Tử vong vì uống thuốc sai cách

Tử vong vì uống thuốc sai cách

Tại Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) mới đây đã tiếp nhận một bệnh nhi ngộ
độc muối do người nhà cho bé uống oresol không đúng quy định. Bệnh nhân tử
vong sau 18 giờ dù đã được điều trị tích cực tại Khoa Hồi sức cấp cứu. Được biết,
bệnh nhi bị tiêu chảy và nôn ở nhà từ hôm trước. Người mẹ đã cho bé uống hết
hơn 3 gói oresol bằng cách pha từng ít một ra chén và cho trẻ uống liên tục vì thấy
cháu vẫn khát.
Đây chính là nguyên nhân làm cho cháu tử vong vì tiêu chảy mất nước ưu
trương nặng do uống dung dịch oresol pha sai nồng độ. Lượng muối quá đậm đặc
làm trẻ tử vong do phù não cấp tính nặng.
Đây không phải là trường hợp đầu tiên đến bệnh viện vì uống bột oresol sai
nồng độ. Có khá nhiều bà mẹ trẻ đã cho con uống oresol không đúng cách khiến
con mình lâm vào tình trạng nguy hiểm, nếu không được cấp cứu kịp thời sẽ tử
vong.
Oresol đã cứu sống hàng triệu trẻ em bị tiêu chảy cấp
Tiêu chảy là hiện tượng đi đại tiện bất thường từ 3 lần trở lên trong ngày,
phân lỏng hoặc nhiều nước, thường gặp ở trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi. Bệnh tiêu
chảy do nhiều nguyên nhân khác nhau như nhiễm khuẩn đường ruột, dị ứng,
nhiễm độc, ngộ độc thức ăn. Khi bị tiêu chảy cấp tính, cơ thể mất nhiều nước và
muối khoáng dẫn đến rối loạn tuần hoàn, nhiễm độc thần kinh, nếu không được
điều trị kịp thời có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Bệnh tiêu chảy cấp tính mất nước ở trẻ nhỏ rất nguy hiểm. Đây là bệnh gây
tử vong hàng đầu cho trẻ em tại các nước đang phát triển. Từ khi xuất hiện dạng
thuốc gói bột oresol để pha thành dung dịch uống bù nước và điện giải đã cứu
sống hàng triệu trẻ em trên thế giới. Gói thuốc bột oresol là dạng thuốc rất phổ
biến, dễ bào chế, được trang bị đến tất cả các cơ số thuốc cấp cứu của y tế xã.
Oresol cũng được các thầy thuốc khuyên dùng ở gia đình khi có người bị mất
nước và chất điện giải do tiêu chảy, nôn, sốt cao... Tuy nhiên, điều quan trọng nhất
là sử dụng nó phải đúng cách, tức là phải pha đúng nồng độ quy định.
Oresol (Oral Rehydration Salts: ORS) có công thức gồm natri clorid: 3,5g;

natri citrar 2,9g; kali clorid 1,5 g và glucose 20g. Một số nơi bào chế có thể thay
natri citrat bằng natri hydrocarbonat 2,5 g. Gói thuốc bột oresol rất dễ hút ẩm và bị
chảy nước, do đó được đóng trong túi nhôm, hàn kín, bảo quản ở nơi khô ráo. Với
trọng lượng gói thuốc 27,5g, khá rẻ tiền, nó rất tiện dụng để cấp phát đến tận gia
đình. Tuy nhiên điều cần lưu ý nhất khi sử dụng loại thuốc này là phải pha một gói
thuốc có khối lượng 27,5g vào đủ 1 lít nước đun sôi để nguội rồi mới được uống
dần từng ít một dung dịch đó trong ngày. Điều quan trọng này lại rất nhiều người
quên. Khá nhiều bà mẹ trẻ đã pha gói thuốc không đúng cách, pha quá đặc, không
đủ 1 lít nước cho 1 gói oresol nên trẻ con uống vào bị tăng áp lực thẩm thấu máu
do nồng độ natri lên quá 150mmol/l gây phù não cấp tính.
Cách pha thuốc oresol để tạo dung dịch có nồng độ đúng quy định
Khi dùng thuốc oresol để bù nước và điện giải, điều quan trọng đầu tiên là
phải tạo ra một dung dịch đúng nồng độ quy định. Nhà sản xuất và thầy thuốc bao
giờ cũng hướng dẫn người sử dụng phải pha 1 gói thuốc 27,5 g vào 1 lít nước rồi
mới cho người mất nước, tiêu chảy uống dần dung dịch đó. Điều này cũng được
ghi rõ trên bao bì của gói thuốc. Nếu không uống hết 1 lít dung dịch đó, ta có thể
bỏ đi và khi cần lại pha gói khác cũng vào 1 lít nước để uống tiếp. Xin nhắc lại là
luôn luôn phải pha 1 gói thuốc vào 1 lít nước cho tan hết rồi mới được uống.
Nhiều người đã không để ý đến điều quan trọng này mà lại pha gói thuốc dần từng
ít một vào cốc, chén rồi uống hết đến đâu lại pha tiếp. Đây là kiểu dùng thuốc
oresol rất nguy hiểm, không đúng cách và gây tử vong cho trẻ nhỏ đã nói ở trên.
Có gia đình do không có dụng cụ đựng đủ một lít nước nên đã ra mua 1 chai nước
khoáng 250 ml (1/4 lít) rồi dốc cả gói thuốc oresol vào chai, lắc đều và cho người
bệnh uống từng ít một. Cách dùng này rất sai lầm vì chai nước khoáng bản thân nó
cũng đã có một số chất khoáng, tức là đã có các ion kim loại. Hơn nữa nó cũng
không đủ dung tích 1 lít nên nồng độ dung dịch tạo ra không đúng quy định, rất
đậm đặc. Khi bệnh nhân uống dung dịch này sẽ rất nguy hiểm. Vì vậy tuyệt đối
không được pha oresol với bất cứ dung dịch nước đóng chai nào. Chỉ được pha nó
với nước đun sôi để nguội. Nếu không có dụng cụ đo 1 lít nước thì pha vào bát to
bằng cách lấy ca đong. Trong trường hợp nói trên, có thể lấy vỏ chai đựng nước

khoáng loại 250 ml để đong và cần 4 lần chai 250ml nước đun sôi để nguội cho 1
gói thuốc oresol.
Một số lưu ý khi sử dụng oresol
Thuốc bột oresol được dùng cho các trường hợp tiêu chảy mất nước nhưng
đôi khi người ta vẫn dùng cho người không bị tiêu chảy nhưng ra nhiều mồ hôi,
mất nước như đi dã ngoại, sau khi hành quân. Tuy nhiên cần thận trọng với người
bị các bệnh về tim mạch, gan, thận do thuốc có thành phần chất điện giải khá cao.
Khi dùng oresol cho các trường hợp tiêu chảy nặng vẫn phải tiêm truyền dung dịch
glucose đẳng trương 5%.
Người bệnh nên nhớ rằng oresol là thuốc bù nước và bổ sung chất điện giải.
Một tình trạng thường xảy ra khi mắc bệnh tiêu chảy cấp hoặc ra mồ hôi nhiều. Do
đó trong các bệnh tiêu chảy như tả, tiêu chảy cấp tính cần phải dùng các thuốc
khác nữa như thuốc kháng sinh, thuốc chống độc, thuốc chống rối loạn tiêu hóa do
loạn khuẩn đường ruột... Vì vậy, khi bệnh nhân bị tiêu chảy cần phải đưa đến cơ
sở y tế gần nhất để dùng thuốc đúng quy định.
Làm gì khi không có sẵn oresol?
Tại một số địa phương miền núi hoặc vùng xa không có sẵn gói bột oresol,
trong trường hợp khẩn cấp cần dùng dung dịch bù nước và điện giải, người ta có
thể áp dụng các cách sau đây: Lấy 1 thìa muối ăn và 8 thìa đường pha vào 1 lít
nước và uống dung dịch này từng ít một trong ngày. Nên nhớ là loại thìa pha cà
phê, tức là thìa loại nhỏ và tỷ lệ giữa muối và đường là 1/8. Nếu không có đường
thì nấu cháo loãng (6 bát nước và một nắm gạo), cho vào một nhúm muối rồi chắt
lấy nước cho bệnh nhân uống. Cần chú ý cho người bệnh uống đủ nước, bổ sung
nước hoa quả tươi, nước dừa cũng rất tốt. Nếu trẻ đang bú mẹ thì phải tiếp tục cho
bú. Không được thấy trẻ đi ngoài nhiều nước mà kiêng bú và kiêng uống nước sẽ
rất nguy hiểm.