Đánh giá công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng của một số dự án trên địa bàn phường trung thành, thành phố thái nguyên, tỉnh thái nguyên giai đoạn 2011 2013
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (473 KB, 90 trang )
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
TRỊNH VĂN DƢ
ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG, GIẢI
PHÓNG MẶT BẰNG CỦA MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN
ĐỊA BÀN PHƢỜNG TRUNG THÀNH, THÀNH PHỐ
THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN
2011 – 2013
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
THÁI NGUYÊN, 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
TRỊNH VĂN DƢ
ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC BỒI THƢỜNG, GIẢI
PHÓNG MẶT BẰNG CỦA MỘT SỐ DỰ ÁN TRÊN
ĐỊA BÀN PHƢỜNG TRUNG THÀNH, THÀNH PHỐ
THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN
2011 – 2013
Chuyên ngành: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Mã số: 60.85.01.03
LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Đặng Văn Minh
THÁI NGUYÊN, 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
i
LỜI CAM ĐOAN
-
Tôi xin can đoan mọi số liệu và kết quả sử dụng để nghiên cứu viết
luận văn là trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ học vị nào.
-
Tôi xin cam đoan mọi trích dẫn trong luận văn đều đƣợc chỉ rõ nguồn
gốc rõ ràng và mọi sự giúp đỡ trong quá trình làm luận văn đểu đã đƣợc cảm ơn.
Tác giả luận văn
Trịnh Văn Dƣ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện luận văn tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm,
giúp đỡ của các cá nhân, tập thể, các cơ quan, đơn vị có liên quan tạo điều
kiện thuận lợi để tôi có thể hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Đặng Văn Minh đã trực tiếp
hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo khoa Tài nguyên và Môi
trƣờng, phòng đào tạo sau đại học trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên
đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện tốt luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo UBND thành phố Thái
Nguyên; Phòng Tài nguyên và Môi trƣờng thành phố.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, ngƣời thân, bạn bè, đồng nghiệp đã
giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn !
Tác giả luận văn
Trinh Văn Dƣ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iii
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................1
2. Mục tiêu của đề tài.........................................................................................3
2.1. Mục tiêu chung...........................................................................................3
2.2. Mục tiêu cụ thể...........................................................................................3
3. Yêu cầu..........................................................................................................3
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU............................................................... 4
1.1. Cơ sở khoa học của công tác bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng................4
1.1.1. Khái niệm chung về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC.................4
1.1.2. Đặc điểm của công tác bồi thƣờng, GPMB............................................ 5
1.1.3.Một số vấn đề ảnh hƣởng đến công tác bồi thƣờng giải phóng mặt
bằng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất...........................................5
1.1.4.Tác động của công tác bồi thƣờng giải phóng mặt bằng đến phát
triển cơ sở hạ tầng và đời sống xã hội.............................................................10
1.1.6.Chính sách bồi thƣờng giải phóng mặt bằng của Việt Nam...................15
1.2. Cơ sở thực tiễn của công tác thu hồi đất...................................................20
1.2.1. Thực trạng bồi thƣờng giải phóng mặt bằng tại Việt Nam...................20
1.2.2 Những ƣu, nhƣợc điểm về tình hình GPMB trong thời gian qua..........22
1.2.3. Một số khó khăn, hạn chế chung trong quá trình thu hồi đất để
phát triển các khu đô thị và các công trình công cộng.................................... 25
1.2.4. Nghiên cứu trong nƣớc về bồi thƣờng giải phóng mặt bằng................26
1.2.5. Nhận xét chung về tổng quan các vấn đề nghiên cứu............................29
Chƣơng 2. ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU................................................................................................32
2.1. Đối tƣợng, địa bàn nghiên cứu.................................................................32
2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu........................................................................... 32
2.1.2. Phạm vi và thời gian nghiên cứu...........................................................32
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
iv
2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 32
2.2.1. Điều kiện tự nhiên , kinh tế xã hội của phƣờng Trung Thành..............32
2.2.2. Hiện trạng sử dụng đất và tình hình quản lý đất đai..............................32
2.2.3. Đánh giá công tác bồi thƣờng, GPMB, hỗ trợ và TĐC.........................33
2.2.4. Đánh giá việc thực hiện công tác bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC khi
Nhà nƣớc thực hiện thu hồi đất của hai Dự án................................................33
2.2.5. Ảnh hƣởng của việc thực hiện chính sách thu hồi, bồi thƣờng, hỗ
trợ TĐC đến đời sống của ngƣời dân..............................................................33
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu..........................................................................33
2.3.1. Phƣơng pháp thu thập và kế thừa số liệu, tài liệu (phƣơng pháp
thừa kế)...........................................................................................................33
2.3.2. Phƣơng pháp điều tra ngƣời dân thông qua phiếu điều tra...................33
2.3.3. Phƣơng pháp tổng hợp xử lý số liệu..................................................... 34
2.3.4. Phƣơng pháp chuyên gia.......................................................................34
2.3.5. Phƣơng pháp thống kê so sánh..............................................................34
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................ 35
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội.......................................................... 35
3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 35
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội...................................................................... 37
3.2. Hiện trạng sử dụng đất và tình hình quản lý Nhà nƣớc về đất đai...........42
3.2.1. Hiện trạng sử dụng đất...........................................................................42
3.2.2. Tình hình quản lý Nhà nƣớc về đất.......................................................44
3.3. Đánh giá công tác bồi thƣờng , giải phóng mặt bằng trên địa bàn
phƣờng Trung Thành.......................................................................................48
3.3.1. Đánh giá trình tự thực hiện công tác bồi thƣờng giải phóng mặt
bằng tại phƣờng Trung Thành.........................................................................48
3.3.2. Thực trạng công tác bồi thƣờng , GPMB, hỗ trợ và TĐC của
phƣờng Trung Thành.......................................................................................53
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
v
3.4. Đánh giá việc thực hiện công tác bồi thƣờng , hỗ trợ khi Nhà nƣớc
thu hồi đất tại hai Dự án trên địa bàn phƣờng Trung Thành
.......................54
3.4.1. Giới thiệu chung về hai Dự án nghiên cứu............................................54
3.5. Ảnh hƣởng của việc thực hiện chính sách thu hồi, bồi thƣờng đất
đến đời sống của ngƣời dân............................................................................ 60
3.5.1. Đánh giá chung về công tác bồi thƣờng, hỗ trợ GPMB trên địa bàn
thành phố Thái Nguyên................................................................................... 60
3.5.2. Đánh giá tác động của công tác bồi thƣờng, GPMB, hỗ trợ TĐC
đến đời sống, việc làm và thu nhập của ngƣời bị thu hồi đất tại 02 Dự án
nghiên cứu....................................................................................................... 61
3.5.3. Các vấn đề về xã hội và môi trƣờng..................................................... 65
3.5.4. Thuận lợi , khó khăn và giải pháp nâng cao hiệu quả về công tác
bồi thƣờng GPMB khi Nhà nƣớc thu hồi đất trên địa phƣờng Trung
Thành...............................................................................................................65
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 69
1. Kết luận........................................................................................................69
2. Kiến nghị..................................................................................................... 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................71
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
ADB
BAH
BTC
CNH – HĐH
CP
GPMB
HSĐC
QĐ
TĐC
TNMT
TT
TTg
UBND
WB
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Tình hình dân số, lao động giai đoạn 2010 – 2013................................. 45
Bảng 3.2: Hiện trạng sử dụng đất năm 2013...................................................43
Bảng 3.3: Tổng hợp số Dự án bồi thƣờng GPMB trên địa bàn phƣờng Trung
Thành giai đoạn 2011 – 2013..........................................................................53
Bảng 3.4: Một số chỉ tiêu cơ bản của hai Dự án.............................................54
Bảng 3.5: Tổng hợp đối tƣợng đƣợc bồi thƣờng, hỗ trợ của 2 Dự án...........55
Bảng 3.6: Tổng hợp diện tích, loại đất thu hồi của 2 Dự án:.......................... 56
Bảng 3.7: Kinh phí bồi thƣờng GPMB của hai Dự án nghiên cứu................57
Bảng 3.8. Tiến độ thực hiện bồi thƣờng BPMB của 2 Dự án.........................58
Bảng 3.9: Tổng hợp ý kiến của ngƣời dân về đơn giá bồi thƣờng GPMB....58
Bảng 3.10: Tỷ lệ đất nông nghiệp bị thu hồi của các hộ dân tại 02 Dự án.....61
Bảng 3.11: Phƣơng thức sử dụng tiền bồi thƣờng, hỗ trợ của các hộ dân tại 02
Dự án nghiên cứu............................................................................................62
Bảng 3.12: Trình độ văn hoá, chuyên môn của số ngƣời trong độ tuổi lao
động tại 02 Dự án nghiên cứu.........................................................................63
Bảng 3.13: Tình hình lao động, việc làm của cá hộ thuộc khu vực bồi thƣờng
GPMB 2 Dự án................................................................................................................................ 63
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là sản phẩm của tự nhiên, là tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý
giá của mỗi quốc gia. Đất đai là yếu tố duy nhất của sự sống, nếu không có
đất sẽ không có sản xuất và cũng không có sự tồn tại của con ngƣời, là nguồn
tài nguyên thiên nhiên, là tài sản quốc gia, địa bàn để phân bố dân cƣ và các
hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh; là nguồn nội lực để xây dựng
và phát triển bền vững quốc gia. Đất đai đƣợc coi là một loại bất động sản, là
một loại hàng hóa đặc biệt vì những tính chất của nó nhƣ: Cố định về vị trí,
giới hạn về không gian, vô hạn về thời gian sử dụng. Cho nên việc bảo vệ
nguồn tài nguyên đất đai là một vấn đề hết sức quan trọng.
Việt Nam đang trong quá trình thực hiện Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
với mục tiêu đến năm 2020 trở thành một nƣớc Công nghiệp; cùng với tốc độ
công nghiệp hóa, đô thị hóa ngày càng tăng, nhu cầu đất cho xây dựng cơ sở
hạ tầng, công nghiệp, nhà ở ngày càng lớn; Trong điều kiện quỹ đất ngày càng
hạn hẹp, dân số ngày càng đông, nhu cầu sử dụng đất cho các ngành ngày
càng cao, nhịp độ phát triển ngày càng lớn. Do đó nhu cầu giải phóng mặt
bằng càng trở nên cấp thiết và trở thành một thách thức lớn đối với sự thành
công của các Dự án. Vấn đề bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng trở thành điều
kiện tiên quyết để triển khai thực hiện Dự án có hiệu quả. Vì vậy, đòi hỏi cần
có sự quan tâm đúng mức của các cấp, các ngành một cách toàn diện đối với
công tác bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng nhằm góp phần thúc đẩy phát triển
kinh tế xã hội của đất nƣớc.
Trong điều kiện nƣớc ta hiện nay, “Giải phóng mặt bằng” là một trong
những công việc quan trọng phải làm trên con đƣờng Công nghiệp hóa – hiện
đại hóa đất nƣớc. Sự cần thiết triển khai xây dựng nhiều công trình cơ sở hạ
tầng, nhiều khu kinh tế, khu công nghiệp, khu công nghệ cao, theo đó các cơ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
2
sở văn hóa giáo dục, thể dục thể thao cũng đƣợc phát triển, tốc độ đô thị hóa
cũng diễn ra nhanh chóng.
Công tác giải phóng mặt bằng mang tính quyết định tiến độ của các Dự
án, là khâu đầu tiên thực hiện Dự án. Có thể nói: “Giải phóng mặt bằng nhanh
là một nửa Dự án”. Công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) là một việc làm
hết sức khó khăn và phức tạp bởi nó có liên quan đến tài sản rất có giá trị là
đất đai. Đất đai có giá trị cả về vật chất lẫn tinh thần. Nó ảnh hƣởng trực tiếp
đến quyền lợi của các tổ chức, cá nhân, các hộ gia đình và thực tế qua nhiều
Dự án đó cho thấy công tác GPMB vẫn còn tồn tại nhiều bất cập và gặp nhiều
khó khăn. Khó khăn chủ yếu của công tác GPMB là việc xác định giá trị bồi
thƣờng. Giá trị bồi thƣờng thƣờng thấp hơn so với thực tế. Do vậy, nó đã tác
động rất lớn đến tâm lý ngƣời dân, họ luôn cảm thấy mức bồi thƣờng nhƣ
vậy là chƣa thỏa đáng và ảnh hƣởng trực tiếp đến quyền lợi của ngƣời dân
dẫn đến họ không tự nguyện chuyển đi, không ủng hộ công tác bồi thƣờng
GPMB cũng là điều dễ hiểu.
Thái Nguyên là một tỉnh nằm trong vùng động lực phát triển kinh tế các
tỉnh phía Bắc. Trong những năm qua, đặc biệt trong những năm gần đây quá
trình công nghiệp hóa , đô thị hóa đã phát triển nhanh . Phƣờng
Trung Thành làmôṭphƣờng trung tâm phiá Nam của thành phốThái
Nguyên , vị trí nằm dọc theo đƣờng Quốc lộ
3 và đƣờng CMT 8, có điều
kiêṇ vềkinh tế - xã hội phát triển , vị trí thuâṇ lơị cho viêcc̣ phát triển cơ sở
hạ tầng , đƣơcc̣ các nhàđầu tƣ chúývàđầu tƣ phát triển với nhiều ngành
,
nghềđa dangc̣ . Do vậy, công tác bồi thƣờng giải phóng mặt bằng để thực hiện
các Dự án trên địa bàn rất đƣợc các Cấp, các Ngành của Tỉnh cũng nhƣ
Thành phố quan tâm.
Để công tác bồi thƣờng giải phóng mặt bằng của Thái Nguyên nói chung
và của phƣờng Trung Thành nói riêng trở thành yếu tố thực sự thúc đẩy sự phát
triển kinh tế và phù hợp với cơ chế thị trƣờng vừa phải giải quyết các vấn đề xã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
3
hội. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn tôi chọn đề tài: Đánh giá công tác bồi
thường, giải phóng mặt bằng của một số dự án trên địa bàn phường Trung
Thành, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2011 - 2013.
2.
Mục tiêu của đề tài
2.1.
Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng công tác đền bù, giải phóng mặt bằng liên quan đến
Dự án của Doanh nghiệp và Dự án của Nhà nƣớc thực hiện trên địa bàn
phƣờng Trung Thành để thấy rõ đƣợc những thuận lợi và khó khăn giữa Dự
án do Doanh nghiệp tƣ nhân làm chủ đầu tƣ và Dự án của Nhà nƣớc. Từ đó,
đƣa ra những giải pháp cụ thể để tiếp tục thực hiện các Dự án tiếp theo.
2.2. Mục tiêu cụ thể
-
Đánh giá đƣợc thực trạng, ảnh hƣởng của hoạt động bồi thƣờng, giải
phóng mặt bằng của Dự án do Doanh nghiệp và Nhà nƣớc làm chủ đầu tƣ tới
ngƣời dân bị ảnh hƣởng của Dự án.
-
Đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách bồi thƣờng
giải phóng mặt bằng ở phƣờng Trung Thành nói riêng và thành phốThái
Nguyên nói chung.
3.
Yêu cầu
-
Nắm vững các quy định trong Luật đất đai và các văn bản dƣới luật về
công tác bồi thƣờng GPMB, các Thông tƣ, Nghị định, các Quy định có liên
quan đến công tác bồi thƣờng GPMB;
-
Số liệu thu thập phải chính xác, trung thực, khách quan;
-
Phân tích, đánh giá các số liệu điều tra;
-
Đƣa ra các giải pháp mang tính cụ thể, phù hợp với thực trạng của
công tác bồi thƣờng GPMB hiện nay và phải có tính khả thi.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
4
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Cơ sở khoa học của công tác bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng
1.1.1. Khái niệm chung về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và TĐC
*
Thu hồi đất:
“Thu hồi đất là việc Nhà nƣớc ra quyết định hành chính để thu lại quyền
sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức,
UBND xã, phƣờng, thị trấn quản lý theo quy định của Luật đất đai’’ [22].
*
Bồi thường:
- "Bồi thƣờng" hay “ đền bù” có nghĩa là trả lại tƣơng xứng giá trị hoặc công
lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của chủ thể khác [22].
Điều này có nghĩa là:
+
Không phải mọi khoản bồi thƣờng đều chi trả đƣợc bằng tiền.
+
Sự mất mát của ngƣời bị thu hồi đất không chỉ là về mặt vật chất mà
nhiều trƣờng hợp còn mất mát cả về tinh thần nhất.
+
Về mặt hành chính thì đây là một quá trình không tự nguyện, có tính
cƣỡng chế và vẫn là đòi hỏi sự "hy sinh", không thể là một sự bồi thƣờng
ngang giá tuyệt đối.
-
Bồi thƣờng là đền bù những tổn hại đã gây ra. Đền bù là trả lại tƣơng
xứng với giá trị hoặc công lao [22].
Nhƣ vậy, bồi thƣờng là trả lại tƣơng xứng với giá trị hoặc công lao cho
một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì hành vi của chủ thể khác mang lại.
*
Hỗ trợ:
-
Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất: “Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là
việc Nhà nƣớc giúp đỡ ngƣời bị thu hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố
trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới” [18].
*
Tái định cư:
Tái định cƣ là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở trƣớc đây để sinh
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
5
sống và làm ăn. Tái định cƣ bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi
Nhà nƣớc thu hồi hoặc trƣng thu đất đai để thực hiện các Dự án phát triển.
Tái định cƣ (TĐC) đƣợc hiểu là một quá trình từ bồi thƣờng thiệt hại về
đất, tài sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại
cuộc sống, thu nhập, cơ sở vật chất tinh thần tại đó [22].
1.1.2. Đặc điểm của công tác bồi thường, GPMB
Giải phóng mặt bằng là quá trình đa dạng và phức tạp. Nó thể hiện khác
nhau đối với mỗi một Dự án, nó liên quan trực tiếp đến lợi ích của các bên
tham gia và lợi ích của toàn xã hội.
-
Tính đa dạng thể hiện: Mỗi Dự án đƣợc tiến hành trên một vùng đất
khác nhau với điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội và trình độ dân trí nhất định.
Đối với khu vực nội thành, khu vực ven đô, khu vực ngoại thành... mật độ dân
cƣ khác nhau, ngành nghề đa dạng và đều hoạt động sản xuất theo một đặc
trƣng riêng của vùng đó. Do đó, giải phóng mặt bằng cũng đƣợc tiến hành
với những đặc điểm riêng biệt.
-
Tính phức tạp thể hiện: Đất đai là tài sản có giá trị đặc biệt, có vai trò
quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội đối với mọi ngƣời dân. Ở khu vực
nông thôn, dân cƣ chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà
đất đai lại là tƣ liệu sản xuất quan trọng trong khi trình độ sản xuất. Trƣớc
tình hình đó đã dẫn đến công tác tuyên truyền, vận động dân cƣ tham gia di
chuyển là rất khó khăn và việc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp là điều cần thiết
để đảm bảo đời sống dân cƣ sau này [7].
1.1.3. Một số vấn đề ảnh hưởng đến công tác bồi thường giải phóng mặt
bằng, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
1.1.3.1. Công tác đăng ký quyền sử dụng đất, lập và quản lý hồ sơ địa chính,
cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Các nƣớc trên thế giới đều coi đất đai là một loại tài sản phải đăng ký
quyền sở hữu, quyền sử dụng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
6
Ở
nƣớc ta, theo quy định của Luật đất đai, ngƣời sử dụng đất phải đăng
ký quyền sử dụng đất tại cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền để đƣợc xét duyệt
lập hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Hệ thống hồ sơ
địa chính và giấy chứng nhận QSD đất có liên quan mật thiết với công tác bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ và là một trong những yếu tố quyết định khi xác
định nguồn gốc sử dụng đất, đối tƣợng và mức bồi thƣờng hỗ trợ.
Lập và quản lý chặt chẽ hệ thống hồ sơ địa chính (HSĐC) có vai trò
quan trọng hàng đầu để “quản lý chặt chẽ đất đai trong thị trƣờng bất động
sản”, là cơ sở xác định tính pháp lý của đất đai. Trƣớc tháng 12 năm 2004, rất
nhiều địa phƣơng chƣa lập đầy đủ HSĐC theo quy định; đặc biệt có nhiều xã,
phƣờng, thị trấn chƣa lập sổ địa chính (khoảng trên 30% số xã đã cấp GCN)
để phục vụ yêu cầu quản lý việc sử dụng đất đai, một số địa phƣơng chƣa lập
đủ sổ mục kê đất đai, sổ cấp GCN nhƣ thành phố Hà Nội, các tỉnh Hà Tây,
Hoà Bình, Vĩnh Phúc, Kiên Giang, Trà Vinh [4].
Trong công tác bồi thƣờng GPMB, GCNQSDĐ là căn cứ để xác định
đối tƣợng đƣợc bồi thƣờng, loại đất, diện tích đất tính bồi thƣờng. Hiện nay,
công tác đăng ký đất đai ở nƣớc ta vẫn còn yếu kém, đặc biệt công tác đăng
ký biến động về sử dụng đất; việc cấp GCNQSDĐ vẫn chƣa hoàn tất. Chính
vì vậy mà công tác bồi thƣờng GPMB đã gặp rất nhiều khó khăn. Làm tốt
công tác đăng ký đất đai, cấp GCNQSDĐ thì công tác bồi thƣờng GPMB sẽ
thuận lợi, tiến độ GPMB nhanh hơn.
1.1.3.2. Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất
Đất đai là có hạn, không gian sử dụng đất đai cũng có hạn. Để tồn tại và
duy trì cuộc sống của mình con ngƣời phải dựa vào đất đai, khai thác và sử
dụng đất đai để sinh sống. Quy hoạch sử dụng đất đai là biện pháp quản lý
không thể thiếu đƣợc trong việc tổ chức sử dụng đất của các ngành kinh tế xã hội và các địa phƣơng, là công cụ thể hiện sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế,
có tác dụng quyết định để cân đối giữa nhiệm vụ an toàn lƣơng thực với
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
7
nhiệm vụ CNH-HĐH đất nƣớc nói chung và các địa phƣơng nói riêng.
Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có tác động tới chính sách bồi
thƣờng đất đai trên hai khía cạnh:
-
Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những căn cứ quan
trọng nhất để thực hiện việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng
đất, mà theo quy định của Luật đất đai, việc giao đất, cho thuê đất chỉ đƣợc
thực hiện khi có quyết định thu hồi đất đó của ngƣời đang sử dụng;
-
Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những nhân tố ảnh
hƣởng tới giá chuyển nhƣợng quyền sử dụng đất; từ đó tác động tới giá đất
tính bồi thƣờng.
Công tác bồi thƣờng giải phóng mặt bằng liên quan mật thiết với công
tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thông qua Quyết định thu hồi đất vì:
Tuy nhiên chất lƣợng quy hoạch nói chung và quy hoạch nói riêng còn
thấp, thiếu đồng bộ, chƣa hợp lý, tính khả thi thấp, đặc biệt là thiếu tính bền
vững. Phƣơng án quy hoạch chƣa dự báo sát tình hình, quy hoạch còn mang
nặng tính chủ quan duy ý chí, áp đặt, nhiều trƣờng hợp quy hoạch theo phong
trào. Đây chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng quy hoạch “treo”,
dự án “treo" [6].
1.1.3.3. Công tác giao đất, cho thuê đất
Nhiệm vụ giao đất, cho thuê đất có tác động rất lớn đến công tác bồi
thƣờng GPMB và TĐC. Nguyên tắc giao đất, cho thuê đất, phải căn cứ vào
quy hoạch, kế hoạch là điều kiện bắt buộc, nhƣng nhiều địa phƣơng chƣa
thực hiện tốt nguyên tắc này; hạn mức đất đƣợc giao và nghĩa vụ đóng thuế
đất quy định không rõ ràng, tình trạng quản lý đất đai thiếu chặt chẽ dẫn đến
khó khăn cho công tác đền bù.
Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng tính từ ngày 01 tháng
7 năm 2004 đến ngày 28/2/2007 thì tổng diện tích đã giao, đã cho thuê là
1.081.011 ha, trong đó diện tích đất đã giao là 925.631 ha (giao đất có thu tiền
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
8
sử dụng đất là 581.620 ha, giao đất không thu tiền là 344.011 ha); diện tích
đất đã cho thuê là 155.380 ha (trong đó diện tích đất cho các nhà đầu tƣ nƣớc
ngoài thuê là 1.386 ha) [6].
1.1.3.4. Việc ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật đất
đai Đất đai là đối tƣợng quản lý phức tạp, luôn biến động theo sự phát triển của
nền kinh tế - xã hội. Để thực hiện tốt chức năng quản lý Nhà nƣớc về đất
đai đòi hỏi các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực này phải mang tính
ổn định cao và phù hợp với tình hình thực tế.
Ở
nƣớc ta, do các đặc điểm lịch sử, kinh tế xã hội của đất nƣớc trong
mấy thập kỷ qua có nhiều biến động lớn, nên các chính sách về đất đai cũng
theo đó không ngừng đƣợc sửa đổi, bổ sung. Từ năm 1993 đến năm 2003,
Nhà nƣớc đã ban hành hơn 200 văn bản quy phạm pháp luật về quản lý và sử
dụng đất. Sau khi quốc hội thông qua Luật Đất đai 2003 cùng với các văn bản
hƣớng dẫn thi hành đã nhanh chóng đi vào cuộc sống.
Với những đổi mới về pháp luật đất đai, thời gian qua công tác GPMB
đã đạt những kết quả đáng khích lệ, đã cơ bản đáp ứng đƣợc nhu cầu về mặt
bằng cho việc phát triển các dự án đầu tƣ. Tuy nhiên bên cạnh đó, do tính
chƣa ổn định, chƣa thống nhất của pháp luật đất đai qua các thời kỳ mà công
tác bồi thƣờng GPMB đã gặp khá nhiều khó khăn và cản trở [6].
Bên cạnh việc ban hành các văn bản quy phạm về quản lý, sử dụng đất
đai, việc tổ chức thực hiện các văn bản đó cũng có vai trò rất quan trọng. Kết
quả kiểm tra thi hành Luật Đất đai năm 2007 của Bộ Tài nguyên và Môi
trƣờng cho thấy UBND các cấp đều có ý thức quán triệt việc thực thi pháp
luật về đất đai nhƣng nhận thức về các quy định của pháp luật nói chung còn
yếu, ở cấp cơ sở còn rất yếu. Tại nhiều địa phƣơng, đang tồn tại tình trạng nể
nang, trọng tình hơn chấp hành quy định pháp luật trong giải quyết các mối
quan hệ về đất đai. Cán bộ địa chính, chủ tịch UBND xã nói chung chƣa làm
tốt nhiệm vụ phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời những
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
9
hành vi vi phạm pháp luật về đất đai trên địa bàn. Đó là nguyên nhân làm
giảm hiệu lực thi hành pháp luật, gây mất lòng tin trong nhân dân cũng nhƣ
các nhà đầu tƣ và đã ảnh hƣởng trực tiếp đến tiến độ GPMB [4].
1.1.3.5. Yếu tố giá đất và định giá đất
Hiện nay ở nƣớc ta giá cả đất đai dựa trên chuyển nhƣợng quyền sử
dụng, là tổng hòa giá trị hiện hành địa tô nhiều năm. Một trong những điểm
mới của Luật Đất đai 2003 là các quy định về giá đất. Nếu nhƣ trƣớc đây
Nhà nƣớc chỉ quy định một loại giá đất áp dụng cho mọi quan hệ đất đai khác
nhau thì Luật Đất đai 2003 đề cập nhiều loại giá đất để xử lý từng nhóm quan
hệ đất đai khác nhau [4].
-
Trƣớc khi có Luật đất đai năm 2003:
Những vấn đề liên quan đến việc xác định giá đất, bồi thƣờng, giải
phóng mặt bằng, tái định cƣ đều đƣợc quy định tại các văn bản dƣới luật nhƣ
Nghị định số 87/CP ngày 17 tháng 8 năm 1994 của Chính phủ quy định khung
giá các loại đất; Nghị định số 90/CP ngày 17 tháng 9 năm 1994 của Chính phủ
quy định về việc bồi thƣờng thiệt hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất để sử dụng
vào mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và Nghị
định số 22/1998/NĐ-CP ngày 24 tháng 4 năm 1998 của Chính phủ ban hành
quy định về đền bù thiệt hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất để sử dụng vào mục
đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng...
Khung giá đất để tính bồi thƣờng thiệt hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất quy định
tại Nghị định số 87/CP đã đƣợc áp dụng trong một thời gian khá dài (trên
mƣời năm), mặc dù trong quá trình áp dụng có quy định việc điều chỉnh
khung giá đất để tính bồi thƣờng bằng hệ số K nhƣng mức tăng cao nhất
cũng chỉ là 1, 2 lần đối với đất nông nghiệp hạng i. Do vậy giá đất để tính bồi
thƣờng vẫn thấp hơn nhiều so với giá thực tế, dẫn đến phát sinh hàng loạt các
khiếu kiện về bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng tại các địa phƣơng.
-
Từ khi có Luật đất đai 2003: Quy định giá đất đƣợc hình thành trong
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
10
các trƣờng hợp sau đây (Điều 55):
+
Do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng quy định giá theo
quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều 56 của Luật này;
+
Do đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất;
+
Do ngƣời sử dụng đất thỏa thuận về giá đất với những ngƣời có liên
quan khi thực hiện các quyền chuyển nhƣợng, cho thuê, cho thuê lại quyền sử
dụng đất; góp vốn bằng quyền sử dụng đất.
Những vấn đề quan trọng, có tính nguyên tắc liên quan đến xác định giá
đất, bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng, tái định cƣ đã đƣợc quy định khá cụ
thể tại Luật đất đai năm 2003. Thực hiện các quy định về giá đất tại Luật đất
đai năm 2003, ngày 16 tháng 11 năm 2004, Chính phủ đã ban hành Nghị định
188/2004/NĐ-CP về phƣơng pháp xác định giá đất và khung giá các loại đất.
1.1.3.6. Thị trường Bất động sản
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế nƣớc ta, thị trƣờng bất động sản
ngày càng đƣợc hình thành và phát triển. Ngày nay thị trƣờng bất động sản
đã trở thành một bộ phận không thể thiếu trong hệ thống các loại thị trƣờng
của nền kinh tế quốc dân, nó có những đóng góp vào ổn định xã hội và thúc
đẩy nền kinh tế đất nƣớc trong thời gian qua và trong tƣơng lai.
Việc hình thành và phát triển thị trƣờng bất động sản góp phần giảm
thiểu việc thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tƣ (do ngƣời đầu tƣ có thể
đáp ứng nhu cầu về đất đai thông qua các giao dịch trên thị trƣờng);
1.1.4. Tác động của công tác bồi thường giải phóng mặt bằng đến phát triển
cơ sở hạ tầng và đời sống xã hội
1.1.4.1. Phát triển cơ sở hạ tầng
-
Về tiến độ dự án:
Giải phóng mặt bằng đúng tiến độ sẽ tiết kiệm đƣợc thời gian, chi phí
và sớm thực hiện dự án và đƣa vào sử dụng mang lại hiệu quả kinh tế xã hội.
Ngƣợc lại, làm chậm tiến độ thực hiện dự án, lãng phí thời gian, tăng chi phí,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
11
giảm hiệu quả dự án.
-
Về kinh tế dự án:
Thực hiện GPMB tốt sẽ giảm chi phí, có điều kiện tập trung vốn cho
mở rộng đầu tƣ. Ngƣợc lại, chi phí bồi thƣờng lớn, không kịp hoàn thành
tiến độ dự án dẫn đến quay vòng vốn chậm gây khó khăn cho các nhà đầu tƣ.
Đối với các dự án đầu tƣ sản xuất kinh doanh nếu không đáp ứng đƣợc
tiến độ đầu tƣ thì mất cơ hội kinh doanh, hiệu quả kinh doanh thấp.
Đối với dự án đầu tƣ không kinh doanh, thời gian thi công kéo dài, tiến độ
thi công bị ngắt quãng gây ra lãng phí và ảnh hƣởng tới chất lƣợng công trình.
1.1.4.2. Đời sống xã hội
Công tác GPMB góp phần cải thiện môi trƣờng đầu tƣ, khai thác các
nguồn lực từ đất đai cho đầu tƣ phát triển, các cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội ở
nƣớc ta thời gian qua đã đƣợc Đảng và Nhà nƣớc quan tâm đầu tƣ hầu khắp
các vùng, miền trên cả nƣớc, đặc biệt tại các thành phố lớn đã đóng góp vào
sự thành công bƣớc đầu của công cuộc “Công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nƣớc”, thúc đẩy kinh tế phát triển, đáp ứng nhu cầu vật chất, tinh thần của
nhân dân. Đạt đƣợc kết quả nêu trên công tác bồi thƣờng GPMB đóng vai trò
không nhỏ để các dự án phát huy hiệu quả
1.1.5. Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng của một số nước và các tổ
chức ngân hàng quốc tế
1.1.5.1. Trung Quốc
Ở
Trung Quốc, đất đai thuộc chế độ công hữu, gồm sở hữu toàn dân và
sở hữu tập thể. Đất đai ở khu vực thành thị và đất xây dựng thuộc sở hữu nhà
nƣớc. Đất ở khu vực nông thôn và đất nông nghiệp thuộc sở hữu tập thể, nông
dân lao động. Theo quy định của Luật đất đai Trung Quốc năm 1998, đất đai
thuộc sở hữu nhà nƣớc đƣợc giao cho các tổ chức, cá nhân sử dụng theo các
hình thức giao đất không thu tiền sử dụng đất (cấp đất), giao đất có thu tiền sử
dụng đất và cho thuê đất.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
12
Đất thuộc diện đƣợc cấp bao gồm đất sử dụng cho cơ quan nhà nƣớc,
phục vụ mục đích công cộng, xây dựng cơ sở hạ tầng và phục vụ cho mục
đích quốc phòng, an ninh. Đất sử dụng vào mục đích sản xuất kinh doanh thì
đƣợc Nhà nƣớc giao đất theo hình thức giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc
là cho thuê đất.
Trong trƣờng hợp Nhà nƣớc thu hồi đất của ngƣời đang sử dụng để sử
dụng vào mục đích công cộng, lợi ích quốc gia...thì Nhà nƣớc có chính sách
bồi thƣờng và tổ chức TĐC cho ngƣời bị thu hồi đất.
Vấn đề bồi thƣờng cho ngƣời có đất bị thu hồi đƣợc pháp luật đất đai
Trung Quốc quy định nhƣ sau:
Về thẩm quyền thu hồi đất: Chỉ có Chính phủ (Quốc vụ viện) và chính
quyền tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng mới có quyền thu hồi đất. Quốc vụ
viện có thẩm quyền thu hồi đất nông nghiệp từ 35 ha trở lên và 70 ha trở lên đối
với các loại đất khác. Dƣới hạn mức này thì do chính quyền tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ƣơng ra quyết định thu hồi đất. Đất nông nghiệp sau khi thu hồi sẽ
chuyển từ đất thuộc sở hữu tập thể thành đất thuộc sở hữu nhà nƣớc.
Về trách nhiệm bồi thƣờng: Pháp luật đất đai Trung Quốc quy định,
ngƣời nào sử dụng đất thì ngƣời đó có trách nhiệm bồi thƣờng. Phần lớn tiền
bồi thƣờng do ngƣời sử dụng đất trả. Tiền bồi thƣờng bao gồm các khoản
nhƣ lệ phí sử dụng đất phải nộp cho Nhà nƣớc và các khoản tiền trả cho
ngƣời có đất bị thu hồi. Ngoài ra, pháp luật đất đai Trung Quốc còn quy định
mức nộp lệ phí trợ cấp đời sống cho ngƣời bị thu hồi đất là nông dân cao tuổi
không thể chuyển đổi sang ngành nghề mới khi bị mất đất nông nghiệp,
khoảng từ 442.000-2.175.000 nhân dân tệ/ha.
Tuy nhiên, ở thành thị, cá biệt cũng có một số gia đình sau khi đƣợc
bồi thƣờng cũng không mua nổi một căn hộ để ở. Những đối tƣợng trong
diện giải toả mặt bằng thƣờng đƣợc hƣởng chính sách mua nhà ƣu đãi của
Nhà nƣớc, song trên thực tế họ thƣờng mua nhà bên ngoài thị trƣờng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
13
Về tổ chức thực hiện và quản lý giải toả mặt bằng: Cục quản lý tài
nguyên đất đai ở các địa phƣơng thực hiện việc quản lý giải toả mặt bằng.
Ngƣời nhận khu đất thu hồi sẽ thuê một đơn vị xây dựng giải toả mặt bằng
khu đất đó, thƣờng là các đơn vị chịu trách nhiệm thi công công trình trên
khu đất giải toả.
Nhìn chung hệ thống pháp luật về bồi thƣờng và TĐC của Trung Quốc
đều nhằm bảo vệ những ngƣời mà mức sống có thể bị giảm do việc thu hồi
đất để thực hiện các dự án. Theo một nghiên cứu gần đây của WB thì các luật
về TĐC của Trung Quốc đối với các dự án phát triển đô thị, công nghiệp và
giao thông "đã đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của WB trong tài liệu hƣớng dẫn
thực hiện TĐC".
1.1.5.2. Australia
Đất đai thuộc sở hữu Nhà nƣớc và sở hữu tƣ nhân. Quyền và nghĩa vụ
của chủ sở hữu đƣợc luật pháp bảo hộ tuyệt đối. Nhà nƣớc có quyền trƣng
thu đất tƣ nhân để sử dụng vào mục đích công cộng, phục vụ phát triển kinh
tế xã hội đồng thời gắn với việc Nhà nƣớc thực hiện chính sách bồi thƣờng.
Cơ quan chức trách có thể thu hồi lại đất đai bằng hai cách: thoả thuận
tự nguyện và cƣỡng bức.
Về bồi thƣờng, luật quy định chủ sở hữu sẽ đƣợc bồi thƣờng thiệt hại
do việc thu hồi đất.
Nguyên tắc bồi thƣờng bao gồm:
-
Giá thị trƣờng mảnh đất của chủ sở hữu;
-
Giá trị đặc biệt dành cho chủ sở hữu cao hơn hoặc trên giá trị thị
trƣờng của mảnh đất;
-
Những thiệt hại gây ra khi thu hồi đất;
-
Thiệt hại về việc gây phiền hà;
-
Các khoản chi phí về luật pháp và thẩm định giá;
Bất cứ ngƣời nào có quyền lợi trên mảnh đất đó đều có thể khiếu nại về
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
14
bồi thƣờng.
Quy định mức bồi thƣờng: khi tính toán mức bồi thƣờng cần xem xét 6
yếu tố sau:
-
Giá trị thị trƣờng của mảnh đất;
-
Sự chia cắt đất đai;
-
Những phiền nhiễu;
-
Các khoản chi phí về chuyên môn hoặc pháp lý hợp lý;
-
Ngƣời đi thuê, có thể khiếu nại mức bồi thƣờng cho bất cứ tài sản
nào bị ảnh hƣởng mà bạn quản lý theo hợp đồng cho thuê;
-
Tiền bồi thƣờng về mặt tinh thần;
Thanh toán khoản bồi thƣờng gồm thanh toán ứng trƣớc và thanh toán
cuối cùng.
1.1.5.3. Chính sách bồi thường và TĐC của các tổ chức ngân hàng quốc tế
Ngân hàng Thế giới (WB) là một trong những tổ chức tài trợ quốc tế
đầu tiên đƣa ra chính sách về TĐC bắt buộc. Tháng 2/1980, lần đầu tiên chính
sách TĐC đƣợc ban hành dƣới dạng một Thông báo, Hƣớng dẫn hoạt động
nội bộ (OMS 2.33) cho nhân viên. Từ đó đến nay chính sách TĐC đã đƣợc
sửa đổi và ban hành lại nhiều lần.
Nhƣ chúng ta đã biết, khi Nhà nƣớc thu hồi đất và TĐC thì những
ngƣời BAH là những ngƣời mà do hậu quả của dự án họ phải chịu thiệt hại
toàn bộ hay một phần tài sản vật chất và phi vật chất, bao gồm nhà cửa, cộng
đồng, hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, các phƣơng tiện sản xuất bao
gồm đất đai, nguồn thu nhập, kế sinh nhai do đất đai tạo ra, đặc trƣng văn hoá
và tiềm năng về sự hỗ trợ lẫn nhau để đảm bảo đời sống, tài nguyên cho sinh
tồn và hệ sinh thái.
Từ tháng 2/1994, ngân hàng phát triển châu Á (ADB) đã bắt đầu áp
dụng bản Hƣớng dẫn hoạt động của WB về TĐC và từ tháng 11/1995 Ngân
hàng này đã có chính sách riêng của Ngân hàng về TĐC bắt buộc.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
15
Đối với đất đai và tài sản đƣợc bồi thƣờng, chính sách của WB và
ADB là phải bồi thƣờng theo giá xây dựng mới đối với tất cả các công trình
xây dựng và quy định thời hạn bồi thƣờng TĐC hoàn thành trƣớc một tháng
khi dự án triển khai thực hiện.
Việc lập kế hoạch cho công tác bồi thƣờng TĐC đƣợc các tổ chức cho
vay vốn quốc tế coi là điều bắt buộc trong quá trình thẩm định dự án. Mức độ
chi tiết của kế hoạch phụ thuộc vào số lƣợng ngƣời BAH và mức độ tác động
của dự án. Kế hoạch bồi thƣờng TĐC phải đƣợc coi là một phần của chƣơng
trình phát triển cụ thể, cung cấp đầy đủ nguồn vốn và cơ hội cho các hộ BAH.
Ngoài ra còn phải áp dụng các biện pháp sao cho ngƣời bị di chuyển hoà
nhập đƣợc với cộng đồng mới.
1.1.5.4. Nhận xét, đánh giá
Qua nghiên cứu chính sách bồi thƣờng GPMB của một số nƣớc và các
tổ chức ngân hàng quốc tế, Việt Nam chúng ta cần học hỏi các kinh nghiệm để
tiếp tục hoàn thiện chính sách bồi thƣờng GPMB ở một số điểm sau:
-
Hoàn thiện các quy định về định giá đất nói chung và định giá đất để
bồi thƣờng GPMB nói riêng;
-
Thực hiện thống nhất trình tự, thủ tục thực hiện và thực hiện tốt quy
định về thẩm định, phê duyệt, giám sát thực hiện phƣơng án bồi thƣờng, giải
phóng mặt bằng
-
Quan tâm hơn nữa tới việc quy hoạch và xây dựng nơi tái định cƣ,
tạo việc làm của ngƣời có đất bị thu hồi; xử lý hài hòa mối quan hệ lợi ích
giữa ngƣời sử dụng đất, Nhà nƣớc và nhà đầu tƣ.
1.1.6. Chính sách bồi thường giải phóng mặt bằng của Việt Nam
1.1.6.1 Trước khi có Luật Đất Đai năm 1993
Luật Đất đai năm 1988 ra đời dựa trên quy định đất đai thuộc sở hữu
toàn dân do Nhà nƣớc thống nhất quản lý. Tại Khoản 4 Điều 48 quy định:
“Đền bù thiệt hại thực tế cho ngƣời đang sử dụng đất bị thu hồi để giao cho
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
16
mình, bồi hoàn thành quả lao động và kết quả đầu tƣ đã làm tăng giá trị của
đất đó theo quy định của pháp luật.”
Hội đồng Bộ trƣởng ban hành Quyết định 186-HĐBT ngày 31/5/1990,
về bồi thƣờng thiệt hại đất nông nghiệp, đất có rừng để sử dụng vào mục đích
khác. Căn cứ để tính mức bồi thƣờng thiệt hại về đất nông nghiệp và đất có
rừng tại Quyết định này là diện tích, chất lƣợng và vị trí đất. Toàn bộ tiền bồi
thƣờng phải nộp vào ngân sách Nhà nƣớc và đƣợc điều tiết theo phân cấp
ngân sách Trung ƣơng 30%, Địa phƣơng 70% để sử dụng vào mục đích khai
hoang, phục hoá và định canh, định cƣ cho nhân dân vùng bị thu hồi đất.
Hiến pháp 1992 ra đời là bƣớc ngoặt quan trọng trong việc xây dựng
chính sách pháp luật đất đai nói chung và chính sách bồi thƣờng, GPMB nói
riêng, đó là:
+
Tại Điều 17 quy định “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nƣớc
thống nhất quản lý theo quy hoạch và pháp luật”.
+
Tại Điều 18 quy định “Các tổ chức và cá nhân đƣợc Nhà nƣớc giao
đất sử dụng lâu dài và đƣợc chuyển nhƣợng quyền sử dụng đất theo quy định
của pháp luật”.
+
Tại Điều 23 quy định “Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức không
bị quốc hữu hoá. Trong trƣờng hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh
và vì lợi ích của quốc gia, Nhà nƣớc trƣng mua hoặc trƣng dụng có bồi
thƣờng tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trƣờng. Thể thức
trƣng mua, trƣng dụng do luật định”.
1.1.6.2. Thời kỳ 1993 đến 2003
Hiến pháp 1992 đặt nền móng cho việc xây dựng chính sách bồi
thƣờng GPMB qua những điều 17, 18, 23.
Trên cơ sở Hiến pháp 1992, Luật đất đai 1993 đƣợc Quốc hội thông
qua và có hiệu lực từ ngày 15 thàng 10 năm 1993. Với quy định "đất có giá"
và ngƣời sử dụng đất có các quyền và nghĩa vụ, đây là sự đổi mới có ý nghĩa
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN
