Pháp luật về chấm dứt hợp đồng lao động - Một số bất cập và giải pháp hoàn thiện

Số 3/2017 - Năm thứ Mười Hai

PHÁP LUẬT VỀ CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG MỘT SỐ BẤT CẬP VÀ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN
Nguyễn Tiến Dũng1
Tóm tắt: Chấm dứt hợp đồng lao động là sự kiện pháp lý quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền,
lợi ích của các chủ thể trong quan hệ hợp đồng lao động. Mặc dù Bộ luật lao động năm 2012 đã bổ sung
và hồn thiện những quy định pháp luật về vấn đề này nhưng trong q trình áp dụng quy định của Bộ
luật và các văn bản hướng dẫn còn tồn tại một số bất cập, vướng mắc. Bài viết chỉ ra một số vướng mắc
trong q trình áp dụng pháp luật và đề xuất kiến nghị hồn thiện pháp luật về vấn đề chấm dứt hợp đồng
lao động.
Từ khố: Hợp đồng lao động; chấm dứt hợp đồng lao động
Ngày nhận bài: 15/3/2017; Ngày hồn thành biên tập: 18/4/2017; Ngày duyệt đăng: 1/6/2017
Abstract: Termination of a labor contract is an important legal event that directly affects the rights
and benefits of parties in a labor contract. Although the Labor Code (2012) has supplemented and
improved the legal provisions on this issue, in the course of applying the provisions of the Code and
guiding documents, there are some shortcomings and problems. This paper points out some obstacles in
the application of the law and recommends improvements to the law on termination of labor contracts.
Keywords: Labor contract; Termination of labor contract
Date of receipt: 15/3/2017; Date of revision: 18/4/2017; Date of approval: 1/6/2017
Trên phương diện lý luận cũng như thực tiễn,
chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ) là sự kiện
pháp lý làm chấm dứt quan hệ lao động giữa
người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động
(NSDLĐ), hay nói cách khác, chấm dứt HĐLĐ là
điều kiện pháp lý giải phóng các chủ thể của quan
hệ HĐLĐ khỏi những quyền và nghĩa vụ đã từng
ràng buộc họ trước đó.
Bộ luật Lao động năm 2012 (BLLĐ) đã bổ
sung một số nội dung trong quy định về chấm dứt
HĐLĐ so với BLLĐ (1994), đây là cơ sở pháp lý
quan trọng trong việc xác định căn cứ để các bên

trong quan hệ HĐLĐ thực hiện quyền chấm dứt
HĐLĐ của mình. Mặc dù đã có văn bản quy định
chi tiết thi hành BLLĐ (2012) nhưng thực tiễn áp
dụng pháp luật lao động cho thấy quy định của
pháp luật lao động hiện hành liên quan đến chấm
dứt HĐLĐ còn tồn tại một số bất cập, vướng mắc,
cần tiếp tục rà sốt, hồn thiện trong thời gian tới.
1. Các trường hợp chấm dứt hợp đồng lao
động
BLLĐ (2012) quy định các trường hợp chấm
dứt HĐLĐ tại Điều 36 bao gồm:
- HĐLĐ hết hạn, trừ trường hợp khi NLĐ là
cán bộ cơng đồn khơng chun trách đang trong
nhiệm kỳ cơng đồn;
1

- NLĐ đã hồn thành cơng việc theo HĐLĐ;
- NLĐ và NSDLĐ thoả thuận chấm dứt
HĐLĐ;
- NLĐ đủ điều kiện về thời gian đóng bảo hiểm
xã hội và tuổi hưởng lương hưu theo quy định của
pháp luật;
- NLĐ bị kết án tù giam, tử hình hoặc bị cấm
làm cơng việc ghi trong HĐLĐ theo bản án,
quyết định có hiệu lực pháp luật của Tồ án;
- NLĐ chết, bị Tồ án tun bố mất năng lực
hành vi dân sự, mất tích hoặc là đã chết;
- NSDLĐ là cá nhân chết, bị Tồ án tun bố
mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc là
đã chết; NSDLĐ khơng phải là cá nhân chấm dứt

hoạt động;
- NLĐ bị xử lý kỷ luật sa thải;
- NLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ;
- NSDLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ; cho
NLĐ thơi việc do thay đổi cơ cấu, cơng nghệ hoặc
vì lý do kinh tế hoặc do sáp nhập, hợp nhất, chia
tách doanh nghiệp, hợp tác xã.
2. Một số vướng mắc trong q trình áp
dụng các quy định liên quan đến chấm dứt hợp
đồng lao động
2.1. Quy định về chấm dứt hợp đồng lao động
đối với người lao động cao tuổi chưa rõ ràng,

Thạc sỹ, Giảng viên Trường Đại học Luật Hà Nội

39


HOẽC VIEN Tệ PHAP

thng nht gia B lut Lao ng v vn bn quy
nh chi tit hng dn thi hnh B lut lao ng
Liờn quan n vic chm dt HL i vi
NL cao tui, BLL (2012) ó b sung trng hp
chm dt HL do NL iu kin v thi gian
úng bo him xó hi v tui hng lng hu theo
quy nh ca phỏp lut ti khon 4 iu 36.
Tuy nhiờn, thc t cho thy nhiu trng hp
khi NL tui hng lng hu nhng h li
cha thi gian úng bo him xó hi theo quy

nh phỏp lut (Vớ d: NL nam 60 tui nhng
thi gian úng bo him xó hi cha 20 nm).
Lỳc ny, nu NSDL mun chm dt HL vi
NL (trong trng hp HL vn cũn thi hn)
thỡ khụng th vn dng quy nh ti khon 4 iu
36 BLL (2012) bi l cha ỏp ng iu kin lut
nh v thi gian úng bo him xó hi ca NL.
Nu NSDL vn thc hin vic chm dt HL
trong trng hp ny thỡ kh nng xy ra tranh
chp lao ng l rt ln.
Ngh nh 05/2015/N-CP ra i nhm thỏo g
nhng vng mc trong quỏ trỡnh ỏp dng quy nh
BLL (2012), trong ú ti khon 2 iu 6 v
HL i vi NL cao tui, cú quy nh: Khi
ngi s dng lao ng khụng cú nhu cu hoc
ngi lao ng cao tui khụng cú sc khe thỡ
hai bờn thc hin chm dt hp ng lao ng.
Xung quanh quy nh hng dn ny tn ti hai
quan im:
Quan im th nht: Khi NL tui nhng
cha thi gian úng bo him xó hi hng
lng hu, nu NSDL khụng cú nhu cu hoc
NL cao tui khụng cú sc khe thỡ hai bờn
thc hin chm dt HL. Vic hai bờn thc hin
chm dt HL õy cú ngha l vic chm dt
phi do hai bờn tho thun. Tc l khi NSDL
khụng cú nhu cu tip tc s dng lao ng hoc
NL cao tui khụng sc kho lm vic thỡ
hai bờn cú th tho thun chm dt HL ny.
Quan im th hai: Khi NL tui hng

lng hu nhng cha thi gian úng bo him
xó hi hng lng hu, nu NSDL khụng cú
nhu cu hoc NL cao tui khụng cú sc khe
thỡ HL chm dt. Theo ú, i vi NL cao
tui nhng cha thi gian úng bo him xó hi
hng lng hu thỡ NSDL vn cú quyn
2

chm dt HL vi h nu NSDL khụng cú nhu
cu tip tc s dng lao ng.
Theo quan im th hai thỡ quy nh ti khon
4 iu 36 BLL (2012) v khon 2 iu 6 Ngh
nh 05/2015/N-CP mõu thun vi nhau. Nu
NL mun tip tc lm vic khi tui ngh hu
nhng cha thi gian úng bo him xó hi thỡ
vn dng khon 4 iu 36 yờu cu NSDL tip
tc b trớ cụng vic v thc hin HL ang cú
hiu lc, cũn nu NSDL mun chm dt quan h
HL ny thỡ cú th vin dn cn c phỏp lý ti
Ngh nh 05/2015/N-CP. Vic quy nh ca
BLL (2012) v vn bn di lut hng dn thi
hnh cha rừ rng nh vy gõy khú khn trong vic
thng nht ỏp dng phỏp lut cng nh bo v
quyn v li ớch hp phỏp ca cỏc bờn trong quan h
HL, c bit l i vi NL khi h vn cũn
sc kho v nhu cu lm vic2.
Chỳng tụi cho rng quan im ỏp dng phỏp lut
th nht l hp lý hn, bi l nu theo quan im
th hai s vng mc phi mt s vn sau õy:
Th nht, nu hiu theo quan im th hai,

NSDL khụng cú nhu cu hoc NL cao tui
khụng cú sc khe c coi l cỏc cn
c/trng hp chm dt HL. Trong khi ú iu
36 BLL khụng quy nh nhng trng hp nờu
trờn, chớnh vỡ vy, hiu v ỏp dng phỏp lut theo
quan im th hai l trỏi vi BLL.
Th hai, khi NSDL tuyn dng lao ng vo
lm vic theo HL, khụng th ph nhn rng
NSDLD phi tớnh toỏn, kim soỏt c vn thi
hn hp ng, nhu cu s dng v kh nng lm
vic ca NL trong quỏ trỡnh lm vic ngay c khi
h n tui cao. Do vy, nu ỏp dng theo quan
im th hai s phỏ v nguyờn tc ca HL, nh
hng trc tip ti vic lm, thu nhp ca NL.
Hn na, quy nh ti Khon 2 iu 6 Ngh nh s
05/2015/N-CP, theo chỳng tụi, l mt hng i
v l s gi ý ca nh lm lut khi NL bc
vo tui cao, vic thc hin cụng vic cú th gõy
nh hng ti sc kho ca h cng ng thi nh
hng ti nhu cu sn xut, kinh doanh ca n v
s dng lao ng. Quyn quyt nh cú s dng lao
ng/tip tc thc hin cụng vic ph thuc vo s
quyt nh ca c hai bờn l hon ton hp lý v
phự hp vi Khon 3 iu 36 BLL (2012).

Tham kho nhng trng hp xy ra tranh chp trờn thc t ti:
/>
40

Soỏ 3/2017 - Naờm thửự Mửụứi Hai

2.2. Quy nh v trng hp ngi lao ng
b quy ri tỡnh dc, cng bc lao ng thc
hin quyn n phng chm dt hp ng lao
ng cha rừ rng
Theo im c khon 1 iu 37 BLL (2012),
NL b quy ri tỡnh dc, cng bc lao ng thỡ
cú quyn n phng chm dt HL.
iu 11 Ngh nh s 05/2015/N-CP quy
nh: Ngi lao ng cú quyn n phng chm
dt hp ng lao ng ti im c Khon 1 iu
37 ca B lut Lao ng trong cỏc trng hp b
ngi s dng lao ng ỏnh p hoc cú li núi,
hnh vi nhc m, hnh vi lm nh hng n sc
khe, nhõn phm, danh d hoc cng bc lao
ng; b quy ri tỡnh dc ti ni lm vic., khon
10 iu 3 BLL (2012) quy nh: Cng bc lao
ng l vic dựng v lc, e da dựng v lc hoc
cỏc th on khỏc nhm buc ngi khỏc lao ng
trỏi ý mun ca h.
s dng hai cn c ny khụng phi d dng,
bi l BLL (2012) v cỏc vn bn hng dn thi
hnh khụng cú quy nh, gii thớch rừ rng, c th v
hnh vi c coi l quy ri tỡnh dc, cng bc
lao ng. Chớnh vỡ vy, vic nhn din nhng dng
hnh vi quy ri tỡnh dc, cng bc lao ng
thng rt khú trong khi mụi trng lao ng din
ra phc tp v hnh vi quy ri tỡnh dc v cng
bc lao ng li cú chiu hng gia tng nhiu

quc gia trờn th gii cng nh Vit Nam.
2.3. Vng mc khi ngi s dng lao ng
k lut sa thi ngi lao ng
Th nht, v cn c ỏp dng hỡnh thc k lut
sa thi khi NL cú hnh vi trm cp, tham ụ, ỏnh
bc, c ý gõy thng tớch, s dng ma tuý trong
phm vi ni lm vic, tit l bớ mt kinh doanh, bớ
mt cụng ngh, xõm phm quyn s hu trớ tu ca
NSDL (Khon 1 iu 126 BLL (2012).
- Hnh vi trm cp, tham ụ, ỏnh bc, c ý gõy
thng tớch, s dng ma tuý l cn c x lý k
lut sa thi phi xy ra trong phm vi ni lm
vic. Tuy nhiờn, hiu trong phm vi ni lm vic
õy l nh th no? Nu hnh vi trm cp, tham
ụ, ỏnh bc, c ý gõy thng tớch, s dng ma tuý
xy ra ngoi phm vi lm vic ti n v s dng
lao ng nhng ti a im lm vic theo yờu cu

ca NSDL thỡ cú th x lý k lut sa thi c
khụng? Phỏp lut lao ng hin hnh khụng quy
nh c th v vn ny.
Vớ d: A l NL lm vic v trớ trng
phũng nhõn s theo HL khụng xỏc nh thi
hn. Ngy 01/04/2017, A nhn c quyt nh
c i tham gia khoỏ o to ngn hn trong thi
gian t 01/4/2016 n 08/4/2017 theo nhu cu sn
xut kinh doanh ca doanh nghip. Ngy
04/4/2017, A ch ng b hc v t chc ỏnh bc
ti phũng ngh ca mỡnh khỏch sn cựng mt s
ngi quen khỏc. Trong trng hp ny, gi s

nu cú cn c chng minh c hnh vi ỏnh bc
ca A thỡ doanh nghip cú th x lý k lut sa thi
i vi A khụng?
- Theo khon 4 iu 27 Ngh nh s
05/2015/N-CP quy nh: Nhng ni dung ch
yu ca ni quy lao ng theo Khon 2 iu 119
ca B lut Lao ng c quy nh nh sau:
4. Bo v ti sn, bớ mt cụng ngh, bớ mt kinh
doanh, s hu trớ tu ca ngi s dng lao ng:
Danh mc ti sn, ti liu, bớ mt cụng ngh, bớ mt
kinh doanh, s hu trớ tu phi bo v thuc phm vi
trỏch nhim c giao.
Ngha v bo v bớ mt cụng ngh, bớ mt kinh
doanh, s hu trớ tu3 thuc v NL c NSDL
giao trc tip qun lý, bo v loi ti sn vụ hỡnh
ny. Trong trng hp NL cú trỏch nhim qun
lý, bo v bớ mt cụng ngh, bớ mt kinh doanh tit
l thụng tin liờn quan n bớ mt cụng ngh, bớ mt
kinh doanh thỡ h phi chu trỏch nhim v hnh vi
ca mỡnh, cú th bao gm trỏch nhim bi thng
thit hi cho NSDL (Khon 2 iu 23 BLL
(2012)) v trỏch nhim k lut lao ng.
Vn t ra õy ú l i vi NL khụng cú
ngha v bo v bớ mt cụng ngh, bớ mt kinh
doanh, nhng h bit c thụng tin liờn quan n
bớ mt cụng ngh, bớ mt kinh doanh ca doanh
nghip, v tit l cỏc thụng tin ny thỡ cú th b x lý
k lut sa thi hay khụng?
Vớ d: NL A c thuờ lm vic ti v trớ giỏm
c iu hnh ca doanh nghip X theo HL. A

thng xuyờn nm gi thụng tin c coi l bớ mt
kinh doanh ca doanh nghip (danh sỏch cỏc nh
cung cp v khỏch hng, cỏc chin lc tip th,

3
Chỳng tụi cho rng, dự NSDL cú ton quyn ch ng trong vic xỏc nh cỏc hnh vi b coi l xõm phm bớ
mt kinh doanh, bớ mt cụng ngh thỡ h vn phi tuõn th phỏp lut lao ng v vn bn phỏp lut chuyờn ngnh
cú liờn quan nh Lut S hu trớ tu (2005) (sa i, b sung nm 2009).

41


HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP

quảng cáo và kinh doanh, kết quả nghiên cứu thị
trường, phương pháp bán hàng…). Khi trao đổi với
đồng nghiệp B cũng là NLĐ làm việc tại doanh
nghiệp X, A đã tiết lộ thông tin một số khách hàng
“tiềm năng, chiến lược” của doanh nghiệp cùng với
chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp X trong
năm 2017. Thông tin này được B báo cho Doanh
nghiệp Y là đối thủ cạnh tranh của doanh nghiệp
X, khiến doanh nghiệp X chịu những thiệt hại
nghiêm trọng về lợi ích trong quý I/2017. Trong
trường hợp này, bí mật kinh doanh mà B biết được
không nằm trong nghĩa vụ B phải bảo vệ, hơn nữa,
nếu B là NLĐ thuần tuý làm việc trong bộ phận sản
xuất thì có thể họ không thể biết được những thông
tin nào là bí mật kinh doanh. Bởi lẽ, dưới sự cạnh
tranh khốc liệt của kinh tế thị trường, các doanh

nghiệp có xu hướng không muốn công khai danh
sách bí mật công nghệ, bí mật kinh doanh của mình
mà thường được thoả thuận riêng đối với NLĐ có
trách nhiệm bảo vệ thông tin này trong HĐLĐ với
họ. Nếu NSDLĐ xử lý kỷ luật sa thải NLĐ trong
trường hợp này vì lý do NLĐ (B) tiết lộ bí mật kinh
doanh, chúng tôi cho rằng sẽ rất thiệt thòi cho bản
thân NLĐ.
Thứ hai, về thẩm quyền triệu tập và chủ trì
cuộc họp xử lý kỷ luật lao động sa thải.
Thẩm quyền tiến hành cuộc họp xử lý kỷ luật
lao động hiện nay được quy định dựa trên thẩm
quyền giao kết HĐLĐ từ phía bên NSDLĐ. Theo
Điều 30 Nghị định số 05/2015/NĐ-CP và Điều 12
Thông tư số 47/2015/TT-BLĐTBXH, thẩm quyền
tiến hành cuộc họp xử lý kỷ luật lao động được xác
định: “…Trường hợp người giao kết hợp đồng lao
động bên phía người sử dụng lao động ủy quyền
hợp pháp bằng văn bản cho người khác giao kết
hợp đồng lao động theo quy định tại Khoản 1 Điều
3 Nghị định số 05/2015/NĐ-CP thì khi tiến hành
cuộc họp xử lý luật lao động, người được ủy quyền
giao kết hợp đồng lao động tiến hành triệu tập và
chủ trì cuộc họp xử lý kỷ luật lao động.” Quy định
này của pháp luật dẫn tới một số hạn chế trong cách
hiểu và vận dụng như sau:
- Người có thẩm quyền giao kết HĐLĐ (Khoản
1 Điều 3 Nghị định số 05/2015/NĐ-CP) sau khi uỷ
quyền cho người khác giao kết HĐLĐ thì sẽ không
4

được quyền tiến hành cuộc họp xử lý kỷ luật lao động
vì luật ấn định người được uỷ quyền giao kết HĐLĐ
sẽ là người chủ trì cuộc họp xử lý kỷ luật lao động.
Sự hạn chế này làm giảm tính linh hoạt, chủ động
của người có thẩm quyền giao kết HĐLĐ trong việc
xử lý kỷ luật lao động, nếu người được uỷ quyền giao
kết HĐLĐ mà không thực hiện việc chủ trì cuộc họp
xử lý kỷ luật lao động được thì việc xử lý kỷ luật ở
đây sẽ rơi vào bế tắc vì theo thông tư hướng dẫn thì
người được uỷ quyền giao kết HĐLĐ này cũng
không được quyền uỷ quyền cho người khác chủ trì
cuộc họp xử lý kỷ luật lao động.
- Người có thẩm quyền giao kết HĐLĐ trong
trường hợp không uỷ quyền cho người khác giao kết
HĐLĐ thì sẽ là người trực tiếp chủ trì cuộc họp xử
lý kỷ luật lao động mà không được uỷ quyền cho
người nào khác chủ trì cuộc họp xử lý kỷ luật lao
động đó. Điều này có thể gây khó khăn cho đơn vị
sử dụng lao động khi mà người có thẩm quyền giao
kết HĐLĐ không thể thực hiện công việc chủ trì
cuộc họp xử lý kỷ luật lao động cũng như họ không
được uỷ quyền cho người khác thực hiện nhiệm vụ
này. Trong trường hợp họ uỷ quyền cho người khác
(ví dụ giám đốc công ty uỷ quyền cho trưởng phòng
nhân sự thực hiện chủ trì cuộc họp xử lý kỷ luật lao
động) thì rất có thể sẽ vi phạm trình tự, thủ tục xử lý
kỷ luật theo quy định của pháp luật.
Thứ ba, về thời hiệu xử lý kỷ luật sa thải NLĐ.
Theo Điều 124 BLLĐ (2012), thời hiệu xử lý kỷ

luật lao động tối đa là 06 tháng, kể từ ngày xảy ra
hành vi vi phạm, trong một số trường hợp đặc biệt
thì thời hiệu xử lý kỷ luật lao động tối đa là 12 tháng.
Khi xảy ra các sự kiện theo khoản 4 (điểm a, b,
c) Điều 123 BLLĐ (2012), mặc dù NLĐ có hành vi
vi phạm kỷ luật lao động, NSDLĐ vẫn không được
xử lý kỷ luật lao động đối với NLĐ trong thời gian
đó4. Khi hết thời gian xảy ra các sự kiện nêu trên,
nếu còn thời hiệu để xử lý kỷ luật lao động thì
NSDLĐ tiến hành xử lý kỷ luật lao động ngay, nếu
hết thời hiệu thì được kéo dài thời hiệu để xử lý kỷ
luật lao động nhưng tối đa không quá 60 ngày kể từ
ngày hết thời gian nêu trên.
Vướng mắc đặt ra ở đây là nếu khi hết thời gian
xảy ra các sự kiện làm “tạm ngưng” việc xử lý kỷ
luật lao động mà thời hiệu xử lý kỷ luật lao động

NLĐ đang trong thời gian nghỉ ốm đau, điều dưỡng; nghỉ việc được sự đồng ý của NSDLĐ; Đang bị tạm giữ, tạm
giam; Đang chờ kết quả của cơ quan có thẩm quyền điều tra xác minh và kết luận đối với hành vi vi phạm được
quy định tại khoản 1 Điều 126 của BLLĐ

42


Soỏ 3/2017 - Naờm thửự Mửụứi Hai

vn cũn nhng ch trong khong 01 tun, thm chớ
vi ngy thỡ NSDL vn phi tin hnh x lý k
lut lao ng ngay, nhng thc t rt khú cú th x
lý k lut c NL khi NSDL phi tuõn th rt

nhiu trỡnh t, th tc trong khong thi gian ú5.
3. Mt s kin ngh hon thin cỏc quy nh
ca phỏp lut lao ng liờn quan n chm dt
hp ng lao ng
3.1. Hon thin quy nh hng dn v chm
dt hp ng lao ng i vi ngi lao ng cao
tui
Nh ó phõn tớch trờn, quy nh ca BLL
(2012) v vn bn hng dn (Ngh nh s
05/2015/N-CP) v chm dt HL i vi
NL cao tui khụng thng nht trong cỏch hiu
v ỏp dng. Nu hiu khụng y , khi NSDL
khụng mun tip tc s dng NL cao tui thỡ cú
th chm dt HL vi NL mt cỏch t do,
bi l ch cn bo m iu kin khi NSDL
khụng cú nhu cu - iu kin ny rt d b
NSDL li dng bi l quy nh phỏp lut khụng
cht ch, v vic a ra lý do khụng cú nhu cu
t phớa NSDL l khụng h khú. Vic chm dt
HL d dng nh vy cú th gõy nh hng n
quyn t do lm vic, thu nhp ca NL cng
khụng c bo m. Chớnh vỡ vy, hp lý hn c,
chỳng tụi cho rng cn sa i, b sung quy nh
ti khon 2, iu 6 Ngh nh s 05/2015/N-CP
nh sau: 2. Khi ngi s dng lao ng khụng cú
nhu cu hoc ngi lao ng cao tui khụng cú
sc khe thỡ hai bờn tho thun chm dt hp
ng lao ng.
3.2. Hon thin quy nh hng dn hnh vi
b quy ri tỡnh dc, cng bc lao ng l cn

c ngi lao ng n phng chm dt hp
ng lao ng

Hnh vi quy ri tỡnh dc, cng bc lao ng
phi c quy nh c th trong cỏc vn bn quy
phm phỏp lut nhm thng nht trong nhn thc
v thc hin ca NSDL, NL trong n v s
dng lao ng.
Th nht, hnh vi quy ri tỡnh dc6: L hnh
vi cú tớnh cht tỡnh dc gõy nh hng ti nhõn
phm ca n gii v nam gii. õy l hnh vi
khụng c chp nhn, khụng mong mun v
khụng hp lý lm xỳc phm i vi ngi nhn v
to ra mụi trng lm vic bt n, ỏng s, thự ch
v khú chu.
Hnh vi quy ri tỡnh dc cú th biu hin cỏc
dng ch yu:
- Hnh vi quy ri th cht: Tip xỳc, c tỡnh
ng chm, s mú, cu vộo, thm chớ tn cụng tỡnh
dc, cng dõm.
- Hnh vi quy ri bng li núi: Nhn xột
khụng phự hp, ng n, cú ng ý v tỡnh dc,
ngh, yờu cu khụng c mong mun mt cỏch
liờn tc
- Hnh vi quy ri phi li núi: Ngụn ng c th
khụng ng n, nhỏy mt, phụ by ti liu khiờu
dõm
Hnh vi quy ri tỡnh dc xy ra ti ni lm
vic, ú cú th l ni thc hin cụng vic (vn
phũng, nh mỏy) hoc cỏc a im liờn quan

ti cụng vic nh hi tho, tp hun, chuyn i
cụng tỏc chớnh thc, cỏc hot ng xó hi liờn
quan ti cụng vic v cỏc hot ng giao tip
liờn quan n cụng vic.
Th hai, hnh vi cng bc lao ng: BLL
(2012) ó a ra nh ngha v cng bc lao ng
ti iu 3. Tuy nhiờn, vic xỏc nh dng hnh vi
cng bc lao ng l cn c nhn din trờn thc
t i vi NL, NSDL cng nh cỏc c quan

5

C th: NSDL gi thụng bỏo bng vn bn v vic tham d cuc hp x lý k lut lao ng cho Ban chp hnh
cụng on c s hoc Ban chp hnh cụng on cp trờn c s ni cha thnh lp cụng on c s, NL, cha, m
hoc ngi i din theo phỏp lut ca NL di 18 tui ớt nht 5 ngy lm vic trc khi tin hnh cuc hp. Cuc
hp x lý k lut lao ng c tin hnh khi cú mt y cỏc thnh phn tham d c thụng bỏo theo quy nh.
Trng hp NSDL ó 03 ln thụng bỏo bng vn bn, m mt trong cỏc thnh phn tham d khụng cú mt thỡ
NSDL tin hnh cuc hp x lý k lut lao ng. Quyt nh x lý k lut lao ng phi c ban hnh trong
thi hn phỏp lut quy nh (Khon 1, 2 iu 30 Ngh nh s 05/2015/N-CP, Khon 3 iu 124 BLL (2012))
6
Tham kho B quy tc ng x quy ri tỡnh dc ti ni lm vic do B L-TB&XH phi hp Tng liờn on Lao
ng Vit Nam, Phũng Thng mi v cụng nghip Vit Nam nghiờn cu, xõy dng vi s h tr k thut ca T
chc Lao ng quc t (ILO) ti a ch: http://www
.ilo.org/hanoi/Informationresources/Publicinformation/newsitems/WCMS_371186/lang--vi/index.htm,truy cp
ngy 27/01/2016.

43


HOẽC VIEN Tệ PHAP

chc nng cũn gp nhiu khú khn bi quy nh
phỏp lut v cng bc lao ng ang b b ng.
Chỳng tụi cho rng, cng bc lao ng trong n
v s dng lao ng cú mt s dng hnh vi ph
bin sau õy:
(i) NSDL lm dng tỡnh trng khú khn ca
NL: NL thiu trỡnh hiu bit, kin thc lut
phỏp, cú ớt s la chn trong vic mu sinh, l
ngi dõn tc thiu s, b khuyt tt...b ỏp t thi
gi lm vic quỏ nhiu hoc gi tin lng cú th
phỏt sinh tỡnh trng LCB.
(ii) NSDL la gt NL trong vic giao kt,
thc hin HL: õy l tỡnh trng NSDL
khụng thc hin nhng gỡ ó ha hn (bng li
núi hoc trờn giy t) vi NL. Thc t cho thy,
nn nhõn ca tỡnh trng LCB thng c
tuyn chn vi nhng li ha v vic lm n
nh, cú thu nhp tt, hay li ha v t cỏch di
c hp phỏp, a im ni lm vic hoc phỏp
nhõn ca ch s dng. Tr em cng cú th c
tuyn dng thụng qua li ha hp dn i vi bn
thõn hoc cha m cỏc em, liờn quan n vic tip
tc c i hc hoc thng xuyờn c b m
ti thm hoc c v thm b m. Nhng mt
khi bt u lm vic, nhng iu kin lm vic
nh ó ha ban u s khụng c thc hin, v
NL b ri vo tỡnh trng cỏc iu kin sng v
lm vic b lm dng m khụng cú kh nng thoỏt
khi7.

(iii) NL b cụ lp, hn ch i li: Nu NL
khụng cú s t do i n v ri khi ni lm vic,
phi chu nhng s hn ch i li ỏng k, ú l
du hiu rừ rng ca tỡnh trng LCB. NL cú th
b khúa ca hoc giỏm sỏt ni lm vic, sinh hot
phũng h b trn ni lm vic, sinh hot ú.
NL b cng bc cú th b kim soỏt khi i li ti
ni lm vic, thụng qua cỏc camera giỏm sỏt hoc
nhõn viờn bo v cht ch. Nn nhõn ca LCB cú
th b cụ lp nhng ni xa xụi, ho lỏnh, khụng
c tip xỳc vi bờn ngoi. H cú th khụng bit
ang õu, ni lm vic cú th cỏch rt xa khu dõn
c v cú th khụng sn cú bt k phng tin giao
thụng no. Cú th NL ri vo tỡnh trng b cụ lp
ngay ti khu ụng dõn c khi b nht sau nhng

cỏnh ca bo v hoc b tch thu in thoi di ng
hoc cỏc phng tin liờn lc khỏc khụng cho
h liờn h vi gia ỡnh v tỡm s giỳp .
(iv) NL b NSDL e da: NL l nn nhõn
ca tỡnh trng LCB cú th phi chu ng s e
da, nhng li da dm khi h cú ý kin vờ iờu
kin an v sinh hot hoc muụn thụi vic.
Ngoi nhng li da dm hoc hnh ng bo
lc, biu hin ca s e da phụ biờn ụi vi
NL bao gụm: vic t cỏo vi c quan xuõt nhp
cnh v hnh vi c trỳ bt hp phỏp ca NL, e
da NL s b mõt tiờn lng hoc tiờp cn nh
ca, õt ai, sa thi ngi nh, iờu kin lm vic
tụi t hn hoc khụng c hng nhng quyờn

ti thiu (ri khi ni lm vic, ngh ngi...).
(v) NSDL gi giy t tựy thõn, tin lng
hoc s dng cỏc th on giỏn tip nhm a
NL vo hon cnh l thuc, buc phi thc hin
cụng vic theo yờu cu: Vic NSDL gi giy t
tựy thõn hoc cỏc ti sn cỏ nhõn cú giỏ tr khỏc,
thm chớ gi c tin lng ca NL l mt dõu
hiu cua LCB nờu NL khong thờ tiờp cn c
nhng ti sn ny khi cú yờu cu v nờu h nhn
thõy rng h khong thờ ri khi ni lm vic nu
khụng mun ti sn mỡnh b mt mỏt. Trong nhiờu
trng hp, nu khụng cú giy t tựy thõn, NL
khụng thờ tỡm c mt vic lm khỏc hoc tiờp
cn nhng dch v cn thit, v cú thờ h khong
dỏm nh s giỳp ca cỏc c quan, t chc cú
thm quyn. Tng t nh vy, vic gi tin
lng mt cỏch cú h thng v ch ý nh l mt
bin phỏp nhm buc NL phi li v t chi c
hi lm vic khỏc chớnh l du hiu ca LCB.
Th on khỏc m NSDL thng s dng
a NL vo tỡnh trng l thuc l th on v
kinh t. H tỡm cỏch NL l thuc vỡ n (thụng
qua th on ộp buc NL vay n, nõng mc lói
sut, n ly k, tng cỏc chi phớ n v sinh hot
i vi NL...), iu ny s lm NL khú cú th
thoỏt khi cnh n nn. Khon n ny cú tỏc dng
trúi buc NL lm vic cho ch s dng trong
mt thi gian khụng xỏc nh, trong mt mựa v,
trong hng nm tri, thm chớ t th h ny sang
th h khỏc.

7
Bi vit: Thng xuyờn b ngc ói, ỏnh p, Truy cp ngy 14/5/2015 ti a ch: />
44


Soỏ 3/2017 - Naờm thửự Mửụứi Hai

(vi) iu kin lm vic v sinh hot ca NL
b lm dng8: NL b ri vo tỡnh trng LCB
dng nh phi chp nhn cỏc iu kin lm vic
v sinh hot m h khụng bao gi t nguyn ng
ý. H phi thc hin cụng vic trong nhng iu
kin khụng m bo (m thp, bn thu) hoc c
hi (khú khn, nguy him m khụng cú thit b bo
h), cng nh s vi phm nghiờm trng phỏp lut
lao ng. Nhng NL b cng bc cú th phi
chp nhn iu kin sinh hot thp kộm, sinh hot
trong nhng khu nh ụng ỳc, cht chi v iu
kin sinh hot khụng m bo v sinh, khụng cú
khu vc riờng t.
(vii) NL b buc lm thờm gi thng xuyờn,
liờn tc: NL b cng bc cú th b buc lm vic
ngoi gi liờn tc hoc lm vic nhiu ngy ngoi
thi gian c quy nh bi lut phỏp quc gia
hoc tha c lao ng tp th. H cú th khụng
c b trớ thi gian ngh gii lao hoc ngy ngh
trong tun hoc thng xuyờn phi trc 24 gi
trong ngy v 7 ngy trong tun9.
(viii) NL b bo lc v thõn th v tỡnh dc10:

Khi NL b cng bc, h cú th phi chu ng
tỡnh trng bo lc vờ than thờ hoc tỡnh dc. Bo
lc cú thờ bao gụm c vic bt ộp NL phi dựng
ma tỳy hoc ru nhm kiờm soỏt h. Bo lc cú
th c s dng ờ ộp buc NL thc hin nhng
cụng vic khụng cú trong tha thun ban õu nh
l quan h tỡnh dc vi ch s dng hoc thnh
viờn gia inh ch s dng hoc mc thp hn,
ú l thc hin cụng vic bt buc thay vi nhng
vic thụng thng.
3.3. Hon thin quy nh v k lut sa thi
ngi lao ng
Th nht, v cn c ỏp dng hỡnh thc k lut
sa thi khi NL cú hnh vi trm cp, tham ụ, ỏnh
bc, c ý gõy thng tớch, s dng ma tuý trong
phm vi ni lm vic, tit l bớ mt kinh doanh, bớ
mt cụng ngh, xõm phm quyn s hu trớ tu ca
NSDL (Khon 1 iu 126 BLL (2012).
- Hnh vi trm cp, tham ụ, ỏnh bc, c ý gõy
thng tớch, s dng ma tuý l cn c x lý k

lut sa thi phi xy ra trong phm vi ni lm
vic. Theo chỳng tụi, n v s dng lao ng cú
quyn ch ng trong vic xỏc nh nh th no l
trong phm vi ni lm vic. Chỳng tụi cng ng
thi cho rng trong phm vi ni lm vic c
hiu: (i) Xy ra trong thi gian lm vic, ti ni lm
vic; (ii) Xy ra ngoi thi gian lm vic, ti ni
lm vic; (iii) Xy ra ti a im v thi gian NL
thc hin cụng vic theo yờu cu hp phỏp ca

NSDL.
Theo ú, trng hp ó dn ti tiu mc 2.3,
ngy 04/4/2017, A ch ng b hc v t chc
ỏnh bc ti phũng ngh ca mỡnh khỏch sn cựng
mt s ngi quen khỏc. Trong trng hp ny, gi
s nu cú cn c chng minh c hnh vi ỏnh
bc ca A thỡ doanh nghip cú th x lý k lut sa
thi i vi A.
- i hnh vi NL tit l bớ mt kinh doanh, bớ
mt cụng ngh, xõm phm quyn s hu trớ tu ca
NSDL nhng trong trng hp bớ mt kinh doanh
ú khụng thuc phm vi trỏch nhim NL c
giao phi qun lý v bo mt, chỳng tụi cho rng
khụng th s dng lý do v hnh vi tit l bớ mt
kinh doanh, bớ mt cụng ngh, xõm phm quyn s
hu trớ tu ca NSDL x lý k lut sa thi
NL. Tuy nhiờn, theo chỳng tụi, trong trng hp
ny NSDL cú th vn dng quy nh cng ti
khon 1 iu 126 ny v: hnh vi gõy thit hi
nghiờm trng hoc e do gõy thit hi c bit
nghiờm trng v ti sn, li ớch ca NSDL.
õy, NSDL cú th quy nh trong ni quy lao
ng trng hp ny thuc hnh vi gõy thit hi
nghiờm trng v li ớch ca NSDL l cn c x
lý k lut sa thi theo quy nh ca phỏp lut.
Th hai, v thm quyn tin hnh cuc hp x
lý k lut lao ng sa thi:
Chỳng tụi tỏn ng vi quan im ỏp dng phỏp
lut khi cho rng trong trng hp ngi cú thm
quyn giao kt HL theo khon 1 iu 3 Ngh

nh 05/2015/N-CP sau khi u quyn cho ngi
khỏc giao kt HL thỡ vn s cú quyn tin hnh
cuc hp x lý k lut lao ng. (Xem tip trang 58)

8

Bỏo in t Ngi lao ng (2009), Qung Nam: 15 ngi b búc lt n kit sc, truy cp ngy 14/5/2015 ti
a ch:
/>9
Bỏo in t Tin mi (2011), Cỏc chiờu búc lt cc c ca doanh nghip, truy cp ngy 14/5/2015 ti a ch:
01524240.html;
10
Bỏo in t Ngi lao ng (2010), Búc lt dó man lao ng tr, Truy cp ngy 14/5/2015 ti a ch:
/>
45