngày 1 tháng 9 năm 1973.
Trong tiếng Việt, Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland còn được gọi tắt là Vương quốc Liên hiệp Anh,
Vương quốc Anh (mặc dù có thể lẫn lộn với Đại Anh, hoặc ngắn gọn là Anh (mặc dù Anh chỉ là 1 trong 4 vùng
chính của Vương quốc). Trong phiên âm Hán-Việt, Great Britain được phiên thành Đại Bất Liệt Điên nhưng cách
dùng này được ít người biết và sử dụng, đôi khi viết Đại Anh.
Lịch sử
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland hiện tại là liên minh sau chót của hàng loạt những liên minh từng được
thành lập trong vòng 300 năm qua. Vương quốc Scotland và Vương quốc Anh từng tồn tại với tư cách các quốc gia
độc lập với hoàng gia và các cơ cấu chính trị riêng biệt từ thế kỷ thứ 9. Xứ Wales cũng từng một thời là lãnh thổ độc
lập đã rơi vào tầm kiểm soát của hoàng gia Anh từ sau Đạo luật Rhuddlan năm 1284, và chính nó cũng trở thành một
phần của Vương quốc Anh theo các điều luật trong Đạo luật Wales 1535[4] . Theo Đạo luật liên minh 1707, các nước
Anh và Scotland, vốn từng là các quốc gia liên minh riêng biệt từ năm 1603, đã đồng ý thành lập một liên minh
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland
3
chính trị gọi là Vương quốc Đại Anh (Kingdom of Great Britain)[5] .
Đạo luật liên minh 1800 đã thống nhất Vương quốc Đại Anh với Vương quốc Ireland, nước này đã dần rơi vào vòng
kiểm soát của Anh từ giai đoạn 1541 - 1691, để hình thành nên Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland[6] . Nước Cộng
hòa Ireland hiện nay tuyên bố độc lập năm 1922 sau khi tách khỏi hòn đảo Ireland từ hai năm trước đó, sáu trong số
chín hạt của tỉnh Ulster vẫn nằm trong Vương quốc Anh, sau này đã đổi thành tên hiện nay năm 1927[7] .
Đế quốc Anh năm 1897
Là một cường quốc công nghiệp và hàng hải trong thế kỷ 19, Liên
hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland thường được gắn liền với
danh hiệu quốc gia góp phần "hình thành lên thế giới hiện đại"[8] ,
khi đóng vai trò quan trọng hàng đầu trong việc phát triển các tư
tưởng về sở hữu, chủ nghĩa tư bản và dân chủ nghị viện phương
Tây cũng như có những đóng góp to lớn trong văn học, nghệ thuật,

khoa học và công nghệ. Ở thời cực thịnh, Đế quốc Anh trải dài
trên hơn một phần tư bề mặt Trái Đất và chiếm một phần ba dân số
thế giới, biến nó trở thành đế chế lớn nhất trong lịch sử. Tuy nhiên,
nửa đầu thế kỷ 20, sức mạnh của nó dần suy giảm sau những hậu
quả của Thế chiến thứ nhất và thứ hai. Nửa sau thế kỷ 20, đế quốc
này tan rã và Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland đã tái lập
lại hình ảnh quốc gia thịnh vượng và kinh tế phát triển của mình hiện nay.
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland đã trở thành một thành viên Liên minh Châu Âu từ năm 1973. Thái độ
của chính phủ hiện tại về việc hội nhập sâu thêm vào tổ chức này hiện không thống nhất[9] , khi Đảng Bảo thủ ủng
hộ việc thu hồi một số quyền lực lại cho quốc gia[10] . Chính phủ Anh cũng chưa quyết định việc sử dụng đồng tiên
chung euro. Kế hoạch tổ chức cuộc trưng cầu dân ý về vấn đề này chỉ được thực hiện nếu và khi thử nghiệm ở năm
nền kinh tế cho thấy việc gia nhập Eurozone mang lại hiệu quả[11] .
Chính phủ và chính trị
Nữ hoàng Anh Elizabeth II
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland theo chế độ quân chủ
lập hiến, quyền hành pháp do Thủ tướng và các bộ trưởng nội các
đứng đầu các bộ đảm nhận nhân danh Hoàng gia. Nội các, gồm
thủ tướng và các bộ trưởng tạo thành Chính phủ của Nữ hoàng.
Các bộ trưởng là thành viên Nghị viện và chịu trách nhiệm trước
cơ quan này, cơ quan lập pháp, theo truyền thống được coi là cơ
quan quyền lực "tối cao" (có nghĩa là có khả năng phán xét mọi
vấn đề pháp luật và không bị hạn chế quyền lực theo những quyết
định của các cơ quan tiền nhiệm). Liên hiệp Vương quốc Anh và
Bắc Ireland là một trong số ít quốc gia trên thế giới hiện nay
không có một hiến pháp đã được hệ thống hoá, thay vào đó họ sử
dụng các luật lệ truyền thống và các đoạn luật hiến pháp rời rạc[12]
.
Tuy người đứng đầu hoàng gia vẫn là nguyên thủ quốc gia và trên
lý thuyết nắm mọi quyền hành pháp, nhưng chính thủ tướng là
lãnh đạo chính phủ. Chính phủ chịu trách nhiệm chính trước Hạ

viện, và theo quy định của thỏa ước hiến pháp, cơ quan này có
trách nhiệm bầu ra thủ tướng. Đa số các thành viên nội các thuộc
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland
4
Hạ viện, số còn lại thuộc Thượng viện. Tuy nhiên, các bộ trưởng không bắt buộc phải là thành viên Nghị viện, dù
theo tục lệ hiện nay các bộ trưởng đều là thành viên Nghị viện. Hệ thống chính phủ Anh được áp dụng ở nhiều nơi
trên thế giới - một di sản từ thời quá khứ thực dân — chủ yếu tại các quốc gia trong Khối Thịnh vượng chung Anh.
Thành viên Nghị viện (Member of Parliement) chiếm đa số trong Hạ viện thường là phái có quyền chỉ định thủ tướng
- thường là lãnh đạo của đảng lớn nhất hay, nếu không có đảng nào chiếm đa số, là liên minh lớn nhất. Thủ tướng
hiện nay là David Cameron, thành viên của Đảng Lao động, đã lên nắm quyền vào tháng 6 năm 2007.
Tại Anh, hoàng gia trên lý thuyết nắm nhiều quyền lực rộng rãi, nhưng vai trò chính thức của Vua/Nữ hoàng, chủ
yếu chỉ là về mặt nghi lễ[13] . Hoàng gia là một phần không thể tách rời của Nghị viện (như "Crown-in-Parliament")
và trên lý thuyết trao cho Nghị viện quyền nhóm họp và soạn thảo luật. Một Điều luật Nghị viện không thể trở thành
luật cho tới khi nó được hoàng gia ký phê chuẩn (được gọi là Phê chuẩn của Hoàng gia), dù không một điều luật nào
của Nghị viện từng bị hoàng gia bác bỏ từ thời Nữ hoàng Anne năm 1708[14] . Dù đã có ý kiến về việc bãi bỏ hoàng
gia, uy tín của họ trong lòng dân chúng Anh vẫn còn rất lớn. Số người ủng hộ một Nhà nước Anh cộng hoà thường
thay đổi trong khoảng 15% tới 25% dân số, với khoảng 10% chưa quyết định hay không quan tâm[15] . Người đứng
đầu hoàng gia hiện là Nữ hoàng Elizabeth II; bà lên kế vị ngôi năm 1952 và chính thức trở thành Nữ hoàng năm
1953.
Nghị viện là cơ quan lập pháp của Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland. Đây là cơ quan lập pháp duy nhất của
Vương quốc, theo học thuyết chủ quyền tối cao nghị viện (tuy nhiên, những câu hỏi về vấn đề chủ quyền tối cao
cũng đã được đặt ra vì vấn đề gia nhập Liên minh Châu Âu[16] ). Nghị viện Anh theo chế độ lưỡng viện, gồm Hạ
viện do bầu cử và Thượng viện, với đa số thành viên được chỉ định. Hạ viện có quyền lực cao hơn. 646 thành viên
Hạ viện được bầu cử trực tiếp từ những khu vực bầu cử với chỉ duy nhất một người được trúng cử. Khu vực bầu cử
được quy định theo số dân. Thượng viện có 724 thành viên (dù con số này không cố định), gồm những quý tộc thừa
kế (Ghi chú: Đạo luật Thượng viện 1999 đã bãi bỏ quyền thừa kế quý tộc và chỉ cho phép giữ lại 92 ghế như vậy),
quý tộc trọn đời và các giám mục của Nhà thờ Anh. Nhà thờ Anh là nhà thờ tại Anh và đã được nhà nước công
nhận[17] .
Cung điện Westminster, trên bờ sông Thames, London, là trụ sở
Nghị viện Anh

Từ thập niên 1920, hai đảng chính trị lớn nhất tại Anh
là Đảng Lao động (Labour), theo xu hướng dân chủ xã
hội), và Đảng Bảo thủ (Conservative), theo chủ nghĩa
bảo thủ. Dù các chính phủ liên minh và chính phủ thiểu
số thỉnh thoảng cũng xuất hiện trong thời gian ngắn, hệ
thống bầu cử đa số được áp dụng cho những cuộc tổng
tuyển cử có khuynh hướng duy trì sự thống trị chính trị
của hai đảng đó, dù trong thế kỷ vừa qua mỗi đảng đều
từng có lúc phải dựa vào một phe phái thứ ba nhằm
chiếm đa số trong Nghị viện[18] . Đảng Dân chủ Tự do
(Liberal Democrat) là đảng lớn thứ ba tại Nghị viện
Anh và đang nỗ lực kêu gọi cải cách hệ thống bầu cử
nhằm lật đổ sự thống trị của hai đảng kia[19] .
Dù nhiều người ở Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc
Ireland tự coi mình là "British" cũng như "English", "Scottish" "Welsh" hay "Irish" (và ngày càng có nhiều người
khác tự coi mình là "Afro-Caribbean", "Indian" hay "Pakistani"), thì từ lâu cũng đã xuất hiện tư tưởng chia rẽ quốc
tịch tại Scotland và xứ Wales cũng như bên trong cộng đồng Cơ đốc giáo ở Bắc Ireland[20] [21] [22] . Nền độc lập cho
Cộng hoà Ireland năm 1922 là giải pháp một phần duy nhất cho cái đã từng được goi là "Irish Question" trong thế kỷ
19, và những ý kiến trái chiều về việc thống nhất Ireland hay tiếp tục ở lại bên trong Vương quốc đã gây ra những
xung đột dân sự và chính trị cũng như sự bất ổn cho tới tận ngày nay.
Dù những khuynh hướng quốc gia (đối lập với liên minh) đã ngày càng tăng ở Scotland và xứ Wales, với việc thành
lập Đảng Quốc gia Scotland năm 1934 và Plaid Cymru (Đảng Wales) năm 1925, một cuộc khủng hoảng chính trị
Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland
5
nghiêm trọng đang đe dọa sự toàn vẹn với tư cách một nhà nước của Vương quốc chỉ thực sự xuất hiện từ thập niên
1970. Scotland, Wales và Bắc Ireland đều có cơ quan lập pháp và chính phủ của riêng mình bên cạnh cơ quan lập
pháp và chính phủ Vương quốc. Tuy nhiên, giải pháp trao thêm quyền tự trị và gia tăng quyền lực lập pháp cũng như
hành pháp không ngăn chặn được đà ủng hộ độc lập khỏi Vương quốc, với bằng chứng là sự xuất hiện của những
đảng ủng hộ độc lập mới. Ví dụ, Đảng Xanh Scotand và Đảng Xã hội Scotland đã giành được sự ủng hộ rộng rãi của
dân chúng trong những năm gần đây.

Toà nhà Nghị viện tại Stormont, Belfast, trụ sở Quốc
hội Bắc Ireland
Hiện đang có mong muốn về Nghị viện ủy thác Anh, dù hai đảng
chính trị chính là Đảng Bảo thủ và Đảng Lao động đã lên tiếng lo
ngại về Vấn đề Tây Lothian[23] [24] . Những đề xuất về việc thành
lập chính phủ vùng tại nước Anh cũng không mang lại hiệu quả
sau khi nó nhận được quá ít ý kiến tán thành tại cuộc trưng cầu dân
ý về chính phủ ủy thác cho vùng Đông bắc Anh Quốc, nơi cho đến
nay được coi là vùng thích hợp nhất cho ý tưởng đó. Vì thế Anh
được cai trị theo sự cân bằng quyền lực giữa các đảng trên toàn bộ
Vương quốc.
Sự hồi sinh của ngôn ngữ và bản sắc Celt cũng như sự phát triển
của chính trị vùng đã góp phần đe dọa sự thống nhất quốc gia[25] .
Tuy nhiên, hiện nay có ít dấu hiệu về bất cứ một cuộc "khủng
hoảng" cận kề nào (tại cuộc Tổng tuyển cử vừa qua, cả Đảng Quốc gia Scotand và Plaid Cymru đều có số lượng
phiếu ủng hộ giảm sút, dù SNP một lần nữa lại chiếm thêm hai ghế và hiện là đảng lớn thứ hai trong Nghị viện
Scotand và trở thành phe đối lập chính thức). Tuy thế, nhiều người Scotland mong muốn độc lập[26] dù đa số người
Anh không muốn như vậy[27] . Tại Bắc Ireland, trong hai mươi năm qua đã có sự giảm sút đáng kể các vụ bạo lực,
dù tình hình vẫn còn căng thẳng, với việc các đảng chính trị cứng rắn như Sinn Féin và Liên đoàn Dân chủ, hiện
đang nắm đa số ghế trong nghị viện (xem Nhân khẩu và Chính trị Bắc Ireland).
Luật pháp
Toà nhà nghị viện, Edinburgh là trụ sở toà án tối cao Scotland
Vương quốc này hiện có ba hệ thống luật riêng biệt.
Luật Anh, được áp dụng tại Anh và xứ Wales; luật Bắc
Ireland áp dụng tại Bắc Ireland, dựa trên những nguyên
tắc của thông luật (common law). Luật Scotland là sự
kết hợp giữa những nguyên tắc của dân luật (civil law)
và thông luật, áp dụng tại Scotland. Các sắc luật liên
hiệp năm 1707 bảo đảm sự tồn tại của các hệ thống luật
riêng biệt đối với Scotland.

Hội đồng Kháng cáo (Appelate Committee) của Thượng
viện là tòa án tối cao trong lãnh thổ đối với mọi vụ kiện
hình sự và dân sự tại Anh, xứ Wales và Bắc Ireland, và
với mọi vụ kiện dân sự theo luật pháp Scotland. Những
thay đổi hiến pháp gần đây đang hướng theo việc
chuyển quyền lực này từ Thượng viện cho một Tòa án
Tối cao Vương quốc Anh[28] .
Tại Anh và xứ Wales, hệ thống tòa án do Tòa án Tối cao của Bộ máy tư pháp Anh và xứ Wales lãnh đạo, gồm Tòa
Phúc thẩm, Tòa án Tối cao (cho các vụ dân sự) và Tòa án Hoàng gia (cho các vụ hình sự). Tại Scotland, các tòa án
cấp cao là Tòa Hình sự (Court of Sessions) cho các vụ dân sự và Tòa án Tối cao cho các vụ hình sự, trong khi tòa án
cấp huyện (sheriff court) là tòa án tương đương cấp tỉnh hạt của Scotland.