NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỊ TRƯỜNG VÀ MỞ RỘNG THỊ TRƯỜNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ
THỊ TRƯỜNG VÀ MỞ RỘNG
THỊ TRƯỜNG ĐỐI VỚI
DOANH NGHIỆP
.1 Một số vấn đề cơ bản về thị trường
1.1 Khái niệm thị trường
Thị trường là phạm trù kinh tế gắn liền với nền kinh tế hàng hóa, là một khâu
của quá trình sản xuất, được mở rộng cùng với sự mở rộng của sản xuất và lưu thông
hàng hóa. Theo K. Mác: Hàng hóa là sản phẩm được các nhà sản xuất làm ra không
phải để cho bản thân họ tiêu dùng mà để bán. Hàng hóa được bán tại không gian và thời
gian nhất định trên thị trường. Ngày nay cùng với sự phát triển sản xuất và lưu thông
hàng hóa tính không gian và thời gian đã dần bị đẩy lùi vào lịch sử. Các hoạt động mua
bán trên thị trường ngày càng phát triển ở trình độ cao. Việc mua bán hàng hóa trên thị
trường diễn ra phức tạp, hình thức đa dạng phong phú đòi hỏi có cách nhìn nhận mới về
thị trường. Theo định nghĩa của các nhà khoa học hiện đại thì thị trường là tổng hợp các
quan hệ kinh tế trong việc mua, bán hàng hóa dịch vụ. Từ các góc độ khác nhau của thị
trường người ta có các quan điểm khác nhau về thị trường.
Theo nhà kinh tế Samuelson: “ Thị trường là một quá trình trong đó người mua
và người bán một thứ hàng hóa tác động qua lại với nhau để xác định giá cả và số lượng
hàng”.
Theo nhà kinh tế học David Begg: “ Thị trường là sự biểu hiện thu gọn của quá
trình mà thông qua đó các quyết định của công ty về sản xuất cái gì, sản xuất như thế
nào và quyết định của người công nhân về việc làm bao lâu, cho ai đều dung hòa bằng
sự điều chỉnh giá cả”.
Hai quan niệm trên phù hợp với bản chất thị trường trong giai đoạn hiện nay, khi
mà nền sản xuất và lưu thông hàng hóa đã phát triển đến trình độ cao. Mâu thuẫn giữa
sản xuất và tiêu thụ được thể hiện qua mâu thuẫn giữa sản xuất và thị trường. Những
khó khăn ngày càng tăng trong khâu bán hàng là yếu tố khách quan buộc các doanh
nghiệp muốn tồn tại và phát triển phải dựa trên việc nghiên cứu sâu sắc về thị trường.
Có nhiều quan niệm khác nhau nữa về thị trường nhưng còn phụ thuộc vào từng
lĩnh vực, từng loại hàng hóa mà chúng ta có thể xem xét đánh giá theo khía cạnh,

phương diện nào để hiểu được các quy luật hoạt động đặc thù của thị trường đó. Vì vậy
việc nghiên cứu thị trường nói chung và nghiên cứu thị trường đặc thù cho một nhóm
hoặc một loại hàng hóa nào đó có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc hoạch định
chính sách, chiến lược hoạt động của công ty:
- Coi trọng khâu tiêu thụ
- Bán cái mà thị trường cần chứ không phải bán cái mà mình có thể làm ra.
- Tổ chức nghiên cứu tỉ mỉ về thị trường loại mặt hàng định sản xuất, các phản
ứng linh hoạt kịp thời sẽ xảy ra trong tương lai trước sự tác động ảnh hưởng của thị
trường.
1.2 Các yếu tố cấu thành thị trường
Thị trường muốn hình thành phải hội đủ các điều kiện sau:
Trên thị trường hoạt động mua bán được diễn ra thông qua hai chủ thể chính đó
là người mua và người bán, người mua sẽ hình thành nên sức cầu thị trường và người
bán sẽ hình thành sức cung thị trường và người bán hàng hóa cho người mua phải được
bồi thường thoả đáng. Trong giai đoạn hiện nay với sự phát triển mạnh mẽ của thị
trường làm xuất hiện thêm các trung gian khác như người mua giới, đại lý phân phối,
các đối thủ cạnh tranh, thuế, hải quan, hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng, sản xuất. Trên
thị trường, Nhà nước tham gia trên thị trường với tư cách là hộ tiêu dùng đặc biệt và
đồng thời là người đề ra và thực hiện các công cụ quản lý kinh tế.
Cung trên thị trường: Cung là số lượng hàng hóa dịch vụ mà người bán có khả
năng bán và sẵn sàng bán ở mức giá khác nhau trong khoảng thời gian nhất định. Số
lượng hàng hóa được cung ứng ra trên thị trường trong khoản thời gian nhất định tuân
theo quy luật cung. Cung của một loại hàng hóa nào đó còn bị tác động bởi các yếu tố
sau:
- Phụ thuộc vào giới hạn khả năng sản xuất của nền kinh tế
- Phụ thuộc giá cả các yếu tố đầu vào
- Phụ thuộc vào kỳ vọng của người sản xuất
- Phụ thuộc vào các chính sách thuế quan, xuất nhập khẩu.
Cầu thị trường là số lượng hàng hóa dịch vụ mà người mua có khả năng và sẵn
sàng mua trong khoảng thời gian nhất định. Khi giá cả hàng hóa thay đổi thì quy luật

cầu sẽ phát huy tác dụng. Cầu của một loại hàng hóa nào đó phụ thuộc vào các yếu tố
sau:
- Mức thu nhập của dân cư
- Thị hiếu của người tiêu dùng
- Giá cả của các lại hàng hoá thay thế, bổ sung
- Các kỳ vọng của người tiêu dùng
Giá cả hàng hóa là sự biểu hiện bằng tiền của giá trị hàng hóa trên thị trường.
Giá cả hàng hóa thay đổi xoay quanh giá trị của nó và được hình thành nên bởi tác động
của quy luật cung cầu và một số các nhân tố khác như: Quy luật lưu thông tiền tệ, giá trị
thực tế của đồng tiền sử dụng làm phương tiện thanh toán trên thị trường và sự cạnh
tranh của các doanh nghiệp cung ứng hàng hóa đó.
1.3 Vai trò và các chức năng của thị trường
 Vai trò
Vai trò của thị trường rất quan trọng đối với sản xuất kinh doanh hàng hoá và
quản lý kinh tế. Thị trường được coi là phạm trù trung tâm vì qua đó các doanh nghiệp
có thể nhận biết được sự phân phối các nguồn lưu thông hàng hóa qua hệ thống giá cả.
Thị trường chỉ mất đi sản xuất hàng hóa không còn, điều này cho thấy sản xuất là chiếc
cầu nối của sản phẩm và tiêu dùng. Vậy thị trường không chỉ là mơi diễn ra các hoạt
động mua và bán mà nó còn thể hiện quan hệ hàng hóa tiền tệ. Do đó thị trường được
coi là môi trường của kinh doanh. Trong quản lý kinh tế, thị trường là nơi Nhà nước tác
động vào quá trình kinh doanh của cơ sở, quyết định sự sống còn của các doanh nghiệp
Chức năng
Chức năng tái sản xuất được thực hiện:
Chức năng thông tin: Thị trường cung cấp thông tin cho cả người sản xuất và
người tiêu dùng, thị trường chỉ cho người sản xuất biết nên sản xuất cái gì, số lượng bao
nhiêu, sản xuất khi nào. Thị trường chỉ cho người tiêu dùng nên mua hàng hóa hay dịch
vụ nào, mua ở đâu, mua vào thời điểm nào. Chức năng này chứa đựng thông tin về tổng
cung, tổng cầu, quan hệ cung cầu và yếu tố ảnh hưởng đến việc mua bán.
Chức năng điều tiết: Thông qua nhu cầu thị trường các nhà sản xuất kinh doanh
sẽ chủ động điều tiết vốn, vật tư và lao động trong các lĩnh vực sao cho lợi nhuận thu

lại là lớn nhất.
1.4 Phân loại thị trường
Phân loại thị trường có thể dùng nhiều tiêu thức khác nhau. Dưới đây là một số
phương pháp phân loại mà người kinh doanh tham gia với tư cách người bán.
Phân loại căn cứ vào hình thái hiện vật và mục đích của hàng hóa trao đổi trên
thị trường:
- Thị trường các yếu tố sản xuất là thị trường trong đó diễn ra việc trao đổi hàng
hóa để thõa mãn các yêu cầu sản xuất của xã hội. Hàng hóa trên thị trường chủ yếu là
các nguyên vật liệu hoặc các sản phẩm kỹ thuật khác.
- Thị trường hàng tiêu dùng là thị trường trao đổi hàng hóa đáp ứng những nhu
cầu tiêu dùng của xã hội, thị trường này đa dạng và luôn biến động.
- Thị trường các dịch vụ: Trên thị trường trao đổi các hàng hóa đặc biệt không
tồn tại dưới hình thái vật chất cụ thể
Phân loại căn cứ vào phạm vi vùng thu hút và vị trí của mối quan hệ:
- Thị trường địa phương
- Thị trường dân tộc
- Thị trường quốc tế
Phân loại căn cứ vài số người tham gia vào thị trường và vị trí của người bán,
người mua trên thị trường:
- Thị trường độc quyền là thị trường mà bên tham gia chỉ có một bên duy nhất,
bên bán có một người là thị trường độc quyền bán, bên mua chỉ có một người là thị
trường độc quyền mua.
- Thị trường cạnh tranh mà ở đó có nhiều người bán, người mua tham gia thị
trường được coi là thị trường cạnh tranh hoàn hảo, còn đòi hỏi hàng hóa phải đồng nhất
để không tạo ra những cản trở trong cạnh tranh, đồng thời dễ dàng chuyển đổi ngành
nghề.
- Thị trường độc quyền cạnh tranh là thị trường vừa có yếu tố cạnh tranh đồng
thời ở một số bộ phận thị trường một hoặc một số nhà kinh doanh có được lợi thế và
độc chiếm bộ phận thị trường đó, khi tham gia vào thị trường độc quyền cạnh tranh nhà
kinh doanh có thể lựa chọn để quyết định hoặc về giá bán hoặc về khối lượng bán.

Phân loại theo khả năng đáp ứng yêu cầu tiêu dùng của xã hội:
- Thị trường thực tế
- Thị trường tiềm năng
- Thị trường lý thuyết
- Ngoài ra còn có nhiều cách phân loại thị trường khác tùy theo góc độ nghiên
cứu mà các nhà kinh doanh có thể lựa chọn tiêu thức cụ thể.
1.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến thị trường
Ở góc độ sự tác động của các lĩnh vực thị trường các nhân tố thuộc về chính trị
xã hội thể hiện qua chính sách tiêu dùng, dân tộc quan hệ quốc tế, các nhân tố tâm sinh
lý tác động mạnh mẽ đến người tiêu dùng và do đó có tác động mạnh mẽ tới nhu cầu thị
trường, các nhân tố môi trường như thời tiết, khí hậu cũng ảnh hưởng tới sản xuất và
tiêu dùng.
Theo tính chất quản lý và phân cấp quản lý:
- Các nhân tố thuộc về quản lý vĩ mô là các chủ trương, chính sách, biện pháp
của Nhà nước, các cấp tác động vào thị trường. Những chính sách, biện pháp hay được
sử dụng là thuế, quỹ điều hoà giá cả, những biện pháp này có vai trò khác nhau nhưng
nó có tác động trực tiếp vào cung hoặc cầu nên tác động gián tiếp vào giá cả. Ngoài ra,
còn có các yếu tố như mật độ dân số, trình độ phát triển của hệ thống giao thông vận
tải, mức độ đô thị hoá. Đây là các yếu tố quan trọng của thị trường, nó tạo nên mức độ
thuận lợi hay bất lợi của môi trường kinh doanh.
- Các nhân tố thuộc quản lý vi mô: Là những chiến lược, chính sách, biện pháp
của cơ sở kinh doanh sử dụng trong kinh doanh, nó thường các chính sách làm cho sản
phẩm thích ứng với môi trường.
2 Nội dung công tác duy trì và mở rộng thị trường tiêu thị sản phẩm của
doanh nghiệp
2.1 Thị trường tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp
Thị trường tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp là thị trường ở đó doanh nghiệp
giữ vai trò là người bán. Nó là một bộ phận trong tổng thể thị trường của ngành và nền
kinh tế.
Phần thị trường của những người không tiêu dùng tuyệt đối là tập hợp những

người có nhu cầu về loại hàng hoá đó, có khả năng thanh toán nhưng vì những lí do bất
khả kháng nên họ không mua loại hàng đó. Ví dụ như: người tàn tật với chiếc xe ô tô,
người điếc với radio catset.
Phần thị trường của những người không tiêu dùng tương đối là tập hợp những
người không tiêu dùng loại hàng hoá đó vì nhiều lí do khác nhau như: thiếu thông tin,
không biết sự có mặt của loại hàng hoá đó trên thị trường, thiếu khả năng thanh toán, vì
chất lượng hàng hoá không phù hợp yêu cầu. Trong tương lai có thể họ sẽ là người tiêu
dùng hàng hoá đó.
Phần thị trường hiện tại của doanh nghiệp bao gồm những khách hàng thường
xuyên, hay vãng lai của doanh nghiệp.
Để đánh giá mức độ chiếm lĩnh thị trường của doanh nghiệp (thị phần) người ta
sử dụng các chỉ tiêu sau:
- Tỷ trọng doanh thu của doanh nghiệp so với doanh thu của toàn ngành
- Tỷ trọng sản lượng của doanh nghiệp so với sản lượng của toàn ngành
Phần doanh thu (%) = DT bán hàng của dn / DT bán hàng toàn ngành X 100%
Phần sản lượng (%) = SL tiêu thụ của dn / SL tiêu thụ của toàn ngành X 100%
Thị trường tiềm năng của doanh nghiệp là phần thị trường doanh nghiệp có thể
chiếm lĩnh trong tương lai.
2.2 Nội dung công tác duy trì và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm
của doanh nghiệp
Để thu được hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp bắt buộc
doanh nghiệp khi tham gia vào thị trường đều phải có mục tiêu, phải xây dựng cho
được một chiến lược tổng thể hợp nhất, trong chiến lược tổng thể hợp nhất này bao
gồm nhiều chiến lược, chính sách để thực hiện chiến lược tổng thể này. Một trong
những khâu cuối cùng và khâu quan trọng nhất đảm bảo cho doanh nghiệp tồn tại và
phát triển được đó là khâu tiêu thụ sản phẩm với mục tiêu cụ thể là duy trì và không
ngừng mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm.
Có hai hướng mở rộng thị trường của doanh nghiệp:
- Mở rộng theo hướng lôi kéo những người không tiêu dùng tương đối, biến họ
thành khách hàng của doanh nghiệp. Để thực hiện mục tiêu này, doanh nghiệp phải tăng

cường công tác quảng cáo, mở rộng mạng lưới bán hàng và cải tiến chất lượng sản
phẩm.
- Mở rộng theo hướng lôi kéo những khách hàng của đối thủ cạnh tranh, biến
khách hàng của đối thủ cạnh tranh thành khách hàng của doanh nghiệp. Muốn vậy
doanh nghiệp phải có sức cạnh tranh mạnh: cạnh tranh về giá, về chất lượng hàng hoá,
về dịch vụ trong và sau khi bán hàng, kết hợp với tăng cường quảng cáo.
Về mặt lí thuyết thị trường tiềm năng của doanh nghiệp có thể phát triển bằng thị
trường lí thuyết của ngành. Nghĩa là khi đó doanh nghiệp đã tiêu diệt hết các đối thủ
cạnh tranh để trở thành độc quyền và lôi kéo hết những người không tiêu dùng tương
đối thành người tiêu dùng sản phẩm của mình. Trong thực tế không thể đạt được điều
đó, thị trường tiềm năng có tính đến những cản trở của các đối thủ cạnh tranh, tính đến
khả năng mọi mặt của doanh nghiệp (công nghệ, vốn, lao động, quản lý). Thị trường
tiềm năng của doanh nghiệp trong thực tế là mục tiêu chính xác về phần thị trường mà
doanh nghiệp cần phải đạt được trong một thời gian cụ thể:
Xác định chính xác thị trường tiềm năng của doanh nghiệp là cơ sở để doanh
nghiệp xây dựng nên chiến lược thị trường, chiến lược sản xuất, kinh doanh cho mình.