Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh long an

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH

************

HUỲNH THỊ PHƯƠNG HẠNH

GIẢI PHÁP NÂNG CAO
HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH BẢO
HIỂM PHI NHÂN THỌ Ở TỈNH LONG AN

Chuyên ngành: Kinh tế – Tài chính – Ngân hàng

Mã số

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: TS. THÂN THỊ THU THỦY

TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2008


MỤC LỤC

Danh mục chữ viết tắt
Danh mục bảng số liệu
Danh mục biểu đồ
Giải thích một số thuật ngữ sử dụng trong Luận văn
Phần mở đầu
Chương 1: Cơ sở lý luận về bảo hiểm phi nhân thọ
1.1. Những vấn đề chung về bảo hiểm phi nhân thọ....................................... 1

1.1.1. Nguồn gốc và sự ra đời của bảo hiểm phi nhân thọ...................... 1
1.1.2. Khái niệm về bảo hiểm phi nhân thọ.............................................................. 3
1.1.3. Đặc điểm cơ bản của bảo hiểm phi nhân thọ......................................... 5
1.1.4. Các nguyên tắc cơ bản của bảo hiểm phi nhân thọ........................5
1.1.5. Bản chất của bảo hiểm phi nhân thọ............................................................. 6
1.1.6. Sự cần thiết của bảo hiểm phi nhân thọ đối với đời sống kinh tế-xã hội
............................................................................................................................................................................. 6

1.1.7. Vai trò của bảo hiểm phi nhân thọ...................................................................... 7
1.2. Tổ chức hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ........................... 9
1.2.1. Tổ chức doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ.......................................... 9
1.2.1.1. Các yêu cầu cần thiết của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ 9

1.2.1.2. Các loại hình doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ........................ 10
1.2.1.3. Cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ....11
1.2.2. Hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ...................... 11
1.2.2.1. Hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ....................................... 12
1.2.2.2. Hoạt động đầu tư tài chính.................................................................................... 16


1.2.3. Các văn bản pháp lý của Việt Nam trong lónh vực kinh doanh BH PNT
........................................................................................................................................................................... 17

1.3. Cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp BH PNT . 18

1.3.1. Chỉ tiêu doanh thu phí bảo hiểm.......................................................................... 18
1.3.2. Chỉ tiêu tỷ lệ bồi thường bảo hiểm........................................................... 19
1.3.3. Chỉ tiêu tỷ lệ chi phí hoạt động kinh doanh bảo hiểm....................19
1.3.4. Chỉ tiêu tỷ lệ kết hợp................................................................................................ 19
1.3.5. Chỉ tiêu tỷ lệ nợ phí bảo hiểm......................................................................... 20

1.3.6. Chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh bảo hiểm...................................................... 20
Kết luận Chương 1............................................................................................................................ 21
Chương 2: Thực trạng hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ tại tỉnh

Long An
2.1. Sơ lược về tình hình kinh tế-xã hội của tỉnh Long An............................22
2.1.1. Vài nét về tình hình chung của tỉnh Long An.............................................. 22
2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế-xã hội tỉnh Long An.................................... 22
2.1.3. Tình hình tham gia bảo hiểm phi nhân thọ tại tỉnh Long An..............23
2.2. Hoạt động của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An
........................................................................................................................................................................... 24

2.2.1. Mạng lưới tổ chức hoạt động................................................................................ 24
2.2.1.1. Các doanh nghiệp bảo hiểm PNT đang hoạt động tại tỉnh Long An . 24

2.2.1.2. Mô hình tổ chức............................................................................................................. 25
2.2.2. Nhiệm vụ của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ............26
2.2.3. Các nghiệp vụ bảo hiểm phi nhân thọ đang triển khai....................27
2.3. Phân tích thực trạng HĐKD bảo hiểm phi nhân thọ tại tỉnh Long An . 28
2.3.1. Phân tích những thuận lợi và khó khăn trong HĐKD bảo hiểm PNT 28


2.3.1.1. Nhöõng thuaän lôïi............................................................................................................... 28


2.3.1.2. Những khó khăn............................................................................................................ 30
2.3.2. Phân tích các chỉ tiêu tài chính.......................................................................... 32
2.3.2.1. Chỉ tiêu doanh thu phí bảo hiểm gốc.......................................................... 32
2.3.2.2. Chỉ tiêu tỷ lệ bồi thường................................................................................... 34
2.3.2.3. Chỉ tiêu tỷ lệ chi phí hoạt động kinh doanh bảo hiểm................38

2.3.2.4. Chỉ tiêu tỷ lệ kết hợp........................................................................................... 41
2.3.2.5. Tỷ lệ nợ phí bảo hiểm............................................................................................ 43
2.3.2.6. Chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh.............................................................................. 50
2.4. Đánh giá thực trạng HĐKD bảo hiểm phi nhân thọ tại tỉnh Long An
........................................................................................................................................................................... 53

2.4.1. Những kết quả đạt được............................................................................................. 53
2.4.1.1. Các doanh nghiệp phần nào đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng . 53

2.4.1.2. Mỗi doanh nghiệp trên đòa bàn có thế mạnh tạo nên lợi thế cạnh tranh 54

2.4.1.3. Mạng lưới đại lý chuyên nghiệp phủ kín đòa bàn...........................55
2.4.1.4. Trình độ văn hoá của cán bộ bảo hiểm phi nhân thọ............56
2.4.1.5. Trình độ nghiệp vụ của cán bộ bảo hiểm phi nhân thọ.........56
2.4.1.6. Cơ cấu tổ chức ổn đònh......................................................................................... 56
2.4.2. Những tồn tại và nguyên nhân.......................................................................... 57
2.4.2.1. Những tồn tại.................................................................................................................... 57
2.4.2.2. Nguyên nhân..................................................................................................................... 57
Kết luận Chương 2............................................................................................................................ 64
Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi

nhân thọ ở tỉnh Long An
3.1. Mục tiêu và đònh hướng phát triển kinh tế-xã hội tỉnh Long An đến 2015
........................................................................................................................................................................... 65


3.1.1. Muïc tieâu...................................................................................................................................... 65


3.1.2. Đònh hướng............................................................................................................................... 66

3.1.3. Đònh hướng phát triển ngành bảo hiểm..................................................... 67
3.2. Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả HĐKD BH PNT ở tỉnh Long An
........................................................................................................................................................................... 67

3.2.1. Những giải pháp ở tầm vó mô........................................................................... 67
3.2.1.1. Về phía Chính phủ.......................................................................................................... 67
3.2.1.2. Về phía Bộ Tài Chính................................................................................................. 68
3.2.1.3. Về phía các bộ ngành có liên quan........................................................... 69
3.2.1.4. Về phía Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam....................................................... 70
3.2.1.5. Về phía các Tổng Công ty bảo hiểm Việt Nam................................ 71
3.2.1.6. Về phía Uỷ ban nhân dân tỉnh Long An..................................................... 72
3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả HĐKD bảo hiểm của các doanh nghiệp bảo

hiểm phi nhân thọ tại tỉnh Long An................................................................................... 73
3.2.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả khai thác bảo hiểm.......73
3.2.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý................................... 76
3.2.2.3. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.......................83
Kết luận Chương 3............................................................................................................................ 86
Kết luận................................................................................................................................................... 87
Phụ lục
-

Phụ lục 1: Các nghiệp vụ bảo hiểm đang triển khai của các
doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ tỉnh Long An

-

Phụ lục 2: Bảng tỷ lệ hoa hồng bảo hiểm phi nhân thọ hiện hành.

-

Phụ lục 3: Khảo sát đánh giá chất lượng dòch vụ của các
doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ tỉnh Long An.

-

Phụ lục 4: Tình hình trục lợi bảo hiểm.


-

Phụ lục 5: Số lượng khai thác so với tiềm năng của đòa

phương. Các bảng số liệu về hiệu quả qui ước nội bộ năm
2005 đến năm 2008. Bảng số liệu các chỉ tiêu năm 2004

Tài liệu tham khảo


Danh mục các chữ viết tắt
1.

BH: Bảo hiểm

2.

CN: Công nghiệp

3.

DN: Doanh nghiệp

4.

DV: Dòch vụ

5.

ĐT: Đầu tư

6.

LN: Lợi nhuận

7.

NĐ: Nghò đònh

8.

NN: Nông nghiệp

9.

QĐ: Qui đònh

10.

TT: Thông tư

11.

BTC: Bộ Tài chính

12.

KV1: Khu vực 1

13.

KV2: Khu vực 2

14.

KV3: Khu vực 3

15.

PNT: Phi nhân thọ

16.

TCN: Trước công nguyên

17.

CĐPS: Cân đối phát sinh

18.

DNBH: Doanh nghiệp bảo hiểm

19.

HĐKD: Hoạt động kinh doanh

20.

Tcty: Tổng công ty


DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU

1.

Bảng 2.1 - Cơ cấu tỷ trọng các khu vực kinh tế tỉnh Long An (2005-T6/2008)

2.

Bảng 2.2 - Tỷ lệ tham gia bảo hiểm

3.

Bảng 2.3 - Doanh thu phí bảo hiểm

4.

Bảng 2.4 - Chi phí bồi thường bảo hiểm

5.

Bảng 2.5 - Tỷ lệ bồi thường bảo hiểm

6.

Bảng 2.6 - So sánh sự thay đổi doanh thu BH thuần và bồi thường BH thuần

7.

Bảng 2.7 - Chi phí hoạt động kinh doanh bảo hiểm

8.

Bảng 2.8 - Chỉ tiêu tỷ lệ chi phí hoạt động kinh doanh bảo hiểm

9.

Bảng 2.9 - Chỉ tiêu kết hợp

10. Bảng 2.10 - Tình hình số dư phí bảo hiểm ngoài bảng cân đối phát sinh
11. Bảng 2.11 - Tình hình quản lý nợ phí bảo hiểm đã phát sinh trách nhiệm
12. Bảng 2.12 - Phân loại nợ đã phát sinh trách nhiệm
13. Bảng 2.13 - Tỷ lệ nợ phí bảo hiểm
14. Bảng 2.14 - Lợi nhuận của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ
15. Bảng 2.15 - Chỉ tiêu hiệu quả kinh doanh bảo hiểm


DANH MỤC BIỂU ĐỒ

1.

Biểu đồ 2.1 - Cơ cấu tỷ trọng các khu vực kinh tế tỉnh Long An (2005-6/2008)

2.

Biểu đồ 2.2 - Tốc độ tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm gốc so
với cùng kỳ năm trước

3. Biểu đồ 2.3 - Tốc độ gia tăng chi phí bồi thường bảo hiểm gốc

so với cùng kỳ năm trước
4. Biểu đồ 2.4 - Tốc độ gia tăng doanh thu và bồi thường bảo

hiểm thuần so với cùng kỳ năm trước
5. Biểu đồ 2.5 - Tỷ lệ chi phí bồi thường - Tỷ lệ chi phí hoạt động

kinh doanh - Tỷ lệ kết hợp
6. Biểu đồ 2.6 - Nợ trong hạn, nợ quá hạn và nợ không khả năng thu

hồi
7. Biểu đồ 2.7 - Lợi nhuận bảo hiểm - Lợi nhuận đầu tư - Tổng lợi nhuận
8. Biểu đồ 2.8 - Hiệu quả kinh doanh


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ là một ngành đã được hình thành từ
lâu và phát triển mạnh mẽ. Ngành kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ đã có
một vò trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Hoạt động của bảo hiểm phi
nhân thọ thâm nhập vào mọi lónh vực, có ý nghóa quan trọng thúc đẩy sự phát

triển toàn bộ nền kinh tế – xã hội. Cùng với các ngành nghề ở những lónh
vực hoạt động kinh tế khác, ngành kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ là một
trong những lónh vực hoạt động không thể thiếu của nền kinh tế. Khi đời sống
người dân ngày càng được nâng cao, nhu cầu về bảo hiểm phi nhân thọ là
nhu cầu cần thiết. Điều này càng khẳng đònh vò trí - vai trò quan trọng của hoạt
động bảo hiểm phi nhân thọ nhất là trong giai đoạn hiện nay.

Luật kinh doanh bảo hiểm có hiệu lực từ ngày 01/04/2001 đã đi vào
đời sống kinh tế-xã hội, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, an toàn cho
các doanh nghiệp bảo hiểm thuộc mọi thành phần kinh tế tham gia, góp
phần thúc đẩy nhanh sự phát triển của thò trường bảo hiểm Việt Nam nói
chung và thò trường bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An nói riêng.
Thò trường bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An thật sự sôi động hơn
kể từ năm 2005 khi có sự xuất hiện thêm nhiều doanh nghiệp bảo hiểm phi
nhân thọ trong tỉnh. Tình hình cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trở nên mạnh
mẽ hơn và chi phí hoạt động ngày càng lớn đã làm cho lợi nhuận tại các
doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ trong tỉnh càng thấp qua các năm.
Thách thức này ngày một lớn hơn khi tiến trình khu vực hoá và toàn cầu hoá
nền kinh tế đang diễn ra nhanh chóng, nhất là khi các hiệp đònh hợp tác kinh tế giữa


Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới về mở cửa
hoàn toàn thò trường bảo hiểm đã có hiệu lực năm 2007, đồng thời
việc thu hút các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ có vốn nước
ngoài đang là mục tiêu, đònh hướng từ nay đến năm 2015 của tỉnh.
Để có thể tồn tại và phát triển trong môi trường cạnh tranh gay gắt
như hiện nay và trong thời gian sắp tới, các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân
thọ trong tỉnh phải luôn đổi mới toàn diện trong hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp trên cơ sở khắc phục những tồn tại và phát huy những kết quả nhằm
đạt mục tiêu cuối cùng là nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh bảo hiểm.

Xuất phát từ những yêu cầu thực tiễn trên, học viên quyết đònh chọn đề tài
“Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long
An” để nghiên cứu nhằm giúp hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long
An đạt hiệu quả cao hơn, góp phần đưa kinh tế đòa phương phát triển.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
Phân tích thực trạng hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân
thọ của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An.
Trên cơ sở đó, đánh giá những kết quả, những tồn tại
trong hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của các doanh
nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An.
Từ đó đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An
3. Phương pháp nghiên cứu.
Sử dụng các phương pháp thống kê, so sánh số tương đối, số
tuyệt đối, tổng hợp số liệu để đưa ra những minh chứng, kết luận.


Vận dụng những kiến thức đã học để phân tích chiều rộng
lẫn chiều sâu về hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của
các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An.
4. Phạm vi nghiên cứu.
Luận văn chỉ nghiên cứu thực trạng hoạt động kinh doanh bảo
hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An từ năm 2005 đến năm 2008 nhằm
đưa ra những giải pháp cơ bản nhất, chủ yếu nhất gắn liền với thực
trạng của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An.

5. Ý nghóa thực tiễn của Luận văn.
Từ thực trạng hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ của các doanh
nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An, luận văn đưa ra những giải pháp

nhằm giúp các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ tại tỉnh nâng cao hiệu quả
hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, góp phần để kinh tế đòa phương phát triển.

6. Nội dung và kết cấu của Luận văn.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, Luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về bảo hiểm phi nhân thọ.
Chương 2: Thực trạng hoạt động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh

Long An
Chương 3: Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt
động kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ ở tỉnh Long An.
Để hoàn thành Luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng
nghiệp đã có những ý kiến đóng góp và hỗã trợ tôi trong quá trình thu thập số
liệu. Lời cảm ơn đặc biệt gửi tới cô giáo Thân Thò Thu Thuỷ đã tận tình giúp đỡ
và hướng dẫn tôi hoàn thành tốt các nội dung của Luận văn này.


1

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ


2

1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ
1.1.1. Nguồn gốc và sự ra đời của bảo hiểm phi nhân thọ
Bảo hiểm nói chung và bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng xuất hiện như
là một phương thức xử lý rủi ro, tổn thất mà con người phải đối phó hàng

ngày trong đời sống sinh hoạt sản xuất. Cách xử lý này dựa trên ý niệm
cộng đồng hoá rủi ro, hiểm hoạ. Lòch sử thế giới cho thấy ý niệm đó đã hình
thành từ xa xưa, thông qua các hình thức biểu hiện rất thô sơ như:
- Vào 4.500 năm TCN ở vùng hạ Ai Cập, những người thợ đẽo đá

đã biết thành lập quỹ tương trợ để giúp đỡ nạn nhân của các vụ tai nạn;
- Các lái buôn Trung Quốc vào 4.000 năm TCN đã biết hợp tác tổ chức
chuyên chở tài sản của mỗi người phân tán trên nhiều thuyền khác nhau, giúp
cho mỗi người tránh phải gánh chòu tổn thất toàn bộ số hàng của mình.
Trên đây là cách phân tán rủi ro, tổn thất và điều đó được xem như là
hình thức nguyên khai của bảo hiểm. Sau đó để đối phó với những tổn thất nặng
nề, hình thức cho vay mạo hiểm đã xuất hiện ở Babylone (1.700 năm TCN) và
Athènes (500 năm TCN). Theo đó, trong trường hợp xảy ra tổn thất đối với hàng
hóa trong quá trình vận chuyển, người vay sẽ được miễn trả khoản tiền vay cả vốn
lẫn lãi; ngược lại, họ phải trả một lãi suất rất cao khi hàng hóa đến bến an toàn.
Lãi suất cao này được xem như là hình thức sơ khai của phí bảo hiểm. Song, số vụ
tổn thất xảy ra ngày càng nhiều làm cho các nhà kinh doanh cho vay vốn lâm vào
tình thế nguy hiểm và thay thế nó là hình thức bảo hiểm ra đời.
Vào thế kỷ XIV, ở Floren nước Ý, hợp đồng bảo hiểm hàng hải đầu tiên
xuất hiện. Theo đó, một người bảo hiểm cam kết với người được bảo hiểm sẽ bồi
thường những thiệt hại về tài sản mà người được bảo hiểm phải gánh chòu khi có


3

thiệt hại xảy ra trên biển, đồng thời với việc nhận một khoản phí. Hợp
đồng bảo hiểm hàng hải cổ xưa nhất có ghi ngày 22/04/1329 hiện còn
được lưu giữ tại Floren. Sau đó cùng với việc phát hiện ra Ấn Độ dương
và tìm ra Châu Mỹ, bảo hiểm hàng hải đã phát triển rất nhanh.
Đến thế kỷ XVII, nước Anh đã chiếm vò trí hàng đầu trong buôn bán

và hàng hải quốc tế với Luân Đôn là trung tâm phồn thònh nhất. Tàu của
các nước đi từ Châu Á, Châu Âu, Châu Mỹ, Châu Phi đều cập bến hai bên
bờ sông Thame. Các tiệm cà phê là nơi gặp gỡ của các nhà buôn, chủ
ngân hàng, người chuyên chở, người bảo hiểm … để giao dòch, trao đổi tin tức,
bàn luận trực tiếp với nhau, cụ thể ở Anh Quốc vào năm 1600, hoạt động kinh
doanh bảo hiểm được Nữ hoàng cho phép và năm 1720, các nhà bảo hiểm
Lloys’s ra đời. Sau đó 60 năm, họ đảm bảo 90% rủi ro hàng hải trên thế giới.
Sau bảo hiểm hàng hải là sự xuất hiện của bảo hiểm hỏa hoạn. Điều này được
đánh dấu bằng sự kiện vào năm 1666 ở Anh quốc, một vụ hoả hoạn kinh hoàng tại Luân
Đôn đã thiêu rụi 13.200 ngôi nhà trong đó có hơn 100 nhà thờ. Vụ hỏa hoạn này để lại
một sự thiệt hại quá lớn không thể cứu trợ được. Từ đó, các nhà kinh doanh ở Anh đã
nghó ra việc cộng đồng chia sẻ rủi ro hỏa hoạn bằng cách thành lập các công ty bảo hiểm
hỏa hoạn và sáu công ty bảo hiểm hoả hoạn ra đời vào năm 1667. Sau đó, các nước
khác ở Châu Âu cũng ra đời các công ty bảo hiểm hỏa hoạn.

Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, bảo hiểm phi nhân thọ phát triển
để đảm bảo cho hàng loạt rủi ro mới như bệnh tật, ô tô, hàng không…
Ngày nay, bảo hiểm phi nhân thọ trở thành một hoạt động quan trọng trong nền
kinh tế xã hội và hơn nữa là động lực thúc đẩy nền kinh tế xã hội phát triển mạnh
mẽ. Bảo hiểm phi nhân thọ với nhiều loại hình đa dạng, phong phú đã thâm


4

nhập vào mọi lónh vực của cuộc sống, trở thành một nhu cầu
không thể thiếu của con người .
1.1.2. Khái niệm về bảo hiểm phi nhân thọ
- Theo Dennis Kessler

(1)

, bảo hiểm là sự đóng góp của số

đông vào sự bất hạnh của số ít.
- Theo Monique Gaultier

(2)

, bảo hiểm là một nghiệp vụ qua đó, một

bên là người được bảo hiểm cam đoan trả một khoản tiền gọi là phí
bảo hiểm nhằm thực hiện mong muốn để cho mình hoặc một người thứ
ba trong trường hợp xảy ra rủi ro sẽ nhận được một khoản đền bù các
tổn thất được trả bởi một bên khác, đó là người bảo hiểm.

Trong hệ thống kinh tế-xã hội nói chung và hệ thống tài chính
nói riêng, bảo hiểm tồn tại như là một bộ phận cấu thành với hai
hình thức chính là bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thương mại.
Bảo hiểm xã hội là một đònh chế pháp lý bảo vệ người lao động bằng
cách thông qua việc tập trung nguồn tài chính được huy động từ người lao động,
người sử dụng lao động (nếu có), cộng với sự hỗ trợ của Nhà nước, thực hiện
trợ cấp vật chất, góp phần ổn đònh đối tượng đời sống cho người tham gia bảo
hiểm xã hội và gia đình họ trong các trường hợp người lao động tham gia bảo hiểm
xã hội gặp rủi ro ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, rủi ro tuổi
già, làm cho gia đình bò mất hoặc giảm thu nhập bất ngờ.

(1): Dennis Kessler, Risque No 17, Jan-Mars 1994.
(2): Monique Gaultier, Généralité sur I’assurance, Projet d’assur,
L’école supérieur des Finances et de la Comptabilité de Hanoi-1994.

5

Bảo hiểm thương mại là hoạt động bảo hiểm được thực hiện bởi
các tổ chức kinh doanh bảo hiểm trên thò trường bảo hiểm thương mại. Bảo
hiểm thương mại chỉ những hoạt động mà ở đó các doanh nghiệp bảo
hiểm chấp nhận rủi ro trên cơ sở người được bảo hiểm đóng một khoản
tiền gọi là phí bảo hiểm để doanh nghiệp bảo hiểm bồi thường hay trả
tiền bảo hiểm khi xảy ra các rủi ro đã thoả thuận trước trên hợp đồng.

Bảo hiểm thương mại được chia ra làm hai loại là bảo hiểm
nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ.
Bảo hiểm nhân thọ là loại nghiệp vụ bảo hiểm cho trường
hợp người được bảo hiểm sống hoặc chết. Ví dụ như bảo hiểm
trọn đời, bảo hiểm sinh kỳ, bảo hiểm tử kỳ.
Bảo hiểm phi nhân thọ là loại nghiệp vụ bảo hiểm tài sản, trách nhiệm
dân sự và các nghiệp vụ bảo hiểm khác không thuộc bảo hiểm nhân thọ.

Bảo hiểm phi nhân thọ bao gồm:
- Bảo hiểm sức khoẻ và bảo hiểm tai nạn con người;
- Bảo hiểm tài sản và bảo hiểm thiệt hại;
- Bảo hiểm hàng hoá vận chuyển đường bộ, đường biển,

đường sông, đường sắt và đường không;
- Bảo hiểm hàng không;
- Bảo hiểm xe cơ giới;
- Bảo hiểm cháy, nổ;
- Bảo hiểm thân tàu và trách nhiệm dân sự chủ tàu;
- Bảo hiểm trách nhiệm chung;
- Bảo hiểm tín dụng và rủi ro tài chính;

6

- Bảo hiểm thiệt hại kinh doanh;
- Bảo hiểm nông nghiệp;
- Các nghiệp vụ bảo hiểm phi nhân thọ khác do Chính phủ qui đònh.

1.1.3. Đặc điểm cơ bản của bảo hiểm phi nhân thọ
- Hoạt động bảo hiểm phi nhân thọ là một hoạt động thoả thuận.
- Sự tương hỗ trong bảo hiểm phi nhân thọ được thực hiện trong

một cộng đồng có giới hạn, một nhóm đông.
Bảo hiểm phi nhân thọ cung cấp dòch vụ đảm bảo không chỉ cho các
rủi ro bản thân con người mà còn cho cả rủi ro tài sản và trách nhiệm.

1.1.4. Các nguyên tắc cơ bản trong bảo hiểm phi nhân thọ
- Nguyên tắc chỉ bảo hiểm sự rủi ro, không bảo hiểm sự chắc chắn
Trong bảo hiểm phi nhân thọ, người bảo hiểm chỉ bảo hiểm một rủi ro xảy

ra bất ngờ, ngẫu nhiên, ngoài ý muốn của con người, không bảo
hiểm một cái chắc chắn xảy ra.
- Nguyên tắc trung thực tuyệt đối
Tất cả các giao dòch kinh doanh cần được thực hiện trên cơ sở tin cậy lẫn

nhau, trung thực tuyệt đối. Cả người được bảo hiểm và người bảo hiểm đều
phải trung thực trong tất cả các vấn đề liên quan đến hợp đồng bảo hiểm.
- Nguyên tắc quyền lợi có thể được bảo hiểm
Quyền lợi có thể được bảo hiểm là lợi ích hoặc quyền lợi liên quan, gắn liền

hay phụ thuộc vào sự an toàn hay không an toàn của đối tượng bảo
hiểm. Nguyên tắc này chỉ ra người được bảo hiểm muốn mua bảo
hiểm phải có lợi ích bảo hiểm. Quyền lợi có thể được bảo hiểm có
thể là quyền lợi đã có hoặc sẽ có trong đối tượng bảo hiểm.


7

- Nguyên tắc bồi thường

Theo nguyên tắc bồi thường, khi có tổn thất xảy ra, người bảo
hiểm phải bồi thường như thế nào đó để đảm bảo cho người được bảo
hiểm có vò trí tài chính như trước khi có tổn thất xảy ra, không hơn không
kém. Các bên không được lợi dụng bảo hiểm để trục lợi.
- Nguyên tắc thế quyền
Theo nguyên tắc thế quyền, người bảo hiểm sau khi bồi thường cho người

được bảo hiểm, có quyền thay mặt người được bảo hiểm để đòi
người thứ ba trách nhiệm bồi thường cho mình.
1.1.5. Bản chất của bảo hiểm phi nhân thọ
Thực chất bảo hiểm phi nhân thọ là hệ thống các quan hệ kinh
tế phát sinh trong quá trình phân phối lại tổng sản phẩm xã hội dưới
hình thái giá trò nhằm hình thành và sử dụng quỹ bảo hiểm cho mục
đích bù đắp tổn thất do rủi ro bất ngờ gây ra cho bên được bảo hiểm,
đảm bảo cho quá trình tái sản xuất được thường xuyên và liên tục.
Bên cạnh đó, trong nền kinh tế thò trường các mối quan hệ kinh tế rất đa dạng
và phức tạp. Bảo hiểm phi nhân thọ, dưới mọi góc độ như doanh nghiệp bảo hiểm,
sản phẩm bảo hiểm, quản lý nhà nước, hiệp hội bảo hiểm…, bức thiết phải được
xây dựng và hoàn thiện nhanh chóng nhằm phát huy chức năng vốn có của mình:
bảo vệ con người, bảo vệ tài sản, bảo vệ của cải vật chất của xã hội.

1.1.6. Sự cần thiết của bảo hiểm phi nhân thọ đối với đời sống kinh tế – xã

hội
Trong quá trình sản xuất và tái sản xuất, con người với tư cách là chủ thể
của hoạt động có ý thức, luôn phải đối đầu với các rủi ro. Tác động của rủi ro của


8

các yếu tố không thể kiểm soát được đã làm cho con người, trong đời sống cũng
như trong sản xuất không thu được kết quả như đònh trước và hậu quả là tạo ra sự
mất cân đối trong quá trình sản xuất, xã hội. Đó chính là tiền đề khách quan cho
sự ra đời của bảo hiểm. Các quỹ bảo hiểm nói chung và bảo hiểm phi nhân thọ
nói riêng có vai trò như một công cụ an toàn thực hiện chức năng cơ bản, bảo vệ
con người, bảo vệ tài sản của cải vật chất xã hội.
Hiện nay, ở nước ta, việc chuyển hướng nền kinh tế sang cơ chế thò trường
đã tạo ra động lực thúc đẩy việc khai thác và phát triển mọi tiềm năng sáng tạo,
tạo ra được một nguồn hàng hoá, dòch vụ phong phú, trong đó có một khối lượng
lớn giá trò mới. Đây chính là tiền đề làm nảy sinh và phát triển mạnh mẽ nhu
cầu đảm bảo bảo hiểm và là cơ sở vững chắc cho sự hình thành và tồn tại của
các doanh nghiệp bảo hiểm nói chung và bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng.

1.1.7. Vai trò của bảo hiểm phi nhân thọ
- Về mặt kinh tế – xã hội
Trên phạm vi toàn bộ nền kinh tế, bảo hiểm phi nhân thọ đóng vai trò như

một công cụ an toàn và dự phòng đảm bảo khả năng hoạt động
lâu dài của mọi chủ thể dân cư và kinh tế; thúc đẩy ý thức đề
phòng – hạn chế tổn thất cho mọi thành viên trong xã hội.
Cùng với các quỹ bảo hiểm khác, bảo hiểm phi nhân thọ là môi

trường nghề nghiệp của một số lượng lớn lao động, tạo ra nhiều giá trò gia
tăng cho cả nền kinh tế, góp phần đáng kể vào tổng GDP của quốc gia.
Hiện nay, cả nước có nhiều DNBH PNT có doanh thu phí bảo hiểm các nghiệp
vụ đối nội chiếm trên 50% tổng doanh thu. Các doanh nghiệp này đã sử dụng


9

một mạng lưới đại lý rất mạnh, tạo ra công việc làm, thu hút một số lượng lớn
lao động tại các đòa phương, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp cho xã hội.
Các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ còn có vai trò lá chắn kinh tế cho
các cá nhân/tổ chức. Điều này được thể hiện qua số liệu thống kê của Hiệp hội
Bảo hiểm Việt Nam. Trong nhiều năm qua, số tiền chi trả bồi thường của các DNBH
PNT rất lớn và ngày càng tăng qua các năm. Thực tế cho thấy, một số cá nhân/tổ
chức kinh tế khi không may gặp rủi ro, tưởng như cá nhân/ tổ chức đó rơi vào tình trạng
phá sản nhưng họ đã tham gia hợp đồng bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm đã giúp họ
nhanh chóng hoạt động trở lại. Điều đó chứng tỏ rằng, các DNBH PNT thật sự là lá
chắn cho các doanh nghiệp và cá nhân trong việc bù đắp những thiệt hại tài chính, ổn
đònh sản xuất và hỗ trợ kinh tế khi không may gặp rủi ro, tai nạn bất ngờ. Những năm
qua, các DNBH PNT đã chi trả nhiều vụ bồi thường tổn thất lớn như BH cháy nổ, BH
hàng hoá xuất nhập khẩu. Số tiền bồi thường lên đến hàng chục tỷ đồng, giúp tổ
chức/cá nhân ổn đònh kinh doanh sản xuất.

- Về mặt tài chính

Các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ với tư cách là một đơn
vò cung cấp một loại sản phẩm dòch vụ cho xã hội, tham gia vào quá
trình phân phối như là một đơn vò ở khâu cơ sở trong hệ thống tài chính.
Ngoài ra, hoạt động bảo hiểm phi nhân thọ đáp ứng nhu cầu vốn không
ngừng tăng lên của quá trình tái sản xuất mở rộng. Việc thu phí theo nguyên tắc “ứng

trước”, các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ chiếm giữ một quỹ tiền tệ rất lớn
tạm thời nhàn rỗi. Điều này giúp cho các doanh nghiệp bảo hiểm trở thành những
nhà đầu tư lớn, quan trọng cho các hoạt động khác của nền kinh tế quốc dân.


10

Các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ huy động nguồn vốn trong dân cư
và sử dụng một phần nguồn vốn này đầu tư trở lại nền kinh tế, thông qua các
hình thức như gửi tiết kiệm, mua trái phiếu Chính phủ, mua công trái giáo dục. Vừa
qua, ngoài việc mua trái phiếu Chính phủ, năm 2005 các DNBH PNT đã thực hiện
việc mua lại công trái giáo dục và trái phiếu Chính phủ thông qua việc thu phí của
các nghiệp vụ BH giáo viên, BH học sinh với số tiền hàng tỷ đồng.
Hoạt động bảo hiểm phi nhân thọ không chỉ đóng vai trò cung cấp công
cụ an toàn mà còn có vai trò như một trung gian tài chính – tập trung, tích tụ vốn
đảm bảo cho quá trình tái sản xuất được thường xuyên và liên tục, là một trong
những đònh chế tài chính quan trọng trong nền kinh tế của một quốc gia nhằm bảo
vệ sự ổn đònh và duy trì sự phát triển của nền kinh tế – xã hội, tạo lập thêm
nguồn vốn trong nước đáp ứng nhu cầu huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế.

Tóm lại:
Khi hoạt động có hiệu quả, các DNBH PNT đóng góp một vai trò quan
trọng đối với nền kinh tế như giảm tỷ lệ thất nghiệp nhằm đảm bảo an sinh quốc
gia; tích tụ vốn để đầu tư trở lại nền kinh tế. Đối với khách hàng tham gia bảo
hiểm, khi hoạt động có hiệu quả DNBH PNT đảm bảo tính thanh khoản, giúp khách
hàng an tâm với lá chắn vững vàng trong hoạt động kinh doanh sản xuất.

1.2. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KINH DOANH BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ
1.2.1. Tổ chức doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ
Doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ là doanh nghiệp được thành lập,

tổ chức và hoạt động theo qui đònh của Luật Kinh doanh bảo hiểm và các qui
đònh khác của pháp luật có liên quan để kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ.
1.2.1.1. Các yêu cầu cần thiết của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ


11

- Yêu cầu về mặt kỹ thuật: Doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân

thọ phải tổ chức tốt việc thống kê, lựa chọn rủi ro, tính phí bảo
hiểm, giải quyết các khiếu nại khi sự kiện bảo hiểm xảy ra.
- Yêu cầu về mặt hoạt động kinh doanh: Doanh nghiệp bảo hiểm

phi nhân thọ phải được tổ chức thành một bộ máy hoàn chỉnh để
có thể vận hành, gồm các bộ phận chức năng như quản lý,
nghiệp vụ, kinh doanh, tài chính-kế toán, hành chính nhân sự,…
- Yêu cầu về tài chính: Doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ tập trung

huy động nguồn vốn từ số đông khách hàng nên phải có sự đảm bảo
về mặt tài chính (ký quỹ, quỹ dự phòng, vốn điều lệ, hiệu quả đầu tư,…)
để hoạt động và tạo sự tin tưởng đối với khách hàng. Những yêu cầu về
tài chính phải được giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan quản lý nhà nước.
- Yêu cầu về mặt pháp lý: Doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân

thọ phải được thành lập và hoạt động đúng theo qui đònh của luật
pháp đòa phương hoặc quốc gia mà doanh nghiệp hoạt động kinh doanh.

1.2.1.2. Các loại hình doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ
Trong lónh vực kinh doanh bảo hiểm phi nhân thọ, các doanh nghiệp
được thành lập dưới các hình thức là doanh nghiệp bảo hiểm Nhà nước,

doanh nghiệp bảo hiểm cổ phần và doanh nghiệp bảo hiểm tương hỗ.

Doanh nghiệp bảo hiểm Nhà nước là doanh nghiệp bảo
hiểm mà quyền sở hữu doanh nghiệp thuộc về Nhà nước.
Doanh nghiệp bảo hiểm cổ phần được sở hữu bởi các cá nhân và/ hoặc các tổ
chức cùng chia nhau nắm giữ những phần khác nhau trong vốn sở hữu của doanh