Xây dựng và sử dụng các hoạt động học tập với phần mềm coach trong dạy học chuyển động ném, vật lí lớp mười theo dạy học giải quyết vấn đề​

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Nguyễn Thị Loan

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC
TẬP VỚI PHẦN MỀM COACH TRONG DẠY HỌC
"CHUYỂN ĐỘNG NÉM", VẬT LÍ LỚP MƯỜI THEO
DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ

Nguyễn Thị Loan

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC
TẬP VỚI PHẦN MỀM COACH TRONG DẠY HỌC
"CHUYỂN ĐỘNG NÉM", VẬT LÍ LỚP MƯỜI THEO
DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lý

Mã số

: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN ANH THUẤN

Thành phố Hồ Chí Minh – 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả
nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa có ai cơng bố trong một cơng trình
nào khác.
Tác giả
Nguyễn Thị Loan


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và nghiên cứu hồn thành luận văn, tơi xin bày tỏ lịng
biết ơn sâu sắc đến:
- TS. Nguyễn Anh Thuấn, người đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ hướng dẫn tơi

trong suốt q trình nghiên cứu đề tài này.
- Q thầy cơ trong Khoa Vật lí Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh,

Phịng Sau đại học, q thầy cơ đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tơi trong suốt q
trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.
- Ban giám hiệu, q thầy cơ tổ vật lí Trường THPT Nguyễn Hữu Cảnh, Biên

Hòa, Đồng Nai đã tạo điều kiện và giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực nghiệm sư
phạm.
- Tập thể các em HS tham gia thực nghiệm sư phạm đã nhiệt tình và nghiêm túc

trong suốt q trình thực nghiệm sư phạm.
- Q thầy cơ phản biện và Hội đồng chấm luận văn đã có những nhận xét và

góp ý về luận văn.
- Cuối cùng, tơi xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn sát cánh, động viên và

giúp đỡ tôi rất nhiều trong thời gian học tập và hoàn thành luận văn này.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2019
Tác giả

Nguyễn Thị Loan


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
DHGQVĐ
GV
GQVĐ
HS
NLGQVĐ
SGK
THPT
TNSP
VĐ


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn

Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình ảnh
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ
SỬ DỤNG CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP VỚI PHẦN MỀM
COACH TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ THEO DẠY HỌC GIẢI
QUYẾT VẤN ĐỀ 6
1.1. Hoạt động học tập của học sinh.....................................................................6
1.1.1. Khái niệm hoạt động học tập của học sinh..............................................6
1.1.2. Bản chất hoạt động học tập của học sinh.................................................6
1.1.3. Cấu trúc hoạt động học tập của học sinh.................................................7
1.2. Năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học vật lí.............................................7
1.2.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học vật lí......................7
1.2.2. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề.........................................................8
1.2.3. Một số biện pháp nhằm bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề của
học sinh trong dạy học vật lí

11

1.3. Dạy học giải quyết vấn đề............................................................................ 12
1.3.1. Khái niệm dạy học giải quyết vấn đề..................................................... 12
1.3.2. Các giai đoạn của tiến trình xây dựng kiến thức theo kiểu dạy học
phát hiện và giải quyết vấn đề.

13

1.3.3. Tiến trình xây dựng kiến thức vật lí theo kiểu DHPH & GQVĐ...........15
1.4. Phần mềm Coach trong dạy học vật lí.......................................................... 18

1.4.1. Khái quát chung về phần mềm Coach trong dạy học vật lí....................18


1.4.2. Chức năng phân tích video của phần mềm Coach trong dạy học vật
lí. 21
1.5. Thực trạng về tình hình dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10 - Vật lí
10 ở trường THPT. 22
1.5.1. Mục đích điều tra................................................................................... 22
1.5.2. Đối tượng và phương pháp điều tra....................................................... 23
1.5.3. Kết quả điều tra...................................................................................... 24
1.6. Kết luận chương 1........................................................................................ 31
Chương 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP VỚI
PHẦN MỀM COACH TRONG DẠY HỌC "CHUYỂN ĐỘNG
NÉM" - VẬT LÍ 10 THEO DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 32
2.1. Mục tiêu dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10........................................ 32
2.2. Một số sai lầm HS thường mắc phải khi học kiến thức "Chuyển động
ném" - Vật lí 10

33

2.2.1. Sai lầm của HS khi học kiến thức "Chuyển động ném ngang":.............33
2.2.2. Sai lầm của HS khi học kiến thức "Chuyển động ném xiên":................33
2.3. Xây dựng các hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học
"Chuyển động ném" -Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề 33
2.3.1. Xây dựng hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học
"Chuyển động ném ngang" - Vật lí 10 theo DHGQVĐ. 34
2.3.2. Xây dựng hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học tìm
hiểu kĩ thuật đẩy tạ trong môn đẩy tạ theo DHGQVĐ 54
2.4. Soạn thảo tiến trình dạy học "Chuyển động ném" -Vật lí 10 dựa trên các
hoạt động học tập đã xây dựng với phần mềm Coach theo DHGQVĐ.

77

2.4.1. Soạn thảo tiến trình hoạt động dạy học "Chuyển động ném ngang" Vật lí 10 dựa trên hoạt động học tập đã xây dựng với phần mềm
Coach theo DHGQVĐ.

77

2.4.2. Soạn thảo tiến trình hoạt động dạy học vận dụng kiến thức "Chuyển
động ném" - Vật lí 10 trong mơn đẩy tạ dựa trên hoạt động học tập
đã xây dựng với phần mềm Coach theo DHGQVĐ

83


2.5. Kết luận chương 2........................................................................................ 89
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM............................................................... 90
3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm............................................................. 90
3.2. Đối tượng của thực nghiệm sư phạm........................................................... 90
3.3. Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm............................................................ 90
3.4. Thời gian thực nghiệm sư phạm................................................................... 91
3.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm............................................................. 91
3.6. Tiến hành thực nghiệm sư phạm.................................................................. 92
3.6.1. Công tác chuẩn bị.................................................................................. 92
3.6.2. Tổ chức dạy học..................................................................................... 92
3.6.3. Công cụ đánh giá kết quả và quá trình thực sư phạm.............................92
3.7. Đánh giá kết quả định tính trong thực nghiệm sư phạm.............................103
3.7.1. Phân tích diễn biến hoạt động học tập trong dạy học "Chuyển động
ném ngang" 103
3.7.2. Phân tích diễn biến hoạt động học tập trong dạy học "Chuyển động

ném xiên"

111

3.7.3. Phân tích diễn biến hoạt động học tập trong dạy học tìm hiểu kĩ thuật
đẩy tạ trong mơn đẩy tạ

115

3.7.4. Phân tích diễn biến hoạt động học tập trong dạy học tìm hiểu kĩ thuật
nhảy xa trong mơn nhảy xa 119
3.7.5. Nhận xét chung....................................................................................122
3.8. Đánh giá kết quả định lượng trong thực nghiệm sư phạm..........................123
3.9. Kết luận chương 3......................................................................................129
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................130
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................132
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề.........................................................8
Bảng 1.2. Mức độ sử dụng của các phương pháp dạy học trong q trình giảng
dạy mơn vật lí ở trường THPT

24

Bảng 1.3. Mức độ sử dụng của các phương pháp dạy học trong q trình giảng
dạy mơn vật lí ở trường THPT

24

Bảng 1.4. Mức độ hiểu biết của GV về những phần mềm phân tích video.............25
Bảng 1.5. Ý kiến của GV về những hạn chế về việc tổ chức dạy học với phần
mềm phân tích video trong q trình dạy học "Chuyển động ném" Vật lí 10

25

Bảng 1.6. Ý kiến của GV về những khó khăn trong việc tổ chức dạy học với
phần mềm phân tích video trong q trình dạy học "Chuyển động
ném" - Vật lí 10

26

Bảng 1.7. Nhận xét của GV về hiệu quả giáo dục của các phương pháp dạy học
mà GV đã sử dụng trong quá trình dạy học "Chuyển động ném" - Vật
lí 10 27
Bảng 1.8. Nhận xét của GV về hiệu quả giáo dục sẽ mang lại của việc tổ chức
dạy học với

phần mềm phân tích video trong q trình dạy học
"Chuyển động ném" - Vật lí 10

28

Bảng 1.9. Mức độ hứng thú với mơn vật lí của các HS.......................................... 29
Bảng 1.10. Mức độ sử dụng của các phương pháp dạy học mà GV sử dụng
trong q trình giảng dạy mơn vật lí cho HS

29

Bảng 1.11. Mức độ sử dụng của các phương pháp dạy học mà GV sử dụng trong
quá trình dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10

30

Bảng 2.1. Thu thập số liệu kiểm tra mối liên hệ giữa tầm ném xa L và vận tốc
ban đầu v0 của hai quả bóng bị ném ngang từ cùng độ cao so với mặt
đất.

46

Bảng 2.2. Thu thập số liệu kiểm tra mối liên hệ giữa tầm ném xa L và độ cao
ban đầu h của hai quả bóng bị ném ngang với cùng vận tốc ban đầu. 46


Bảng 3.1. Tiêu chí đánh giá hành vi NLGQVĐ của HS trong dạy học "Chuyển
động ném ngang" - Vật lí 10 với phần mềm Coach theo DHGQVĐ 93
Bảng 3.2. Tiêu chí đánh giá hành vi NLGQVĐ của HS trong dạy học "Chuyển
động ném xiên" - Vật lí 10 với phần mềm Coach theo DHGQVĐ

96

Bảng 3.3. Tiêu chí đánh giá hành vi NLGQVĐ của HS trong dạy học tìm hiểu
kĩ thuật đẩy tạ trong môn đẩy tạ với phần mềm Coach theo
DHGQVĐ. 96
Bảng 3.4. Tiêu chí đánh giá hành vi NLGQVĐ của HS trong dạy học tìm hiểu
kĩ thuật nhảy xa trong môn nhảy xa với phần mềm Coach theo
DHGQVĐ. 101
Bảng 3.5. Tổng hợp điểm số các hành vi của HS trong hoạt động dạy học
"Chuyển động ném ngang" 123

Bảng 3.6. Tổng hợp điểm số các hành vi của HS trong hoạt động dạy học
"Chuyển động ném xiên" 124
Bảng 3.7. Tổng hợp điểm số các hành vi của HS trong hoạt động dạy học tìm
hiểu kĩ thuật đẩy tạ trong mơn đẩy tạ

124

Bảng 3.8. Tổng hợp điểm số các hành vi của HS trong hoạt động dạy học tìm
hiểu kĩ thuật nhảy xa trong môn nhảy xa 125


DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH
Hình 1.1.

Sơ đồ khái qt tiến trình xây dựng kiến thức vật lí theo DHGQVĐ.....13

Hình 1.2.

Sơ đồ khái quát tiến trình xây dựng kiến thức vật lí theo con đường lí
thuyết của DHGQVĐ

Hình 1.3.

16

Sơ đồ khái qt tiến trình xây dựng kiến thức vật lí theo con đường
thực nghiệm của DHGQVĐ

17

Hình 1.4.

Giao diện màn hình khởi động của phần mềm Coach............................20

Hình 1.5.

Bảng chọn loại hoạt động khi GV mở mã khóa và tiến hành tạo tài
liệu bài giảng 20

Hình 2.1.

Phân tích chuyển động ném ngang......................................................... 35

Hình 2.2.

Vật chuyển động ném ngang.................................................................. 37

Hình 2.3.

Phân tích video chuyển động ném ngang trong 3 trường hợp.................41

Hình 2.4.

Phân tích chuyển động ném xiên............................................................ 47

Hình 2.5. Vật chuyển động ném xiên......................................................................... 49
Hình 2.6.

Phân tích video chuyển động ném xiên trong 3 trường hợp....................53

Hình 2.7.

Vận động viên thi đấu mơn đẩy tạ.......................................................... 58

Hình 2.8.

Sơ đồ sân thi đấu mơn đẩy tạ.................................................................. 59

Hình 2.9.

Phân tích chuyển động ném xiên từ độ cao h so với mặt đất..................59

Hình 2.10. Chuyển động của quả tạ trong mơn đẩy tạ.............................................. 62
Hình 2.11. Phân tích video chuyển động của quả tạ trong môn đẩy tạ.....................64


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Kết quả đánh giá định lượng về sự thay đổi mức độ của các hành vi
của các HS qua 4 hoạt động học tập.

125

Biểu đồ 3.2. Điểm tổng cộng các hành vi của một số HS qua 4 hoạt động học tập .. 127

Biểu đồ 3.3. Điểm số hành vi phát hiện VĐ cần nghiên cứu qua 4 hoạt động học
tập 128
Biểu đồ 3.4. Điểm số hành vi thực hiện giải pháp GQVĐ qua 4 hoạt động học tập 128


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngày nay, trong bối cảnh Kinh tế - Xã hội đang có sự thay đổi mạnh mẽ, hơn
nữa cùng với khoa học và công nghệ đang phát triển với tốc độ chóng mặt, chúng ta
từng bước gia nhập vào thời đại kinh tế tri thức năng động và sáng tạo. Yêu cầu về
nguồn nhân lực có trình độ cao, kĩ năng giỏi và đức tính tốt càng được lưu tâm hơn.
Nhận thức được những nhu cầu trong tương lai, Luật giáo dục của Quốc hội số
38/2005/QH11 ngày 14 tháng 6 năm 2005, đưa ra khoản 2 điều 5 yêu cầu về
phương pháp giáo dục: "Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác,
chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học,
khả năng thực hành, lịng say mê học tập và ý chí vươn lên", đưa ra khoản 2 điều 28
yêu cầu về phương pháp giáo dục phổ thông: "Phương pháp giáo dục phổ thơng
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với
đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm
việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến
tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh".
Hơn thế nữa, hiện nay không chỉ ở Việt Nam mà nhiều nước đang phát triển
trong khu vực và trên thế giới đều phải đối mặt với những thách thức lớn về sự thiếu
hụt lao động có trình độ cao và kỹ năng chuyên nghiệp để đáp ứng được nhu cầu đặt
ra từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Vấn đề đặt ra không chỉ với nền giáo dục
Việt Nam mà của cả thế giới là làm thế nào để đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng
cao để đáp ứng nhu cầu phát triển. Theo tác giả Nguyễn Văn Thành chia sẻ trong
báo Khoa học và Phát triển ngày 19 tháng 2 năm 2018: "Quá trình dạy cần chuyển
từ truyền thụ kiến thức sang hình thành phẩm chất và phát triển năng lực người học
(tổ chức nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp); chuyển phát triển giáo dục và đào
tạo từ chủ yếu theo số lượng sang chú trọng cả số lượng, chất lượng và hiệu quả;
chuyển từ chỉ chú trọng giáo dục nhân cách nói chung sang kết hợp giáo dục nhân
cách với phát huy tốt nhất tiềm năng cá nhân; chuyển từ quan niệm cứ có kiến thức
là có năng lực sang quan niệm kiến thức chỉ là yếu tố quan trọng của năng

2

lực. Việc học cần chuyển từ học thuộc, nhớ nhiều sang hình thành năng lực vận
dụng, thích nghi, giải quyết vấn đề, tư duy độc lập".
Vật lí là một mơn học thú vị và gần gũi cũng như có nhiều ứng dụng trong
cuộc sống. Tuy nhiên đối với đa số học sinh ngày nay cả ở trung học cơ sở lẫn trung
học phổ thơng, vật lí là một mơn học nhàm chán, trừu tượng. Các em có thể quan
sát thấy một hiện tượng vật lí nhưng lại khó có thể tưởng tượng được q trình xảy
ra hiện tượng đó như thế nào, cũng như nguyên nhân gây ra hiện tượng đó là gì,
hoặc các em biết ngun nhân gây ra hiện tượng đó là gì nhưng lại khơng thể cảm
nhận nó được tường minh. Những điều này dễ gây ra sự chán nản trong học tập và
dẫn đến việc học sinh bỏ qua mơn học này. Việc học vật lí của học sinh khó bao
nhiêu thì việc dạy vật lí của người giáo viên lại khó hơn rất nhiều lần. Đối với
chúng tơi, khi dạy một lớp học vật lí mà trong đó chỉ có giáo viên hoạt động, tự nói,
tự hỏi, tự trả lời là một điều vơ cùng đáng buồn và thất vọng. Vì thế cần phải tìm
hiểu những phương pháp dạy học phù hợp với từng kiến thức nhằm làm đơn giản
hóa các kiến thức, khơi dậy được hứng thú học tập của học sinh, kích thích được trí
tưởng tưởng, sự tị mị học hỏi của học sinh và rèn luyện được các kĩ năng cần thiết
cho học sinh.
Trong quá trình dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10, chúng tơi thấy rằng
phần kiến thức về chuyển động ném khá quen thuộc, có ứng dụng quan trọng và ý
nghĩa lớn trong khoa học cũng như cuộc sống. Tuy nhiên, nếu chúng ta chỉ dạy
"chay" phần kiến thức này và cho làm bài tập thì khơng thể truyền tải hết các kiến
thức, học sinh cũng không thể nắm bắt được kiến thức và hiểu được tầm quan trọng
của các kiến thức đó. Thêm nữa, nếu sử dụng các thí nghiệm để tìm hiểu về chuyển
động ném sẽ gặp nhiều khó khăn. Do chúng ta khơng thể xác định được quỹ đạo
chuyển động của vật để bố trí thí nghiệm phù hợp. Qua q trình nghiên cứu, chúng
tơi nhận thấy, việc sử dụng phần mềm Coach khắc phục được những khó khăn mà

các thí nghiệm thực tế khơng thể vượt qua và tạo hiệu quả giáo dục tốt trong dạy
học "Chuyển động ném" - Vật lí 10.


3

Chính vì các lí do nêu trên, chúng tơi đi sâu vào nghiên cứu đề tài: Xây dựng
và sử dụng các hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học "Chuyển
động ném" - Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề.
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng và sử dụng các hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy
học "Chuyển động ném" - Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề nhằm bồi dưỡng
năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.
3. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng và sử dụng các hoạt động học tập với phần mềm Coach trong
dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề thì sẽ bồi
dưỡng được năng lực giải quyết vấn đề của học sinh.
4. Đối tượng nghiên cứu
Các hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học "Chuyển động
ném" - Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề.
5. Phạm vi nghiên cứu
Kiến thức cơ bản về "Chuyển động ném" - Vật lí 10, bao gồm: chuyển động
ném xiên, chuyển động ném ngang, vận dụng kiến thức "Chuyển động ném" trong
môn đẩy tạ và môn nhảy xa.
6. Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu của đề

tài 6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động học tập của học sinh trong dạy
học. Nghiên cứu cơ sở lý luận về năng lực giải quyết vấn đề.
Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học nêu và giải quyết vấn đề.

Nghiên cứu tổng quan về phần mềm dạy học, phần mềm phân tích video trong
dạy học
Nghiên cứu tổng quan về phần mềm Coach và ý nghĩa của nó trong dạy học
vật lí.
Phân tích nội dung kiến thức "Chuyển động ném" - Vật lí 10.


4

Xây dựng các hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học "Chuyển
động ném" - Vật lí 10:
- Hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học "Chuyển động ném

ngang".
- Hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học "Chuyển động ném

xiên".
- Hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học tìm hiểu kĩ thuật đẩy

tạ trong môn đẩy tạ.
- Hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học tìm hiểu kĩ thuật nhảy

xa trong môn nhảy xa.
6.2. Phương pháp điều tra, quan sát thực tiễn
Điều tra thực trạng về tình hình dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10 ở một
số trường THPT ở Việt Nam.
Quan sát, kiểm tra và đánh giá học sinh trong quá trình thực nghiệm sư phạm
sử dụng các hoạt động học tập với phần mềm Coach đã xây dựng trong dạy học
"Chuyển động ném" - Vật lí 10 ở trường THPT.
6.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường THPT để đánh giá hiệu quả của việc
sử dụng các hoạt động học tập đã xây dựng với phần mềm Coach trong dạy học
"Chuyển động ném" - Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề.
Phân tích kết quả thu được sau q trình thực nghiệm.
7. Đóng góp của đề tài
Xây dựng được 4 hoạt động học tập với phần mềm Coach trong dạy học
"Chuyển động ném" - Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề, gồm: Chuyển động
ném ngang, chuyển động ném xiên, tìm hiểu kĩ thuật đẩy tạ và tìm hiểu kĩ thuật
nhảy xa.
Soạn thảo được 4 tiến trình hoạt động dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10
với phần mềm Coach theo dạy học giải quyết vấn đề, gồm: Chuyển động ném
ngang, chuyển động ném xiên, tìm hiểu kĩ thuật đẩy tạ và tìm hiểu kĩ thuật nhảy xa.


5

Xây dựng được 4 bảng rubric đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
trong quá trình dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10 với phần mềm Coach theo
dạy học giải quyết vấn đề, gồm: Chuyển động ném ngang, chuyển động ném xiên,
tìm hiểu kĩ thuật đẩy tạ và tìm hiểu kĩ thuật nhảy xa.
8. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục thì đề tài gồm có
ba chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng các hoạt
động học tập với phần mềm Coach trong dạy học vật lí theo dạy học giải quyết vấn
đề.
Chương 2: Xây dựng các hoạt động học tập và tổ chức dạy học với phần mềm
Coach trong dạy học "Chuyển động ném" - Vật lí 10 theo dạy học giải quyết vấn đề.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

6

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ
SỬ DỤNG CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP VỚI PHẦN MỀM COACH
TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ THEO DẠY HỌC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.1. Hoạt động học tập của học sinh
1.1.1. Khái niệm hoạt động học tập của học sinh
Hoạt động học tập của HS bao gồm các hành động với tư liệu dạy học, sự
trao đổi, tranh luận với nhau và sự trao đổi với GV. Hành động học của HS với tư
liệu hoạt động dạy học là sự thích ứng của HS với tình huống học tập, đồng thời là
hành động chiếm lĩnh, xây dựng tri thức cho bản thân mình. Sự trao đổi, tranh luận
giữa HS với nhau và giữa HS với GV nhằm tranh thủ sự hỗ trợ xã hội từ phía GV và
tập thể HS trong q trình chiếm lĩnh tri thức. Thơng qua các hoạt động của HS với
tư liệu học tập và sự trao đổi đó mà GV thu được những thơng tin liên hệ ngược cần
thiết cho sự định hướng của GV đối với HS (Nguyễn Ngọc Hưng, Nguyễn Xuân
Thành và Phạm Xuân Quế, 2001).
1.1.2. Bản chất hoạt động học tập của học sinh
Đối tượng của hoạt động học tập là hệ thống các tri thức, kĩ năng và kĩ xảo
tương ứng với tri thức ấy. Muốn học có kết quả, người học phải tích cực tiến hành
những hành động học nhằm "tái tạo" lại phương thức loài người đã phát hiện, khám
phá ra tri thức đó.
Hoạt động học tập hướng vào làm thay đổi chính mình.
Hoạt động học tập được điều khiển một cách có ý thức nhằm tiếp thu tri thức,
kĩ năng, kĩ xảo.
Hoạt động học tập không hướng vào mục đích thu thập, tích lũy tài liệu mà
hướng vào làm thay đổi chính bản thân người học, nâng trình độ phát triển nhận
thức nói riêng và tâm lí nói chung lên một mức cao hơn thơng qua q trình tiếp thu
tri thức.

Hoạt động học tập khơng chỉ nhằm lĩnh hội những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo mới
mà cịn hướng đến việc hình thành những tri thức của chính bản thân hoạt động học


7

tập - đó là phương pháp học. Muốn cho hoạt động học tập có hiệu quả thì người học
phải có phương pháp học (Lý Minh Tiên, Nguyễn Thị Tứ, Bùi Hồng Hà và Huỳnh
Lâm Anh Chương, 2012).
1.1.3. Cấu trúc hoạt động học tập của học sinh
Hoạt động học tập có cấu trúc tâm lí như các hoạt động khác của con người,
trong đó động cơ của hoạt động học tập, mục đích của hoạt động học tập, hành động
học là ba thành tố có vai trị quan trọng.
- Động cơ của hoạt động học tập: Là động lực thúc đẩy HS thực hiện các hoạt

động học tập để đạt được các tri thức, kĩ năng, kĩ xảo. Trong hoạt động học tập, để
học sinh có thể thường xuyên đến trường học vui vẻ, cần có những động cơ học tập.
- Mục đích của hoạt động học tập là những kết quả mà HS sẽ đạt được sau một

quá trình học tập. Đó chính là các tri thức, kĩ năng, kĩ xảo mà người học phải lĩnh
hội được trong một phân đoạn, một tiết giảng, một bài học. Trước khi thực hiện q
trình học tập, HS chỉ có thể có biểu tượng về mục đích, mục đích học tập thực sự sẽ
đạt được dần dần khi học sinh thực hiện các hành động học.
- Hành động học là cách thực hiện nhằm đạt được mục đích của hoạt động học

tập. Để đạt được mục đích của hoạt động học tập, người học phải tiến hành các hành
động học sau: hành động phân tích, hành động mơ hình hóa, hành động cụ thể hóa,
hành động tự kiểm tra và tự đánh giá (Lý Minh Tiên, Nguyễn Thị Tứ, Bùi
Hồng Hà và Huỳnh Lâm Anh Chương, 2012).
1.2. Năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học vật lí

1.2.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học vật lí
NLGQVĐ là khả năng của HS phối hợp vận dụng những kinh nghiệm bản
thân, kiến thức, kĩ năng của các môn học trong chương trình THPT để giải quyết
thành cơng các tình huống có vấn đề trong học tập và trong cuộc sống với thái độ
tích cực.
NLGQVĐ trong dạy học vật lí được định nghĩa là năng lực cá nhân của người
học sử dụng hiệu quả kiến thức vật lí, kĩ năng, thái độ, để giải quyết một tình huống


8

có chứa đựng VĐ vật lí mà ở đó khơng chứa đựng giải pháp thông thường (Nguyễn
Anh Thuấn, 2018).
1.2.2. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề
NLGQVĐ gồm 4 năng lực thành tố cấu thành nên. Trong đó, mỗi năng lực
thành tố có các chỉ số hành vi với các mức độ biểu hiện được trình bày qua bảng
1.1. (Nguyễn Anh Thuấn, 2018).
Bảng 1.1. Cấu trúc năng lực giải quyết vấn đề (Nguồn: Nguyễn Anh
Thuấn, 2018).
Năng lực
thành tố

Chỉ số hành vi

1.1.

1. Tìm hiểu
VĐ
1.2.

1.3.

Mức độ biểu hiện


9

2. Đề xuất
giải pháp



10

3. Thực hiện
giải
giải
VĐ

4. Đánh giá
việc



11

phát

hiện

VĐ mới

1.2.3. Một số biện pháp nhằm bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề của
học sinh trong dạy học vật lí
Để bồi dưỡng NLGQVĐ của HS trong dạy học vật lí cần sử dụng các biện
pháp sau đây:
- Tổ chức dạy học nội dung kiến thức vật lí theo DHGQVĐ: Hiện nay có rất

nhiều phương pháp dạy học hướng tới mục tiêu bồi dưỡng và phát triển năng lực
giải quyết vấn đề của học sinh, trong đó phương pháp DHGQVĐ được xây dựng
với mục đích chính nhằm phát triển năng NLGQVĐ.
- Luyện tập xác định VĐ cần giải quyết:

GV có thể rèn luyện cho HS xác định VĐ cần giải quyết bằng cách giao cho
HS một nhiệm vụ có tiềm ẩn VĐ gần gũi với đời sống. Từ cái đã biết và nhiệm vụ
cần giải quyết, nảy sinh nhu cầu về cái còn chưa biết, về một cách giải quyết khơng
có sẵn nhưng hi vọng có thể tìm tịi, xây dựng được (Nguyễn Ngọc Hưng, 2012).
- Luyện tập đề xuất giả thuyết:
GV có thể rèn luyện cho HS xây dựng giả thuyết bằng các cách sau đây: Dựa
vào sự liên tưởng tới một kinh nghiệm đã có; dựa trên sự tương tự; dựa trên sự xuất
hiện đồng thời giữa hai hiện tượng mà dự đốn giữa chúng có quan hệ nhân quả;