(Luận văn thạc sĩ) sử dụng phần mềm geometers sketchpad trong bài toán quỹ tích của hình học lớp 11

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA S ư PHẠM

NG UYỄN THỊ TH ANH VÂN

s ử DỤNG PHẦN MỀM GEOMETER S SKETCHPAD TRONG
W

BÀI TỐN QUỶ TÍCH CỦA HÌNH HỌC LỚP 11

C h u y ê n n g à n h : L ý lu ậ n v à p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c

(B ộ m ô n T o á n h ọ c )
M ã số

ĩ 6 0 14 10

L U Ậ• N V Ă N T H Ạ• C s ĩ SƯ P H Ạ• M T O Á N H Ọ• C

N g ư ờ i h ư ớ n g d ẫ n k h o a h ọ c : P G S .T S K H . v ũ Đ ÌN H H O À

HÀ NỘI - 2009


LỜI CẢM ƠN

Với tât cả tình cảm cùa mình, tác giả xin bày tỏ lòng biêt ơn sâu săc
đến P G S . T S K H Vũ Đ ìn h H o à , người thầy đã tận tâm hướng dẫn, chi báo tác
giả trong suốt quá trình làm luận văn.
X in được bày tỏ lòng biêt ơn chân thành đên các thâv giảo , cỏ giáo đã
nhiệt tình giảng dạy và đặc biệt ìà các thầy cơ trong Khoa Sư phạm , Đ ại học

Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện, động viên, khích lệ, giúp đỡ tác giả trong
lúc học tập và làm luận văn.
Xin cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh ìớp 1ỈB 5 trường
THPT Trần Nguyên Hãn, H ải Phòng đã giúp đõ' tác giả thực hiện các thực
nghiệm sư phạm.
Mặc dù rắt cổ gắng song bản luận văn không tránh khỏi nhũng thiểu
sót và hạn chế. Tác giả rất mong nhận được sự chi dẫn, đỏng góp ỷ kiến của
các thầy cô giáo, các nhà khoa học, các bạn đòng nghiệp và những người
quan tâm đến vẩn đề nêu trong luận văn này để luận văn được hoàn thiện và
có giả trị thực tiễn hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 thảng 5 năm 2009.
rr' f

» •>

T ác giả

Nguyễn Thị Thanh Vân


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. B T :

B ài tậ p

2. G V :

G iá o v iê n

3. H Đ :

H oạt động

4. H S :

H ọ c s in h

5. M T Đ T :

M á y tín h đ iệ n tử

6. P M D H :

Phần m ề m dạy học

7. P P D H :

P h ư ơ n g p h á p dạy học

8. C N T T :

C ô n g n g h ệ th ô n g tin

9. S G K :

S á c h g iá o k h o a

1 0 .S G V :

S á c h g i á o v iê n

ll.S B T :

S á c h b à i tậ p

1 2 .T H P T :

T r u n g h ọ c p h ổ th ô n g


MỤC LỤC
M Ở ĐẦU
1. L í d o c h ọ n đ ề tài
2. M ụ c tiê u n g h i ê n c ứ u
3. P h a m v i n g h i ê n c ứ u
4. M ầ u k h ả o s á t
5. C â u h ỏ i n g h i ê n c ứ u
6. G i ả th u y ế t k h o a h ọ c
7. P h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u
8. L u ậ n c ứ
9. N h ữ n g đ ó n g g ó p c ủ a lu ậ n v ă n
10. C ẩ u trú c c ủ a lu ậ n v ă n
C H Ư Ơ N G 1: C ơ S Ở L Ý L U Ậ N V À T H Ự C T I Ề N
1.1.

Đ ịn h h ư ớ n g đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c ở T H P T h iệ n n a y

1.1.1. X á c lậ p vị trí c h ủ th ể c ủ a n g ư ờ i h ọ c , b ả o đ ả m tín h t ự g iá c , tích

c ự c , c h ủ đ ộ n g v à s á n g tạ o c ủ a H Đ h ọ c tậ p đ ư ợ c t h ự c h iệ n đ ộ c
lậ p h o ặ c t r o n g g i a o lư u
1.1.2. T ri t h ứ c đ ư ợ c c ài đ ặ t t r o n g c á c t ì n h h u ố n g c ó d ụ n g ý s ư p h ạ m
1.1.3. D ạ y c á c h h ọ c v à d ạ y t ự h ọ c t h ô n g q u a to à n b ộ q u á tr ì n h d ạ y học
1.1.4. T ự tạ o v à k h a i t h á c n h ữ n g p h ư ơ n g t i ệ n d ạ y h ọ c đ ể tiế p n ổ i và
g ia t ă n g s ứ c m ạ n h c ủ a c o n n g ư ờ i
1.1.5. T ạ o n i ề m lạc q u a n h ọ c t ậ p d ự a t r ê n la o đ ộ n g v à th à n h q u ả c ủ a
bản thân ngư ờ i học
1.1.6. X á c đ ị n h v a i trò m ớ i c ủ a n g ư ờ i th ầ y v ớ i t ư c á c h là n g ư ờ i th iế t
k ế , u ỷ th á c , đ i ề u k h i ể n v à t h ể c h ế h o á
1.2.
1.3.

Đ ặ c đ i ể m tâ m lý lứ a tu ổ i v à h o ạ t đ ộ n g h ọ c tậ p c ủ a H S T H P T
T í c h c ự c h o á H Đ c ủ a H S t r o n g h ọ c tậ p

1.3.1. K h á i n i ệ m v ề tín h tíc h c ự c
1.3.2. D ấ u h iệ u n h ậ n b iế t tín h tíc h c ự c
1.3.3. M ộ t s ố b i ệ n p h á p p h á t h u y tí n h tíc h c ự c n h ậ n th ứ c c ủ a H S
THPT


1.3.4. P P D H tíc h c ự c v à c á c d ấ u h iệ u đ ặ c t r ư n g
1.4.

của nó

V a i trò c ủ a C N T T t r o n g d ạ y h ọ c v à t h ự c t r ạ n g ứ n g d ụ n g C N T T

13

14

tro n g dạy h ọ c
1 .4.1. V a i trò c ủ a p h ư ơ n g t i ệ n trự c q u a n t r o n g q u á tr ìn h d ạ y h ọ c

14

1 .4.2. Á p d ụ n g C N T T v à t r u y ề n t h ô n g đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ y v à

15

học
1 .4 .3 . T h ự c t r ạ n g ứ n g d ụ n g C N T T t r o n g d ạ y h ọ c

17

1.5. L í lu ậ n v ề d ạ y h ọ c b à i tậ p

19

1.5.1. V ị trí, c h ứ c n ă n g c ủ a d ạ y h ọ c b à i tậ p t o á n h ọ c

19

1.5.2. N h ừ n g y ê u c ầ u đ ố i v ớ i lời g iả i

20

1.5.3. P h ư ơ n g p h á p t ì m tị i lờ i g iả i

20

1.5.4. T r ì n h t ự d ạ y h ọ c b à i tậ p

20

1.6. N h ữ n g k iế n th ứ c c ơ b ả n liê n q u a n đ ế n b à i t o á n q u ỳ tíc h

21

1.6.1.

21

Q u ỹ t í c h là g ì?

1 .6 .2. C á c đ ị n h lí q u ỳ t í c h c ơ b ả n

21

1.6.3. C á c b ư ớ c g iả i m ộ t b à i t o á n q u ỹ t í c h

22

1.6.4. C á c k h ó k h ă n k h i g iả i b à i to á n q u ỹ t í c h

23

1.7.

23

S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c

1.7.1. C á c c h ứ c n ă n g c ủ a G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d

24

1.7.2. C á c p h é p b iế n đ ổ i t r o n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d

25

1.7.3. G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c h ì n h h ọ c

26

K ế t lu ậ n c h ư ơ n g 1

28

C H Ư Ơ N G 2: s ử D Ụ N G P H Ầ N M Ề M G E O M E T E R ’S S K E T C H P A D

30

T R O N G D Ạ Y H Ọ C B À I T O Á N Q U Ỳ T ÍC H
2 .1 . B à i to á n q u ỹ tíc h t r o n g c h ư ơ n g tr ì n h H ì n h h ọ c lớ p 11 n â n g c a o

30

2 .1 .1 . C h ư ơ n g tr ì n h H ì n h h ọ c lớ p 11 n â n g c a o

30

2 .1 .2 . T ổ n g q u a n v ề b à i to á n q u ỹ t í c h t r o n g c h ư ơ n g tr ìn h h ìn h h ọ c 11

31

2 .2 .

31

Đ ề x u ấ t q u y t r ì n h s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d tr o n g
d ạ y h ọ c b ài t o á n q u ỹ tíc h

2 .3 . S ử d ụ n g G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c c á c b ài t o á n q u ỹ tíc h

33

t r o n g S G K v à S B T H ì n h h ọ c 11 n â n g c a o
2 .4 . B à i tậ p b ổ s u n g

54


2 .5 . M ộ t s ố v ấ n đ ề s ử d ụ n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c bài

66

to á n q u ỹ tíc h .
C H Ư Ơ N G 3: T H ự C N G H I Ệ M s ư P H Ạ M

68

3 .1 . M ụ c đ íc h

68

3 .2 . N ộ i d u n g t h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m

68

3 .3 . P h ư ơ n g p h á p t h ự c n g h i ệ m

68

3 .3 .1 . L ự a c h ọ n đ ổ i t ư ợ n g t h ự c n g h i ệ m

68

3.3.2. B ố trí thực nghiệm

68

3 .4 . Đ á n h g i á k ế t q u ả t h ự c n g h i ệ m

69

3 .4 .1 . C ơ s ở đ á n h g i á k ế t q u ả t h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m

69

3 .4 .2 . K ế t q u ả c ủ a t h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m

70

K ế t lu ậ n c h ư ơ n g 3

75

KÉT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

76

1. Kết luận

76

2. K h u y ế n n g h ị

76

D A N H M Ụ C T À I L IỆ U T H A M K H Ả O

78


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
S ự b ù n g n ổ c ủ a c ô n g n g h ệ th ô n g tin n ói riê n g v à k h o a h ọ c c ô n g n g h ệ
n ói c h u n g đ a n g tá c đ ộ n g m ạ n h m ẽ v à o s ự p h á t tr iể n c ủ a tấ t c ả các n g à n h tr o n g

đ ờ i s ố n g x ã hộ i. T r o n g b ối c ả n h đ ó , n ế u m u ố n n ề n g iá o d ụ c p h ổ th ô n g đ á p
ứ n g đ ư ợ c đ ò i h ỏ i c ấ p th iế t c ủ a c ô n g c u ộ c c ô n g n g h iệ p h ó a , h iệ n đ ại h ó a đ ấ t
n ư ớ c , n ế u m u ố n v iệ c d ạ y h ọ c th e o k ịp c u ộ c s ố n g , c h ú n g ta c ầ n cải c á c h
p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c th e o h ư ớ n g v ậ n d ụ n g c ô n g n g h ệ th ô n g tin v à c á c th iế t
bị d ạ y h ọ c h iệ n đ ại p h á t h u y m ạ n h m ẽ t ư d u y s á n g tạ o , k ỳ n ă n g th ự c h à n h và
h ứ n g th ú h ọ c tậ p c ù a h ọ c s in h đ ể n â n g c a o c h ấ t lư ợ n g đ à o tạo.
P h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e tc h p a d là p h ầ n m ề m d ù n g đ ể n g h iê n c ứ u và
d ạ y h ìn h h ọ c , c ó th ể s ử d ụ n g c h o c á c tr ư ờ n g T H P T c ủ a V iệ t N a m . P h ầ n m ề m
n à y đ ư ợ c N i c h o la s J a c k iw v i ế t n ă m 1995 v à đ ư ợ c s ử d ụ n g rộ n g rãi tr o n g các
tr ư ờ n g p h ổ t h ô n g c á c n ư ớ c n h ư M ĩ, ú c , . . . P h ầ n m ề m n à y d o d ự á n D P L c ú a
I B M đ ư a v à o V iệ t N a m n ă m 1998. C h o đ ế n n a y đ ã c ó rất n h iề u g iá o v iê n và
n h à tr ư ờ n g p h ổ th ô n g đ a n g s ử d ụ n g p h ầ n m ề m n à y tr o n g v iệ c g i ả n g d ạ y và
h ọ c tập.
B ài to á n q u ỳ tíc h tr o n g c h ư ơ n g : “ P h é p dời h ìn h v à p h é p đ ồ n g d ạ n g
tr o n g m ặ t p h a n g ” c ủ a h ìn h h ọ c 11 là m ộ t lo ại bài tậ p k h ó . T r o n g q u á trìn h
g iả n g d ạ y c h ú n g tôi n h ậ n th ấ y c ả g iá o v iê n v à h ọ c s in h đ ề u g ặ p k h ó k h ă n khi
g iả i q u y ế t loại b ài tậ p n à y ở n h iề u k h â u n h ư : d ự đ o á n q u ỹ tíc h , c h ứ n g m in h
q u ỹ tích .
V ì n h ữ n g lí d o trê n tơi c h ọ n đ ề tài: “S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e te r's

S k e tc h p a d tro n g b à i to á n q u ỳ tích củ a H ìn h h ọ c lớ p 11

2. M ục tiêu nghiên cửu
T ì m ra c á c h s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e tc h p a d tr o n g d ạ y h ọ c
b à i to á n q u ỹ tíc h n h ằ m n â n g c a o c h ấ t lư ợ n g h ọ c tậ p c ủ a h ọ c sin h.

1


3. Pham vi ngh iên cứu

B à i t o á n q u ỹ tíc h t r o n g c h ư ơ n g “ P h é p d ờ i h ìn h v à p h é p đ ồ n g d ạ n g
t r o n g m ặ t p h ẳ n g ” c ủ a H ì n h h ọ c 11 n â n g c a o .

4. M ẩu kh ảo sát
L ớ p 1 1B 5 , t r ư ờ n g T H P T T r ầ n N g u y ê n H ã n , q u ậ n L ê C h â n , th à n h p h ổ
Hải Phòng.

5. C âu hỏi ngh iên cứu
S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d tr o n g d ạ y h ọ c bài to á n q u ỳ
tíc h n h ư th ế n à o đ ể n â n g c a o c h ấ t l ư ợ n g h ọ c t ậ p c ủ a h ọ c s in h ?

6. G iả th u yết khoa học
S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể giải bài to á n q u ỳ tíc h
t h e o q u y tr ì n h đ ề x u ấ t t r o n g lu ậ n v ă n s ẽ p h á t h u y đ ư ợ c tín h tíc h c ự c c ủ a H S
v à đ ạ t h iệ u q u ả c a o t r o n g h ọ c tậ p .

7. P h ư ơ n g ph áp nghiên cứu
+ N g h i ê n c ứ u tài liệ u h ư ớ n g d ẫ n s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s
S k e tc h p ad .
+ D ự g iờ , r ú t k in h n g h i ệ m v iệ c d ạ y d ạ n g b à i tậ p n à y .
+ P h ỏ n g v ấ n , đ iề u tra , th u t h ậ p ý k iế n c h u y ê n g ia , g iá o v iê n , h ọ c sin h
v ề th ự c tr ạ n g h ọ c d ạ n g bài tậ p n à y .
+ T h ử n g h i ệ m s ư p h ạ m n h ằ m b ư ớ c đ ầ u k iể m tra tín h k h ả thi v à tín h
h iệ u q u ả c ủ a b iệ n p h á p đ ư ợ c đ ề x u ấ t t r o n g lu ậ n v ă n .

8. L uân cứ
+ P h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d là m ộ t c ô n g c ụ đ ể d ạ y h ìn h h ọc.
+ B à i to á n q u ỹ tíc h c ó k h â u m ở đ ầ u là d ự đ o á n q u ỳ tíc h rất q u a n tr ọ n g
c ầ n c ô n g c ụ đ ể h ỗ t r ợ t h ự c h iệ n .
+ P h ầ n m ề m G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d c ó c á c c ô n g c ụ đ ể h ồ trợ v iệ c giải

bài toán quỹ tích;

2


- G e o m e t e r 's S k e t c h p a d c ó c á c c ô n g c ụ c ó s ẵ n đ ể v ẽ h ìn h n h a n h , c h ín h
x á c b ài to á n .
- G e o m e t e r 's S k e t c h p a d c ó c á c c ô n g c ụ tạ o v ế t đ ể d ự đ o á n q u ỹ tích ,
g iớ i h ạ n q u ỹ tíc h . T ừ đ ó tìm đ ư ợ c c á c h c h ứ n g m i n h q u ỹ tíc h c ủ a bài to á n .
- G e o m e t e r 's S k e t c h p a d c ó c h ứ c n ă n g S c r i p t đ ể g iả i c á c bài to á n p h ứ c

tạp.
9. N h ữ n g đ ó n g góp của luận văn
- K h ẳ n g đ ịn h v a i trò h ỗ t r ợ c ủ a c ô n g n g h ệ t h ô n g tin tới p h ư ơ n g p h á p d ạ y
h ọ c to á n . V iệ c s ử d ụ n g c á c ứ n g d ụ n g c ủ a c ô n g n g h ệ t h ô n g tin , tr o n g đ ó c ó các
p h ầ n m ề m d ạ y h ọ c , c ó th ể n â n g c a o c h ấ t l ư ợ n g d ạ y h ọ c m ô n T o á n .
- Đ ề x u ấ t q u y tr ìn h s ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể d ạ y bài
to á n q u ỹ tíc h .
- T r ì n h b à y c ụ th ể v iệ c v ậ n d ụ n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể g iả i tấ t c ả các
b à i to á n q u ỹ tíc h t r o n g s á c h g i á o k h o a v à s á c h bài tậ p H ìn h h ọ c 11 n â n g c a o
đ ế m in h h ọ a v à là m s á n g tỏ ý k iế n đ ề x u ấ t.
- C u n g c ấ p t h ê m c á c b à i to á n q u ỹ tíc h đ ể là m t ư liệ u v ậ n d ụ n g p h ư ơ n g
p h á p s ử d ụ n g G e o m e t e r 's S k e t c h p a d đ ể g iả i b à i to á n q u ỹ tíc h .
- L u ậ n v ă n c ó th ể d ù n g là m tà i l i ệ u t h a m k h ả o c h o c á c đ ồ n g n g h iệ p v à
s in h v iê n Đ ạ i h ọ c S ư p h ạ m , C a o đ ẳ n g S ư p h ạ m n g à n h to á n .

10. C ấu trú c của luân văn
N g o à i p h ầ n m ở đ ầ u , k ế t lu ậ n , tà i liệ u t h a m k h ả o v à p h ụ lục, lu ận v ă n
đ ư ợ c tr i n h b à y t r o n g b a c h ư ơ n g :

C h ư ơ n g 1: C ơ s ở lý lu ậ n v à t h ự c tiề n
C h ư ơ n g 2: S ử d ụ n g p h ầ n m ề m G e o m e t e r 's S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c bài to á n
q u ỹ tíc h
C h ư ơ n g 3: T h ự c n g h i ệ m s ư p h ạ m

3


CHƯƠNG 1
C ơ S Ở LÝ L U Ậ N V À T H ự C T IẺ N

1.1.

Đ ịnh hư<ýng đổi m ới ph ư ơ ng pháp dạy học ở T H P T hiện nay
T h e o tá c g iả Đ ặ n g X u â n H ả i [16 , t r . 3 19] q u á trìn h d ạ y h ọ c là m ộ t hệ

t h ố n g t o à n v ẹ n v à c ó th ể m i n h h o ạ b ằ n g s ơ đ ồ sau :

Hình l . ì Quá trình dạy học
T h e o s ơ đ ồ tr ê n thì d ạ y v à h ọ c là h a i m ặ t c ủ a m ộ t q u á trìn h , lu ơ n tá c
đ ộ n g q u a lại, b ổ s u n g c h o n h a u , q u y đ ịn h lẫ n n h a u , th â m n h ậ p v à o n h a u th ô n g
q u a H Đ c ộ n g tá c n h ằ m tạ o c h o n g ư ờ i h ọ c k h ả n ă n g p h á t tr iể n trí tu ệ , g ó p
p h ầ n h o à n th i ệ n n h â n c á c h . D ạ y là s ự đ iề u k h iể n tối ư u h o á q u á trìn h n g ư ờ i
h ọ c c h i ế m lĩ n h n ộ i d u n g h ọ c v à b ằ n g c á c h đ ó p h á t triể n v à h ìn h th à n h n h â n
c á c h ( n ă n g lự c v à p h ẩ m c h ấ t) . H ọ c là q u á trìn h t ự g iá c , tíc h c ự c t ự lự c c h iế m
lĩn h k h á i n i ệ m k h o a h ọ c (n ộ i d u n g h ọ c ) d ư ớ i s ự đ iề u k h iể n s ư p h ạ m c ủ a G V .
T r o n g q u á tr ì n h d ạ y h ọ c , n ộ i d u n g d ạ y h ọ c lại n ằ m tr o n g m ố i liên h ệ h ừ u c ơ
v ớ i c á c th à n h p h ầ n c ơ b ả n c ủ a q u á trìn h d ạ y h ọ c : M ụ c đ íc h - N ộ i d u n g P h ư ơ n g p h á p . V ì v ậ y , m u ố n đ ổ i m ớ i P P D H t a c ầ n xét trê n q u a n đ iể m h ệ
t h ố n g , c o i P P D H là m ộ t th à n h tố c ủ a q u á trìn h d ạ y h ọc.
T h e o N g u y ễ n B á K im [1 0 , t r . l 14] m ồ i n ộ i d u n g d ạ y h ọ c đ ề u liên hệ với

n h ữ n g H Đ n h ấ t đ ịn h . Đ ó là: n h ữ n g H Đ đ ã đ ư ợ c tiế n h à n h tr o n g lịch s ử h ìn h

4


th à n h v à ứ n g d ụ n g n h ữ n g tri th ứ c đ ư ợ c b a o h à m tr o n g nội d u n g dạy h ọ c (c ũ n g
c h ín h là n h ừ n g H Đ đ ể n g ư ờ i h ọ c có th ể k iế n t ạ o v à ứ n g d ụ n g n h ữ n g tri th ứ c
t r o n g nội d u n g đ ó ); H Đ c ủ n g c ố tri th ứ c ; H Đ r è n lu y ệ n c á c k ĩ n ă n g v à h ìn h
th à n h n h ữ n g th á i đ ộ liê n q u a n . V ì v ậ y , n ế u t r o n g m ộ t nội d u n g d ạ y h ọ c , G V
p h á t h iệ n đ ư ợ c n h ữ n g H Đ n h ư v ậ y tứ c là đ ã v ạ c h đ ư ợ c m ộ t c o n đ ư ờ n g đ ề
n g ư ờ i h ọ c c h iế m lĩn h n ộ i d u n g đ ó v à đ ạ t đ ư ợ c n h ữ n g m ụ c tiê u d ạ y h ọ c kh á c;
đ ồ n g thời c á c H Đ đ ó c ũ n g là s ự c ụ th ể h o á m ụ c tiê u d ạ y h ọ c , chỉ ra c á c h th ứ c
k iể m tra x e m m ụ c tiê u d ạ y h ọ c c ó đ ạ t đ ư ợ c h a y k h ô n g v à đ ạt đến m ứ c đ ộ nào.
C h o n ê n , đ iề u c ă n b ả n c ủ a P P D H là k h a i th á c n h ữ n g H Đ tr o n g m ồ i n ội d u n g
d ạ y h ọ c đ ể đ ạ t đ ư ợ c m ụ c tiê u d ạ y h ọc.
T ừ s ự p h â n tíc h trê n , t a th ấ y r ằ n g đ ịn h h ư ớ n g đỗi m ớ i P P D H
h iệ n n a y p h ả i là ‘7Ổ

ở THPT

chức cho người học học tập trong hoạt động và bằng

hoạt động tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo” [10, tr.l 14]. Đ ịn h h ư ớ n g
n à y c ó th ể g ọ i tắ t là “ h ọ c tậ p tr o n g h o ạ t đ ộ n g ” , n ó h o à n tcồn p h ù h ợ p v ớ i luận
đ iể m c ơ b ả n c ủ a g iá o d ụ c h ọ c c h o r ằ n g c o n n g ư ờ i p h á t triển tr o n g H Đ v à h ọ c
tậ p d iễ n ra tr o n g H Đ .
Đ ịn h h ư ớ n g đ ổ i m ớ i trê n đ ư ợ c c ụ th ể h o á tr o n g [10] q u a n h ữ n g ý tư ở n g
c h ín h sau:

1.1.1. X á c lậ p vị t r í c h ủ th ể c ủ a n g ư ờ i h ọ c , b ả o đ ả m tin h tự g iá c , tích cự c ,

ch ủ đ ộ n g và s ả n g tạ o củ a H Đ h ọ c tậ p đ ư ợ c th ự c kiện đ ộ c lập h o ặ c
tro n g g ia o lư u
T r o n g q u á tr ìn h d ạ y h ọ c , H S là c h ủ th ể k iế n tạ o tri thức, r è n lu y ệ n k ĩ
n ă n g , h ìn h th à n h th á i đ ộ c h ứ k h ô n g p h ả i là n h â n v ậ t bị đ ộ n g h o à n to à n làm
t h e o lệ n h c ủ a G V . V a i trò c h ủ th ể c ủ a H S đ ư ợ c k h ẳ n g đ ịn h trc^ig q u á trìn h h ọ
h ọ c tậ p tr o n g h o ạ t đ ộ n g v à b ằ n g h o ạ t đ ộ n g c ủ a b ả n th â n mình. T í n h tự g iá c,
tíc h c ự c v à c h ủ đ ộ n g c ủ a H S c ó th ể đ ạ t đ ư ợ c b ằ n g c á c h tổ chuc c h o H S h ọ c
tậ p th ô n g q u a n h ữ n g H Đ đ ư ợ c h ư ớ n g đ íc h , g ợ i đ ộ n g cơ, đ ê cl^iyên h o á n h u
c ầ u c ủ a x ã h ộ i th à n h n h u c ầ u n ộ i tại c ủ a b ả n th â n m ìn h .

5

Ị


T u ỳ v à o m ụ c tiê u v à h o à n c ả n h c ụ th ể c ủ a H Đ d ạ y h ọ c , ta c ó th ể tổ
c h ứ c c h o H S H Đ đ ộ c lậ p h o ặ c t r o n g g ia o lưu.

1.1.2.

T ri th ứ c đ ư ợ c c à i đ ặ t tr o n g c á c tìn h h u ố n g c ỏ (tụ ng ỷ s ư p h ạ m
T ri th ứ c là đ ố i t ư ợ n g c ủ a H Đ h ọ c tập. Đ ể d ạ y m ộ t tri th ứ c n à o đ ó , th ầ y

g iá o t h ư ờ n g k h ô n g th ể tr a o n g a y c h o H S đ iề u th ầ y m u ố n d ạ y ; c á c h là m tốt
n h ấ t là c ài đ ặ t tri th ứ c đ ó v à o n h ữ n g tìn h h u ố n g th íc h h ợ p đ ề H S c h iế m lĩnh
n ó t h ơ n g q u a H Đ t ự g iá c , tíc h c ự c v à s á n g tạ o c ủ a b ả n thân.
M ặ t k h á c , t h e o N g u y ễ n H ữ u C h â u “ người

học không học bằng cách thu

nhận một cách thụ động những tri thức do người khác truyền cho một cách áp
đặt, mà bằng cách đặt mình vào trong một mơi trường tích cực, phát hiện ra
vấn đề, g iả i quyết vấn đề bằng cách đồng hố hay điều ímg những kiến thức
và kinh nghiêm đã có cho thích ủng với tình huống mới, từ đó xây dựng nên
những hiểu biết mới cho bản thân” [1 1 , tr.2 0 7 ] . V ì v ậ y , đ iề u q u a n tr ọ n g là
th iế t lậ p n h ữ n g tìn h h u ố n g c ó d ụ n g ý s ư p h ạ m đ ể n g ư ờ i h ọ c h ọ c tậ p tro n g
H Đ , h ọ c tậ p b ằ n g t h íc h n g h i t h ô n g q u a m ộ t m ô i tr ư ờ n g h ọ c tậ p tíc h cự c.

1 .1.3. D ạ y c á c h h ọ c và d ạ y tự h ọ c th ô n g q u a to à n b ộ q u ả trìn h d ạ y h ọ c
K h o t à n g v ă n h o á c ủ a n h â n lo ạ i là v ô tậ n , vì v ậ y để c ó th ể s ố n g v à H Đ
s u ố t đ ờ i thì p h ả i d ạ y c h o H S k h ả n ă n g tự h ọ c . C á c h h ọ c v à k h ả n ă n g tự học
c h ỉ c ó đ ư ợ c k h i n g ư ờ i h ọ c là c h ủ t h ể c ủ a q u á tr ìn h d ạ y h ọ c , tự h ọ H Đ đ ể đ á p
ứ n g n h u c ầ u c ủ a x ã h ộ i đ ã c h u y ể n h o á th à n h n h u c ầ u c ủ a c h ín h b ả n th â n họ.

1.1.4.

T ự tạ o và k h a i th á c n h ữ n g p h ư ơ n g tiệ n d ạ y h ọ c đ ể tiếp n ố i và g ia
tă n g s ứ c m ạ n h c ủ a c o n n g ư ờ i
P T D H g i ú p th iế t lậ p n h ữ n g t ì n h h u ố n g c ó d ụ n g ý s ư p h ạ m , tổ c h ứ c

những hoạt

đ ộ n g g ia o lư u c ủ a th ầ y v à trò . G V c ầ n b iế t kh ai th á c th ế m ạ n h

c ủ a c á c p h ư ơ n g tiệ n s ẵ n c ó đ ể p h ụ c v ụ c ô n g v iệ c d ạ y

h ọ c c ủ a m ìn h , đ ồ n g

th ờ i c ó th ể t ự tạ o m ộ t s ổ p h ư ơ n g tiệ n , k h ắ c p h ụ c k h ó k h ă n , k h ô n g tr ô n g c h ờ
v à o s ự tài t r ợ c ù a n h à n ư ớ c .

T r o n g th ờ i đ ạ i h iệ n n a y , c á c k ĩ th u ậ t đ ồ h o ạ n â n g c a o c h o p h é p m ô

6


p h ỏ n g n h iề u q u á tr ìn h , h iệ n t ư ợ n g tr o n g tự n h iê n xã h ộ i m à c o n n g ư ờ i k h ô n g
th ể h o ặ c k h ô n g n ê n đ ể x ả y ra tr o n g đ iề u k iệ n n h à trư ờ n g ; với c ô n g n g h ệ tri
t h ứ c c ó th ể tiế p n ố i trí t h ơ n g m in h c ủ a c o n n g ư ờ i, th ự c h iệ n n h ừ n g c ô n g v iệ c
m a n g tín h c h ấ t trí tu ệ c a o c ủ a n h ữ n g c h u y ê n g ia là n h n g h ề trên n h ừ n g lĩnh
v ự c k h á c n h a u ; v ớ i m ô i t r ư ờ n g đ a p h ư ơ n g tiệ n đ ư ợ c tạ o n ê n từ n h ữ n g h ìn h
ả n h t r o n g c á c p h ư ơ n g tiệ n n h ư b ă n g v id e o , c a m e r a k ế t h ợ p với â m th a n h , v ă n
b ả n , b iể u đ ồ , đ ư ợ c trìn h b à y q u a m á y tín h th e o k ịc h b ả n v ạ c h s ẵ n c ó th ể g iú p
đ ạ t h iệ u q u ả tố i đ a c h o m ộ t q u á trìn h h ọ c tậ p đ a g iá c q u a n ; với n h ữ n g n g â n
h à n g d ữ liệ u k h ổ n g lồ v à đ a d ạ n g đ ư ợ c k ế t nối v ớ i n h a u và với n g ư ờ i s ử d ụ n g
t h ô n g q u a n h ừ n g m ạ n g m á y tín h k ể c ả In te rn e t. T ấ t c ả n h ừ n g đ iề u đ ó đ ã tạ o
n ê n n h ừ n g đ i ề u k iệ n h ế t s ứ c th u ậ n lợi v à n h iề u k h i k h ô n g th ể th iế u đ ể c h o H S
h ọ c tậ p t r o n g H Đ v à b ằ n g H Đ tự g iá c , tíc h c ự c , c h ủ đ ộ n g v à s á n g tạ o , đ ư ợ c
t h ự c h iệ n đ ộ c lậ p h o ặ c t r o n g g ia o lưu.
/.7 .5 .

Tạo niềm lạc quan học tập dựa trên lao động và thành quả của bản
thân người học
M u ố n tổ c h ứ c c h o H S h ọ c tậ p tự g iá c p h ả i g ắ n liền v ớ i v iệ c tạ o n iề m

lạc q u a n h ọ c tậ p d ự a tr ê n la o đ ộ n g v à th à n h q u ả c ủ a b ả n th â n n g ư ờ i h ọc.

ỉ. 1.6. X ác định vai trò m ới của người thầy với tư cách là người thiết kế\ uỷ
thác, điều khiển và thể chế hoả
H o ạ t đ ộ n g h o á n g ư ờ i h ọ c d ễ d ẫ n đ ế n v i ệ c n g ộ n h ậ n v ề s ự g iả m sú t vai
trò c ủ a n g ư ờ i th ầ y . T u y n h iê n đ iề u đ ó k h ô n g đ ú n g .

M ộ t m ặ t c ầ n p h ả i h iể u r ằ n g h o ạ t đ ộ n g h o á n g ư ờ i h ọ c h a y v iệ c x á c lập
v ị trí c h ủ th ể c ủ a n g ư ờ i h ọ c k h ô n g h ề là m s u y g iả m m à c ò n n â n g c a o v ai trò ,
tr á c h n h i ệ m c ủ a n g ư ờ i th ầ y . M ộ t c â u tụ c n g ữ v ẫ n đ ư ợ c n h ắ c đ ế n là “ K h ô n g
th ầ y đ ố m à y là m n ê n ” .
M ặ t k h á c , s ẽ là b ả o th ủ n ế u c h o r ằ n g tín h c h ấ t, vai trò c ủ a n g ư ờ i th ầ y
v ẫ n n h ư x ư a . T h ầ y g i á o k h ơ n g c ị n là n g u ồ n p h á t tin d u y n h ấ t, n g ư ờ i ra lệ n h
m ộ t c á c h k h i ê n c ư ỡ n g v à k h ô n g p h ả i là n g ư ờ i H Đ c h ủ y ế u tr o n g lớ p h ọ c . Vai

7


trò , tr á c h n h i ệ m c ủ a th ầ y b â y g iờ là ở c h ồ k h á c , q u a n tr ọ n g h ơ n , n ặ n g nề h ơ n
v à c ũ n g tế n hị h ơ n . C ụ th ể là:
-

Thiết kể: lậ p k ế h o ạ c h , c h u ẩ n bị q u á trìn h d ạ y h ọ c v ề m ặ t m ụ c tiê u , nội
d u n g , p h ư ơ n g p h á p , p h ư ơ n g tiện v à h ìn h th ứ c tổ c h ứ c .

-

ưỳ thác: b iế n ý đ ồ c ủ a t h ầ y th à n h n h iệ m v ụ h ọ c tậ p tự n g u y ệ n tự g iá c c u a
trò , c h u y ể n g ia o c h o trị k h ơ n g p h ả i n h ữ n g tri th ứ c c ó s ằ n m à là n h ừ n g
tìn h h u ố n g đ ể trị H Đ v à th íc h n g h i.

-

Điều khiển: k ể c ả s ự đ i ề u k h iể n v ề tâ m lý, b a o g ồ m s ự đ ộ n g v iê n , h ư ớ n g
d ẫ n , t r ợ g i ú p v à đ á n h g iá .

-

Thê chê hoả: x á c n h ậ n n h ữ n g k iế n th ứ c m ớ i p h á t h iệ n , đ ồ n g n h ấ t h o á
n h ữ n g k iế n th ứ c r iê n g lẻ m a n g m à u sắ c c á th ể , p h ụ th u ộ c h o à n c ả n h và
th ờ i g ia n c ủ a t ừ n g H S th à n h tri th ứ c k h o a h ọ c c ủ a x ã h ộ i, tu â n th ủ
c h ư ơ n g tr ì n h v ề m ứ c đ ộ y ê u c ầ u , c á c h th ứ c d iễ n đ ạ t và đ ịn h vị tri th ứ c
m ớ i t r o n g h ệ t h ố n g tri t h ứ c đ ã c ó , h ư ớ n g d ẫ n v ậ n d ụ n g v à g h i n h ớ h o ặc
g iả i p h ó n g k h ỏ i trí n h ớ n ế u k h ô n g c ầ n thiết.
N h ữ n g ý t ư ở n g t r o n g đ ị n h h ư ớ n g đ ổ i m ớ i trê n đ â y sẽ làm n ề n tả n g c h o

c h ú n g tôi k h i n g h i ê n c ứ u tíc h c ự c h ó a h o ạ t đ ộ n g h ọ c tậ p c ủ a H S tr o n g h ọ c tậ p
b à i to á n q u ỹ tíc h .

1.2.

Đ ặ c điểm tâm lý lứa tu ổi và hoạt độn g học tập của HS T H P T
N g h i ê n c ứ u đ ặ c đ i ể m t â m lý c ủ a lứ a tu ổ i H S T H P T tr o n g tài liệ u T â m

lý h ọ c lứ a tu ổ i v à t â m lý h ọ c s ư p h ạ m [7] c h ú n g tôi n h ậ n th ấy :
H S T H P T đ a n g ở g ia i đ o ạ n đ ầ u c ủ a tu ổ i th a n h n iê n . C ù n g với s ự
t r ư ở n g th à n h v ề m ặ t th ể lự c , c á c H Đ c ủ a th a n h n iê n c à n g p h o n g p h ú v à p h ứ c
tạ p , c h ú n g k h ô n g c h ỉ m ở r ộ n g v ề sổ lư ợ n g v à p h ạ m vi m à c ị n b iế n đơi c ả về
c h ấ t lư ợ n g .
T r o n g h ọ c tậ p , n ộ i d u n g v à tín h c h ấ t c ủ a c á c H Đ c ủ a th a n h n iê n H S
k h á c rấ t n h i ề u s o v ớ i H Đ c ủ a th iế u n iê n .

“Sự khác nhau cơ bàn không phái

chi ở chỗ nội dung học tập ngày một sâu hơn, mà là ở chỗ HĐ học tập cùa

8

thanh niên HS địi hỏi tính năng động và tính độc Ịập ở mức độ cao hơn
nhiều ” [7, tr .7 0 ] . D o đ ó H S k h ó c h ấ p n h ậ n c á c h d ạ y h ọ c th ụ đ ộ n g , n h ồ i n h é t
k iế n th ứ c ; đ ồ n g th ờ i đ ặ c đ i ể m n à y c ũ n g đ ò i h ỏ i H S c ầ n p h ả i p h á t triển tư d u y
lý lu ậ n đ ể n ắ m đ ư ợ c c h ư ơ n g tr ì n h m ộ t c á c h s â u s ắ c .
D o H S c à n g t r ư ở n g t h à n h n ê n k i n h n g h i ệ m s ổ n g c à n g p h o n g p h ú , thái
đ ộ c ó ý t h ứ c c ủ a c á c e m đ ố i v ớ i h ọ c tậ p n g à y c à n g p h á t tr iể n , c ù n g với đ ó là
s ự p h á t tr iể n trí tu ệ ở th a n h n iê n m ớ i lớ n , tín h c h ủ đ ịn h đ ư ợ c p h á t triển m ạ n h
ở tấ t c ả c á c q u á trìn h n h ậ n th ứ c , th ể h iệ n :
-

Q u a n s á t t r ở n ê n c ó m ụ c đ íc h , c ó h ệ t h ố n g v à t o à n d iệ n h ơ n . T u y v ậ y
q u a n s á t c ủ a th a n h n iê n H S c ũ n g k h ó c ó h iệ u q u à n ế u th iế u s ự chi đ ạ o
của GV.

-

Ở tu ổ i th a n h n iê n H S , g h i n h ớ c ó c h ủ đ ị n h g i ữ v ai trò c h ủ đ ạ o tr o n g
H Đ trí tu ệ , đ ồ n g th ờ i v a i trò c ủ a g h i n h ớ lo g ic , gh i n h ớ ý n g h ĩa tă n g
lê n rõ rệ t. T u y n h iê n , m ộ t s ố e m c ò n g h i n h ớ đ ạ i k h á i, c h u n g c h u n g ,
c ũ n g c ó k h i c á c e m đ á n h g i á t h ấ p v i ệ c ô n tậ p tài liệu.
D o c ấ u tr ú c c ủ a n ã o p h ứ c t ạ p v à c h ứ c n ă n g c ù a n ã o p h á t triể n ; d o s ự

p h á t tr i ể n c ủ a c á c q u á tr ìn h n h ậ n t h ứ c n ó i c h u n g ; d o ả n h h ư ớ n g c ủ a H Đ h ọ c
tậ p m à H Đ t ư d u y c ủ a th a n h n iê n H S c ó n h i ề u t h a y đ ổ i q u a n trọ n g . C á c e m có
k h ả n ă n g t ư d u y lý l u ậ n t ư d u y t r ừ u t ư ợ n g m ộ t c á c h đ ộ c lậ p s á n g tạ o v ới
n h ừ n g đ ố i t ư ợ n g q u e n b iế t đ ã đ ư ợ c h ọ c h o ặ c c h ư a đ ư ợ c h ọ c ở tr ư ờ n g . T ư d u y
c ủ a c á c e m c h ặ t c h ẽ h ơ n , c ó c ă n c ứ v à n h ấ t q u á n h ơ n , đ ồ n g th ờ i tín h p h ê p h á n
c ủ a t ư d u y c ũ n g p h á t tr iể n . N h ữ n g đ ặ c đ i ể m đ ó g i ú p H S th ự c h iệ n c á c th a o tá c

t ư d u y to á n h ọ c p h ứ c tạ p , p h â n t í c h n ộ i d u n g c ơ b ả n c ủ a k h á i n iệ m trừ u tư ợ n g
v à n ắ m m ố i q u a n h ệ n h â n q u ả t r o n g x ã h ộ i t ừ đ ó c ó th ể h ìn h th à n h th ể giới
q u a n c h o b ả n t h â n m ìn h .
T u y v ậ y , h iệ n n a y số H S T H P T đ ạ t m ứ c tư d u y đ ặ c t r ư n g c h o lử a tuổi
n h ư tr ê n c h ư a n h iề u , c á c e m c h ư a c h ú ý p h á t h u y h ế t n ă n g lự c đ ộ c lập s u y
n g h ĩ c ủ a b ả n th â n , c ò n k ế t lu ậ n v ộ i v à n g th e o c ả m tín h . V ì v ậ y b iệ n p h á p tố t

9


n h ấ t đ ể tổ c h ứ c s ự c h ú ý c ủ a H S tro n g q u á trìn h h ọ c tậ p là tổ c h ú c H Đ h ọ c tập
s a o c h o c á c e m c ó đ ư ợ c s ự h ứ n g th ú s a y m ê , tậ p tr u n g c h ú ý tr o n g h ọ c tập.

1.3.

T ích cực hố H Đ của H S tron g học tập

1.3.1. K h á i n iệ m v ề tỉn h tích cự c
T h e o I.F K h a r l a m o p [3 0 , tr.1 9 4 ]

“tính tích cực là trạng thái HĐ con

người hành động. Tính tích cực nhận thức của HS là trạng thải HĐ của HS ,
đặc trưng bới khát vọng học tập, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong q
trình nắm vững kiến thức
H ọ c tậ p là m ộ t t r ư ờ n g h ọ p r iê n g c ủ a s ự n h ậ n th ứ c “ m ộ t s ự n h ậ n th ứ c
đ ã đ ư ợ c là m c h o d ễ d à n g đi v à th ự c h iệ n d ư ớ i s ự chỉ đ ạ o c ủ a G V ” . Vì v ậ y ,
n ói đ ế n tín h tíc h c ự c h ọ c tậ p th ự c c h ấ t là n ói đ ế n tín h tíc h c ự c n h ậ n th ứ c , tu y
n h iê n c h ú n g k h ô n g p h ả i là đ ồ n g nhất.
T í c h c ự c h o á H Đ h ọ c tậ p c ủ a H S là m ộ t tậ p h ợ p c á c H Đ n h ằ m là m

c h u y ể n b iế n v ị trí c ủ a n g ư ờ i h ọ c từ th ụ đ ộ n g s a n g c h ủ đ ộ n g , từ đ ối t ư ợ n g tiế p
n h ậ n tri th ứ c s a n g c h ủ th ể tìm k iế m tri th ứ c đ ể n â n g c a o h iệ u q u ả h ọ c tập.

1.3.2. Đ ấ u h iệ u n h ậ n b iế t tín h tích cự c
T h e o tá c g i ả T h á i D u y T u y ê n [23] tín h tíc h c ự c h ọ c tậ p c ủ a H S th ể
h i ệ n q u a c á c d ấ u h i ệ u c ụ th ể sau :
-

H S k h a o k h á t, t ự n g u y ệ n th a m g ia trả lời c á c c â u h ỏ i c ủ a G V ; b ồ
c á c c â u tr ả lời c ủ a b ạ n b è tr o n g lớ p ; lu ơ n c ó m o n g m u ố n

sung

đ ư ợ c trìn h

b à y q u a n đ i ế m c ủ a b ả n th â n m ì n h v ề v ấ n đ ề đ a n g tr a n h lu ận .
-

H S t h ư ờ n g h a y th ắ c m ắ c , m o n g m u ố n G V giải th íc h , là m

s á n g tò

n h ữ n g v ấ n đ ề m à b ả n th â n c ò n c h ư a rõ.
-

H S c h ủ đ ộ n g v ậ n d ụ n g m ộ t c á c h lin h h o ạ t, s á n g tạ o n h ữ n g k iế n th ứ c ,
k ỳ n ă n g đ ã b i ế t đ ể n h ậ n th ứ c c á c v ấ n đ ề m ớ i.

v ề m ặ t ý c h í, tín h tíc h c ự c h ọ c tậ p b iể u h iệ n d ư ớ i c á c g ó c đ ộ sau:
-

H S tậ p t r u n g s ự c h ú ý c a o đ ộ v à o n h ữ n g v ấ n đ ề c ủ a bài h ọc.

-

C ó tin h t h ầ n q u y ế t tâ m , k iê n trì đ ể h o à n th à n h n h iệ m v ụ h ọ c

10

tập.


-

K h ô n g n ả n c h í t r ư ớ c n h ữ n g tìn h h u ố n g k h ó k h ă n .

-

C ó th ái đ ộ p h ả n ứ n g v ề m ặ t x ú c c ả m n h ư t h ờ ơ h a y h à o h ứ n g .
T u y n h iê n , m ứ c đ ộ t í c h c ự c c ủ a H S t r o n g h ọ c tậ p có th ể k h ơ n g đ ồ n g

đ ề u , G V c ó th ể c ă n c ứ v à o c á c d ấ u h iệ u s a u đ ể p h â n b ậ c tín h tíc h c ự c h ọ c tập
của HS:
-

T ự g i á c h ọ c tậ p h a y bị b ắ t b u ộ c b ở i c á c y ế u tố b ê n n g o à i.

-

Đ á p ứ n g , h o à n th à n h n h iệ m v ụ c ủ a G V ở m ứ c tối th iể u h a y tố i đ a ?

-

T í n h tíc h c ự c c ó liê n tụ c t h ư ờ n g x u y ê n h a y c h ỉ n h ấ t th ờ i?

-

T í n h tíc h c ự c t ă n g lê n h a y g iả m d ầ n ?

-

C ó k iê n trì v ư ợ t k h ó h a y k h ô n g ?
T á c g iả T r ầ n B á H o à n h khi n ó i v ề “N h ừ n g đ ặ c tr ư n g c ủ a P P D H tích

c ự c ” [1 7] đ ã đ ề c ậ p đ ế n b a c ấ p đ ộ c ủ a tín h tíc h c ự c H Đ :

Bắt c h ư ớ c : H S tíc h c ự c b ắ t c h ư ớ c H Đ c ủ a G V , b ạ n bè. T r o n g H Đ b ắ t

-

c h ư ớ c c ũ n g c ó s ự c ố g ẳ n g c ủ a th ầ n k in h v à c ơ bắp.

Tìm tịi: H S tìm c á c h đ ộ c lậ p g iả i q u y ế t c á c bài tậ p n ê u ra, m ò m ẫ m

-

n h ữ n g c á c h g iả i k h á c n h a u đ ể tìm c á c h g iả i h ợ p lý n h ất.

Sáng tạo : H S n g h ĩ ra c á c h g iả i m ớ i đ ộ c đ á o h o ặ c tạ o ra n h ừ n g bài tậ p

-

m ớ i , h o ặ c c ố g ắ n g lẳ p đ ặ t n h ữ n g thí n g h iệ m đ ể c h ứ n g m in h bài h ọ c.
T u y m ứ c đ ộ s á n g tạ o c ủ a H S là c ó h ạ n n h ư n g đ ó là m ầ m m ố n g đ ế p h á t
tr i ể n trí s á n g t ạ o s a u n à y .

1.3.3. M ộ t s ố b iệ n p h á p p h á t h u y tin h tích c ự c n h ậ n th ứ c củ a H S T H P T
T r ê n c ơ s ở đ i ể m lại c á c q u a n đ iể m c ủ a c á c n h à s ư p h ạ m lồi lạc từ thời
cổ

đ ại

đến

K .D .U sin sk i,

nay

như

Khổng

B . P .E x i p o p ,

Tử,

A ris to t,

M .A . D a n ilo v ,

J .A .K o m e n s k i ,
M .N .S c a tk in ,

A .D is t e c v e c ,

I .F .K h a r l a m o v ,

I .I .S a m o v a , O k o n , S k in e r , H à T h ế N g ữ , N g u y ễ n N g ọ c Q u a n g , Đ ặ n g V ù H o ạ t,
tài liệ u [30 ] đ ã t ổ n g k ế t c á c b iệ n p h á p n h ằ m n â n g c a o tín h tíc h c ự c n h ậ n th ứ c
c ủ a H S n h ư sau :
-

N ê u lê n ỷ n g h ĩ a c ả v ề m ặ t lý th u y ế t c ũ n g n h ư th ự c tiễ n , tầ m q u a n tr ọ n g

11


c ủ a v ấ n đ ề n g h iê n c ứ u .
-

N ộ i d u n g d ạ y h ọ c là m ớ i đổi v ớ i H S n h u n g k h ô n g q u á xa lạ m à là s ự
p h á t tr iể n t ự n h iê n , liê n h ệ m ậ t th iế t v ớ i k iế n th ứ c cũ v à c ó k h ả n ă n g s ử
d ụ n g , p h á t triể n t r o n g t ư ơ n g lai. K iế n t h ứ c p h ả i c ó tín h th ự c tiễ n , gần
g ũ i v ớ i s in h h o ạ t, s u y n g h ĩ h à n g n g à y c ũ n g n h ư th o ả m ã n n h u c ầ u n h ậ n
th ứ c c ủ a HS.

-

D ù n g c á c p h ư ơ n g p h á p đ a d ạ n g : n ê u v ấ n đ ề , th í n g h iệ m , th ự c h à n h , so
s á n h , t h ả o lu ậ n , s e m i n a r v à p h ố i h ợ p c h ú n g v ới n h a u . K iế n th ứ c phải

đ ư ợ c tr ìn h b à y t r o n g d ạ n g H Đ , p h á t tr iể n v à m â u th u ầ n với n h a u , tập
t r u n g v à o n h ữ n g v ấ n đ ề th e n c h ố t, c ó lú c d iễ n ra đ ộ t n g ộ t, b ấ t ng ờ .

-

S ử d ụ n g c á c p h ư ơ n g tiệ n h iệ n đại.

-

S ử d ụ n g c á c h ìn h th ứ c d ạ y h ọ c k h á c n h a u n h ư : c á n h â n , n h ó m , tậ p thể,
th a m q u a n .

-

L u y ệ n tậ p v ậ n d ụ n g k iế n th ứ c v à o th ự c tiề n tr o n g c á c tìn h h u ổ n g m ớ i.

-

T h ư ờ n g x u y ê n k iể m tra , đ á n h g iá v à k h e n th ư ở n g , k ỷ lu ậ t k ịp th ờ i,
đúng m ức.

-

K íc h t h íc h th á i đ ộ tíc h c ự c c ủ a H S th ô n g q u a th ái đ ộ , c á c h ứ n g x ử g iữ a
G V và HS.

-

P h á t tr i ể n k in h n g h i ệ m s ố n g c ủ a H S tr o n g h ọ c tậ p q u a c á c p h ư ơ n g tiệ n
t h ô n g tin đ ạ i c h ú n g v à c á c H Đ x ã hội.

-

T ạ o k h ô n g k h í đ ạ o đ ứ c là n h m ạ n h tr o n g lớ p , tr o n g tr ư ờ n g , tô n v in h s ự
h ọ c n ó i c h u n g v à b i ể u d ư ơ n g n h ữ n g H S c ó th à n h tíc h h ọ c tậ p tốt.

-

C ó s ự đ ộ n g v iê n , k h e n t h ư ở n g từ p h ía g i a đ ìn h v à x ã hội.
N g u y ễ n H ữ u C h â u [1 1 , tr. 195] đ ã đ ư a ra c á c n g u y ê n tắc d ạ y h ọ c n h ằ m

p h á t h u y tín h tíc h c ự c n h ậ n t h ứ c c ủ a H S . Đ ó là: v iệ c d ạ y h ọ c p h ả i đ ư ợ c tiến
h à n h ở m ứ c đ ộ c a o ; v iệ c n ắ m v ữ n g k iế n th ứ c lý th u y ế t p h ả i c h iế m ư u thế;
tr o n g q u á tr ìn h d ạ y h ọ c p h ả i d u y trì n h ịp đ ộ k h ẩ n tr ư ơ n g c ủ a v iệc n g h iê n c ứ u
tài liệ u , c ò n n h ữ n g k iế n th ứ c đ ã lĩn h h ộ i sẽ đ ư ợ c c ủ n g c ố khi n g h iê n c ứ u k iế n

12


th ứ c m ớ i; p h ả i tíc h c ự c c h ă m lo s ự p h á t triể n c ủ a tất c á H S , k ế c ả H S k h á
c ũ n g n h ư H S k é m ; H S p h ả i t ự ý th ứ c đ ư ợ c b ả n th â n q u á trìn h h ọ c tập.

1.3.4. P P D H tíc h c ự c và c á c d ấ u h iệu đ ặ c trư n g củ a n ó
T h e o [1 7 ] p h ư ơ n g p h á p tíc h c ự c là m ộ t th u ậ t n g ừ rút g ọ n đ ế c h ỉ n h ừ n g
P P D H t h e o h ư ớ n g p h á t h u y tín h tíc h c ự c c h ủ đ ộ n g s á n g tạ o c ủ a H S ( p h ư ơ n g
p h á p tíc h c ự c ở đ â y b a o g ồ m c ả p h ư ơ n g p h á p d ạ y v à p h ư ơ n g p h á p h ọ c ). T ừ
đ ó tá c g iả đ ư a ra b ổ n d ấ u h iệ u đ ặ c tr ư n g c ơ b ả n , đ ù đ ể p h â n b iệ t p h ư ơ n g p h á p
tíc h c ự c v ớ i c á c p h ư ơ n g p h á p th ụ đ ộ n g :
-

D ạ y v à h ọ c t h ô n g q u a tổ c h ứ c c á c H Đ h ọ c tậ p c ủ a

-

D ạ y v à h ọ c c h ú t r ọ n g r è n lu y ệ n p h ư ơ n g p h á p tự học.

-

T ă n g c ư ờ n g h ọ c tậ p c á th ể p h ố i h ợ p v ớ i h ọ c tậ p h ọ p tác.

-

K ế t h ợ p đ á n h g iá c ủ a t h ầ y v ớ i tự đ á n h g i á c ủ a trò.
L ê V ă n T i ế n [8, tr. 10] d ù n g t h u ậ t n g ữ “ p h ư ơ n g

H S.

p h á p tíc h c ự c ” th e o

n g h ĩa c h ặ t , c h o r ằ n g k h ô n g p h ả i m ọ i p h ư ơ n g p h á p c h o p h é p p h á t h u y đ ư ợ c
tín h tíc h c ự c c ủ a H S đ ề u là p h ư ơ n g p h á p tíc h c ự c . M ộ t p h ư ơ n g p h á p c h ỉ đ ư ợ c
co i là tíc h c ự c k h i n ó c ó n h ữ n g đ ặ c tr u n g c h ủ y ế u sau:
-

G V t ự n g u y ệ n rờ i b ỏ vị trí tr u n g tâ m . H ọ c h ỉ c ò n là n g ư ờ i đ ạ o d iễ n ,
tr ọ n g tà i, c ố v ấ n , tổ c h ứ c c h o H S tự m ìn h k iế n tạ o k iế n th ứ c m ớ i.

-

H S t r ở t h à n h c h ủ th ể , t h à n h tr u n g tâ m đ ư ợ c đ ịn h h ư ớ n g đ ể t ự m ìn h x â y

d ự n g k iế n th ứ c , c h ứ k h ô n g p h ả i đ ư ợ c đ ặ t tr ư ớ c n h ữ n g k iế n th ứ c có sẵn
c ủ a S G K , h a y bài g iả n g áp đặt củ a G V .

-

K i ế n t h ứ c đ ư ợ c k h á m p h á bởi n g ư ờ i h ọ c c ó th ể c ò n p h iế n d iệ n , c h ư a
đ ầ y đ ủ , c h ư a h o à n c h ỉ n h n h ư tri th ứ c ta m u ố n tru y ề n th ụ n h ư n g c h ín h
lớ p h ọ c v à G V sẽ g i ú p h ọ h o à n c h ỉn h k iế n th ứ c n ày .

-

K i ế n th ứ c k h ô n g c ò n đ ư ợ c tr u y ề n th ụ trự c tiế p b ởi G V m à d o H S k h á m
p h á ra t r o n g q u á tr ìn h H Đ g iả i q u y ế t c á c v ấ n đ ề (c ó th ế c ó s ự g iú p đ ờ
c ủ a G V ) . T r o n g t r ư ờ n g h ợ p n à y , k iế n t h ứ c m ớ i n ả y s in h n h ư là p h ư ơ n g
t iệ n h a y k ế t q u ả c ủ a H Đ g iả i q u y ế t v ấ n đ ề c ủ a H S .

13


-

K ê t h ợ p đ á n h g iá c ủ a t h â y v ớ i t ự đ á n h g i á c ủ a trò.
H S đ ư ợ c tạ o đ iề u k iệ n k h ô n g c h ỉ t h a m g i a v à o v iệ c đ á n h g iá k h ô n g chi

s ả n p h ẩ m c u ố i c ù n g n h ư lời g iả i b à i t o á n m à n g a y c ả q u á tr ìn h m ị m ẫ m , tìm
k iế m c á c h g iả i q u y ế t v ấ n đ ề , đ á n h g iá c á c h tổ c h ứ c v à giải q u y ế t v ấ n đ ề, tin h
th ầ n v à th ái đ ộ là m v iệ c , k h ả n ă n g s á n g tạ o c ủ a c h í n h m ìn h h a y c ủ a b ạ n , từ đ ó
p h á t triể n k ĩ n ă n g t ự đ á n h g iá đ ể t ự đ i ề u c h ỉn h c á c h h ọ c c ủ a m ìn h .

1.4. V ai trị của C N T T tro n go day

và th ư• c tran
go ứng
• */ hoc
•
•
9 dung
9 CNTT
tro n g dạy học
1.4. ỉ . V ai trò c ủ a p h ư ơ n g tiện tr ự c q u a n tr o n g q u á trìn h d ạ y h ọ c
T r o n g d â n g ia n ta c ỏ c â u : “ T r ă m n g h e k h ô n g b à n g m ộ t th ấ y , tră m th ấ y
k h ô n g b ằ n g m ộ t l à m ” . Ở Ẩ n Đ ộ t ổ n g k ế t q u á tr ì n h d ạ y h ọ c n g ư ờ i ta c ũ n g nói:
“ T ơ i n g h e - tô i q u ê n , tơ i n h ìn - tơi n h ớ , tô i là m - tôi h i ể u ” . T r o n g q u á trìn h
đ ư ợ c n g h e g iả n g , s ự h ìn h t h à n h k h á i n iệ m p h ụ th u ộ c n h iề u v à o v ố n k in h
n g h i ệ m c ủ a h ọ c s in h v à k in h n g h i ệ m , k ỹ n ă n g t r u y ề n đ ạ t c ủ a g iá o v iê n . N g o à i
ra n ế u k h ơ n g c ó trí t ư ở n g t ư ợ n g tố t, h ọ c s in h r ấ t k h ó h ìn h d u n g ra s ự k iệ n m à
g iá o v iê n tr ìn h b à y . T r o n g k h i đ ó , m ắ t là m ộ t c ơ q u a n c ả m g iá c c ó k h o á n g
n h ìn đ ư ợ c m ở r ộ n g h ơ n s o v ớ i n g h e rấ t n h iề u , c á c k iế n t h ứ c th u n h ậ n đ ư ợ c
q u a n h ìn rấ t s in h đ ộ n g , v à k h ô n g bị h ạ n c h ế b ở i s ự d iễ n đ ạ t c ủ a g iá o v iê n . K hi
ta là m m ộ t v iệ c t h ự c tế n à o đ ó , t a p h ả i s ử d ụ n g c á c g iá c q u a n đ ể n h ậ n b iế t v à
q u a đ ó c á c k iế n t h ứ c đ ư ợ c t i ế p th u v à g h i n h ớ , n ộ i d u n g t h ô n g đ iệ p th ô n g q u a
c ù n g m ộ t lú c n h i ề u k ê n h t h ô n g tin đ ư ợ c tiế p n h ậ n , d o đ ó k ế t q u à th ô n g tin đối
với n gư ờ i n h ận đ ư ợ c n h a n h c h ó n g , to àn d iệ n và c h ín h xác hơn.
P h ư ơ n g d i ệ n tr ự c q u a n c ó c á c đ ặ c t r ư n g c h ủ y ế u sau :
- H ọ c s in h th u n h ậ n t h ô n g tin m ộ t c á c h đ ầ y đ ủ , c h í n h x á c , n h ớ b ề n h ơ n .
- V iệ c g i ả n g d ạ y t r ở n ê n c ụ th ể , t ă n g t h ê m k h ả n ă n g tiế p th u c ủ a h ọ c
s in h .
- R ú t n g ắ n th ờ i g ia n g i ả n g d ạ y .

14

- G iả i p h ó n g n g ư ờ i d ạ y k h ỏ i k h ố i lư ợ n g c á c c ô n g v iệ c ta y c h â n , n â n g
c ao chất lư ợ n g d ạ y học.
- D ễ g â y đ ư ợ c c ả m tìn h v à s ự c h ú ỷ c ủ a h ọ c sinh .

1.4.2.

Á p d ụ n g C N T T và tru y ề n th ô n g đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p d ạ v và h ọ c
T h e o T r ị n h T h a n h H ả i [2 2 ; 13], C N T T v à tr u y ề n th ơ n g đ ã g ó p p h ầ n đổi

m ớ i n ộ i d u n g v à p h ư ơ n g p h á p d ạ y h ọ c trê n c á c m ặ t sau:

1.4.2.1.

C N T T và truyền thông tạo ra môi trường dạy học mới

C N T T v à t r u y ề n t h ô n g tạ o ra m ộ t m ô i t r ư ờ n g d ạ y h ọ c h o à n to à n m ớ i
b ở i c á c y ế u tố sau :
- T à i n g u y ê n h ọ c tậ p p h o n g p h ú , n g o à i s á c h g iá o k h o a , tài liệu th a m
k h ả o , c ị n c ó s á c h g iá o k h o a đ iệ n tử d ư ớ i d ạ n g C D - R O M , D V D , ...
- H S tiế p c ậ n b à i h ọ c q u a n h iề u k ê n h t h ô n g tin đ a p h ư ơ n g tiệ n n h ư v ă n
b ả n , h ì n h ả n h , h ìn h ả n h đ ộ n g , ...
- H S c ó c ơ h ộ i q u a n s á t, tìm h iể u c á c k h á i n iệ m p h ứ c tạ p th ô n g q u a c á c
m ơ h ì n h d o m á y tín h c u n g c ấ p .
- P M D H đ ã tạ o ra m ô i t r ư ờ n g th u ậ n lợi đ ể tổ c h ứ c h o ạ t đ ộ n g h ọ c tập
h ư ớ n g v à o v i ệ c lĩn h h ộ i tri th ứ c , k h u y ế n k h íc h H S tìm tị i, lu y ệ n tậ p n h ừ n g kỹ
n ă n g c ầ n th i ế t v à n ă n g lự c s ử d ụ n g th ô n g tin đ ể g iả i q u y ế t v ấ n đ ề , g ó p p h ầ n
p h á t t r i ể n tín h s á n g tạ o , k h ả n ă n g tư d u y , c á c h giải

quyết vấn đề, phư ơ n g

p h á p h ọ c tậ p v à c á c h t h ứ c là m v iệ c h ợ p tác.

1.4.2.2. C N TT và truyền thơng góp phần đổi mới việc dạy học
C N T T v à t r u y ề n t h ô n g tạ o ra n h ữ n g b ư ớ c đ ổ i th a y tr o n g d ạ y h ọ c m à
tr ư ớ c h ế t

là c ô n g c ụ đ ắ c lự c tạ o đ iề u k iệ n đ ổ i m ớ i v iệ c c h u ấ n bị v à lên lớp

c ủ a n g ư ờ i th ầ y :
- C u n g c ấ p c h o g iá o v i ê n n h iề u p h ư ơ n g tiệ n d ạ y h ọ c m ớ i n h ư m á y tín h ,
m á y c h iế u đ a n ă n g , ...
- H ỗ t r ợ n g ư ờ i G V g i a t ă n g g iá trị lư ợ n g th ô n g tin đ ế n H S , h ìn h th à n h
n h iề u k ê n h tr a o đ ố i t h ô n g tin h a i c h iề u g iữ a G V v à H S .

15


- Đ ư a ra nhiều lựa chọn đ ể GV chuẩn bị bài giang và tiến hành lên lớp

sao cho phát huy cao nhất tính tích cực chủ động của HS.
- Cho phép G V thực hiện sự phân hố cao trong dạy học.
- K hơng những hỗ trợ G V dạy học trên lớp mà còn giúp GV dạy học từ
xa qua m ạng L A N , W A N , In ternet,...
CNTT và truyền thông tác động một cách tích cực tới q trình học tập
của HS, tạo ra m ôi trường thuận lợi cho việc học tập mà đặc biệt là việc tự
học của học sinh.
- Bên cạnh v iệc tiếp nhận kiến thức từ G V , SGK, tài liệu

tham kháo thì

HS cịn tiếp cận với kiến thức, với thể giới khách quan qua SGK

điện tử,

In ternet,...
- Các phần mềm dạy học gia sư sẽ trợ giúp khuyến khích một cách kịp
thời khi HS tự học ở nhà, giúp HS hoàn thành nhiệm vụ chiếm lĩnh kiến thức
và có điều kiện phát triển tối đa năng lực của bản thân.
- Các phần mềm dạy học vi thế giới tạo ra một môi trường thuận lợi,
một thế giới động thu nhỏ để kích thích trí tị m ị, gợi nhu cầu tìm hiếu, khám
phá, giúp HS chủ động, sáng tạo trong quá trình tiếp cận và chiếm lĩnh tri
thức.
- H S chủ động lên kế hoạch, triển khai việc tự học của mình tại bất kỳ

một thời điểm nào mà bản thân có nhu cầu nhờ các chương trình hướng dẫn
trên máy tính hoặc các chương trình dạy học từ xa qua mạng.
- V iệc giao cho một nhóm HS cùng sử dụng một máy tính

đ ã

góp phần

hình thành và phát triển năng lực lập kế hoạch, hoạt động hợp tảc giữa các HS
trong nhóm, đây là m ột phẩm chất không thể thiếu của con người lao động
trong kỷ nguyên của công nghệ cao.

1.4.2.3. C N T T và truyền thông tạo ra mô hình dạy học mới
Theo N guyễn Bá Kim [24; 445], những hình thức sử dụng CNTT và
truyền thơng như cơng cụ dạy học là:

16


- G V trìn h b à y b à i d ạ y c ó s ự h ồ tr ợ c ủ a C N T T , n g o à i m á y tín h , p h ư ơ n g
tiệ n t h ư ờ n g d ù n g là m á y c h i ế u v à p h ầ n m ề m là P o w e r P o int.
- H S là m v iệ c tr ự c tiế p v ớ i C N T T v à tr u y ề n th ô n g d ư ớ i s ự h ư ớ n g d ẫ n
v à k iể m s o á t c h ặ t c h ê c ủ a G V .
- H S đ ộ c lậ p n h ờ C N T T v à tr u y ề n th ô n g , đ ặ c b iệ t là n h ờ n h ữ n g c h ư ơ n e
tr ìn h m á y tín h .
- H S tra c ứ u tà i liệ u v à h ọ c tậ p đ ộ c lậ p t r o n g g ia o lư u trê n m ạ n g c ụ c b ộ
h a y In te rn e t.
T r o n g n h ữ n g n ă m g ầ n đ â y , v iệ c k h a i th á c p h ầ n m ề m trìn h c h iế u P o w e r
P o in t đ ể s o ạ n c á c b à i d ạ y đ i ệ n tử đ ã tỏ ra rấ t h iệ u q u ả v à đ a n g tr ở th à n h m ộ t
tr o n g n h ữ n g h ư ớ n g đ ổ i m ớ i p h ư ơ n g p h á p g iả n g d ạ y c ủ a n g à n h , riê n g tr o n g b ộ
m ô n T o á n n h iề u G V c ò n s ử d ụ n g c á c p h ầ n m ề m to á n h ọ c h ồ tr ợ c h o v iệ c d ạ y
tr ê n lớ p n h ư M a p l e , C a b r i G e o m e t r y II P lu s , G e o m e t e r ’s S k e t c h p a d , ...

1 .4 .3 . T h ự c tr ạ n g ử n g d ụ n g C N T T tro n g d ạ y h ọ c
C ù n g v ớ i x u h ư ớ n g đ ổ i m ớ i P P D H , v iệ c ứ n g d ụ n g C N T T v à o d ạ y h ọ c
T o á n c ù n g đ ư ợ c h ư ở n g ứ n g m ạ n h m ẽ tr o n g n h à t r ư ờ n g p h ố th ô n g . N h iề u
c u ộ c h ộ i th ả o t r o n g n ư ớ c v à q u ố c tế đ ã đ ư ợ c tổ c h ứ c . T r o n g đ ề tài “ ủ n g d ụ n g
C N T T t r o n g d ạ y h ọ c ở t r ư ờ n g p h ổ t h ô n g V iệ t N a m ” d o P G S .T S . Đ à o T h á i
L a i là m c h ủ n h i ệ m , d ư ớ i s ự c h ủ trì c ủ a V iệ n C h iế n lư ợ c v à C h ư ơ n g tr ìn h g iá o
đ ụ c , đ ư ợ c t h ự c h iệ n t r o n g 2 n ă m ( 2 0 0 3 - 2 0 0 5 ) , v ớ i s ự th a m g ia th ự c h iệ n c ủ a
n h i ề u c á n h â n , đ ơ n v ị t r o n g v à n g o à i V iệ n , c á c tá c g iả tổ n g k ế t 4 m ứ c đ ộ ứ n g
d ụ n g C N T T tro n g dạy học:
M ứ c 1: S ử d ụ n g C N T T đ ể t r ợ g i ú p G V t r o n g m ộ t số th a o tá c n g h ề n g h iệ p n h ư
s o ạ n g i á o á n in ấ n tài liệ u , s ư u tầ m tài liệu, n h ư n g c h ư a s ử d ụ n g
C N T T t r o n g t ổ c h ứ c d ạ y h ọ c c á c t iế t h ọ c c ụ th ể c ủ a m ô n h ọ c.

M ứ c 2: ử n g d ụ n g C N T T v à tr u y ề n th ô n g đ ể h ồ tr ợ m ộ t k h â u , m ộ t c ô n g v iệc
n à o đ ó t r o n g t o à n b ộ q u á trìn h d ạ y h ọ c .
M ứ c 3: S ử d ụ n g P M D H đ ể tổ c h ứ c d ạ y h ọ c m ộ t c h ư ơ n g , m ộ t sổ tiết, m ộ t vài
OẠI H Ọ C Q U Ố C GIA HÀ NỘI
ĨRUNG Ĩ ÁM THÔNG TIN THƯ VIỆN

17

l V -IO

ịJ M

£

.


chủ đề m ôn học.
M ứ c 4 : T í c h h ợ p C N T T v à o q u á trìn h d ạ y h ọ c.
T u y n h i ê n q u a n g h iê n c ứ u th ự c tr ạ n g s ử d ụ n g C N T T ở p h ố th ô n g tại
H à N ộ i v à T h à n h p h ố H ồ C h í M in h , đ ề tài c ũ n g c h o th ấ y : đ a sổ c á c c ơ s ở g iá o
d ụ c ở c á c đ ịa p h ư ơ n g đ ã c ó c h ủ t r ư ơ n g k h u y ế n k h íc h v iệ c ứ n g d ụ n g C N T T
tr o n g d ạ y h ọ c , n h ư n g c á c c h ủ t r ư ơ n g n à y c h ư a th ự c s ự b iế n th à n h c á c h à n h
đ ộ n g c ụ th ể ở t ừ n g t r ư ờ n g p h ổ th ô n g . Ở c á c v ù n g đ ồ n g b à n g , m i ề n n ú i, các
t r ư ờ n g k h ô n g c ó đ iề u k iệ n t r a n g bị c ơ s ở v ậ t c h ấ t tối th iể u để ứ n g d ụ n g C N T T
tr o n g d ạ y h ọ c . M ộ t s ố t r ư ờ n g ở th à n h p h ố b ư ớ c đ ầ u đ ã x â y d ự n g đ ư ợ c c ơ sơ
v ậ t c h ấ t, tu y n h i ê n c h ỉ đ ủ đ ể đ á p ứ n g n h u c ầ u ứ n g d ụ n g C N T T t r o n g m ộ t số
b ộ p h ậ n G V v à H S . s ố l ư ợ n g p h ầ n m ề m d ạ y h ọ c h ạ n c h ế , tài liệu h ư ớ n g d ẫ n
G V s ử d ụ n g P M D H đ ể d ạ y c á c m ô n h ọ c c ò n th iế u , G V c ò n h ạ n c h ế v ề kiến
th ứ c v à k ĩ n ă n g s ử d ụ n g p h ầ n m ề m d ạ y h ọ c c á c b ộ m ô n .

T h a m k h ả o t h ô n g tin đ ạ i c h ú n g c h ú n g tô i th ấ y v iệ c ứ n g d ụ n g C N T T
vào g iả n g dạy

ở c á c t r ư ờ n g T H P T c ị n ít, tỷ lệ G V s ử d ụ n g c á c c h ư ơ n g trìn h ,

p h ầ n m ề m C N T T v à o v i ệ c g i ả n g d ạ y c á c m ô n h ọ c k h á c c h iế m tỷ lệ n h ỏ .
H iệ n n a y , v i ệ c ứ n g d ụ n g C N T T tr o n g c á c t r ư ờ n g h ọ c c h ủ y ể u m ớ i chi ở m ứ c
đ ộ q u ả n lý. C N T T v à m á y tín h c h ủ y ế u p h ụ c v ụ c h o c ô n g tá c q u ả n lí h ồ sơ,
th ờ i k h o á b iể u , đ i ể m k i ể m t r a c ủ a G V v à H S , s o ạ n t h ả o v à q u ả n lí c á c v ă n
b ả n c h ỉ đ ạ o v à b á o c á o c ủ a n h à t r ư ờ n g h o ặ c p h ụ c v ụ k ế to á n ; v iệ c ứ n g d ụ n g
C N T T v à o q u ả n lí c h ủ y ế u c ù n g c h ỉ đ ư ợ c á p d ụ n g ở c á c t r ư ờ n g T H P T v à
t r u n g h ọ c c ơ s ở . V i ệ c s ử d ụ n g C N T T là m c ô n g c ụ đ ề p h ụ c v ụ g i ả n g d ạ y c á c
m ô n h ọ c k h á c c ị n r ấ t ít, c á c p h ầ n m ề m ứ n g d ụ n g C N T T c h ư a đ ư ợ c c h ú
t r ọ n g . C N T T c h ư a t h ự c s ự đ ư ợ c ứ n g d ụ n g m ạ n h m ẽ v à đ ồ n g b ộ t r o n g to à n
bộ hệ th ố n g g iá o dục.
R i ê n g t r o n g m ơ n H ì n h h ọ c , th a m k h ả o trê n tr a n g W e b c ủ a C ô n g ty
C ô n g n g h ệ v à tin h ọ c t r o n g n h à tr ư ờ n g , c h ú n g tô i th ấ y c ó p h ầ n m ề m ‘S ử d ụ n g
G e o m e t e r 's S k e t c h p a d t r o n g d ạ y h ọ c to á n lớ p 1 1 ’. P h ầ n m ề m n à y c h ỉ b a o

18


gồm các hình vẽ mơ phỏng lại các hoạt động trong SGK dưới dạng “động”,
chưa có những hướng dẫn cụ thể về sử dụng và khai thác. Hơn nữa, do phần
mềm chỉ bao gồm các hình vẽ thiết kế sẵn nên chưa phát huy được tính sáng
tạo của HS, khơng đáp ứng được những yêu cầu đa dạng của thực tế dạy học.
v ề phần mềm Cabri, hiện nay nhiều trường đã triển khai sử dụng phần
mềm này trong dạy học. Tuy nhiên, một thực tế là hầu như việc ứng dụng chi
tập trung vào mô tả lại các khái niệm, định lý, rất ít các mơ hình dạy học chú
ý đến việc tổ chức cho người học hoạt động khám phá, tự mình tìm hiểu các

khái niệm, tính chất, định lý. Chính vì thế sau nhiều tiết học có sử dụng Cabri,
GV phản ánh rằng HS khơng nhớ gì về bài học ngồi nhừng ấn tượng rằng
trong bài có các “hình vẽ chuyển động”. Vì vậy, có thể khẳng định ràng cần
có những biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng CNTT trong dạy học.

1.5. L í luận về dạy học bài tập

1.5.1. Vị tri\ chức năng của dạy học bài tập toán học
Trong dạy học toán, mỗi bài tập toán học được sử dụng với những dụng
ý khác nhau, cỏ thể dùng để tạo tiền đề xuất phát, để gợi động cơ, đế làm việc
với nội dung mới, để củng cổ hoặc để kiểm tra, ... Bài tập tốn học là phương
tiện hiệu quả khơng thể thay thế được, giúp học sinh nắm vững tri thức, phát
triển tư duy, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo vận dụng vào thực tế.
Ỏ mồi thời điểm nào đó, mỗi bài tập chứa đựng tường minh hay ẩn tàng
những chức năng khác nhau:
- Chức năng dạy học: củng cố, mở rộng kiến thức đã học.
- Chức năng giáo dục: giáo dục quan điếm duy vật biện chứng, phẩm
chất đạo đức.
- Chức năng phát triển tư duy.
- Chức năng kiểm tra: bài tập là phương pháp đánh giá mức độ, kết quá
dạy học, khả năng làm việc độc lập và trình độ của học sinh.

19