KỸ THUẬT VIẾT PHÓNG sự

KỸ THUẬT VIẾT PHÓNG SỰ
1. Thế nào là phóng sự?

2. Ba đặc trưng chính của phóng sự.
3 Kết cấu và bố cục của một bài phóng sự
4 Các tiêu chí để đánh giá một bài phóng sự hay.
Câu 5: Tính xác thực và thời sự của phóng sự?
Câu 6: Ý kiến của anh/ chị về chất văn trong phóng sự?
Câu 7: Các tiêu chí nhận diện phóng sự
Câu 8: ý kiến của anh chị về cái tôi trong phóng sự?
Câu 9. Các dạng PS: (4 dạng)
Câu 10. Trình bày các hướng khai thác đề tài để viết PS: 3 hướng
Câu 11. Trình bày cách để viết PS
BÀI LÀM:
1 Thế nào là phóng sự?
Có thể định nghĩa phóng sự như sau: Phóng sự là một thể tài báo chí, phản
ánh những vấn đề có tính thời sự, có ý nghĩa chính trị xã hội được bạn đọc quan
tâm.
Phóng sự có thể viết bằng các bút pháp mang tính văn học. Trong phóng sự
có tính nhân vật và cái tôi trần thuật. Phóng sự giúp bạn đọc hiểu sâu hơn, rõ hơn
sự việc và chia sẻ được với tác giả những vấn đề được đặt ra trong tác phẩm.

2. Ba đặc trưng chính của phóng sự.
a) Viết phóng sự phải có nhân vật:
Phóng sự là một thể tài của báo chí nhưng lại gần gủi với văn học,thường
viết về những vấn đề của xã hội và viết về những con người trong một hoàn cảnh
điển hình. Trong một chuần mực nào đó, những nhân vật này đều có số phận, hoàn
cảnh riêng.Một bài phóng sự không có nhân vật thì chưa phải là phóng sự, không


thể để tác giả nói mà hãy để cho nhân vật được nói.Bạn đọc muốn biết số phận của

nhân vật từ câu chuyện và hình ảnh của chính họ.
b) Có cái tôi trần thuật:
- Trong phóng sự có cái tôi hay không? Có bao nhiêu thì vừa? Cái tôi làm
phóng sự hay lên hay dở đi? Có những dạng tôi nào trong phóng sự? Khi nào thì
cái tôi bị người ta ghét? Đây là vấn đề còn nhiều tranh cãi.
- Sự phát triển cái tôi tác giả trong phóng sự phát triển cùng với lịch sử phát
triển của phóng sự.
- Những tác phẩm được gọi là phóng sự thường sử dụng bút pháp tả chân để
tạo tính xác thực cho thông tin nhưng những nhà văn làm báo vẫn còn sử dụng
những thủ pháp dành riêng cho văn chương để làm báo.
- Từ năm 1986, đất nước ta đi vào công cuộc đổi mới trên mọi lĩnh vực kinh
tế, văn hóa, tư tưởng… Phóng sự với trọn vẹn tính phóng sự được hình thành từ
đây. Cái tôi của tác giả trong phóng sự lúc này cũng được định hình rõ ràng, không
chỉ ở mức người trần thuật, chứng kiến. Những phóng sự này không những mang
đậm dấu ấn của vấn đề mà còn bày tỏ chính kiến, nêu những kiến nghị, đề xuất
những giải pháp. Họ xưng tôi trong phóng sự của mình như một cách khẳng định
sự lao động nghiêm túc, đồng thời cũng là sự khẳng định trực tiếp trách nhiệm của
cá nhân trong thời buổi xã hội yêu cầu ngày càng cao về trách nhiệm của nhà báo.
- Báo chí mang tính định hướng, nhà báo phải thể hiện rõ ràng lập trường,
quan điểm của mình, không được núp dưới bóng hai chữ khách quan mà chỉ nêu
vấn đề chung chung.
- Việc xưng tôi chỉ là một hình thức chứ chưa thể là căn cứ vững chãi để xác
định cái tôi tác giả trong phóng sự. Thực chất cái tôi tác giả trong phóng sự là sự
pha trộn của nhiều cái tôi: cái tôi nhân chứng, cái tôi trần thuật, cái tôi thẩm định
và cái tôi cảm xúc. Những cái tôi này không tách bạch riêng rẻ mà xen kẻ một cách
hài hòa và uyển chuyển, tạo nên những giá trị cho tác phẩm phóng sự.
- Không có sự tách bạc rạch ròi nào giữa những cái tôi trong một phóng sự
mà chỉ có sự nổi trội của yếu tố này hay yếu tố khác trong cái tôi đó. Các yếu tố
này luôn kết hợp chặt chẽ với nhau. Nhờ sự kết hợp linh hoạt giữa các yếu tố này
mà bức tranh của hiện thực được tái hiện xác thực, sống động, sắc nét, chuyển tải

được chủ đề tư tưởng theo góc độ nhìn nhận và quan điểm của người viết, có chiều
sâu nội tâm và quan điểm của tác giả.
c) Có tính văn học:


- Tính văn học trong phóng sự là cách hành văn. Nhưng còn các thủ pháp
văn học cũng phải biết dùng sao cho đúng. Biết tường thuật khi cần tường thuật,
biết miêu tả khi cần miêu tả.
- Sử dụng văn học trong phóng sự là sử dụng ngôn ngữ tác giả, ngôn ngữ
nhân vật sao cho linh hoạt, sinh động, giàu hình ảnh.
- Viết một bài phóng sự cũng cần thiết có những trích dẫn câu nói có trọng
lượng của các nhân vật có liên quan, hoặc trích dẫn các số liệu, các câu chuyện,
điển tích… miễn là thấy nó phù hợp và có giá trị nâng thêm chất lượng phóng sự.
- Viết phóng sự có một yêu cầu quan trọng là làm cho bạn đọc hiểu rõ hơn,
hiểu nhiều hơn về vấn đề bài báo đưa ra. Nhưng quan trọng hơn nữa là tác giả phải
truyền đến bạn đọc suy nghĩ, cảm xúc, nhận dịnh của mình để bạn đọc chia sẻ.
3 Kết cấu và bố cục của một bài phóng sự
a) Đi lấy tài liệu:
- Nguyên tắc cơ bản đầu tiên vẫn là chính xác, thời sự và trung thực.
-Để tìm được đề tài cũng như ý tứ, chi tiết… Cách lấy tài liệu hay nhất của
phóng sự là quan sát, nắm bắt, ghi chép,rút ra nhận định và kiểm tra nhận định đó.
Như nhà thơ Raxun Gamzatop đã nói “Đừng nói cho tôi đề tài. Hãy nói cho tôi đôi
mắt!”
- Tài liệu của phóng sự rất chung chung và có thể có nhiều cách để hiểu,
nhiều khi đề tài và tư liệu chung chung không ai bị phản đối vì lĩnh vực quá rộng
nhưng với những bạn đọc khó tính, họ sẽ tìm ra ngay sự vô lí của nó.
- Tư liệu của phóng sự thường không tự đến mà phải áp dụng tối đa các
ngón nghề của người viết: quan sát, hỏi, nghe.Nghe là nguồn tìm tài liệu phong
phú nhất.
- Nhặt nhạnh, thu lượm, phải tìm ra những cái riêng, ý riêng,nhận định riêng

thì bài viết mới có tính chất riêng để hấp dẫn bạn đọc.
b) Kết cấu:
- Đặt tít tựa, chapeau (Vị trí của Sapo (Chapeau) thường đứng ngay sau tiêu
đề và đứng trước nội dung cụ thể của toàn bài viết. Sapo (Chapeau) thường được
viết dưới dạng tóm tắt hay tiết lộ một điều hấp dẫn trong bài viết, tạo nên tính tò
mò cho người đọc.) cho mối bài phóng sự là một nghệ thuật. Bạn đọc cũng thường


chú ý những bài học có tít hay, lời dẫn nhập hấp dẫn.Vì thế độc giả cho rằng tít có
hay thì đọc mới “đã”.
- Kinh nghiệm là nên đặt tít trước khi viết, vì như thế mới định hướng tập
trung vào chủ đề chính, không đi lạc đề.Cũng giống như một bà mẹ đặt tên cho con
vậy. Ai cũng muốn có tên hay, tên đẹp, và họ đã suy nghĩ rất nhiều để có một cái
tên có ý nghĩa.Cái tên nói lên phần nào nói lên tính cách của con người.Cái tít phần
nào nói lên nội dung của bài viết.
c) Bố cục:
Yêu cầu:
- Đặt vấn đề, hãy trực tiếp, đừng vòng vo, đi thẳng vào vấn đề,cho bạn đọc
biết là tác giả muốn viết gì.Đó là cách viết bao trùm nhất, báo chí nhất.
- Ngắn gọn đó là điều cần thiết nếu như bạn không muốn bạn đọc buông tờ
báo xuống.
- Nêu bật được ngay chủ đề của bài mà trong đó có thể có yếu tố thời gian,
địa điểm và bản chất của sự việc.
Mở bài:
- Nêu hoàng cảnh dẫn đến bài viết
- Hãy nói trực tiếp ngắn gọn cho bạn đọc biết.
- Cũng có thể viện dẫn một câu nói, ca dao, tục ngữ, câu hát…để đi vào đề.
- Nêu ra một luận cứ, rồi đưa ra các luận chứng để vào bài.
- Từ đó triển khai tiếp các ý, các tài liệu thu nhập được cho bài viết chặt chẽ và
sinh động.

Thân bài:
- Đối với phóng sự, thân bài chính là trình bày vấn đề, giải quyết vấn đề đã
đặt ra ở phần mở bài.
- Những điều quan trọng nhất hãy đưa lên trước và có thể viết theo những
cách:
+ Theo trình tự thời gian.
+ Theo mô hình tam giác ngược.


+ theo mô hình viên kim cương.
Với cách viết này người viết dể hiểu, người đọc dễ đọc.Bởi các vấn đề được
chia ra thành các vấn đề nhỏ, theo trât tự cái quan trọng được đưa lên trước.
- Kinh nghiệm thể hiện thân bài là chọn lọc chi tiết mà viết, tránh lối kể lể
một chiều.Chi tiết chính là thể hiện chữ H một cách đầy đủ.
- Nên xen kẽ các trích dẫn, đối thoại dẫn chứng.
- Lối viết luôn chuyển từ miêu tả, tường thuật đến bình luận và phân tích.
- Cái tôi của tác giả cũng linh hoạt, lúc ẩn,lúc hiện để lấy vấn đề lên cao trào.
Luôn nhớ một điều rằng bài viết phải có thông tin và chỉ có thông tin cần và đủ bài
viết mới có giá trị.
Kết bài:
- Ngắn gọn
- Rõ ràng
- Nêu lại một lần nữa bản chất của sự việc sau khi đã phân tích, trình bày ở
thân bài.
- Kết luận một bài phóng sự không chỉ dừng lại ở đúc kết lại sự việc mà còn
kiến nghị giải quyết sự việc đó và nêu ra giải pháp để giải quyết vấn đề.Tác giả có
thể nêu ra giải pháp của mình.
- Kết luận là phần phải viết đanh thép, ngắn gọn và gây ấn tượng mạnh cho
bạn đọc.Hãy tìm một chi tiết đắt để kết kết luận.Nếu tác giả cảm thấy xúc động vì
chính phần kết của mình thì có thể nói kết luận ấy thành công.

Chú ý:
Ngoài ra ảnh còn được coi là một bộ phận không thể thiếu của một bài
phóng sự.
- Chúng ta không thể lấy ảnh để minh họa, mà phải là ảnh thực, ảnh chụp
trong cuộc, cùng thời gian và địa điểm xảy ra sự kiện đó. Ảnh phóng sự còn góp
phần nâng cao giá trị của phóng sự bằng sự xác thực và sinh động.
- Ảnh phóng sự cần phải chứng minh cho bạn đọc thấy rằng tác giả đã có
mặt tại chỗ.


- Giúp bạn đọc hình dung ra được quan cảnh xảy ra sự việc và gương mặt
của nhân vật mà bài báo đã nói đến.
4 Các tiêu chí để đánh giá một bài phóng sự hay.
Đề tài:
Ai cũng biết đề tài hay quyết định đến một nữa giá trị của bài báo, điều ấy
càng đúng với thể loại phóng sự.
- Đề tài hay là đề tài gắn với những vấn đề thời sự nóng hổi, là một đề tài mà
phóng viên phát hiện ra mà mọi người ít biết hoặc chưa biết, là những vấn đề thiết
thực trong cuộc sống mà bạn đọc quan tâm. Đề tài hay còn là đề tài mang tính xây
dựng, góp phần tác động hiệu quả đến một thực trạng cần phê phán hay một điều
tốt đẹp cần cổ vũ.
Thể hiện hay:
- Có thể có những đề tài không mới nhưng vẫn được bạn đọc đón nhận bởi
cách viết hay, cách nhìn, góc nhìn độc đáo, khác lạ, mang tính phát hiện sáng tạo
trong cách thể hiện.
- Người viết chứng tỏ có tay nghề, viết có phong cách ngay từ đầu.Điều này
liên quan đến cách sữ dụng ngôn ngữ.
Có hiệu ứng xã hội cao:
- Một bài phóng sự khi trả lời được ba câu hỏi:
+ Viết cho ai?

+ Viết làm gì?
+ Viết như thế nào?
Mới là một bài phóng sự chặt chẽ về đề tài, phong cách thể hiện và mục
đích phản ảnh.
- Khi một bài phóng sự nêu đúng vấn đề hay nói cách khác là “ gãi đúng chỗ
ngứa” của bạn đọc là một bài viết có hiệu ứng tốt. Bài gây được tiếng vang, tạo
được dư luận góp phần vào việc thay đổi theo hướng tích cực đối với xã hội là
những bài viết có giá trị về lẫn hình thức và nội dung. Có thể nói, những giá trị và
hiệu ứng tích cực của một bài phóng sự là tập hợp của các yếu tố, đề tài hay và
cách thể hiện tốt, nhưng trên hết vẫn là tính vấn đề của đề tài.


Tóm lại: Bài phóng sự hội đủ ba yếu tố đề tài hay, thể hiện hay và có hiệu
ứng Xã Hội cao… là ước mơ của bất cứ người viết phóng sự nào. Đề tài có mang
tính tích cực không là chính là yếu tốt thể hiện nhiều khi vẫn chưa được coi trọng
như hai yếu tố đề tài và hiệu ứng.

Câu 5: Tính xác thực và thời sự của phóng sự?
- Đây là một trong những đặc trưng cơ bản của thể loại phóng sự. Tính xác
thực là tiêu chí nhận diện phóng sự,là căn cứ để phân biệt giữa phóng sự với
các thể loại khác.
 Nếu thể loại truyện ngắn việc hư cấu được chấp nhận thì ở phóng sự
sự thật được trung thành đến cùng.
- Sự thật là giá trị của tác phẩm là thước đo đánh giá nhân cách của người
viết. Nó yêu cầu không được phép “sản xuất” thông tin, bịa đặt sự kiện, hay
thay hình đổi dạng nhân chứng.
- Những vấn đề phản ánh trong sự kiện phải là những vấn đề nóng hổi nằm
trong mạch thời sự chủ lưu mà dư luận quan tâm. Đến với sự kiện người đọc
như được đến gần hơn với hiện thực đời sống.
- Với phóng sự,tính thời sự yêu cầu rất nghiêm ngặc đó phải là những ghi

chép còn tươi rói chất liệu nghệ thuật. Chính điều này đã chi phối đến phong
cách của người viết phóng sự phải năng động, nhanh nhạy trong việc chiếm
lĩnh và công bố thông tin vào thời điểm lý tưởng và hiệu quả nhất.
- Chính vì thế mà tính thời sự của phóng sự báo chí rất khác với phóng sự văn
học
 Nếu phóng sự văn học thời sự không chỉ dừng lại ở hôm nay mà nó có
thể quay về với các vấn đề của quá khứ miễn sao vấn đề đó có giá trị
hiện hữu và đang được quan tâm thì tính thời sự trong phóng sự báo
chí lại là những vấn đề của hiện tại,mới nảy sinh,mới xuất hiện.
 Cuốn sách “Bí mật chôn vùi sự thật tàn bạo” của Michael D.Sallah và
nhóm cộng sự là điển hình cho tính thời sự của phóng sự. Phóng sự
này đã làm rúng động dư luân về sự thật mà Mỹ chôn vùi suốt 36
năm, về những tội ác tàn bạo mà đội quân mang tên Mãnh Hổ gây ra
cho người dân Việt Nam.
Câu 6: Ý kiến của anh/ chị về chất văn trong phóng sự?


Thọ Cao đã từng nhấn mạnh: “ Dẫn dắt sự việc tôi thường sử dụng bút pháp văn
học nhẹ nhàng, giàu hình ảnh, kể cả thơ, ca dao nhằm phát huy và tăng sức hấp dẫn
của các sự việc xuyên suốt cái trục đề tài. Thiếu chất văn không ra phóng sự”. Hay
Vĩnh Quyền cũng từng nói: “Nếu được điểm xuyết bằng nét văn chương mềm
mảnh thì chất liệu báo chí khô cứng trần trụi sẽ trở nên sinh động”
Như vậy có thể thấy “Chất văn là gia vị không thể thiếu trong phóng sự”, nó rất
cần thiết trong một tác phẩm phóng sự. chất văn giúp phóng sự có thể diễn đạt
uyển chuyển, mềm mại dễ hấp dẫn lôi cuốn người đọc. Chất văn giúp tác giả dễ
dàng diễn đạt cái tôi cảm xúc của mình một cách hiệu quả, dễ dàng. Ngoài ra, đó
còn là chất keo kéo dài tuổi thọ của tác phẩm phóng sự “Báo chí là tất thời, văn
chương sẽ mãi mãi tồn tại mở ra cho con người những điều mới”.
Nếu phóng sự giai đoạn 1932-1945, chất văn xuất hiện chủ yếu ở: kết cấu, ngôn
ngữ, giọng điệu đặc biệt là nghệ thuật xây dựng nhân vật, xây dựng cốt truyện thì

phóng sự giai đoạn đương đại chất văn tương đối nhạt dần chủ yếu thể hiện thông
qua việc vận dụng linh hoạt nghệ thuật ngôn ngữ, kết cấu, giọng điệu
 Ngôn ngữ: mang tính lưỡng hợp vừa đảm bảo yêu cầu cụ thể, chính xác,
hàm súc của báo chí, vừa vươn đến tính biểu nghệ thuật biểu cảm của văn
chương. Với sự công hợp này phóng sự có khả năng biểu đạt con người và
cuộc sống một cách chân thực và sinh động
 Bên cạnh đó,chất văn còn được sử dụng trong việc sử dụng biện pháp nghệ
thuật đặc biệt là ẩn dụ và so sánh.
 Cuối cùng, chất văn còn được sử dụng trong việc sử dụng chất liệu văn như
ca dao, tục ngữ, thành ngữ,…làm cho ý diễn đạt một cách mềm mại và uyển
chuyển. đối với các thể loại truyện ngắn việc hư cấu là hoàn toàn có thể xảy
ra tuy nhiên với phóng sự,hư cấu không phải là sự thêm khắc tưởng tượng
vô căn cứ mà đó là trường tư duy liên tưởng của người viết giống như “Cánh
diều luôn bị giữ bởi sợi dây với mặt đất” tức là hư cấu nhưng phải đúng bản
chất phải giữ nguyên bản chất vốn có của nó.
theo như Bôrít Pôlêvôi thì: “Cuộc sống của chúng ta muôn hình muôn vẻ
như thế, biết bao nhiêu sự việc đã xảy ra, thực ra cũng không cần thiết phải
hư cấu, thêm thắt tô vẽ gì thêm nữa”.
Tóm lại, chất văn giúp làm mềm mại các chất liệu vốn khô cứng của báo
chí,làm duyên dáng những sự thật trần trụi. Tuy nhiên cũng như miêu tả,bình


luận ta không nên làm dụng quá trong phóng sự,kolamj dụng văn chương để
múa bút trong phóng sự.
Câu 7: Các tiêu chí nhận diện phóng sự
Có thể thấy, ngày nay phóng sự đã thể hiện một cách xuất sắc vai trò, nhiệm
vụ của mình trong tiến trình phát triển của nền báo chí nước nhà. Có rất nhiều tác
phẩm phóng sự đến được với công chúng tuy nhiên cũng rất ít trong số đó giữ
được vị trí độc tôn trong lòng người đọc. Từ đây, chúng ta dễ dàng nhận thấy việc
tồn tại hay không tôn tại của một tác phẩm phóng sự sẽ phụ thuộc vào những yếu

tố làm nên giá trị của tác phẩm phóng sự đó. Vậy những tiêu chí góp phần làm nên
giá trị của một phóng sự?.
Tiêu chí đầu tiên để nhận diện giá trị của phóng sự đó là yếu tố nội dung.
Đề tài của một tác phẩm phóng sự thường là những đề tài mang tính thời
sự, nóng, mới mẻ chứa đựng nhiều thông tin có giá trị và có ý nghĩa với xã hội.
Đây là yếu tố quyết định đến giá trị của bài báo và phóng sự cũng không ngoại lệ.
Một đề tài hay là đề tài đó không chỉ gắn liền với vấn đề sự kiện nóng hổi mà còn
là những vấn đề thiết thực của đời sống xã hội nhằm thõa mãn nhu cầu người đọc.
Cách phát hiện và góc nhìn mới mẻ mang tính sáng tạo. Phóng sự ngày nay
đã có những chuyến biến mạnh mẽ trong việc phát hiện ra những cái mới trong
những cái cũ. Đó là số phận của những người lính hậu chiến, sự tàn phá của chiến
tranh và những di họa mà nó mang lại (điều này được thể hiện rõ nét qua các
phóng sự của Minh Chuyên mà tiêu biểu là phóng sự “Di họa chiến tranh”), đó còn
là số phận của những con người đi tìm công lý, số phận của những người nông dân
nghèo với bọn cường hào kiểu mới. Bên cạnh đó là những số phận con người
nghiệt ngã trước hoàn cảnh, bệnh tật điều này đã được Đỗ Doãn Hoàng chia sẽ
bằng lòng thương cảm đặc biệt của mình đối với những con người bị AIDS trong
phóng sự “Tiên lương kinh hoàng AIDS”, đó còn là những chân dung những con
người mới. Không những thế nhiều phóng sự đã thực sự ghi dấu trong lòng người
đọc bằng loạt tác phẩm “công kích” những đề tài nóng của xã hội: ma túy,mại dâm,
tham nhũng,…. Có thể thấy, bằng lối viết điềm tĩnh nhưng sâu sắc phóng sự đã dần
làm cho những “khối u ác tính” bớt “di căn” ra với cộng đồng, xã hội.
Tiêu chí thứ hai để nhận diện giá trị phóng sự là yếu tố hình thức.


Ngôn ngữ và giọng điệu của phóng sự. Trong phóng sự giọng điệu được
sử dụng một cách sinh động, linh hoạt và đa giọng điệu. Có khi đó là giọng điệu
trầm tư, hài hước có khi đó là giọng điệu mỉa mai, châm biếm.
Ngoài ra, hình thức thể hiện cũng là yêu tố tác động đến giá trị của phóng
sự. Điều này được thể hiện thông qua nghệ thuật xử lý văn bản (nghệ thuật lựa

chọn, sắp xếp các chi tiết đắt giá, các “đồng tiền vàng” (luôn được sắp xếp, cài đặt
trong một tình huống nhất định nhằm giải thích chứng minh cho bản chất của vấn
đề . Phóng sự thời kỳ đổi mớiđã vận dụng “đồng tiền vàng” như là cách để đưa
công chúng bạn đọc đi đến tận cùng bản chất của sự kiện) nhằm phục vụ, đem lại
hiệu quả cao cho tác phẩm), kết cấu, cái tôi trần thuật- thẩm định, khám phá bản
chất vấn đề. Không những thế đó còn là nghệ thuật giật tít (tít trong phóng sự vừa
là bức thông điệp khái quát nội dung tác phẩm, vừa là cánh cửa bí ẩn chứa đựng
những điều kỳ lạ luôn thôi thúc người đọc tìm đến), rút tỉa lời dẫn mà chỉ có những
cây bút chuyên về phóng sự mới thực hiện được. Đặc biệt, sự chi phối của yếu tố
người đọc hiện đại dẫn đến ít nhiều hình thức thể hiện sẽ tạo ấn tượng cho bạn đọc
khi tiếp cận tác phẩm.
Tiêu chí cuối cùng làm nên giá trị của phóng sự đó chính là hiệu ứng xã hội
mà nó mang đến. Một tác phẩm phóng sự chỉ thật sự giữ vị trí độc tôn khi nó có tác
động lớn đến xã hội góp phần làm chuyển biến thay đổi hành động tư duy của
người đọc, của xã hội. Không dừng lại ở đó, nó còn có khả năng nhìn thấy xu
hướng vận động bất hợp lý của xã hội để kịp thời gióng lên “hồi chuông” cảnh báo,
ngăn ngừa.Có những phóng sự đã bừng tỉnh cả một xã hội nông thôn làm thay đổi
những chính sách vĩ mô, cả cái cơ chế lâu đời. Hiệu ứng xã hội là điểm khác biệt,
nổi trội nhất của thể loại phóng sự.
Câu 8: ý kiến của anh chị về cái tôi trong phóng sự?
Cái tôi nhập cuộc và nghệ thuật tiếp cận hiện thực
Điều không thể phủ nhận là cái tôi tác giả đã trở thành một đặc trưng của thể tài
phóng sự. Cái tôi chung nhất trong phóng sự là cái tôi với tư cách là chủ thể sáng
tạo tác phẩm. Cái tôi này là cái tôi bao trùm, là cái tôi tổng thể.


Sự có mặt của nhân vật tôi này trước hết với tư cách là một nhân vật chứng kiến.
Họ là nhân chứng sống động và đáng tin cậy trước những tình tiết của câu chuyện
đang phô bày, đang diễn ra. Vai trò của nhân chứng này càng trở nên quan trọng
trong thời đại đòi hỏi nhiều hơn về tính xác thực của thông tin và càng cần thiết

cho thể loại phóng sự vốn chuyên đi sâu vào mọi ngóc ngách của sự kiện, len lỏi
vào nội tâm của nhân vật. Người đọc đặt niềm tin vào nhân vật tôi ấy. Thiếu nhân
vật tôi, nhân chứng này sẽ làm giảm đi sự tin cậy của người đọc vào tính xác thực
của thông tin.
Nhận thức rõ điều này, những người viết phóng sự hiện nay đều dấn thân vào lòng
sự kiện. Đó là sự khẳng định sự dấn thân của người cầm bút hiện diện ngay trong
lòng sự kiện.
Cái tôi nhân chứng này thể hiện lao động chân chính của một người viết phóng sự:
“Để có một tác phẩm phóng sự, tất nhiên nhà báo phải đi, phải sống, phải hòa
nhập... có nghĩa là cái tôi đã không thể không có mặt trong bài thông qua việc kể
lại câu chuyện mà mình chứng kiến”.
Cái tôi nhân chứng là thái độ nhập cuộc của người viết và đảm bảo sự xác thực của
thông tin. Sự có mặt của người viết mang lại niềm tin cho người đọc. Tiếng nói của
người trong cuộc chứng kiến ự việc bao giờ cũng là tiếng nói có sức thuyết phục.
Cái tôi trần thuật - thẩm định.
Cái tôi trần thuật đóng vai trò quan trọng. Nó cho thấy cách xử lý riêng của từng
tác giả, cho thấy nét độc đáo trong cách tường thuật vấn đề của mỗi người. Sự kiện
thì giống nhau nhưng lại được từng người thể hiện một cách riêng biệt. Cái tôi trần
thuật này xuyên suốt trong tác phẩm. Cái tôi trần thuật là cái tôi dễ bắt gặp trong
các tác phẩm báo chí ở nhiều thể loại từ ghi nhanh, phản ánh, tường thuật, ký sự,
phóng sự... Cũng giống trong văn học, trong phóng sự, cái tôi trần thuật làm nhiệm


vụ của một người dẫn chuyện. Khi đã đến tận nơi, tận mắt quan sát, chứng kiến,
cảm nhận, tác giả lại háo thân thành nhân vật tôi trần thuật để chuyển tải đến người
đọc bức tranh xác thực, vừa chi tiết cụ thể, vừa có tầm bao quát nhất... Người viết
phóng sự có thể thông qua cái tôi trần thuật với những bút pháp này để tạo dấu ấn
của riêng mình.
cái tôi thẩm định kết hợp trong quá trình sử dụng cái tôi trần thuật này đã tạo chiều
sâu cho bài phóng sự, đảm bảo chứng năng “phóng sự là đưa đến một góc độ, một

cách nhìn”. Hơn nữa, chính thái độ thẩm đihj của tác giả cũng cho thấy thái độ
nhập cuộc của người viết. Họ không chỉ đứng ngoài lạnh lùng quan sát, miêu tả,
trần thuật mà còn tham gia vào sự việc bằng chính sự hiểu biết của mình.
Cái tôi chính kiến
Một hình thức biểu hiện cao hơn của cái tôi trần thuật - thẩm định là cái tôi
chính kiến. Phóng sự là thể loại yêu cầu sự tự thân trải nghiệm của phóng viên nên
không loại trừ việc tác giả đưa ra góc nhìn, nhận định, đánh giá. Cái tôi chính kiến
của tác giả là rất cần thiết, nhất là khi vấn đề còn đang nằm trong lằn ranh giữa
đúng và sai. Hơn nữa, người viết phóng sự không chỉ trần thuật mà còn cần có thái
độ nhập cuộc, tham gia vào sự kiện, bày tỏ quan điểm của mình trước hiện thực,
quan điểm của tờ báo. Tác giả phóng sự còn là nhân vật đối tọng với nhân vật của
bài viết vì họ phải phỏng vấn, kiểm tra vấn đề, bày tỏ quan niệm đồng ý hoặc
không đồng ý với nhân vật. Người viết phóng sự còn đưa sự bình giá, đưa ra lý lẽ,
đề xuất những kiến nghị, giải pháp hợp lý.
Để có được những chính kiến ấy, người viết phóng sự phải có một bản lĩnh sống,
bản lĩnh chính trị vững vàng. Họ phải nhận ra đúng sai, bày tỏ ý kiến đồng tình hay
không đồng tình trong bề bộn những chi tiết, những sự kiện để đưa ra những kiến
nghị, giải pháp.


Cái tôi chính kiến còn là sự khẳng định bản lĩnh người làm báo, là lương tâm
và trách nhiệm của họ. Người viết phóng sựu phải dũng cảm bảo vệ điều mình cho
là đúng và lên tiếng đấu tranh loại bỏ điều mình cho là sai lầm. Nhờ những tiếng
nói khảng khái như thế mà sự thật mới được làm sáng tỏ.
Cái tôi chính kiến giúp tác giả khẳng định rõ ràng hơn sự kiện, vấn đề đang đề cập,
đem đến cho người đọc một sự minh bạch về những vấn đề trong phóng sự. Họ
dám lên tiếng bênh vực sự thật và có đủ bản lĩnh để bày tỏ chính kiến của mình
Câu 9. Các dạng PS: (4 dạng)
* Phóng sự vấn đề: có tính thời đại
- VĐ là những biểu hiện mang tính khái quát trong đời sống xh.. vđ trong PS

là những biểu hiện không bình thường và có tính thời đại
- Phạm vi phản ảnh rộng, có tầm bao quát, liên quan đến nhiều người cho đến
những vđ có tính cá nhân, gđ miễn là bh có tính khái quát trước xh
- Tiêu chí đánh giá giá trị PS: cách đặt vđ và giải quyết vấn đề
+ Cái ms (góc nhìn, khía cạnh mới)
*Phóng sự sự kiện: có tính thời sự và thời điểm cao
- SK là những sự việc quan trọng đã và đang xảy ra trong thực tiễn cs. Trong
đó có những sự kiện quan trọng có tính thời sự và thời điểm cao có thể trở
thành đề tài của sự kiện
- Có ý nghĩa tại thời điểm nó diễn ra
- SK mà PS lựa chọn phản ánh phải nằm trong mạch thời sự chủ lưu
- Do áp lực về thời gian, PS SK không có thời gian đầu tư về mặt nghệ thuật,
gọt dũa ngôn ngữ, cách biểu đạt không k sinh động bằng những PS vđ và PS
chân dung
- Ba phương pháp chính thu thập thông tin của BC: ( phỏng vấn, nghiên cứu
tài liệu và quan sát)
- Phương pháp chính của PS SK là quan sát
*Phóng sự điều tra: vụ việc mờ khuất cần làm sáng tỏ
- Biến thể PS = PS + ĐT
- Dựa trên sự kết hợp giữa thế mạnh của TL PS và TL ĐT


-

Thể hiện phương thức biểu đạt
ĐTg phản ảnh: vụ việc mờ khuất cần làm sáng tỏ
Tiếp cận đt = cách nhập cuộc và điều tra
Lưu ý PSDT:
+ ĐTg của PS ĐT là những sự kiện, ht không bth chứa nhiều nghi vấn uẩn
khuất, cũng có thể là một vấn đề chứa nhiều dữ liệu cách đgia khác nhau cần

có 1 câu tl xác đáng tin cậy
- Nghiên cứu TL và thâm nhập tt là yêu cầu bb đối vs NLB ĐT vì qua đt ms
thu được chứng cứ => lập luận lí giải làm sáng tỏ bchat sự việc
- Cái tôi trong PSDT không chỉ là các tôi nhân chứng khách quan mà còn là
cái tôi nghiêm túc, trách nhiệm
- Tính xác thực là yêu cầu tối thượng của PSDT vì ĐT là đi tìm sự thật => KL
ĐT có tác động đến những ng lquan.
*Phóng sự chân dung: con người là đt trung tâm phản ánh:
-

Là chuyên mục chủ lực tạo nên sắc diện của tờ lao động
Những năm đầu TK 21,PSCD
PSCD là 1 biến thể dựa trên sự kết hợp giữa PS và ký chân dung
PT biểu đạt:...
Nhân vật trong PSCD luôn được đặt trong một hoàn cảnh điển hình cụ thể
để bộc lộ tính cách
- NV trong PSCD được xdung 1 cách đầy đặn, người đọc vừa cảm nhận được
vẻ bên ngoài và cảm xúc bên trong nhân vật
Câu 10. Trình bày các hướng khai thác đề tài để viết PS: 3 hướng
- Khơi những nguồn chưa ai khơi
+
+
+
- Tìm cái mới trên miền đất mới
+ Nên đọc nhiều, đọc là con đường dẫn đến PS, không chỉ là học kinh
nghiệm viết mà còn là tư duy đề tài. Tham gia đọc nhận được những ý tưởng
mới.
+ Có những đề tài được cày đi cày lại, xới đi xới lại nhưng vẫn còn đất sống
trong PS
+ Lặp lại đề tài nhưng phải có cái nhìn mới, góc nhìn mới

- Mã hóa điều bình thường thành những điều bất thường:


+ Có vô số sự việc, sự kiện nhưng không phải sự việc sự kiện nào cũng viết
được PS
+
+ Những điều này phải có tính thời sự
+ có tính vấn đề

Câu 11. Trình bày cách để viết PS
*Giới thiệu vấn đề:
- Nhiệm vụ tl 4 câu hỏi đầu tiên: who? What? Where? When?
- Sự hấp dẫn và tính độc đáo thể hiện ngay ở dòng đầu tiên của tác phẩm =>
phần mở phải tạo được ấn tượng
- Giới thiệu kết hợp thông tin khái quát những đường nét cơ bản về đối tượng
phản ảnh
- Đặc tả diện mạo nhân vật
- Tạo không gian bối cảnh để đt xh
- Vận dụng chất liệu văn học
- Mở đầu bằng hình thức nghi vấn (dùng cho psdt)
- Nguyên lý “đòn bẩy”. Từ những chi tiết hình ảnh đối lập viết về những
nghịch lí
*Gi ải quyết vấn đề:
-

Phần trọng tâm thể hiện tư tưởng chủ đề tác phẩm
Tập trung giải quyết 2 câu hỏi: xảy ra ntn? Tại sao? (psdt)
Tổ chức sắp xếp hệ thống tl theo cấu trúc
Phục dựng lại sự kiện, ng viết với tư cách người kể lại, sử dụng 2 bút pháp
thuật và tả (tái hiện diễn biến vấn đề, sự kiện) lần lượt trình bày diễn biến

của sự kiện cho ng đọc hình dung đc bức tranh sk.
- Lời kể của tác giả
- Ngôn ngữ nhân vật là cứ liệu sống, chỉ xuất hiện khi thật cần thiết nhưng đó
là những chứng lý qtrong góp phần làm táng tỏ BCSK
+ Trực tiếp: trích nguyên phát ngôn của nhân vật. Khi đối thoại vs tác giả vs
1 nv #,...
+ Gián tiếp: tác giả sd ngôn ngữ của mình diễn đạt lại ndung phát ngôn của
nv, thể hiện tinh thàn nd phát ngôn qua cách diễn đạt
+yếu tố cảm xúc


+ trong PS cảm nhận suy tư của ng viết trước hiện thực mà họ trải nghiệm,
cảm xúc của ng viết rất cần thiết
+lồng ghép cảm xúc không thể tùy tiện, cxuc trong ps chịu sự kiểm soát của
lý trí, cxcu có cơ sở từ hthuc
- Thông tin lí lẽ: lí lẽ của ng viết có thể phát biểu trực tiếp qua các lời bình
bàn, đánh giá về sự việc. Cũng có khi gián tiếp bộc lộ qua ngôn ngữ nhân
vật. Nếu sử dụng ng2 nv 1 cách tùy tiện sẽ bị phản ánh..
*Kết thúc vấn đề:
Một cái kết sắc sảo, độc đáo sẽ tạo lại sự vĩ thanh và để lại dư âm trong tâm thức
người đọc, đầu tư vào phần kết

 Dạng 1:
- Thường đề xuất các ý tưởng, giải pháp có tính chất vạch định, mở lối cho sự
vận động tích cực của sự kiện.
- Yêu cầu của kết này là giải pháp đưa ra vào những ptich khoa học về hiện
trạng. Giải pháp có khi của tác giả, có khi mượn lời nhân vật
 Dạng 2:
Dừng lại ở việc tái hiện sự kiện. Thường kết bằng:
- Nêu nhận xét đáng giá về vấn đề, sự kiện: có hai hướng

+ủng hộ đồng tình
+ phê phán => vẫn thể hiện thái độ kquan, gạt bỏ sự thien vị định kiến
- Kết = niềm ước vọng mong muốn của ng viết, có thể mong muốn về sự đổi
thay một số phận, cải thiện về hoàn cảnh, xóa bỏ thực trạng, khích lệ nhằm
duy trì,..
- Kết = lời kêu gọi hết sức chân thành tc, tác giả khơi dậy lòng trắc ẩn để đánh
thức tương lai.
- Kết = 1 đoạn văn tả cảnh hữu tình, 1 kiểu kết mở có nguồn gốc từ văn học
đc nhiều nhà báo thử nghiệm, đặc điểm của kiểu kết này là ng viết không
công khai xuất hiện để định hướng tư duy ng đọc, thông qua những chi tiết
hình ảnh giàu cahast liên tưởng ng đọc tự suy ngẫm và nhận thức, kiểu kết
nhẹ nhàng sâu lắng
- Kết mở: kết bằng câu hỏi tu từ, sd câu hỏi TT khép lại văn bản nhưng mở ra
cho ng đọc nhiều vấn đề cần phải trăn trở.